ابرقدرت‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ابرقدرت‏‌ها'''، کشورهای دارای قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی برتر در جهان.

ابرقدرت کشوری است که به سبب برخورداری از نیروی نظامی و اقتصادی بیشتر، قدرت برتر و مسلط شناخته می‏شود.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱/۲۱۴.</ref> اصطلاح ابرقدرت نخستین بار در سال ۱۹۴۴م/ ۱۳۲۳ش در کتابی به همین نام از سوی «[[ویلیام فاکس]]» برای اشاره به دو ابرقدرت بزرگ نظامی و سیاسی جهان، یعنی [[امریکا]] و اتحاد جماهیر شوروی سابق به‌کار رفت و از آنجاکه [[شوروی]] هرگز از دیدگاه اقتصادی ابرقدرت نبود، اصطلاح ابرقدرت اقتصادی برای [[اتحادیه اروپا]] و [[ژاپن]] به‌کار می‏رفت.<ref>علی‌بابایی، فرهنگ روابط، ۴.</ref> ابرقدرت‏ها به دلیل ویژگی‌های برتر ازجمله تسلط بر منابع جهان و سازمان‌های تصمیم‌ساز بین‌المللی، خطوط کلی [[نظام بین‌الملل]] را ترسیم می‏کنند و سیاست‌گذاران کشورهای دیگر، نوعاً تصمیمات خود را بر مبنای شاخص‌‏های مرتبط با این خطوط می‌گیرند.<ref>کاظمی، روابط بین‌الملل، ۷۷-۷۸.</ref> نظام بین‌الملل همواره از قدرت‏های بزرگ تاثیر پذیرفته و تغییر ابرقدرت‏ها نظم جدیدی را بر آن استوار کرده است<ref>جهان‌بین، دیدگاه‏های جهانی امام‌خمینی، ۹۰.</ref>؛ چه زمانی که [[مصر]]، [[ایران]] و [[روم باستان]] قدرت‏های برتر بودند<ref>علی‌بابایی، فرهنگ سیاسی، ۶۳-۶۴.</ref> و چه در دوران جدید که کشورهای اروپایی و پس از [[جنگ جهانی دوم]]، شوروی و امریکا ابرقدرت شدند.<ref>علی‌بابایی، فرهنگ سیاسی، ۶۴.</ref>

در طول تاریخ، منطقه [[خاورمیانه]] و [[خلیج فارس]] به دلیل اهمیت ژئواستراتژیک و ژئوپولتیک، همواره کانون توجه قدرت‏های بزرگ بوده است و ابرقدرت‏ها می‌کوشیدند دامنه نفوذ خود را در این منطقه گسترش دهند.<ref>ابوغزاله، جنگ ایران و عراق، ۲/۲۹.</ref> پس از جنگ جهانی دوم وجود بخش عظیمی از منابع انرژی دنیا در این منطقه، بازار بزرگ برای تسلیحات و کالاهای ابرقدرت‏ها و اهمیت آن در رقابت ایدئولوژیک میان قدرت‏ها، موجب توجه بیشتر آنان به خاورمیانه و خلیج فارس شد.<ref>ایزدی، درآمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ۹۳-۹۴؛ ابوغزاله، جنگ ایران و عراق، ۲/۳۲-۳۳.</ref> ایران نیز در جایگاه دومین کشور بزرگ منطقه خاورمیانه و خلیج فارس با موقعیت خاص ژئوپولتیک<ref>اسدی، خلیج فارس و مسائل آن، ۲۱۶.</ref> از اهمیت فراوانی برای ابرقدرت‏ها برخوردار بوده است؛ بر این اساس آنان برای تامین منافع خود نقش پررنگی در تحولات داخلی ایران ایفا کردند.<ref>اطاعت، جاذبه‏های ژئوپولیتیک ایران، ۵۹-۶۰.</ref>

رقابت قدرت‏های خارجی در ایران از سال ۱۷۹۸م/ ۱۱۷۷ش، با اعزام هیئتی از سوی «[[ناپلئون]]» پادشاه فرانسه به ایران آغاز شد و سپس با مداخله روس‏ها و تحمیل قراردادهای ننگین بر ایران و سپس با نفوذ [[انگلستان]] و به‌ دست آوردن امتیازات گوناگون نفتی و غیر نفتی از ایران ادامه یافت.<ref>غفاری، نقش نیروهای بیگانه در پاگیری و گسترش تئوری توطئه در ایران، ۱۹۱-۱۹۲/۲۴-۲۶.</ref> قدرت‌های بیگانه در سالیان بعد نیز همچنان در امور ایران دخالت می‌کردند و برکناری [[رضاشاه پهلوی]] و انتخاب [[محمدرضا شاه]] به پادشاهی در دوران اشغال کشور در زمان جنگ جهانی دوم به دست [[متفقین]] و [[کودتای بیست‌وهشتم مرداد ۱۳۳۲]] از آن جمله است.<ref>غفاری، نقش نیروهای بیگانه در پاگیری و گسترش تئوری توطئه در ایران، ۱۹۳-۱۹۴/۱۱۵-۱۱۸.</ref> شکل‏گیری نظام دوقطبی در سطح بین‌الملل و جنگ ایدئولوژیک میان دو ابرقدرت شرق و غرب، موجب شد هر یک از آنان در صدد جذب ایران به سوی خود برآیند. ضمن اینکه منابع نفتی و خام ایران و زمینه‏‌های سرمایه‌گذاری در ایران از حوزه‌‏های مورد علاقه ابرقدرت‏ها در خاک ایران بود.<ref>اطاعت، جاذبه‏های ژئوپولیتیک ایران، ۶۹.</ref>

[[امام‌خمینی]] با توجه به برنامه ابرقدرت‌ها برای گسترش سلطه خود بر تمام جهان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۶؛ ۱۲/۳۱۸ و ۱۸/۲۰۶.</ref> تمام برنامه‌ها و شعارهای آنان همچون حقوق بشر و امنیت را در راستای سلطه بر ملت‌های ضعیف می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۵۱۸.</ref> ایشان معتقد بود ابرقدرت‌ها به‌ویژه امریکا{{ببینید|متن=ببینید|امریکا}} و شوروی، {{ببینید|متن=ببینید|شوروی}} جهان را به دو بخش آزاد تقسیم کرده‌اند که هیچ حد و مرز و قانونی نمی‌شناسد و یک قرنطینه سیاسی پدید آورده‌اند که ملت‌ها در آن حق حیات و اظهار نظر ندارند. آنان به‌ وسیله عوامل اجرایی و حاکمان تحمیل‌شده، منافعشان را دنبال می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۷۹.</ref> ایشان با توجه به برنامه [[اسلام]] برای هدایت فکری و عملی انسان‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۱.</ref> و دستور [[قرآن کریم]] بر نپذیرفتن سلطه [[کافران]] بر [[مؤمنان]]، <ref>نساء، ۱۴۱.</ref> سلطه‌جویی ابرقدرت‌ها بر جهان و به‌ویژه [[کشورهای اسلامی]] و مسلمانان را خلاف آموزه‌های الهی و حرکت [[پیامبران(ع)]] قلمداد می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۰۷.</ref> و معتقد بود اگر سلطه‌جویی و چیرگی آنان موجب ناتوانی [[امت اسلام]] شود، بر مسلمانان واجب است از این روابط پرهیز کنند و ایشان این رابطه را [[حرام]] می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۶۱-۴۶۳.</ref>

امام‌خمینی گرفتاری کشورهای اسلامی را از ابرقدرت‏ها می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۷۹-۸۰.</ref> و به مسلمانان سفارش می‌کرد برای بازپس‌گرفتن حق خود با قیام و ایستادگی در برابر ابرقدرت‏ها، دست آنان را از کشورهای اسلامی کوتاه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۴۴؛ ۱۲/۱۳۶، ۱۴۷ و ۲۱/۱۲۰-۱۲۱.</ref> ایشان مهم‌ترین راهکار برای قطع سلطه ابرقدرت‌های مستکبر را وحدت میان مسلمانان می‌دید<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۹۴.</ref> و معتقد بود با توجه به‌اندوخته‌های مادی و معنوی جهان اسلام، اگر مسلمانان با کنار نهادن اختلافات، متحد شوند، به ابرقدرتی تبدیل خواهند شد که مانع سلطه ابرقدرت‏ها بر [[جهان اسلام]] می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۸۲.</ref> ایشان با تاکید بر اینکه ابرقدرت‏ها با تاکید بر [[ملی‌گرایی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۴۳-۴۴۴.</ref> و شکاف میان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۸۱-۳۸۲.</ref> در پی اختلاف‌افکنی میان مسلمانان هستند، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۴۹-۳۵۰ و ۱۸/۴۲۴.</ref> جامعیت اسلام را راه رهایی افراد گرفتار از چنگال ابرقدرت‏ها معرفی می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۲۱۹.</ref>

امام‌خمینی جدایی حکومت‏ها از ملت‏ها و اختلاف‌های میان دولت‏های اسلامی را از علت‌های ضعف مسلمانان در برابر قدرت‏های بزرگ بر می‌شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۸۶-۴۸۷ و ۱۱/۹۵، ۱۶۳.</ref> و معتقد بود وابستگی برخی دولت‌های اسلامی به قدرت‏های بزرگ، عامل این جدایی است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۸۲-۲۸۳.</ref> و راه حل مسئله، قیام ملت‏هاست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۷۲-۷۵ و ۱۵/۳۱۵-۳۱۷.</ref> از دیدگاه ایشان آنچه موجب هراس مسلمانان از ابرقدرت‏ها می‌شود و آنان را از قیام باز می‌دارد، تبلیغات دامنه‌داری است که ابرقدرت‏ها را آسیب‌‏ناپذیر نشان می‌دهد و پیشرفت کشورهای ضعیف را منوط به وابستگی به ابرقدرت‌ها معرفی می‌کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۰۵ و ۱۲/۱۰۸-۱۱۱.</ref> ایشان باور داشت خطر ابرقدرت شرق، کمتر از غرب نیست و هر دو کمر به نابودی ملت‌های مستضعف بسته‌اند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۲.</ref> و رفع خطر و خروج از سلطه همه ابرقدرت‏ها را نیازمند بیداری مسلمانان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۱۸-۳۱۹.</ref> و طرح‌ریزی سران کشورهای اسلامی برای تماس بیشتر با یکدیگر و بیدارکردن ملت‌های محروم‏<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۴۲-۳۴۳.</ref> می‌دانست. ایشان با تاکید بر ترس ابرقدرت‏ها از اسلام، از مسلمانان می‏خواست با تمسک به قدرت اسلام، هراسی از ابرقدرت‏ها به خود راه ندهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۴۰ و ۱۹/۳۱۹-۳۲۰.</ref>

امام‌خمینی اشغال [[بیت المقدس|قبله اول مسلمانان]] به دست [[اسرائیل]] را از مصیبت‌های بزرگی می‏دانست که از سوی ابرقدرت‏ها بر همه مسلمانان وارد شده است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۳۷ و ۱۰/۱۵۹.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|فلسطین}}؛ از این‌رو با نام‌گذاری آخرین جمعه [[ماه رمضان]] به نام «روز قدس» این روز را روز مقابله مسلمانان با ابرقدرت‏ها معرفی کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۲۷۶-۲۷۸.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|روز جهانی قدس}} ایشان وظیفه [[انقلاب اسلامی]] را ارائه الگوی مقاومت در برابر ابرقدرت‏ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۶-۳۳۷ و ۱۷/۳۳۰.</ref> و آگاه‌کردن مسلمانان جهان از ستمی اعلام می‌کرد که ابرقدرت‏ها بر آنان وارد می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۲۷۲-۲۷۳ و ۱۵/۲۴۰.</ref>

ترس از [[کمونیسم]] و ابرقدرت شرق و همبستگی با ابرقدرت غرب، نمایی از وضعیت [[رژیم پهلوی]] در برخورد با ابرقدرت‏ها بود.<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران، ۹.</ref> برای محمدرضا پهلوی، امنیت، مهم‌ترین اصل در [[سیاست]] بود. او بزرگ‌ترین خطر برای امنیت ایران را از جانب قدرت‏های امپریالیستی (به نظر وی، شوروی) می‏دانست؛ از این‌رو برای تامین امنیت کشور در برابر ابرقدرت شرق، به ابرقدرت غرب تمایل یافت<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران، ۴۴-۴۵.</ref> و در این راستا، افزون بر دادن امتیازات اقتصادی به غرب و بستن پیمان نظامی با آنان، <ref>ازغندی، روابط خارجی ایران، ۴۷.</ref> پیرو سیاست‏های جهانی امریکا نیز شد.<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران، ۵۸.</ref> این وضعیت، ناخرسندی گروه‏های گوناگون سیاسی و مردم از سیاست خارجی پهلوی را در پی داشت.<ref>رمضانی، چارچوبی تحلیلی، ۵۸.</ref>

امام‌خمینی در واکنش به روابط رژیم پهلوی با ابرقدرت‏ها، بارها از تلاش محمدرضا پهلوی و حاکمان پیش از او برای گسترش سلطه قدرت‏های بزرگ بر مردم و اندوخته‌های کشور سخن گفته بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۶۹-۳۷۰؛ ۴/۱۳-۱۴ و ۱۸/۱۸۹.</ref> و هدف بیگانگان از رابطه با رژیم پهلوی را اجرای نقشه‌های خود، غارت افتخارات تاریخی، منابع و ثروت ایران می‌دانست<ref>امام‌خمینی، کشف اسرار، ۲۲۴.</ref> و هدف نهضت اسلامی مردم ایران را کوتاه‌کردن دست ابرقدرت‏ها بیان می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۹۶-۴۹۷، ۵۱۱ و ۵/۹۷.</ref> ایشان باور داشت ابرقدرت‌ها برای حل بحران‏های خود در پی نابودی کشورهای زیر سلطه هستند و برای فریب افکار عمومی، مبارزه‌های حق‌طلبانه و ترقی‌خواهانه آنان را محافظه‌کارانه جلوه می‏دهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۶۰.</ref> ایشان حمایت ابرقدرت‏ها از پهلوی را در راستای تامین منافع آنان می‌‏دانست و معتقد بود همین حمایت‏ها موجب کشتار مردم و ناآرامی‏‌ها شده و تا این حمایت‌ها برقرار است، وضعیت ناآرام کشور تداوم دارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۹۴، ۴۱۵ و ۵/۳۸۴، ۴۳۸.</ref> و اصلاح امور کشور، در گروی برکناری [[محمدرضا پهلوی]] از حکومت و قطع دست ابرقدرت‏هاست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۲۵، ۴۰۷ و ۵۱۱.</ref> و این مهم به اعتقاد ایشان با خواست و اراده [[ملت]] که از هر قدرتی برتر است، دست‌یافتنی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۵۲۳؛ ۴/۱۵۶ و ۱۴/۲۴.</ref> ایشان با تاکید بر قدرت اسلام که قدرتی فراتر از قدرت مادی ابرقدرت‏هاست، مجهزبودن نهضت به این قدرت را موجب پیروزی آن می‏‌دید<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۹۰ و ۷/۱۹۲.</ref> و معتقد بود آنچه عامل وابستگی رژیم پهلوی به ابرقدرت‏ها شد، بی‌تعهدی پهلوی به اسلام بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۴۵.</ref>

[[امام‌خمینی]] با توجه به اوضاع حاکم بر [[ایران]]، شعارهای حقوق بشری قدرت‌های بزرگ و نهادهای بین‌المللی ساخته آنان را در راستای بلعیدن ملت‌های ضعیف می‏‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۵۱۸-۵۱۹ و ۸/۵۶، ۸۲-۸۳.</ref> و سکوت آنان در برابر کشتارها و جنایت‌های رژیم پهلوی را شاهد و دلیلی بر این مدعا می‌آورد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۵۳.</ref> ایشان درباره وضعیت منطقه و مداخله ابرقدرت‏ها در آن-ضمن رد دخالت قدرت‏های بزرگ-بر حفظ امنیت منطقه با تلاش مشترک کشورهای منطقه تاکید داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۵۰۹.</ref>

در اندیشه امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، تقابل و تضاد با نظام حاکم بر [[روابط بین‌الملل]]، از اصولی بود که به صورت شعار «نه شرقی، نه غربی» و یک سیاست آشکار، تجلی یافت<ref>محمدی، بازتاب جهانی، ۹۲-۹۳.</ref>؛ از این‌رو ایشان چه پیش و چه پس از پیروزی انقلاب، به نفی ابرقدرت‌های مسلط جهانی می‏‌پرداخت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۰ و ۱۲/۲۰۲.</ref> ابرقدرت‌های وقت، یعنی [[شوروی]] و [[امریکا]] در ظاهر انقلاب ایران را به رسمیت شناختند<ref>منصوری، ۲۱۱-۲۱۲؛ علی‌بابایی، تاریخ سیاست، ۱۲۰.</ref>؛ ولی آشتی‌ناپذیری انقلاب اسلامی با کمونیسم از یک‌سو و مبارزه با سلطه ابرقدرت غرب از سوی دیگر، <ref>اطاعت، جاذبه‏های ژئوپولیتیک ایران، ۷۰-۷۱.</ref> موجب شد هیچ‌کدام از ابرقدرت‏ها به وقوع انقلاب راضی نباشند و این امر، اثبات‌کننده تاثیرناپذیری انقلاب اسلامی از قدرت‌های جهانی و ضدیت آن با ابرقدرت‏ها بود.<ref>کاتم، واکنشهای امریکا و اتحاد شوروی، ۲۱۴-۲۱۵.</ref> از سوی دیگر، گسترش موج انقلاب اسلامی، منافع دو ابرقدرت شرق و غرب را به خطر می‌انداخت؛ ولی توان دخالت در روند انقلاب را نداشتند و مداخله هر یک از آنان، توازن کلی شرق و غرب در منطقه را بر هم می‌‏زد؛ بنابراین هر گونه کنش عملی در برابر تحولات ایران، با هشدار و واکنش ابرقدرت دیگر روبه‌رو می‏شد.<ref>هرمن، نقش ایران در ادراکات و سیاستهای اتحاد جماهیر شوروی، ۶۶.</ref> امام‌خمینی نیز با تاکید بر این نکته، در پاسخ به پرسش امکان مداخله ابرقدرت‏ها در امور ایران-ضمن منتفی دانستن آن-بروز چنین مداخله‏‌ای را زمینه‌ساز [[جنگ جهانی]] دیگری می‏‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۲۶-۱۲۸، ۳۴۵ و ۱۱/۱۶۴.</ref> و بر آن بود که مسئله‏ ایران، با مداخله ابرقدرت‏ها حل نمی‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۴۴-۱۴۵.</ref> ایشان در روزهای پایانی حکومت پهلوی وحدت و ایمان را رمز پیروزی و غلبه بر ابرقدرت‏ها و قطع نفوذ ابرقدرت‌ها شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۷۷، ۵۰۳-۵۰۴ و ۶/۱۷۸.</ref> و یکی از ویژگی‏‌های دولت آینده را دستیابی به [[استقلال]] و قطع [[وابستگی]] از طریق قطع نفوذ ابرقدرت‏ها برشمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۸۱، ۴۱۱ و ۶/۳۰۹.</ref>؛ همچنین تاکید کرد که اجازه مداخله‏ در امور ایران را به ابرقدرت‏ها داده نمی‌شود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۹۱.</ref> و برقراری روابط حسنه با آنان، مشروط به دخالت نکردن آنان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۸۰ و ۴۱۹-۴۲۰.</ref>

امام‌خمینی با تاکید بر [[ایمان]]، [[وحدت کلمه]] و اتکا به [[قرآن]] و [[اسلام]] به عنوان رمز پیروزی بر رژیم پهلوی و غلبه بر ابرقدرت‏های حامی آن، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۵، ۵۱۶؛ ۷/۱۸، ۹۷؛ ۱۳/۳۹۹ و ۱۹/۴۰۸.</ref> بزرگی انقلاب ایران را در این می‌‏دانست که مردم با ایستادگی در برابر ابرقدرت‏ها، رژیمی را سرنگون کردند که از حمایت همه قدرت‏های جهانی برخوردار بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۹۷-۹۸ و ۸/۲۰۹.</ref> ایشان پیروزی انقلاب را موجب شکست سیطره ابرقدرت‏ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۸۴.</ref> و سیلی‌خوردن آنان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۹۷ و ۱۷/۲۴۳.</ref> می‌دانست و معتقد بود این مسئله به رویارویی آنان با انقلاب ایران و تلاش برای شکست آن می‌انجامد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۹۹-۱۰۰.</ref> از نظر ایشان، راه مقابله با این وضعیت، نهراسیدن از ابرقدرت‏هاست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۶۲؛ ۱۳/۱۰۶ و ۱۹/۴۶۹-۴۷۰.</ref> ایشان خروج ملت ایران از فشار ابرقدرت‏ها در پی پیروزی انقلاب را نشانه برتری‌یافتن ملت می‌‏دانست و معتقد بود این مسئله زمینه را برای گسترش و پیشبرد مکتب اسلام و [[صدور انقلاب]] فراهم آورده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۲۹.</ref>

از دیدگاه امام‌خمینی طرفداری ابرقدرت‌ها از سردمداران محکوم به اعدام نظام پهلوی و مخالفت با اعدام‏ها در قالب شعارهای حقوق بشری و نهادهای مربوط به آن<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۵۹-۴۶۰ و ۱۸/۴۶۹.</ref> و حمایت از برخی گروه‌های سیاسی برای ایجاد ناآرامی در کشور<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۷۰، ۸۱؛ ۹/۹۷ و ۱۵/۳۳۲.</ref> به‌هدف فشار بر نظام و حتی براندازی [[نظام جمهوری اسلامی]] بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۹-۱۱، ۱۷ و ۲۰.</ref> ایشان با تاکید بر وابستگی گروههای [[ضد انقلاب]] به ابرقدرت‏ها، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۳۶۸؛ ۱۲/۸۰ و ۱۷/۱۰۹.</ref> اقدامات خرابکارانه آنان را توطئه‌‏ای داخلی برای بازگرداندن سلطه ابرقدرت‏ها می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۱۱.</ref> و معتقد بود آنان عامل ابرقدرت‌ها هستند و رد پای قدرت‌های بزرگ در کارهای تروریستی این گروه‌ها دیده می‌شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۹۵ و ۱۵/۲۵۷.</ref>

از دغدغه‏‌های مهم [[امام‌خمینی]] پس از پیروزی انقلاب، ادامه وابستگی کشور به ابرقدرت‏ها بود و در این زمینه وابستگی فکری را مهم‌تر و سرچشمه وابستگی‌‏های دیگر می‌‏دانست و بر استقلال فکری و فرهنگی به عنوان نخستین گام استقلال در ابعاد دیگر تاکید می‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۵۱۶؛ ۱۰/۵۲ و ۱۵/۴۳۲.</ref> ایشان معتقد بود تسلیم ابرقدرت‏ها شدن ممکن است امنیت و رفاه ظاهری را تامین ‏کند؛ ولی استقلال، [[آزادی]] و [[شرافت]] را از میان می‏برد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۵.</ref> از دیدگاه ایشان قطع وابستگی، نیازمند تداوم مبارزه، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۴۷، ۲۲۲؛ ۱۶/۱۳۰ و ۲۰/۱۹۹.</ref> تحمل رنج و زحمت و هوشیاری در برابر توطئه‏‌ها<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۵۵-۵۶.</ref> است؛ همچنان‌که تن‌دادن به وابستگی و سازش با ابرقدرت‌ها نتیجه‌ای جز خودباختگی و خیانت به اسلام دربر ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۴۸.</ref>

امام‌خمینی [[تحریم]] و [[محاصره اقتصادی]]، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۴؛ ۱۳/۴۶۵ و ۱۸/۳۳۰.</ref> ایجاد [[تفرقه]] و اختلاف، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۳۵ و ۱۴/۳۰، ۷۴.</ref> انحراف در دانشگاهیان و جوانان، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲-۳ و ۱۵/۲۴۴.</ref> تبلیغات علیه جمهوری اسلامی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۲۹؛ ۱۴/۵۳ و ۱۵/۳۴۸.</ref> و ایجاد ناآرامی و توطئه در کشور<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۳۶-۴۳۷ و ۱۵/۲۶-۲۷.</ref> را از اقدامات ابرقدرت‏ها برای رویارویی با انقلاب اسلامی می‏‌دانست و معتقد بود ازجمله راه‏های جلوگیری از تعدی به انقلاب از سوی آنان، پیروی از روحانیون و حکومت اسلامی، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۸۷-۱۸۸.</ref> توجه به [[معنویت]] و [[شهادت‏‌طلبی]]، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۷.</ref> [[ساده‌زیستی]] و پرهیز از تعلق خاطر به مال و مقام<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۷۱.</ref> است.

در پیش‌گرفتن سیاست «نه شرقی، نه غربی» در سیاست خارجی [[جمهوری اسلامی ایران]]، اقدامی در مخالفت برخی با موازین ناعادلانه حاکم بین‌المللی و سیاست خارجی موجود<ref>علیخانی، مواضع و عملکرد نظام بین‌الملل، ۱۶۵.</ref> و سیاستی تهاجمی، فعال و پویا بر ضد دو ابرقدرت شرق و غرب<ref>محمدی، سیاست خارجی، ۴۸.</ref> قلمداد می‏‌شد؛ چنانچه در اصول ۱۵۲ و ۱۵۳ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] به این سیاست اشاره شده است. امام‌خمینی نیز این سیاست را سرلوحه [[حکومت اسلامی]] و نفی سلطه ابرقدرت‏ها، وابستگی نداشتن به هیچ‌یک از ابرقدرت‏ها و رویارویی با آنان و نهراسیدن از هیچ‌کدام از آنان معرفی کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۵۸ و ۱۸/۴۶۲.</ref> و پایبندی به این اصل را نیازمند آماده‌شدن در همه زمینه‏‌ها و ایستادگی دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۷.</ref> کمک به جنبش‌‏های رهایی‌بخش، ارتباط جدی‏‌تر با [[جهان اسلام]]، نفی وابستگی از قدرت‏های بزرگ، ناسازگاری با [[صهیونیسم بین‌الملل]]، همدردی و حمایت از مردم [[فلسطین]]، ازجمله سیاست‏های جمهوری اسلامی در راستای اصل «نه شرقی، نه غربی» بود<ref>عیوضی، انقلاب اسلامی و کارآمدی، ۳۶.</ref> که با دو رویداد [[اشغال سفارت امریکا]]<ref>ستوده، انقلاب اسلامی ایران و روابط بین‌المللی، ۲۱۹.</ref> و دستگیری سران [[حزب توده]] که به [[جاسوسی]] برای شوروی معترف بودند<ref>هوکلند، سیاست دولت ریگان نسبت به ایران، ۱۴۷.</ref>؛ تایید شد. امام‌خمینی این دو اقدام را نشانه نترسیدن جمهوری اسلامی از ابرقدرت‏ها می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۴۵.</ref>

با تسخیر سفارت امریکا در [[ایران]] به دست [[دانشجویان پیرو خط امام]]، روابط دو کشور قطع شد؛ ولی امام‌خمینی بدون اظهار هیچ‌گونه ناراحتی از این رویداد، ضمن ذلت‌بارخواندن رابطه یادشده با امریکا، اعلام کرد روابط با ابرقدرت‏ها، شرافتی ندارد که قطع آن موجب نارضایتی شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۰۳ و ۱۲/۲۳۳.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}}

ناتوانی ابرقدرت‏ها و امریکا در رویارویی با انقلاب اسلامی، به این منجر شد که آنان به [[جنگ تحمیلی]] عراق بر ضد ایران دامن بزنند<ref>کاتم، واکنشهای امریکا و اتحاد شوروی، ۲۲۳.</ref> و به حمایت سیاسی، نظامی و مالی [[عراق]] بپردازند.<ref>کاتم، واکنشهای امریکا و اتحاد شوروی، ۲۲۵-۲۲۶؛ هوکلند، سیاست دولت ریگان نسبت به ایران، ۱۶۰؛ علیخانی، مواضع و عملکرد نظام بین‌الملل، ۱۶۵-۱۶۶.</ref> ابرقدرت‌های آن زمان ([[شوروی]] و [[امریکا]]) از عراق حمایت‌های تسلیحاتی و سیاسی کردند و در مواردی، امریکا به طور مستقیم با اعمال تحریم‌ها، ایجاد اختلال در صادرات نفت ایران، حمله به سکوهای نفتی ایران و سرنگون‌کردن هواپیمای مسافربری ایران، به مقابله با انقلاب اسلامی ایران پرداخت.<ref>دهقانی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ۳۴۰-۳۴۵.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|حمله امریکا به هواپیمای مسافربری}}

امام‌خمینی نیز بر این واقعیت تاکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴۰.</ref> و ابرقدرت‏ها را حامی رژیم عراق<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۳۰، ۲۶۸ و ۱۸/۱۴۲-۱۴۵.</ref> و مجهزکننده ارتش این کشور می‌‏دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۷؛ ۱۷/۲۷۵ و ۲۰/۱۹۹.</ref> و ایستادگی ایران در جنگ تحمیلی را جنگ با همه قدرت‏های بزرگ می‏‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۶۳.</ref> ایشان معتقد بود ایستادگی و پیروزی رزمندگان اسلام در طول جنگ، موجب تشدید مخالفت ابرقدرت‏ها با ایران شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۱۱-۳۱۴.</ref> با پذیرش [[قطعنامه ۵۹۸]] و پایان جنگ تحمیلی، امام‌خمینی اعلام کرد این جنگ، نشانه شکست ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب بود و ملت ایران به جهان نشان داد که می‌توان با تمام ابرقدرت‏ها مبارزه کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۸۳.</ref> ایشان با پایان جنگ، درباره حیله و نیرنگ ابرقدرت‏ها در آینده که ناشی از خوی اسلام‌ستیزی آنان است، هشدار داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۹۵-۱۹۶.</ref> و از مردم خواست از شیطنت‌هایی که عوامل نفوذی استکبار با تبلیغات خود خواهندکرد، غفلت نکنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۳۲-۲۳۳.</ref>

==پانویس ==

{{پانویس}}

==منابع==

* ازغندی، علیرضا، روابط خارجی ایران (دولت دست‌نشانده) ۱۳۵۷-۱۳۲۰، تهران، قومس، چاپ نهم، ۱۳۸۸ش.

* اطاعت، محمدجواد، جاذبه‏های ژئوپولیتیک ایران، رفتار روسیه تزاری و اتحاد جماهیر شوروی، مجله ۱۵ خرداد، شماره ۲۴، ۱۳۷۵ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

* جهان‌بین، اسماعیل، دیدگاه‏های جهانی امام‌خمینی، مجله حصون، شماره ۳، ۱۳۸۴ش.

* غفاری هشجین، زاهد، نقش نیروهای بیگانه در پاگیری و گسترش تئوری توطئه در ایران، از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره‏های ۱۹۱-۱۹۲ و ۱۹۳-۱۹۴، ۱۳۸۲ش.

* کاتم، ریچارد، واکنشهای امریکا و اتحاد شوروی به ستیزه‌جویی‌های سیاسی اسلام در ایران، چاپ‌شده در کتاب نه شرقی، نه غربی (روابط خارجی ایران با امریکا و شوروی)، ترجمه ابراهیم متقی و الهه کولایی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

* محمدی، منوچهر، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.

* منصوری، جواد، ۲۵ سال حاکمیت امریکا بر ایران، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۶۴ش.

* هرمن، ریچارد، نقش ایران در ادراکات و سیاستهای اتحاد جماهیر شوروی، چاپ‌شده در کتاب نه شرقی، نه غربی (روابط خارجی ایران با امریکا و شوروی)، ترجمه ابراهیم متقی و الهه کولایی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

* هوکلند، اریک، سیاست دولت ریگان نسبت به ایران، چاپ‌شده در کتاب نه شرقی، نه غربی (روابط خارجی ایران با امریکا و شوروی)، ترجمه ابراهیم متقی و الهه کولایی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]