محمدرضا موحدی قمی
موحدی قمی، محمدرضا؛ از شاگردان درس خارج فقه امام خمینی. محمدرضا موحدی قمی در ۱۵ فروردین ۱۳۲۹ در قم و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. جدش الله شیخ ابوالقاسم کبیر قمی از فقها و استادان اخلاق در شهر قم بود. موحدی قمی دوران ابتدایی را در قم گذراند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و از سیزده سالگی وارد حوزه علمیه قم شد. موحدی قمی در آنجا دروس مقدماتی حوزوی ازجمله دروس ادبیات عرب (جامع‌المقدمات، سیوطی، مغنی و جز آن) را نزد استادان آن حوزه گذراند، ولی درباره استادان دوره مقدمات او اطلاعاتی در دست نیست. سپس در درس فلسفه و کلام (منظومه سبزواری، اسفار اربعه، باب حادی عشر و غیره) استادان آن حوزه حضور یافت. دروس سطح حوزوی را هم پیش آیات محمد فاضل لنکرانی، ناصر مکارم شیرازی، محمد محمدی گیلانی، میرزا علی فیض مشکینی، یوسف صانعی و عبدالله جوادی آملی استفاده کرد (زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید، ۱۰۶). او در اسفند ۱۳۴۳ ش همراه با جمعی از علما و فضلای قمی حوزه علمیه قم در نامه‌ای به امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، با اشاره به تبعید امام خمینی به خارج از کشور به جرم دفاع از استقلال کشور و اصول شرع، آن را با استناد به قانون اساسی و اصل مصونیت مراجع، غیرقانونی دانستند و خواستار آزادی و بازگرداندن ایشان به کشور و آزادی دیگر روحانیان زندانی شدند (اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ۱۴۹ ـ ۱۵۰). موحدی قمی پس از تبعید امام خمینی به خارج از کشور و استقرار ایشان در نجف اشرف، به آن کشور رفت و در درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی در مسجد شیخ انصاری شرکت کرد. درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی اطلاعاتی در دست نیست (زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید، ۱۰۶). موحدی قمی پس از بازگشت به کشور به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه داد. او در سال‌های نهضت اسلامی به ایراد سخنرانی‌هایی در انتقاد از حکومت پهلوی پرداخت و اهداف امام خمینی را تبیین می‌کرد. به همین علت به شهرهای مختلف سفر می‌کرد و مردم را در جریان اهداف امام خمینی قرار می‌داد. در سال ۱۳۵۳ ش در نوشهر استان مازندران به سخنرانی پرداخت و به همین علت در آنجا دستگیر و مدتی زندانی شد. پس از آزادی به مبارزات خود ادامه داد و به همین علت در سال ۱۳۵۳ ش بار دیگر دستگیر و این بار مدت دو ماه زندانی شد (مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک، ۲۷۱). او پس از آزادی مبارزه با حکومت پهلوی را پی گرفت و به‌خصوص پس از شهادت برادرش محمدعلی موحدی قمی در سال ۱۳۵۴ ش که توسط مأموران حکومت پهلوی دستگیر و در زندان‌های آن حکومت به شهادت رسید، بر مبارزات خود شدت بخشید. پس از اطلاع از شهادت برادرش درصدد برگزاری مجلس ختمی برای برادرش برآمد که با حمله مأموران حکومت پهلوی، ناتمام ماند. در دی ۱۳۵۶ و پس از انتشار مقاله توهین‌آمیز روزنامه اطلاعات علیه امام خمینی که به قیام مردم قم علیه آن اقدام موهن انجامید، حضوری فعال داشت و در اجتماع طلاب در اعتراض به آن مقاله سخنرانی کرد. او در آن روز ازجمله افرادی بود که در بسیج طلاب مدارس حقانی و فیضیه علیه حکومت پهلوی و برگزاری تظاهرات اعتراضی نقش داشت (زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید، ۱۰۷-۱۰۸). موحدی قمی همچنین در پخش اعلامیه‌ها و نوارهای سخنرانی امام خمینی در قم و سایر شهرها و همچنین ساماندهی بعضی حرکت‌ها ازجمله برگزاری مراسم سالگرد شهدای قم در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ ش نقش داشت و به همین علت بار دیگر در سال ۱۳۵۷ ش توسط مأموران ساواک دستگیر و زندانی شد و پس از محاکمه به حبس ابد محکوم شد که البته پس از مدتی این حکم به دو سال زندان تقلیل یافت. او در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی از زندان آزاد شد و به فعالیت‌هایش ادامه داد. در سال ۱۳۵۸ ش به ازنا در استان لرستان رفت و نماینده ستاد عملیاتی قم در ازنا بود. سپس در تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی الیگودرز مشارکت کرد و در سال ۱۳۵۹ ش به اسلام‌آباد غرب رفت و به نمایندگی امام خمینی و امام جمعه شهر اسلام‌آباد غرب منصوب شد و تا سال ۱۳۶۵ ش در آن سمت بود. ساخت حوزه علمیه شهر اسلام‌آباد غرب و جذب جوانان مستعد و پرشور آن منطقه برای تحصیل دروس حوزوی ازجمله اقدامات وی در دوران تصدی امامت جمعه شهر اسلام‌آباد غرب بود. او در ۸ شهریور ۱۳۶۰ در یک اقدام تروریستی، به همراه محافظ خود ـ شهید ابوالقاسم امیدی ـ هدف رگبار مسلسل منافقین کوردل قرار گرفت که محافظ وی شهید و خود نیز از ناحیه گردن، فک و بازو مجروح شد و با کمک مردم به بیمارستان منتقل شد. در یک عمل جراحی حساس گلوله از کنار عصب گردن او خارج شد، اما آثار جراحت همواره باقی ماند. موحدی قمی سپس به سمت حاکم شرع دادگاه انقلاب ارتش در منطقه عملیاتی غرب کشور منصوب شد. پس از آن به کرمانشاه رفت و به سمت حاکم شرع شعبه هفده محاکم عمومی (جرائم پاسداران) کرمانشاه منصوب گردید. در همان زمان در حزب جمهوری اسلامی در استان کرمانشاه فعالیت می‌کرد. همچنین در طول دوران جنگ تحمیلی، با توجه به نزدیکی محل خدمت به مناطق عملیاتی همواره برای پشتیبانی جبهه و دادن روحیه نشاط و تقویت ایمان و توکل رزمندگان اسلام، در آن منطقه تلاش می‌نمود. گذشته از آن به جبهه‌های جنوب می‌رفت و ازجمله به مدت چهار ماه در فاو و هورالهویزه و پادگان انرژی اتمی کنار آبادان حضور داشت و هر سال چند مرتبه و هر بار دو هفته در مناطق جنگی جهت دیدار و اعطای هدایای مردمی حضور می‌یافت. موحدی قم در سال ۱۳۶۵ ش به قم بازگشت و به تحصیل ادامه داد. پس از دو سال به هوانیروز رفت و به سمت جانشین عقیدتی ـ سیاسی آن نیرو منصوب شد. سپس عهده‌دار ریاست عقیدتی ـ سیاسی نیروی دریایی شد و آنگاه به سمت جانشین ریاست عقیدتی ـ سیاسی دفتر فرماندهی کل قوا منصوب شد. او هم‌زمان و از سال ۱۳۷۱ ش امامت جماعت مسجد شیشه تهران را بر عهده گرفت. احیای کتابخانه و فعالیت‌های مسجد برای جوانان محل، برگزاری جلسات سخنرانی، کلاس‌های تابستانی و اقدام جهت بازسازی و مرمت مسجد از فعالیت‌های شاخص او در مسجد است. در کنار آن در درس‌های سید علی حسینی خامنه‌ای هم شرکت می‌کرد و با دفاع از رساله‌ای در باب رضاع، دوره سطح چهار حوزه معادل دکتری را به پایان رساند. موحدی قمی هم‌زمان به تدریس در دانشکده‌های حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، هنرهای زیبا، بهداشت، علوم اداری و مدیریت بازرگانی، علامه طباطبایی (مرکز آموزش اسلام‌آباد غرب)، شهید بهشتی، واحدهای گوناگون دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه دافوس ارتش می‌پرداخت. محمدرضا موحدی قمی در بهمن ماه ۱۳۷۵ دچار عارضه مغزی شد و پزشکان عوارض ناشی از مجروحیت ترور را در حادثه دخیل تشخیص دادند و پس از بیست روز که در حالت کما به سر برد، از دنیا رفت و پیکرش پس از انتقال به قم در قبرستان شیخان آن شهر به خاک سپرده شد (زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید، ۱۰۶-۱۱۱). منابع: اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج ۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ زندگینامه و آثار ائمه جماعات شهید (۱۳۸۶)، تهیه و تنظیم: گروه تحقیقات و مطالعات کاربردی مرکز رسیدگی به امور مساجد تهران، قم، ثقلین؛ مدرسه فیضیه به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.