صدرالدین بادکوبه‌ای
بادکوبه‌ای، صدرالدین؛ از شاگردان درس امام خمینی. صدرالدین بادکوبه‌ای معروف به صدرا بادکوبه‌ای و صدرا قفقازی در سال ۱۲۷۶ ش در روستای قلعه نزدیک شهر باکو (مرکز جمهوری آذربایجان فعلی) و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش شیخ نعمت‌الله از عالمان برجسته باکو بود که توسط حکومت تزاری روسیه دستگیر و به سیبری تبعید شد و صدرالدین باکوبه‌ای تحت تکفل عمویش ملامحمد تربیت شد. او پس ازآ نکه خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت، به باکو رفت و بخشی از دروس حوزوی را نزد آقا میر عبدالخالق خواند. او در سال ۱۲۹۶ ش به ایران آمد و در شهر مشهد مقیم شد و در آنجا ادبیات عرب را پیش عبدالجواد ادیب نیشابوری خواند. دروس سطح را هم نزد سید باقر رضوی و سید جعفر شهرستانی آموخت و سپس در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله محمد آقازاده خراسانی، آیت‌الله سید حسین طباطبایی قمی و آیت‌الله شیخ مرتضی آشتیانی شرکت کرد. پس از ۱۲ سال حضور در مشهد، در سال ۱۳۱۴ ش راهی تهران شد و مدتی در مدارس علمیه تهران از درس‌های فلسفه میرزا مهدی الهی قمشه‌ای بهره‌مند شد. وی پس از چند سال حضور در تهران، به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف از درس خارج فقه و اصول آیات حسین نائینی، محمدحسین کمپانی اصفهانی، موسی خراسانی، سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسین بادکوبه‌ای بهره برد و به درجه اجتهاد رسید (مولایی، ۱۶۹). عقیقی بخشایشی از حضور او در درس آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی نیز سخن گفته است (عقیقی بخشایشی، ۵۰). صدرا بادکوبه‌ای از مدرسان فقه، اصول و فلسفه در حوزه علمیه نجف بود و به گفته ابراهیم جناتی، در همه حوزه‌های فوق تبحر داشت. به‌ویژه او یکی از مدرسان درس فلسفه در حوزه علمیه نجف اشرف بود و اغلب دانش‌آموختگان حوزه علمیه نجف اشرف درس فوق را نزد وی خوانده‌اند (اباذری، ۱۰۶-۱۰۷). شیخ صدرا بادکوبه‌ای در خرداد ۱۳۴۲ و پس از اطلاع از دستگیری امام خمینی، آیت‌الله خویی را در عزیمت ایشان به بیت آیت‌الله سید محمود حسینی شاهرودی و سید محسن طباطبایی حکیم همراهی می‌کرد که این همراهی به صدور اعلامیه‌ای به امضای آن سه مرجع علیه اقدام حکومت پهلوی در دستگیری امام خمینی منجر شد (بصیرت‌منش، ۱۵۸). صدرا بادکوبه‌ای هنگام ورود امام خمینی به عراق هم از سوی آیت‌الله خویی و همراه با عده‌ای دیگر، برای استقبال از امام خمینی اعزام شد (انصاری قمی، ۸۹). سید حمید روحانی در نهضت امام خمینی از او به‌عنوان یکی از شاگردان امام خمینی نام برده است (روحانی، ج ۱، ۶۵). وی اطلاعات بیشتری درباره حضور صدرا قفقازی در درس‌های امام خمینی نداده است، ولی می‌توان احتمال داد که با آغاز درس خارج فقه (بیع مکاسب) امام خمینی در سال ۱۳۴۴ ش در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، در آن درس شرکت می‌کرده است. جلسات درس فلسفه او پس از سال‌ها، به سبب برخی مخالفت‌ها و حتی تهدیدها تعطیل شد و او علی‌رغم شأن علمی که داشت، وارد جلسات استفتاء آیت‌الله سید محمود حسینی شاهرودی شد و چندی در آن جلسات حضور داشت. با تعطیلی جلسات درس فلسفه بادکوبه‌ای، آیت‌الله سید محمدباقر صدر که از شاگردان صدرالدین بادکوبه‌ای بود، تدریس فلسفه را آغاز کرد که حاصل آن کتاب فلسفتنا است (اباذری، ۱۰۷). وی همچنین از اصحاب استفتای آیت‌الله خویی بود (انصاری قمی، ۹۳). از او کتابی با عنوان هدایه الاصول فی شرح کفایه‌الاصول بر جای مانده است (ضیاءالدین، نقی‌زاده، خرقانی و نوروزی، ۱۱۲). صدرالدین بادکوبه در سال ۱۳۵۱ ش در نجف اشرف درگذشت و پیکرش در قبرستان وای‌السلام آن شهر به خاک سپرده شد (مولایی، ۱۶۹). منابع: اباذری، عبدالرحیم (۱۳۹۶)، «نقش علمای بادکوبه در نجف»، فصلنامه زیارت، شماره ۳۳، زمستان؛ انصاری قمی، ناصرالدین (۱۳۷۱)، «نجوم امت ـ حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، دوماهنامه نور علم، شماره ۴۷، مهر و آبان؛ بصیرت‌منش، سید حمید (۱۳۹۲)، «آیت‌الله حکیم و نهضت روحانیون ایران در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲»، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره ۴۰، بهار؛ روحانی، سید حمید (۱۳۸۹)، نهضت امام خمینی، ج ۱، تهران، انتشارات راه امام؛ ضیاءالدین، سیده بتول؛ نقی‌زاده، حسن؛ خرقانی، حسن؛ نوروزی، مرتضی (۱۳۹۸)، «روش‌شناسی و اعتبارسنجی برداشت مبتنی بر دلالت اشاره از قرآن کریم»، دوفصلنامه آموزه‌های قرآنی، شماره ۲۹، بهار و تابستان؛ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (۱۳۷۷)، «پاسخ نقد»، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۵۰، خرداد و تیر؛ مولایی، عادل (۱۳۹۲)، گل‌های پریشان در باد، ویراستار: محسن عظیمی، اردبیل، بنیاد دایره‌المعارف استان اردبیل.