تحصن روحانیان در دانشگاه تهران: تحصن روحانیون سرشناس مبارز در دانشگاه تهران در اعتراض به ممانعت دولت از بازگشت امام‌خمینی به وطن، هشتم تا دوازدهم بهمن ۱۳۵۷
 | |
| زمان | هشتم تا دوازدهم بهمن ۱۳۵۷ |
|---|---|
| مکان | مسجد دانشگاه تهران |
| علت | اعتراض به ممانعت از بازگشت امام‌خمینی به ایران |
| عاملان | روحانیان انقلابی |
بامداد هشتم بهمن، تعدادی از روحانیان در اعتراض به ممانعت دولت از بازگشت امام‌خمینی، اقدام به تحصن در دانشگاه تهران کردند.[۱] برای جلوگیری از توجه و پیش‌دستی و ممانعت رژیم پهلوی، نخست حسینعلی منتظری، علی مشکینی و گروهی دیگر، از مدرسه علوی به سوی دانشگاه حرکت کردند و در مسجد دانشگاه مستقر شدند. سپس بسیاری از روحانیان قم و تهران مانند سیدمحمود طالقانی و نیز علمای شهرستان‌ها که جهت استقبال از امام‌خمینی به تهران سفر کرده بودند، به آنان پیوستند.[۲]
انتشار خبر تحصن روحانیان، که به دلیل مرکزیت و اهمیت دانشگاه در مبارزه، در مسجد دانشگاه تهران برگزار شده بود، به نوعی وحدت عملی میان حوزه و دانشگاه را نشان داد و موجب حمایت گسترده مردم و دانشگاهیان شد.[۳] روحانیان متحصن در دانشگاه، در نخستین اعلامیه خود، ضمن غیرقانونی دانستن دولت بختیار و اعتراض به کشتار ششم بهمن در تهران و چند شهر دیگر، بستن فرودگاه‌های کشور به روی رهبر محبوب ملت را موجب جریحه‌دارکردن قلب مردم ایران و خشم سهمگین ملت دانستند و اعلام کردند برای اعتراض به اعمال ضد انسانی دولت، از ساعت نُه صبح یکشنبه هشتم بهمن تا بازگشت امام‌خمینی به آغوش ملت، در مسجد دانشگاه تهران تحصن می‌کنند و از این محل در کنار برادران دانشجوی خود، ندای حق‌طلبانه ملت ایران را به گوش جهانیان خواهند رسانید.[۴] در این حال تظاهرات مردم در نقاط مختلف شهر ازجمله مقابل ساختمان ژاندارمری در میدان ۲۴ اسفند (انقلاب)، به رگبار گلوله بسته شد.[۵] صدور اعلامیه‌هایی از سوی مجامع مختلف، ازجمله شورای مرکزی هماهنگی سازمان‌های دولتی و ملی ایران، جامعه اسلامی دانشگاهیان، انجمن اسلامی معلمان، نویسندگان[۶] و علما و روحانیانِ شهرهای مختلف در حمایت از روحانیان[۷] به این تحصن ابعاد تازه‌ای داد.
برنامه اصلی متحصنان، راهپیمایی مشترک مردم و روحانیان در محوطه دانشگاه و سپس سخنرانی در مسجد دانشگاه بود.[۸] حضور حدود سیصد خبرنگار از خبرگزاری‌های مختلف در این تحصن، زمینه خوبی برای مصاحبه با خبرگزاری‌های خارجی و تبلیغ برای نهضت فراهم کرد.[۹] همچنین در این شب‌ها، گروه‌های زیادی از مردم برای تأمین وسایل ضروری متحصنان، مانند غذا و پوشاک و سایر نیازها، پیش از ساعت منع عبور و مرور در تلاش بودند.[۱۰] روز نهم بهمن، روحانیان قم نیز به تأسی از روحانیان تهران، با صدور اعلامیه‌ای در مسجد اعظم قم اعلام تحصن کردند. همچنین عده‌ای از مردم در سایر شهرها مانند بیرجند و تبریز نیز به تظاهرات و تحصن در مساجد و دانشگاه‌ها پرداختند.[۱۱]
بختیار پس از توفیق‌نیافتن برای سفر به پاریس، در نهم بهمن بدون مشورت با شورای سلطنت، ارتش و شورای امنیت ملی، در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از بازگشایی فرودگاه و برطرف‌شدن منع برای بازگشت امام‌خمینی خبر داد.[۱۲] به‌زعم وی، امام‌خمینی پس از بازگشت، به قم می‌رفت و به‌تدریج فراموش می‌شد و او دوباره آرامش را در کشور برقرار می‌کرد.[۱۳]
روز دهم بهمن، شمار روحانیان متحصن در دانشگاه تهران که در آغاز صد نفر بودند،[۱۴] به دو هزار نفر رسید.[۱۵] روحانیت مبارز در همین روز بیانیه شماره ۳ را در حفظ نظم و آرامش و فراهم‌کردن زمینه مساعد برای ورود امام‌خمینی و نیز هشدار به مردم برای خنثی‌ساختن توطئه عناصر سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) صادر کرد.[۱۶]
سیدمحمدرضا گلپایگانی از مراجع تقلید وقت به همراه سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، در ۱۱ بهمن در تحصن روحانیان قم شرکت و با فرستادن نامه‌ای خطاب به علمای تهران، حمایت خود را از آنان اعلام کردند.[۱۷] پس از قطعی‌شدن بازگشت امام‌خمینی به میهن در دوازدهم بهمن ۱۳۵۷[۱۸] روحانیان متحصن در دانشگاه تهران نیز با صدور بیانیه شماره ۶، ضمن تأکید بر ادامه مبارزه تا پیروزی نهایی، اعلام کردند همگام با مردم، دانشگاه را ترک می‌کنند و در مقابل درِ جنوبی دانشگاه، در مسیر حرکت امام‌خمینی به صفوف استقبال‌کنندگان می‌پیوندند.[۱۹]
پانویس
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۰؛ کیهان، ۸/۱۱/۱۳۵۷، ۱ و ۴.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۰–۹/۱۶۹؛ مشکینی، زندگی و مبارزات آیت‌الله مشکینی، ۲۷۸؛ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱.
- ↑ بیدار، از منظر یک روحانی، ۲۸؛ منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۱.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۰–۹/۱۶۹–۱۷۰؛ مرکز اسناد، اسناد انقلاب، ۴/۷۱۴.
- ↑ هایزر، مأمویت به تهران، ۲۹۲؛ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱، ۴ و ۵.
- ↑ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱؛ ۱۰/۱۱/۱۳۵۷، ۲ و ۱۱/۱۱/۱۳۵۷، ۳.
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۱–۴۳۲؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۰–۹/۱۷۰؛ مرکز اسناد، اسناد انقلاب، ۳/۵۴۲–۵۴۳، ۵۴۴ و ۴/۷۱۵.
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۱؛ بیدار، از منظر یک روحانی، ۲۸.
- ↑ منتظری، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، ۱/۴۳۱.
- ↑ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱.
- ↑ کیهان، ۱۰/۱۱/۱۳۵۷، ۲ و ۴.
- ↑ کیهان، ۹/۱۱/۱۳۵۷، ۱.
- ↑ قره‌باغی، اعترافات ژنرال، خاطرات ارتشبد عباس قره‌باغی، ۲۷۷–۲۷۸.
- ↑ اطلاعات، ۸/۱۱/۱۳۵۷، ۲.
- ↑ کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۲/۱۱۱۲.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب، ۴/۷۱۶.
- ↑ گلپایگانی، زندگی‌نامه آیت‌الله العظمی گلپایگانی به روایت اسناد، ۵۳۷–۵۳۸.
- ↑ کیهان، ۱۱/۱۱/۱۳۵۷، ۱ و ۲.
- ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب، ۴/۷۱۹.
منابع
- اطلاعات، روزنامه، ۱۳۵۷/۶/۵، ۱۳۵۷/۱۰/۱۶، ۱۳۵۷/۱۱/۲، ۱۳۵۷/۱۱/۵، ۱۳۵۷/۱۱/۸ش.
- بیدار، ابوذر، از منظر یک روحانی، مجله ایران فردا، شماره ۵۲، ۱۳۷۸ش.
- دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
- قره‌باغی، عباس، اعترافات ژنرال، خاطرات ارتشبد عباس قره‌باغی، تهران، نشر نی، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- کرباسچی، غلامرضا، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- کیهان، روزنامه، ۴، ۵، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ و ۱۳۵۷/۱۱/۱۴ش.
- گلپایگانی، سیدمحمدرضا، زندگی‌نامه آیت‌الله العظمی گلپایگانی به روایت اسناد، تدوین محمدمهدی امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آیا او تصمیم دارد بیاید به ایران؟ (مذاکرات شورای امنیت ملی ۹ و ۱۳۵۷/۷/۱۳) تهران، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- مشکینی، علی، زندگی و مبارزات آیت‌الله مشکینی، تدوین علی درازی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
- منتظری، حسینعلی، بخشی از خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری، قم، بی‌نا، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.