نیروهای اطلاعاتی
نیروهای اطلاعاتی: نهادها و نیروهای حافظ امنیت کشور
نهادهای اطلاعاتی و امنیتی از ضروریات هر نظام سیاسی شمرده می‌شوند که بدون آنها فراهم‌کردن امنیت و تداوم حکومت امکان‌پذیر نیست[۱] و امروزه نیز اکثر کشورهای جهان دارای سازمان اطلاعاتی و امنیتی هستند و چنین دستگاهی جزء جدایی‌ناپذیر حکومت‌ها و نظام‌های سیاسی به‌شمار می‌رود.[۲] این سازمان‌ها نقش مهمی در تحکیم موقعیت یک کشور و حفظ ثبات سیاسی و امنیتی آن ایفا کرده[۳] ازجمله حکومت‌ها را نسبت به مسائل و جریان‌های جهانی مطلع می‌سازند[۴] در سال‌های نخست انقلاب اسلامی ایران به علت عملکرد سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در زمان پهلوی که تصویری منفی از نهادهای اطلاعاتی و امنیتی در ذهن مردم ایجاد کرده بود و به سبب نبود ساختاری متمرکز در نهادهای اطلاعاتی، مشکلات زیادی در زمینه امنیت در کشور به وجود آمده بود،[۵] با انحلال ساواک در پی پیروزی انقلاب اسلامی،[۶] نهادهای مختلف وابسته به انقلاب، چون نخست‌وزیری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته‌های انقلاب اسلامی و دادستانی انقلاب اسلامی[۷] وظایف جمع‌آوری اطلاعات را انجام می‌دادند اما با شدت گرفتن توطئه‌ها و انفجارها، توسط گروه‌های ملحد و منافق و کشف توطئه‌های گوناگون همانند کودتای نوژه، واقعه طبس، فعالیت‌های حزب توده و فعالیت‌های تروریستی سازمان مجاهدین خلق باعث شد مسئولان سیاسی جمهوری اسلامی ایران نهادهای اطلاعات و امنیتی تصمیم به ایجاد تشکیلات متمرکز اطلاعاتی بگیرند،[۸] بدین منظور قانون تأسیس وزارت اطلاعات در ۱۳۶۲/۵/۲۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و هدف از تشکیل آن، کسب و پردازش و حفاظت اطلاعات و به دست آوردن آگاهی‌های لازم از وضعیت دشمن جهت مقابله با توطئه‌های آنان علیه انقلاب اسلامی بیان شد.[۹]
امام‌خمینی نیز بر اساس ضرورت‌های سیاسی و امنیتی نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران، بر ایجاد نهادهای اطلاعاتی و امنیتی در زمینه حفظ امنیت تأکید کرده‌است؛ چنان‌که کمیته انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران ازجمله نهادهای امنیتی بودند که ایشان آنها را برخاسته از متن ملت و برای دفاع از حیثیت و امنیت کشور از تهدید تجزیه‌طلبان داخلی و متجاوزان خارجی می‌دانست[۱۰] (ببینید: کمیته انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) و از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواست تا تشکیل وزارت اطلاعات، کارهای اطلاعاتی به همان شکلی که جریان داشته، ادامه یابد و مأمورین اطلاعاتی در هر سازمانی که هستند فعالانه به کار خود ادامه دهند.[۱۱] ایشان یکی از مهم‌ترین وظایف سپاه پاسداران را حفاظت از شخصیت‌های ارزنده و انقلابی می‌دانست و برای جلوگیری از ترور آنها تأکید می‌کرد که تمام رفت و آمدهای مشکوک زیرنظر گرفته شود.[۱۲] ارتش نیز یکی دیگر از نهادهای امنیتی مورد توجه امام‌خمینی بود.[۱۳] ایشان همواره بر وحدت و هماهنگی میان نهادهای نظامی تأکید می‌کرد.[۱۴] (ببینید: قوای مسلح) در کنار نهادهای یادشده، امام‌خمینی افزون بر دستور تشکیل بسیج عمومی و اعلام وجوب شرعی دفاع از کشور اسلامی بر همه مردم[۱۵] (ببینید: قوای مسلح) به همگان هشدار داد مسائل اطلاعاتی را جدی بگیرند و با دولت همکاری کنند.[۱۶] ایشان از مردم می‌خواست هر گونه اطلاعات که درباره خانه‌های تیمی دارند به مقامات امنیتی برسانند.[۱۷] در نگاه ایشان همه مردم مسلمان نیروهای اطلاعاتی به‌شمار می‌روند و باید در صورتی که توطئه‌ای در کار باشد و حاکمیت اسلام یا جان انسان محترمی در خطر قرار گیرد، به نهادهای مسئول اطلاع دهند.[۱۸]
در تشکیل نهادهای امنیتی وجود افراد و نیروهای اطلاعاتی نیز برای حفظ جامعه و دستگاه‌های اجرایی اهمیتی خاص دارد. امام‌خمینی ضمن مهم و حساس‌خواندن قضیه اطلاعات و اینکه نیروهای اطلاعاتی با همه امور مردم سر و کار دارند، به آنان توصیه کرد که خداوند را حاضر و ناظر دانسته و در کارهای اطلاعاتی دقیق باشند.[۱۹] ایشان همچنین تأکید کرده‌است که نیروهای اطلاعاتی باید افردی مستقل، منزه و متقی باشند و به هیچ حزب و گروهی وابستگی نداشته باشند؛ زیرا وابستگی به گروه‌ها، وابستگی فکری و عملی ایجاد می‌کند.[۲۰] در قانون وزارت اطلاعات نیز تأکید شده‌است، نیروهای اطلاعاتی نباید عضو هیچ حزب، سازمان و گروه سیاسی باشند.[۲۱] امام‌خمینی کار نیروهای اطلاعاتی را مهم می‌دانست و در توصیه‌هایی، آنها را از اقدامات خودسرانه و بدون ضابطه شرعی و قانونی بر حذر می‌داشت و بر لزوم تصفیه آن از عناصر خودسر تأکید می‌کرد. ایشان هجمه غیرقانونی به حیثیت و آبروی افراد و آزار و شکنجه مردم به بهانه ایجاد امنیت را مصداق ناامنی و اخلال در نظم و آرامش جامعه برمی‌شمرد و آن را ضربه به حیثیت اسلام و گناه نابخشودنی می‌دانست.[۲۲]
امام‌خمینی برای تجلیل از مجموعه نیروهای اطلاعاتی، آنان را با عنوان سربازان گمنان اسلام[۲۳] و سربازان گمنام امام زمان(ع)[۲۴] یاد می‌کرد. ایشان از نیروهای اطلاعاتی که برای تأمین امنیت فعالیت می‌کنند تقدیر کرده و کار آنان را نوعی عبادت می‌دانست[۲۵] چنان‌که تفاوت آنها را با نیروهای اطلاعاتی سایر کشورها، در انگیزه الهی و حق‌طلبی آنان می‌دید[۲۶] در عین حال با توجه به تخلف‌هایی که در سال‌های نخست انقلاب صورت می‌گرفت، امام‌خمینی طی فرمان هشت‌ماده‌ای، نکات مهمی را به نیروهای اطلاعاتی و امنیتی در تأکید بر لزوم رعایت حدود شرعی و قانونی متذکر شده‌است.[۲۷] (ببینید: فرمان هشت‌ماده‌ای)
- ↑ محمدی ری‌شهری، خاطره‌ها، ۲۵.
- ↑ نجاری‌راد، ساواک و نقش آن در تحولات داخلی رژیم شاه، ۹–۱۱.
- ↑ ساجدی، سازمانهای جاسوسی دنیا، ۱.
- ↑ ترگنزا، سازمانهای جاسوسی مهم جهان ترجمهٔ ا.ش. زندنیا، ۱۱.
- ↑ میرمحمدی و سالارکیا، سازمانهای اطلاعاتی، ۱۸۰–۱۸۱.
- ↑ نجاری‌راد، ساواک و نقش آن در تحولات داخلی رژیم شاه، ۲۲۱.
- ↑ شاهدی، ساواک سازمان اطلاعات و امنیت کشور، ۷۴۶.
- ↑ محمدی ری‌شهری، خاطره‌ها، ۲۹.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی، ماده ۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۷۸–۳۷۹ و ۱۲/۳۰۷–۳۰۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۹۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۹۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۳۱ و ۲۱/۴۳۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۵۱؛ ۱۲/۴۰۸ و ۱۷/۴۰۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۵۹، ۲۳۹ و ۱۵/۱۱۷، ۳۸۶–۳۸۸.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۹۳–۹۴ و ۹۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۱۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۱۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۷۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۷۹–۱۸۰.
- ↑ اداره کل امور فرهنگی، ماده ۱۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۶–۳۹، ۳۷۹؛ ۸/۳–۴، ۴۱۹ و ۱۴/۲۵۴–۲۵۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۲۱–۴۲۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۰۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۵۵.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۲۱–۴۲۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۰.