ولایت سلوکی
ولایت سلوکی همان نسبتی میان حق و خلق است که بدون واسطه، حقایق را از حق‌تعالی می‌گیرد که نقش آن در هدایت باطنی سالکان الی الله بی‌بدیل و از مهم‌ترین رسالت‌های سلوکی است.
اهمیت و جایگاه ولایت سلوکی
ولایت در اصطلاح عرفانی عبارت است از نسبتی میان حق و خلق، که در آن بنده در مقام فنای از نفس خویش به حق قیام می‌کند و بدون واسطه حقایق را از حق‌تعالی دریافت می‌کند.[۱] طرح و تبیین و تحلیل جایگاه ولایت در سلوک سالکان از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست بگونه‌ای که تحقیق درباره ولیّ الهی در صراط سلوکی یک ضرورت معرفی شده است.[۲] از نظر عارفان مسئله ولایت در سلوک از مهم‌ترین مسائل حیاتی است که با شناحت آن، تمام جهات استعدادی انسان در مدارج و معارف رشد و نمو می‌کند.[۳]
امام‌خمینی نیز با رویکری محققانه و روشمند، مسئله ولایت را در دو مرحله قوس نزول و قوس صعود مورد بررسی قرار داده است. ایشان در مرحله قوس نزول، بحث ولایت را از صقع ربوبی شروع و تا عالم ماده ختم داده و این موضوع را در کتاب ارزشمند مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایه، پرداخته است.[۴] و در قوس صعود نقش ولایت را در سلاک سالکان مهم و بنیادین می‌داند و در دو کتاب فاخر خود، سرّالصلاة و آداب الصلاة به آن پرداخته است.[۵]
نقش ولایت در سلوک
در نگاه اهل معرفت، نقش ولایت در هدایت باطنی سالکان الی الله، نقشی بی بدیل است و از مهم‌ترین رسالت‌های اولیای الهی، دستگیری معنوی و پشتیبانی روحانی و باطنی از سالکان طریق هدایت و معنویت است.[۶] امام‌خمینی نیز بر نقش ولایت اهل بیت علیهم‌السّلام در سلوک تأکید دارد و معتقد است که تمسک به ائمه و اولیای الهی که خود راه عروج به معارج را یافته و سیر الی الله را به اتمام رسانده‌اند، از لوازم سیر الی الله است و با استناد به روایاتی.[۷] بر این باور است همه اعمال سلوکی و عبادات و عقاید، بدون ولایت اهل بیت ارزشی ندارد.[۸]
نقش ولایت در نماز
مسئله ولایت سلوکی به نحو جدّی در نماز مطرح بوده و مد نظر دین مبین اسلام می‌باشد، ولایت در نماز تشریع شده و این تشریع توسط خداوند حکیم، بیهوده و گزاف نمی‌باشد بلکه دارای حکمت و مزایایی است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، ادامه یافتن پیوند نمازگزار با اولیای الهی و معصومین به صورت روزانه و استمرار مسأله ولایت بدین وسیله می‌باشد و سرّ این‌که عبد سالک در نماز همواره هدایت به صراط مستقیم را از حق‌تعالی می‌خواهد، همانا ولایت است که سبب نورانیت باطن و مصونیت برای سالک نمازگزار می‌شود..[۹] امام‌خمینی نیز نقش ولایت در نماز را بسیار مهم می‌داند و معتقد است شهادت به رسالت و ولایت اهل بیت علیهم‌السّلام بدین جهت است که نمازگزار اهل بیت را شفیع خود قرار می‌دهد تا بتواند مسیر سلوک الی الله را به خوبی طی کند؛ ازاین‌رو عبادت بدون اعتقاد به ولایت ائمه و امامت آنان باطل است.[۱۰] امام‌خمینی با استناد به روایتی «بعلیٍ قامت الصلاة».[۱۱] تکمیل نماز و کامل بودن آن را به ولایت حضرت علی علیه‌السّلام می‌دانند.[۱۲]
پانویس
- ↑ کاشانی، اصطلاحات الصوفیه، ص۳۳، شرح فصوص الحکم، ص۴۴؛ آملی، انوار الحقیقه، ص۳۰۵.
- ↑ گنابادی، بیان السعاده، ج۴، ص۳۲۶؛ جوادی آملی، تسنیم، ج۴، ص۳۸۴.
- ↑ تهرانی، امام شناسی، ج۱، ص۲-۷؛ ابراهیم‌زاده، جایگاه و نقش سازنده ولایت، ص۲۲۷-۲۲۸.
- ↑ امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ص۱۶-۲۶؛ صاحبی، اوج معرفت، ص۳۰۱-۳۰۲ و ۳۱۱.
- ↑ امام‌خمینی، سرّالصلاة، ص۹۸-۶۹؛ آداب الصلاة، ص۱۳۶-۱۳۷ و ۱۴۲.
- ↑ جوادی، آملی تسنیم، ج۱، ص۲۲۴ و ۵۴۰، روحانی‌نژاد، صراط سلوک، ص۱۶-۱۷؛ درآمدی بر مبادی و مبانی سلوک، ص۳۳۲-۳۳۳؛ جعفری، عرفان اسلامی، ص۱۰۷.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ج۳، ص۳۰؛ عاملی، وسائل الشیعه، ج۱، ص۹۰.
- ↑ امام‌خمینی، آداب الصلاة، ص۱۳۶-۱۳۷.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ج۱، ص۴۶۰؛ روحانی‌نژاد، صراط سلوکی، ص۲۶۶؛ یزدان‌پناه، آئین بندگی و دلدادگی، ص۴۹۵-۴۹۶.
- ↑ امام‌خمینی، سرّالصلاة، ص۶۷-۶۸؛ آداب الصلاة، ص۱۳۶-۱۳۷ و ۱۴۲.
- ↑ قمی، اسرار العبادات و حقیقة الصلاة، ص۲۳.
- ↑ امام‌خمینی، سرّالصلاة، ص۶۸.
منابع
- ابراهیم‌زاده، نبی‌الله، جایگاه و نقش سازنده ولایت، قم، مؤسسه صراط متین، ۱۳۸۱ش.
- امام‌خمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۴ش.
- امام‌خمینی، سیدروحالله، سرّالصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۷۸ش.
- امام‌خمینی، سیدروحالله، مصباح الهدایه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۸۶ش.
- آملی، سیدحیدر، انوار الحقیقة و الطوار الطریقه و اسرار الشریعه، تحقیق موسوی تبریزی، قم، نشر نور علی نور، ۱۳۸۲ش.
- جعفری، محمدتقی، عرفان اسلامی، تهران، نشر کرامت، ۱۳۷۶ش.
- جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، اسراء، ۱۳۸۴ش.
- حرّعاملی، محمدبن‌حسین، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث الاسلامی، ۱۳۹۱ش.
- حسینی تهرانی، محمدحسین، امام شناسی، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، ۱۴۱۸ق.
- روحانی‌نژاد، حسین، درآمدی بر مبادی و مبانی سلوک، تهران، نشر فرهنگ و اندیشه، ۱۳۹۶ش.
- روحانی‌نژاد، حسین، صراط سلوک، تهران، نشر فرهنگ و اندیشه، ۱۳۹۹ش.
- صاحبی، باقر، اوج معرفت، تهران، نشر عروج، ۱۳۹۸ش.
- قمی، قاضی سعید، اسرارالعبادة و حقیقة الصلاة، تصحیح محمدباقر سبزواری، دانشگاه تهران، ۱۳۳۹ش.
- کاشانی، عبدالرزاق، اصطلاحات الصوفیه، تصحیح مجید هادی‌زاده، تهران، شرح فصوص الحکم، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۸۱ش.
- کاشانی، عبدالرزاق، شرح فصوص الحکم، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۷۰ش.
- کلینی، محمدبن‌یعقوب، اصول الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- گنابادی، سلطان محمد، بیان السعاده، بیروت، مؤسسه اعلمی، ۱۴۰۸ق.
- یزدان‌پناه، یدالله، آئین بندگی و دلدادگی، نشر کتاب فردا، قم، ۱۳۹۸ش.
نویسنده: باقر صاحبی