محمدمهدی حائری آرام
حائری آرام، محمدمهدی؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. محمدمهدی حائری آرام یکی از شاگردان درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی در نجف اشرف بود. درباره او اطلاعات زیادی در دست نیست. همچنین اطلاعاتی درباره تحصیلات او پیش از ورود به حوزه علمیه نجف اشرف وجود ندارد. می‌توان احتمال داد که دوره مقدمات و سطح را در حوزه علمیه قم و نزد استادان آنجا خوانده باشد. او سپس به عراق رفت و در درس خارج فقه امام خمینی شرکت کرد. او درباره شرکت در درس امام خمینی و ویژگی‌های آن درس می‌گوید: «از بدو شروع به دروس امام در نجف اشرف، اینجانب در درس شرکت می‌کردم تا بیش از یک سال. بعضی روزها حسب معمول امام برخلاف آنچه در نجف معمول بود طلاب و شاگردان را موعظه و نصیحت می‌فرمود، یا روزهایی که به تعطیلی منتهی می‌شد، یا روزهایی که بعد از تعطیل شروع به درس می‌فرمودند، این بیانات اخلاقی را اظهار می‌داشتند. یکی از آن روزها خطاب به طلاب فرمودند: تا می‌توانید در امور آخرت، در جوانی اقدام کنید و نگویید بعداً که پا به سن گذاشتیم در هنگام پیری تدارک می‌کنیم؛ زیرا اگر در جوانی کاری نکردید، من و این آقا ـ اشاره به شیخ عبداللطیف مولوی که سن او بیش از امام بود و اکنون فوت کرده‌اند ـ می‌دانیم اگر انسان در جوانی کاری نکرد، در پیری هم نمی‌تواند کاری کند؛ و این یک حقیقتی است که امام بیان فرمودند راجع به اینکه هر کاری چه در امور دنیا و چه در امور آخرت، وقت آن در جوانی است» (صحیفه دل، ج ۲، ۵۷-۵۸). حائری آرام به فعالیت در جهت نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی هم می‌پرداخت و در هنگام عزیمت به عراق، نامه‌ای را از یکی از عالمان ایران به ایشان منتقل کرد. همچنین در دریافت وجوهات شرعیه به نام امام خمینی فعال بود (همان). محمدمهدی حائری مقدم کتابی با عنوان تفسیر سوره صف یا آئین جبهه و جنگ نوشته است. او این کتاب تفسیری را در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و بر اساس ایده‌های جهادی نوشته شده است. کتاب فوق در سال ۱۳۶۸ ش در مشهد انتشار یافته است (موسوی مبلغ، ۲۸۱). منابع: صحیفه دل، خاطرات مکتوب از شاگردان امام خمینی (س) (۱۳۷۹)، ج ۱، به کوشش حمید بصیرت‌منش و احمد میریان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)؛ موسوی مبلغ، سید محمدحسین (۱۳۷۴)، «بررسی تفسیرهای تک‌نگاری کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی ۳»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره ۴، زمستان.