عملیات فتح‌المبین
پس از تغییر استراتژی جنگی ایران که با هدف بازپس‌گیری مناطق اشغالی در پاییز 1360 طرح‌ریزی شد، عملیات فتح‌المبین، سومین عملیات با این هدف بود که در تاریخ 2فروردین1361 در منطقه‌ای به وسعت 2500کیلومتر مربع که از نظر جغرافیایی نیز ناهموار بود، برنامه‌ریزی و اجرا شد (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، عملیات فتح‌المبین).
اهداف عملیات
از مهم‌ترین اهداف عملیات فتح‌المبین، می‌توان به آزادسازی بخش غربی رودخانه کرخه، خارج کردن شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و پایگاه چهارم شکاری از آتش توپخانه عراق و دست‌یابی به خطوط پدافندی اشاره کرد (مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، عملیات فتح‌المبین).
نیروهای حاضر در عملیات
35گردان از ارتش و ۱۰۰گردان سپاه در این عملیات حاضر بودند؛ صیاد شیرازی فرماندهی نیروهای ارتش و محسن رضایی فرماندهی نیروهای سپاه را بر عهده داشتند. از نیروهای عراق ۷تیپ زرهی، ۲۰تیپ پیاده و ۱۰گردان توپخانه در این عملیات شرکت داشتند (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، عملیات فتح‌المبین).
ایجاد مشکل در روند عملیات
نیروهای عراق تا حدودی در جریان عملیات آیندۀ ایران قرار گرفته بودند و به همین جهت چند روز پیش از آغاز عملیات، آتش سنگین عراق در دو محور شوش و تنگه رقابیه، ایران را غافلگیر کرد. تردید فرماندهان برای ادامۀ عملیات یا تعویق آن با وجود وضعیت پیش آمده، موجب سفر محسن رضایی به تهران برای کسب تکلیف از امام‌خمینی شد. امام‌خمینی در این دیدار هیچ توصیه‌ای نکرد و استخاره را هم نپذیرفت. ایشان ضمن این‌که عمل بر طبق صلاحدید فرماندهان نظامی را توصیه کرد، در صورت تمایل و برای قرص شدن دل فرماندهان، استخاره در قرارگاه کربلا را مجاز دانست. پس از بازگشت رضایی، تفألی به قرآن زدند که سوره «فتح» آمد. به همین دلیل نام عملیات نیز از کربلای ۲ به فتح‌المبین تغییر کرد (رضایی، مصاحبه، ج۴، ص۱۳۸-۱۳۹؛ هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ص۵۱۲).
اجرای عملیات
این عملیات در چهار مرحله از دوم تا هشتم فروردین صورت گرفت. به دلیل زمین‌های رملی در منطقۀ عملیات، نیروهای ایرانی توانستند کانال حفر کنند و تونل بزنند و از این طریق لشکرهای ۱۰زرهی و مکانیزه عراق تحت محاصره قرار گرفتند. عملیات با پیروزی قاطع نیروهای ایران به پایان رسید (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، عملیات فتح‌المبین).
نتایج عملیات
در نتیجه این عملیات ۲هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از سرزمین‌های اشغال شده توسط عراقی‌ها به خاک کشور بازگشت. اما نتیجۀ دیگر این عملیات، آن بود که از طریق غنائمی که نیروهای ایرانی از ارتش عراق به دست آورد، توانست یگان توپخانه سپاه پاسداران را راه‌اندازی کند. در سلسله‌عملیات‌های ثامن الائمه، طریق القدس و فتح المبین بخش‌های زیادی از مناطق اشغال‌شده توسط عراقی‌ها آزاد شدند و در نتیجه پیش‌زمینه آزادسازی خرمشهر فراهم شد (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، عملیات فتح‌المبین).
بی‌بی‌سی در 20/2/1361 عامل پیروزی ایران را در عملیات فتح‌المبین، ترکیبی از مهارت نظامی سربازان داوطلب بسیج مستضعفان دانست (پیام انقلاب، ش۷۲، ص۴۹).
واکنش امام‌خمینی
امام‌خمینی در 2فروردین1361 به مناسبت آغاز عملیات فتح‌المبین، در پیامی خطاب به ملت ایران و رزمندگان، شجاعت و افتخارآفرینی نیروهای نظامی ایران را ستودنی وصف کرد و به ملت ایران بابت تربیت چنین فرزندانی تبریک گفت (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج16، ص142-143). ایشان پس از پیروزی رزمندگان در عملیات فتح‌المبین نیز در پیامی خطاب به فرماندهان این عملیات، پیام آنان را آرام‌بخش و افتخارآمیز دانست و ضمن تشکر از تلاش‌های آنان، موفقیت‌های آنان را کم‌سابقه یا بی‌سابقه خواند که با الفاظ و عبارات نمی‌توان وصف کرد (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۶، ص۱۴۹–۱۵۱). امام‌خمینی همچنین در ۲۸فروردین۱۳۶۸ به مناسبت روز ارتش، نقش ارتش به کمک سپاه و بسیج را در عملیات‌های بزرگی چون فتح‌المبین و ده‌ها عملیات دیگر ستود (امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۳۵۷).
منابع
امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1389.
پیام انقلاب (مجله)، «بوق‌های تبلیغاتی و بسیج»، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شماره ۷۲، ۱۳۶۱.
رضایی، محسن، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تالیف امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (پایگاه اینترنتی)، عملیات فتح‌المبین، تاریخ مشاهده: 7/12/1403.
مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس (پایگاه اینترنتی)، عملیات فتح‌المبین.
هاشمی رفسنجانی، اکبر، عبور از بحران (کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۰)، به اهتمام یاسر‌هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ ششم، ۱۳۷۸.