محمد کاشفی
کاشفی، محمد؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. درباره تاریخ و محل تولد او اطلاعاتی در دست نیست. با استناد به نامه او همراه با دیگر طلاب آذربایجانی به امام خمینی در سال ۱۳۴۴ ش که با عنوان «محمد کاشفی تبریزی» آن نامه را امضا کرده است (دوانی، ج ۵، ۱۶۸-۱۷۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸-۱۷۱) می‌توان احتمال داد که در شهر تبریز به دنیا آمده است. کاشفی در سال ۱۳۲۴ ش برای تحصیل دروس حوزوی وارد مدرسه طالبیه تبریز شد و به تحصیل در آنجا پرداخت، ولی درباره استادانش در آن حوزه هم سخنی نگفته است. پس از مدتی تحصیل در تبریز، راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر به تحصیلات حوزوی ادامه داد و دروس سطح را نزد استادان آنجا به پایان رساند. درباره استادان دوره سطح او هم گزارشی در دست نیست. وی سپس در درس امام خمینی در مسجد سلماسی شرکت کرد. هرچند کاشفی درباره درس یا درس‌هایی که نزد امام خمینی در آن مسجد خوانده، مطلبی نگفته است ولی با استناد به تدریس درس خارج فقه و اصول توسط امام خمینی در مسجد فوق، می‌توان احتمال داد که او در هر دو درس امام خمینی شرکت می‌کرده است. وی درباره ویژگی‌های درس امام خمینی می‌گوید: «امام در آن زمان در مسجد سلماسی درس می‌گفت و من هم در جلسات درس ایشان شرکت می‌کردم. طلبه‌های زیادی در درس مرحوم امام شرکت می‌کردند. در مقابل درب مسجد سلماسی از شدت جمعیت طلبه‌ها، کفش‌های زیادی جمع شده بود. وقتی امام می‌خواست وارد بشود، کفش خود را آخر همه کفش‌ها می‌گذاشت و برای اینکه پای مبارک خود را روی کفش‌ها نگذارد، گام‌های بلندی برمی‌داشت و وارد مسجد می‌شد. جعفر سبحانی از شاگردان ایشان بود و سؤال زیادی می‌پرسید و امام گاهی با ایشان شوخی می‌کرد و می‌گفت: صبر کن آقای سبحانی. یکی از آقایان به نام تبریزی که اسم کوچکش خاطرم نیست هم به جلسات درس امام می‌آمد و از روش تدریس امام انتقادی می‌کرد و امام هم تبسمی می‌کرد و چیزی نمی‌گفت» («حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد کاشفی: همیشه لبخند می‌زد»، ۱۳). با استناد به این مصاحبه می‌توان گفت که او از اواسط دهه ۱۳۳۰ ش در درس‌های امام خمینی شرکت می‌کرده است. همچنین با استناد به مصاحبه فوق که از حضور در درس‌های امام خمینی هم‌زمان با قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ سخن گفته است (همان)، می‌توان احتمال داد که حضور او در درس امام خمینی تا آن سال در مسجد اعظم قم استمرار داشته است. محمد کاشفی از دوستان و هم‌دوره‌ای‌های قدرت‌الله وجدانی فخر از شاگردان امام خمینی بود (همان). در مهر ۱۳۴۴ و همراه با جمعی از طلاب آذربایجانی حوزه علمیه قم، پس از انتقال امام خمینی از ترکیه به عراق، با ارسال نامه‌ای به ایشان، مسرت خود را از حضور ایشان در جوار حرم علوی (ع) ابراز و در ادامه تداوم تبعید ایشان را محکوم کردند و خواستار پایان دوران تبعید و بازگشت ایشان به کشور شدند (دوانی، ج ۵، ۱۶۸-۱۷۱؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۶۸-۱۷۱). درباره او اطلاعات بیشتری در منابع مکتوب به دست نیامد. منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد کاشفی: همیشه لبخند می‌زد» (۱۳۹۶)، هفته‌نامه حریم امام، سال ششم، شماره ۲۸۱، ۲۶ مرداد؛ دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج ۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.