فرج‌الله هروی
هروی، فرج‌الله؛ از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام خمینی. فرج‌الله هروی در سال ۱۳۱۰ ش در یزد متولد شد. پدرش ملا احمد هروی و جدش ملا فرج‌الله هروی از عالمان یزد بودند. هروی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت. دوره ابتدایی را هم در یزد گذراند. آنگاه به تحصیل دروس حوزوی روی آورد (مدرسی، ج ۲، ۸۳۶) و سیوطی را نزد سید علیرضا مدرسی و سید محمد وامق خواند. در درس شرح لمعه از شاگردان شیخ احمد علومی بود و مطول را هم پیش آقایان شیخ احمد علومی، حاج میرزا حسن محمودآبادی و محمود فرساد آموخت. سپس در درس رسایل فرساد و سید علیرضا مدرسی حضور یافت و در درس مکاسب و قوانین الاصول هم از شاگردان سید علیرضا مدرسی بود («میرزا فرج‌الله هروی»، thinker.irc.ir). از دیگر استادان او در یزد سید علی‌محمد کازرونی و شیخ جلال‌الدین آیت‌اللهی بودند (مدرسی، ۸۳۶). آنگاه در سال ۱۳۳۰ ش راهی قم شد («آیت‌الله هروی از عالمان دینی یزد دار فانی را وداع گفت»، old.ido.ir) و در حوزه علمیه آن شهر در درس سطح (کفایه) آقایان سید محمدباقر سلطانی طباطبایی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی («میرزا فرج‌الله هروی»، thinker.irc.ir) و میرزا علی‌اکبر مشکینی حاضر شد (مدرسی، ۸۳۶). سپس در درس خارج فقه و اصول آیات سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی، سید محمد محقق داماد و حسین‌علی منتظری شرکت کرد و دروس خارج فقه و اصول را نزد آنان آموخت (همان؛ «میرزا فرج‌الله هروی»، thinker.irc.ir). درباره سال‌های حضور او در درس امام خمینی گزارشی در دست نیست؛ او در سال ۱۳۳۴ ش به عراق رفت، بنابراین می‌توان احتمال داد که در اوایل دهه ۱۳۳۰ ش در درس خارج فقه یا اصول یا هر دو درس امام خمینی که در مساجد محمدیه و سلماسی تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرده است. او پس از عزیمت به قم، در حوزه علمیه قم به تحصیل دروس خارج فقه و اصول ادامه داد و از درس آیات شیخ حسین حلی، سید ابوالقاسم موسوی خویی، سید محسن طباطبایی حکیم، سید محمود حسینی شاهرودی، میرزا باقر زنجانی و میرزا حسن یزدی بهره برد (مدرسی، ج ۲، ۸۳۶). درباره حضور او در درس خارج فقه امام خمینی در نجف اشرف گزارشی در دست نیست و در یکی از گزارش‌ها از حضور او در درس ایشان یاد شده است («آیت‌الله هروی از عالمان دینی یزد دار فانی را وداع گفت»، old.ido.ir). با توجه به حضور او در نجف اشرف در سال‌های ۱۳۳۴-۱۳۶۶ ش، می‌توان احتمال داد که در فاصله سال‌های ۱۳۴۴-۱۳۵۷ ش که جلسات درس امام خمینی در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف تشکیل می‌شد شرکت می‌کرده است. فرج‌الله هروی در کنار تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف، به تدریس رسایل و کفایه‌الاصول در آنجا نیز می‌پرداخت (مدرسی، ج ۲، ۸۳۶). او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عراق ماند و به فعالیت‌های علمی ـ تبلیغی در آنجا ادامه داد و در منطقه صلاب فعال بود. وی بعد از سی‌ودو سال تحمل مشکلات و مشقات فراوانی که از سوی بعثی‌ها بر مردم خصوصاً صلاب وارد می‌شد، در اواخر اسفند ۱۳۶۶ توسط رژیم بعثی بالاجبار از عراق اخراج شد و از راه ترکیه وارد ایران شد. او پس از مدت یک سال حضور در شهر مقدس قم، با دعوت علما و مردم یزد، به زادگاه خویش مراجعت کرد و به فعالیت‌های تبلیغی و علمی در یزد ادامه داد («آیت‌الله هروی از عالمان دینی یزد دار فانی را وداع گفت»، old.ido.ir). وی در یزد، به تدریس دروس سطح در مدرسه خان می‌پرداخت. هم‌زمان نماز جماعت را در مسجد ریگ آن شهر اقامه می‌کرد (مدرسی، ج ۲،۸۳۶). فرج‌الله هروی در اول فروردین ۱۳۸۹ در یزد درگذشت («آیت‌الله هروی از عالمان دینی یزد دار فانی را وداع گفت»، old.ido.ir). منابع: «آیت‌الله هروی از عالمان دینی یزد دار فانی را وداع گفت»، http://old.ido.ir؛ «فرج‌الله هروی» (۱۳۹۷)، اندیشمندان اسلامی: مرکز پژوهش‌های اسلامی سازمان صداوسیما، http://thinker.irc.ir/thinker/index/show/+؛ مدرسی، سید محمدکاظم (۱۳۸۲)، مفاخر یزد، یزد، بنیاد ریحانه‌الرسول یزد.