۱۴٬۵۲۳
ویرایش
جز
added Category:مقاله‌های جدید using HotCat
جز (added Category:مقاله‌های جدید using HotCat) |
|||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابزار جنگی'''، [[ | '''ابزار جنگی'''، حکم فقهی سلاح‌های جنگی. | ||
ابزار جنگی؛ وسایلی که در هجوم و ضربه‌زدن به [[دشمن]] یا در دفاع و جلوگیری از ضربه‌های دشمن استفاده می‌شوند. | |||
فقها، تولید، نگهداری و حمل سلاح را به خودی خود امری جایز دانسته و ساخت سلاح به قصد تقویت مسلمانان و ترساندن دشمن را امری مطلوب می‌دانند. | |||
[[امام‌خمینی]] در مواردی که اصل عمل و هدف از آن مشروع باشد، به جواز کاربرد ابزار جنگی اشاره کرده است. و کاربرد سلاح برای اهداف نامشروع مانند راهزنی و [[محاربه]] را جایز نمی‌داند. | |||
امام‌خمینی، فروش ابزار جنگی را امری حکومتی و تابع مصالح جامعه و [[مقتضیات زمان و مکان]] دانسته و معامله را در مواردی که اصل فروش سلاح به دشمنان دین حرام باشد، باطل می‌داند. | |||
ایشان معتقد است مقصود از ابزار جنگی، مطلق سلاح نیست، بلکه مقصود سلاح‌هایی است که در هر دوران، برای [[جهاد و دفاع|جنگ]]، متعارف است؛ و مراد از دشمن مطلق دشمنان دین مانند [[کافر|کفار]] نیستند، بلکه مقصود دولت‌ها و گروه‌های مخالف اسلام‌اند. | |||
امام‌خمینی درباره خطر تجهیزات جنگیِ نوظهور، اعلام خطر کرده و توسعه‌طلبی [[ابرقدرت‌ها]] و انبارکردن سلاح‌های هسته‌ای را از تهدیدات دنیای امروز به‌شمار آورده و استفاده از آنها را موجب نابودی نسل بشر دانسته است. ایشان مذاکرات سیاسی ابرقدرت‌ها را در محدودکردن سلاح‌های هسته‌ای جدی نمی‌گرفت و بر لزوم جلوگیری از این‌گونه جنگ‌افزارها تأکید می‌کرد. | |||
== معنای لغوی و اصطلاحی == | == معنای لغوی و اصطلاحی == | ||
| خط ۷: | خط ۱۹: | ||
جنگ‌ها در [[جوامع]] اولیه با ابزاری ساده مانند عاج، استخوان، سنگ و آتش درمی‌گرفت؛ اما به‌تدریج ابزار مختلفِ نبرد مانند شمشیر، خنجر، نیزه‌های آهنی، فلاخن و تیر و کمان ساخته شد و تکامل یافت و با تولید منجنیق و سلاح‌های آتشین ساخت سلاح به مرحله جدیدی رسید.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۳/۴۳۸؛ دورانت، تاریخ تمدن، ۱/۱۲.</ref> | جنگ‌ها در [[جوامع]] اولیه با ابزاری ساده مانند عاج، استخوان، سنگ و آتش درمی‌گرفت؛ اما به‌تدریج ابزار مختلفِ نبرد مانند شمشیر، خنجر، نیزه‌های آهنی، فلاخن و تیر و کمان ساخته شد و تکامل یافت و با تولید منجنیق و سلاح‌های آتشین ساخت سلاح به مرحله جدیدی رسید.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۳/۴۳۸؛ دورانت، تاریخ تمدن، ۱/۱۲.</ref> | ||
به صورت ضمنی در ادیان مختلف به حکم جنگ{{ببینید|متن=ببینید|جهاد و دفاع}} و به تبع آن ابزار جنگی اشاره شده‌است. [[کتاب مقدس]] در مواردی به مشروعیت جنگ و [[درگیری مسلحانه]]<ref>کتاب مقدس، سفر اعداد، ب۳۱، ۱ و ۷؛ سفر تثنیه، ب۳، ۲۲ و ۲۴؛ ← منسکی، ۳۸۷.</ref> و نزاع [[بنی‌اسرائیل]] با دشمنان و کشتار دسته‌جمعی آنان<ref>کتاب مقدس، سفر تثنیه، ب۲، ۳۳–۳۶.</ref> و دعوت به از میان‌بردن همه آثار دشمن<ref>کتاب مقدس، سفر تثنیه، ب۱۳، ۱۵–۱۶ و ب۲۰، ۱۶–۲۰.</ref> اشاره کرده‌است که طبعاً از ابزارهای جنگی آن زمان مانند شمشیر، نیزه و آتش استفاده می‌کردند و در عین حال، هیچ ممنوعیتی در استفاده از سلاحی خاص گزارش نشده‌است. [[عهد جدید]] نیز در کنار نهی از جنگ و خونریزی،<ref>کتاب مقدس، انجیل متی، ب۵، ۷، ۹، ۲۱–۲۲ و ۳۸–۴۴ و ب۱۰، ۳۲–۳۴.</ref> دفاع مسلحانه و | به صورت ضمنی در ادیان مختلف به حکم جنگ{{ببینید|متن=ببینید|جهاد و دفاع}} و به تبع آن ابزار جنگی اشاره شده‌است. [[کتاب مقدس]] در مواردی به مشروعیت جنگ و [[درگیری مسلحانه]]<ref>کتاب مقدس، سفر اعداد، ب۳۱، ۱ و ۷؛ سفر تثنیه، ب۳، ۲۲ و ۲۴؛ ← منسکی، ۳۸۷.</ref> و نزاع [[بنی‌اسرائیل]] با دشمنان و کشتار دسته‌جمعی آنان<ref>کتاب مقدس، سفر تثنیه، ب۲، ۳۳–۳۶.</ref> و دعوت به از میان‌بردن همه آثار دشمن<ref>کتاب مقدس، سفر تثنیه، ب۱۳، ۱۵–۱۶ و ب۲۰، ۱۶–۲۰.</ref> اشاره کرده‌است که طبعاً از ابزارهای جنگی آن زمان مانند شمشیر، نیزه و آتش استفاده می‌کردند و در عین حال، هیچ ممنوعیتی در استفاده از سلاحی خاص گزارش نشده‌است. [[عهد جدید]] نیز در کنار نهی از جنگ و خونریزی،<ref>کتاب مقدس، انجیل متی، ب۵، ۷، ۹، ۲۱–۲۲ و ۳۸–۴۴ و ب۱۰، ۳۲–۳۴.</ref> دفاع مسلحانه و یاری مظلوم را مجاز شمرده‌است.<ref>کتاب مقدس، انجیل لوقا، ب۲۲، ۳۶–۳۹ و ۵۲؛ انجیل مَرقس، ب۱۴، ۴۸.</ref> | ||
در [[قرآن کریم]] واژه «اسلحه»، چهار مرتبه همگی در یک آیه، آمده<ref>نساء، ۱۰۲.</ref> و بر حفظ آمادگی تسلیحاتی و تجهیزاتی حتی در زمان [[صلح]]<ref>انفال، ۶۰؛ راوندی، فقه القرآن، ۱/۳۳۳.</ref> تأکید شده‌است. قرآن آهن را ماده اصلی در ساخت سلاح<ref>حدید، ۲۵.</ref> و زره<ref>نحل، ۸۱.</ref> می‌خواند و چگونگی ساخت زره را بیان می‌کند.<ref>انبیا، ۸۰؛ سبا، ۱۱.</ref> همچنین در [[سوره عادیات]] خداوند به اسب‌های لشکر اسلام که از برخورد سم‌های آنها بر سنگ‌ها برق می‌جهد، قسم یاد کرده‌است.<ref>عادیات، ۱–۲.</ref> شمشیر، نیزه، زره، اسب و منجنیق از مهم‌ترین وسایل جنگی گذشته‌اند که در روایات به آنها اشاره شده<ref>کلینی، الکافی، ۱/۲۳۳–۲۳۷ و ۵/۲، ۲۱، ۱۱۳؛ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۵/۹ و ۶۲–۶۳.</ref> و حکم تولید، و خرید و فروش آنها در زمان صلح و جنگ بیان شده‌است. | در [[قرآن کریم]] واژه «اسلحه»، چهار مرتبه همگی در یک آیه، آمده<ref>نساء، ۱۰۲.</ref> و بر حفظ آمادگی تسلیحاتی و تجهیزاتی حتی در زمان [[صلح]]<ref>انفال، ۶۰؛ راوندی، فقه القرآن، ۱/۳۳۳.</ref> تأکید شده‌است. قرآن آهن را ماده اصلی در ساخت سلاح<ref>حدید، ۲۵.</ref> و زره<ref>نحل، ۸۱.</ref> می‌خواند و چگونگی ساخت زره را بیان می‌کند.<ref>انبیا، ۸۰؛ سبا، ۱۱.</ref> همچنین در [[سوره عادیات]] خداوند به اسب‌های لشکر اسلام که از برخورد سم‌های آنها بر سنگ‌ها برق می‌جهد، قسم یاد کرده‌است.<ref>عادیات، ۱–۲.</ref> شمشیر، نیزه، زره، اسب و منجنیق از مهم‌ترین وسایل جنگی گذشته‌اند که در روایات به آنها اشاره شده<ref>کلینی، الکافی، ۱/۲۳۳–۲۳۷ و ۵/۲، ۲۱، ۱۱۳؛ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۵/۹ و ۶۲–۶۳.</ref> و حکم تولید، و خرید و فروش آنها در زمان صلح و جنگ بیان شده‌است. | ||
فقها در | فقها در ابواب گوناگون فقهی، از احکام ابزار جنگی سخن گفته‌اند، ازجمله در باب [[نماز]] ذیل مسائلی مانند [[کراهت]] یا [[حرمت|حرمتِ]] وجود سلاح در پیش روی نمازگزار،<ref>طوسی، الخلاف، ۱/۵۰۶؛ حلی، علامه، مختلف الشیعه، ۲/۱۰۹.</ref> کراهت آویختن آن در [[مسجد]]،<ref>شهید اول، ذکری الشیعه، ۳/۱۳۵ و ۱۲۴؛ بحرانی، الحدائق الناضره، ۷/۲۸۶.</ref> کراهت همراه‌بردن سلاح هنگام بیرون‌رفتن برای [[نماز عید]]،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۱/۳۹۰.</ref> وجوب همراه‌داشتن آن در [[نماز خوف]] که به هنگام جنگ برگزار می‌شود<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۱/۲۸۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴/۱۷۴–۱۷۵.</ref> و کراهت یا عدم جواز همراه‌داشتن سلاح برای کسانی که [[احرام]] بسته‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۸/۴۲۲–۴۲۳.</ref> ازجمله مباحث مهم در ابزار جنگی حکم به‌کارگیری انواع آن و بررسی حکم خرید و فروش آنهاست که فقها در باب جهاد، به خرید ابزار نظامی از [[بیت‌المال]]،<ref>طوسی، المبسوط، ۲/۷۵.</ref> حکم به‌غنیمت‌گرفتن سپر و سلاح دشمن پس از کشته‌شدن آنان،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۲۱/۱۹۰.</ref> ممنوعیت به‌کارگیری برخی روش‌های جنگی مانند ریختن سم در منطقه دشمن<ref>ابن‌ادریس، السرائر، ۲/۷.</ref> و حرمت فروش سلاح به دشمنان<ref>مفید، المقنعه، ۵۸۸؛ ← نجفی، جواهر الکلام، ۲۲/۲۸.</ref> پرداخته‌اند. [[اهل سنت]] نیز در کنار اشاره به احکام مختلفِ سلاح مانند تزیین سلاح با طلا و نقره،<ref>وزارة الاوقاف، الموسوعة الفقهیة الکویتیه، ۲۵/۱۴۸–۱۴۹.</ref> به حمل آن در نماز خوف<ref>ابن‌قدامه، المغنی، ۲/۲۶۷.</ref> و در حال احرام،<ref>دسوقی، حاشیة الدسوقی، ۲/۵۵.</ref> و حرمت فروش سلاح به دشمن<ref>رافعی، شرح الوجیز، ۸/۲۲۹–۲۳۰.</ref> پرداخته‌اند. | ||
این موضوع در آثار مختلف فقهی [[امام‌خمینی]] در مباحثی چون همراه‌داشتن سلاح هنگام احرام،<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۰۵.</ref> فروش سلاح به دشمن به هنگام جنگ و صلح<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۷۲؛ امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۴ و ۲۲۶–۲۳۴؛ امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۳۲۱؛ امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۵۱۷.</ref> و صحت [[وقف]] سلاح<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۲/۶۷؛ امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۵۳۵.</ref> مطرح شده‌است. ایشان همچنین در [[توضیح المسائل]] به حکم [[شکار حیوان]] با سلاح اشاره کرده<ref>امام‌خمینی، رساله توضیح المسائل، ۴۱۴–۴۱۵.</ref> و در نهایت به پرسش‌هایی در خصوص خرید و فروش سلاح به کسانی که برای حفظ خود یا دفاع از منطقه آن را به کار می‌گیرند،<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۵۱۷ و ۳/۵۰۵.</ref> محارب‌بودن یا نبودن کسانی که برای ایجاد فساد در زمین اقدام به تهیه و تجهیز سلاح می‌کنند<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۶۵.</ref> و انتقال سلاح به فرزند<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۴۹۱.</ref> پاسخ گفته‌است. | این موضوع در آثار مختلف فقهی [[امام‌خمینی]] در مباحثی چون همراه‌داشتن سلاح هنگام احرام،<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۰۵.</ref> فروش سلاح به دشمن به هنگام جنگ و صلح<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۷۲؛ امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۴ و ۲۲۶–۲۳۴؛ امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۳۲۱؛ امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۵۱۷.</ref> و صحت [[وقف]] سلاح<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۲/۶۷؛ امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۵۳۵.</ref> مطرح شده‌است. ایشان همچنین در [[رساله توضیح المسائل امام‌خمینی|توضیح المسائل]] به حکم [[شکار حیوان]] با سلاح اشاره کرده<ref>امام‌خمینی، رساله توضیح المسائل، ۴۱۴–۴۱۵.</ref> و در نهایت به پرسش‌هایی در خصوص خرید و فروش سلاح به کسانی که برای حفظ خود یا دفاع از منطقه آن را به کار می‌گیرند،<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۱/۵۱۷ و ۳/۵۰۵.</ref> محارب‌بودن یا نبودن کسانی که برای ایجاد فساد در زمین اقدام به تهیه و تجهیز سلاح می‌کنند<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۶۵.</ref> و انتقال سلاح به فرزند<ref>امام‌خمینی، استفتائات، ۳/۴۹۱.</ref> پاسخ گفته‌است. | ||
از سوی دیگر، پس از انقلاب صنعتی در غرب، با اختراعات گسترده در فناوری تسلیحاتیِ زمینی، دریایی و هوایی ابزار متعارفی چون تانک‌ها، هواپیماها، موشک‌ها و ناوهای جنگی و ابزار نامتعارفی چون سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای تولید شد.<ref>ازغندی، جنگ و صلح، ۴۷؛ محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۷–۱۷۹.</ref> در پی آن هرچند استفاده از ابزار متعارف، نقض حقوق بشردوستانه شمرده نشد،<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، حقوق بشر دوستانه، ۸۰.</ref> اما ممنوعیت استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در تعداد زیادی از معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی درج گردید.<ref>هنکر تز و دیگران، حقوق بین‌المللی، ۳۹۵.</ref> از مهم‌ترین اسناد حقوقی و بین‌المللی در زمینه منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، | از سوی دیگر، پس از انقلاب صنعتی در غرب، با اختراعات گسترده در فناوری تسلیحاتیِ زمینی، دریایی و هوایی ابزار متعارفی چون تانک‌ها، هواپیماها، موشک‌ها و ناوهای جنگی و ابزار نامتعارفی چون سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای تولید شد.<ref>ازغندی، جنگ و صلح، ۴۷؛ محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۷–۱۷۹.</ref> در پی آن هرچند استفاده از ابزار متعارف، نقض حقوق بشردوستانه شمرده نشد،<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، حقوق بشر دوستانه، ۸۰.</ref> اما ممنوعیت استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در تعداد زیادی از معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی درج گردید.<ref>هنکر تز و دیگران، حقوق بین‌المللی، ۳۹۵.</ref> از مهم‌ترین اسناد حقوقی و بین‌المللی در زمینه منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، پروتکل ژنو مورخ ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵م/ ۱۳۰۴ش است که از سال ۱۹۲۸م به اجرا درآمده و تا به امروز به امضای اکثر کشورهای جهان رسیده و [[ایران]] نیز در تاریخ ۱۸/۴/۱۳۰۸ آن را تصویب کرده‌است. بعدها در راستای تکمیل این سند معاهده‌ای در مورخ ۱۹۶۸م/ ۱۳۴۷ش معروف به N.P.T در منع و گسترش [[سلاح هسته‌ای|سلاح‌های هسته‌ای]] به تصویب رسید<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۵.</ref> و کنوانسیون‌هایی در ۱۰ آوریل ۱۹۷۲م<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۵.</ref> و ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳م<ref>لطفی و دیگران، تسلیحات کشتار جمعی، ۳/۲۷۳–۲۷۶.</ref> تصویب شد. | ||
بحث حکم استفاده از سلاح‌های متعارف سابقه فقهی دارد؛ اما حکم استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در [[فقه]] سابقه چندانی ندارد؛ هرچند حکم آن از برخی از مباحث و مصادیقی که در کتاب‌های فقهی آمده، قابل استخراج است؛ چنان‌که برخی از فقهای معاصر به بحث از ابزار جنگی و حکم استفاده و نگهداری از آنها پرداخته‌اند.<ref>خوانساری، جامع المدارک، ۳/۹؛ گلپایگانی، هدایة العباد، ۱/۳۳۹؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۲۹۱–۳۰۱؛ سبزواری، مهذّب الاحکام، ۱۶/۷۱؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۲۸.</ref> | بحث حکم استفاده از سلاح‌های متعارف سابقه فقهی دارد؛ اما حکم استفاده از ابزار جنگیِ نامتعارف در [[فقه]] سابقه چندانی ندارد؛ هرچند حکم آن از برخی از مباحث و مصادیقی که در کتاب‌های فقهی آمده، قابل استخراج است؛ چنان‌که برخی از فقهای معاصر به بحث از ابزار جنگی و حکم استفاده و نگهداری از آنها پرداخته‌اند.<ref>خوانساری، جامع المدارک، ۳/۹؛ گلپایگانی، هدایة العباد، ۱/۳۳۹؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۲۹۱–۳۰۱؛ سبزواری، مهذّب الاحکام، ۱۶/۷۱؛ فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۲۸.</ref> | ||
| خط ۲۴: | خط ۳۶: | ||
=== کاربرد سلاح === | === کاربرد سلاح === | ||
فقها حکم استفاده از سلاح متعارف را تابع سایر | فقها حکم استفاده از سلاح متعارف را تابع سایر احکام شرعی مانند [[حفظ نفس]]، [[جهاد و دفاع|دفاع مشروع]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]] با احراز شرایط آن، [[قصاص]]، [[جهاد]]، دفاع از نفوس و سرزمین مسلمانان و سایر موارد مشابه دانسته‌اند.<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ۲۴۷؛ ابن‌براج، المهذب، ۱/۲۹۷؛ حلی، علامه، منتهی المطلب، ۱۴/۲۸.</ref> امام‌خمینی نیز در مواردی که اصل عمل و هدف از آن مشروع باشد، به جواز کاربرد ابزار جنگی اشاره کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۵۸، ۴۶۱، ۴۶۳–۴۶۴ و ۲/۴۶۷.</ref> به باور ایشان جواز به‌کارگیری سلاح برای اهداف نظامی در جنگ و مسلح‌کردن غیر مسلمانان، امری ثابت و در همه موارد یکسان نیست، بلکه تابع نظر حاکم و مصالح عامه‌ای است که حاکم آن را تبیین و تعیین می‌کند<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۷.</ref>؛ اما ایشان همچون سایر فقها<ref>حلی، محقق، ۴/۱۶۷؛ شهید ثانی، مسالک، ۱۵/۵.</ref> کاربرد سلاح برای اهداف نامشروع و امیال نفسانی مانند [[راهزنی]]، [[محاربه]] با مسلمانان و سلب مال دیگران را جایز نمی‌داند.<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۲/۴۶۷.</ref> | ||
=== تجارت سلاح === | === تجارت سلاح === | ||
| خط ۳۷: | خط ۴۹: | ||
امام‌خمینی از تعلیل موجود در روایت سرّاج نیز استفاده می‌کند اگر دشمن قوی‌تر به وسیله دشمنِ مورد اعتماد، قابل دفع و هدم باشد، می‌توان به دشمنِ مورد اعتماد سلاح داد.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۳۰.</ref> ایشان دربارهٔ روایات منعِ مطلق<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۷/۱۰۳.</ref> معتقد است این روایات در فروش سلاح در مقام بیان نیستند تا از آنها اطلاق گرفته شود. همچنین ایشان روایات جواز مطلق را<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۷/۱۰۳.</ref> به حکم قطعی عقل مختص مواردی می‌داند که اسلام و تشیع را خطری تهدید نکند.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۳۲–۲۳۳.</ref> | امام‌خمینی از تعلیل موجود در روایت سرّاج نیز استفاده می‌کند اگر دشمن قوی‌تر به وسیله دشمنِ مورد اعتماد، قابل دفع و هدم باشد، می‌توان به دشمنِ مورد اعتماد سلاح داد.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۳۰.</ref> ایشان دربارهٔ روایات منعِ مطلق<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۷/۱۰۳.</ref> معتقد است این روایات در فروش سلاح در مقام بیان نیستند تا از آنها اطلاق گرفته شود. همچنین ایشان روایات جواز مطلق را<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۷/۱۰۳.</ref> به حکم قطعی عقل مختص مواردی می‌داند که اسلام و تشیع را خطری تهدید نکند.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۳۲–۲۳۳.</ref> | ||
امام‌خمینی در نهایت بر این باور است که صرف عنوان «[[جهاد و دفاع|جنگ]]»، «آتش‌بس»، «کافر» یا «مسلمان مخالف» موضوع بحث نیست؛ زیرا روایات این باب، ارشاد به حکم عقل دارند و باید به مقتضای [[حکم عقل]] به مصالح مسلمانان و نقش زمان در فروش سلاح به دشمن توجه کرد؛ از این‌رو در مقابل حکم قطعی عقل، استناد به ظواهر و [[اصول عملیه]]، شایسته نیست و تشخیص آن از اختیارات [[حاکم اسلامی]] است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۸، ۲۳۰ و ۲۳۲.</ref> با توجه به این رویکرد، امام‌خمینی در [[تحریر الوسیله]] فروش سلاح به دیگر | امام‌خمینی در نهایت بر این باور است که صرف عنوان «[[جهاد و دفاع|جنگ]]»، «آتش‌بس»، «کافر» یا «مسلمان مخالف» موضوع بحث نیست؛ زیرا روایات این باب، ارشاد به حکم عقل دارند و باید به مقتضای [[حکم عقل]] به مصالح مسلمانان و نقش زمان در فروش سلاح به دشمن توجه کرد؛ از این‌رو در مقابل حکم قطعی عقل، استناد به ظواهر و [[اصول عملیه]]، شایسته نیست و تشخیص آن از اختیارات [[حاکم اسلامی]] است.<ref>امام‌خمینی، مکاسب، ۱/۲۲۸، ۲۳۰ و ۲۳۲.</ref> با توجه به این رویکرد، امام‌خمینی در [[تحریر الوسیله]] فروش سلاح به دیگر فرقه‌های اسلامی را در صورتی که با مذهب حقه دشمنی کنند، ملحق به فروش سلاح به کفار کرده و تسری چنین حکمی را به راهزنان و نظایر آنان نیز بعید ندانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۷۲.</ref> | ||
در بررسی حکم وضعیِ (صحت و بطلان) فروش سلاح به دشمن، برخی معتقدند نهی در روایات فروش سلاح به دشمن، دلالت بر فساد ندارد؛ زیرا تلازمی میان حرمت تکلیفی با حکم وضعی وجود ندارد؛ ولی به استناد روایات خاص<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۷/۸۴.</ref> در تقسیم مکاسب صحیح و فاسد، بر این باورند که اگر انگیزه انجام این کار، امری حرام باشد، [[معامله]] نیز باطل خواهد بود.<ref>انصاری، کتاب المکاسب، ۱/۱۵۲؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۲۹۹–۳۰۰؛ حائری، ۱/۳۵۹ و ۴۰۰.</ref> | در بررسی حکم وضعیِ (صحت و بطلان) فروش سلاح به دشمن، برخی معتقدند نهی در روایات فروش سلاح به دشمن، دلالت بر فساد ندارد؛ زیرا تلازمی میان حرمت تکلیفی با حکم وضعی وجود ندارد؛ ولی به استناد روایات خاص<ref>حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۷/۸۴.</ref> در تقسیم مکاسب صحیح و فاسد، بر این باورند که اگر انگیزه انجام این کار، امری حرام باشد، [[معامله]] نیز باطل خواهد بود.<ref>انصاری، کتاب المکاسب، ۱/۱۵۲؛ خویی، موسوعة الامام‌الخوئی، ۳۵/۲۹۹–۳۰۰؛ حائری، ۱/۳۵۹ و ۴۰۰.</ref> | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۸: | ||
در عصر حاضر انواع مختلفی از سلاح‌های نامتعارف مانند [[سلاح هسته‌ای]] تولید شده‌است که حاوی سوخت هسته‌ای یا ایزوتوپ‌های رادیواکتیو هستند<ref>محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۹.</ref> و قدرت انفجاری آنها یک میلیون برابر بیشتر از بمب‌های کلاسیک است و ممکن است طوفانی ناشی از آتش‌سوزی را به دنبال داشته باشد.<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، ۸۲ و ۸۵.</ref> جنگ‌افزارهای میکروبی نیز به لحاظ عناصر میکروبی و ویروسی<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۳.</ref> و قابلیت تکثیر بسیار سریع، زیست همه موجودات را در معرض خطر نابودی قرار می‌دهند.<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۲۶.</ref> [[سلاح‌های شیمیایی]] نیز با حالت جامد، مایع و گاز، پس از پرتاب به سوی هدف و ترکیب مواد موجود در آنها، موارد بسیار خطرناکی همچون گازهای اعصاب را در محیط آزاد می‌کنند.<ref>محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۷؛ ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۱۲.</ref> ابزار جنگی نامتعارف به منظور انهدام و کشتار وسیع به کار می‌روند و دارای خصوصیت‌هایی مانند قدرت و توان تخریب بسیار بالایند که قابل کنترل و تفکیک میان نظامی و غیرنظامی و مهارشدن نیستند و امکان دفاع مؤثر در برابر آنها وجود ندارد.<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، ۸۲–۸۶؛ لطفی، ۳/۳۳–۳۵.</ref> | در عصر حاضر انواع مختلفی از سلاح‌های نامتعارف مانند [[سلاح هسته‌ای]] تولید شده‌است که حاوی سوخت هسته‌ای یا ایزوتوپ‌های رادیواکتیو هستند<ref>محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۹.</ref> و قدرت انفجاری آنها یک میلیون برابر بیشتر از بمب‌های کلاسیک است و ممکن است طوفانی ناشی از آتش‌سوزی را به دنبال داشته باشد.<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، ۸۲ و ۸۵.</ref> جنگ‌افزارهای میکروبی نیز به لحاظ عناصر میکروبی و ویروسی<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۳۳.</ref> و قابلیت تکثیر بسیار سریع، زیست همه موجودات را در معرض خطر نابودی قرار می‌دهند.<ref>ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۲۶.</ref> [[سلاح‌های شیمیایی]] نیز با حالت جامد، مایع و گاز، پس از پرتاب به سوی هدف و ترکیب مواد موجود در آنها، موارد بسیار خطرناکی همچون گازهای اعصاب را در محیط آزاد می‌کنند.<ref>محمدنژاد و نوروزی، فرهنگ استراتژی، ۱۷۷؛ ضیایی، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ۲۱۲.</ref> ابزار جنگی نامتعارف به منظور انهدام و کشتار وسیع به کار می‌روند و دارای خصوصیت‌هایی مانند قدرت و توان تخریب بسیار بالایند که قابل کنترل و تفکیک میان نظامی و غیرنظامی و مهارشدن نیستند و امکان دفاع مؤثر در برابر آنها وجود ندارد.<ref>ساعد، حقوق بشر دوستانه، ۸۲–۸۶؛ لطفی، ۳/۳۳–۳۵.</ref> | ||
حکم استفاده از این‌گونه سلاح‌ها که در گذشته وجود نداشته، در سخنان فقهای پیشین مطرح نشده‌است؛ هرچند بر اساس برخی روایات | حکم استفاده از این‌گونه سلاح‌ها که در گذشته وجود نداشته، در سخنان فقهای پیشین مطرح نشده‌است؛ هرچند بر اساس برخی روایات مثله‌کردن، سوزاندن و غرق‌کردن دشمن، کشتن افراد غیرنظامی مانند زنان و اطفال، جز در مقام ضرورت، بستن آب یا زهرآلودکردن آن، مسموم‌کردن سرزمین مشرکان، آتش‌زدن مزارع، بریدن درختان و خلاصه تعدی از حدود الهی ممنوع است<ref>کلینی، الکافی، ۵/۲۷–۲۸؛ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۵/۶۲ و ۶۴.</ref> و [[قرآن کریم]] از تعدی از حدود بازداشته است<ref>بقره، ۱۹۰.</ref>؛ از این‌رو برخی از فقها این اعمال را جز در حال ضرورت ناپسند دانسته‌اند<ref>حلی، محقق، ۱/۲۸۳؛ حلی، علامه، منتهی المطلب، ۱۴/۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۲۱/۶۷–۶۸.</ref> و استفاده از ابزار غیر متعارف مانند سم را جایز نمی‌دانند.<ref>طوسی، الجمل، ۱۵۶–۱۵۷؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۲/۷.</ref> | ||
در آثار فقهی [[امام‌خمینی]] دربارهٔ موارد و ممنوعیت به‌کارگیری ابزاری که غیر نظامیان، [[زنان]]، کودکان، حیوانات، مزارع و درختان را در معرض خطر قرار می‌دهند، سخنی نیامده است؛ ولی ایشان در بیانات خود همواره دربارهٔ خطر تجهیزات جنگیِ نوظهور، ابراز نگرانی و اعلام خطر کرده و توسعه‌طلبی [[ابرقدرت‌ها]] و انبارکردن سلاح‌های هسته‌ای را از معضلات و تهدیدات دنیای امروز به‌شمار آورده و استفاده از آنها را موجب نابودی نسل بشر دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۲۸ و ۱۷/۳۹۳.</ref> ایشان بر لزوم جلوگیری از این‌گونه جنگ‌افزارها تأکید کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۸۰–۸۱.</ref> ایشان مذاکرات سیاسی ابرقدرت‌ها را در محدودکردن سلاح‌های هسته‌ای جدی نمی‌گرفت و بر این باور بود آنها به‌ویژه [[آمریکا]]، همواره در صدد تولید و تکثیر این سلاح‌ها هستند؛ بنابراین تنها راه مهار سلاح‌های کشتار جمعی و جلوگیری از گسترش آنها ایستادگی و [[قیام]] ملت‌ها در برابر ابرقدرت‌هاست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۸۰–۸۱.</ref>؛ هرچند مسئله ساخت و به‌کارگیری این‌گونه سلاح‌ها دو موضوع مستقل است و تزاحمی با یکدیگر ندارند، اما ساخت این‌گونه سلاح‌ها به دلیل ضرورت و از جنبه بازدارندگی قابل توجیه است. | در آثار فقهی [[امام‌خمینی]] دربارهٔ موارد و ممنوعیت به‌کارگیری ابزاری که غیر نظامیان، [[زنان]]، کودکان، حیوانات، مزارع و درختان را در معرض خطر قرار می‌دهند، سخنی نیامده است؛ ولی ایشان در بیانات خود همواره دربارهٔ خطر تجهیزات جنگیِ نوظهور، ابراز نگرانی و اعلام خطر کرده و توسعه‌طلبی [[ابرقدرت‌ها]] و انبارکردن سلاح‌های هسته‌ای را از معضلات و تهدیدات دنیای امروز به‌شمار آورده و استفاده از آنها را موجب نابودی نسل بشر دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۲۸ و ۱۷/۳۹۳.</ref> ایشان بر لزوم جلوگیری از این‌گونه جنگ‌افزارها تأکید کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۸۰–۸۱.</ref> ایشان مذاکرات سیاسی ابرقدرت‌ها را در محدودکردن سلاح‌های هسته‌ای جدی نمی‌گرفت و بر این باور بود آنها به‌ویژه [[آمریکا]]، همواره در صدد تولید و تکثیر این سلاح‌ها هستند؛ بنابراین تنها راه مهار سلاح‌های کشتار جمعی و جلوگیری از گسترش آنها ایستادگی و [[قیام]] ملت‌ها در برابر ابرقدرت‌هاست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۸۰–۸۱.</ref>؛ هرچند مسئله ساخت و به‌کارگیری این‌گونه سلاح‌ها دو موضوع مستقل است و تزاحمی با یکدیگر ندارند، اما ساخت این‌گونه سلاح‌ها به دلیل ضرورت و از جنبه بازدارندگی قابل توجیه است. | ||
| خط ۷۹: | خط ۹۱: | ||
* حلی، علامه، حسن‌بن‌یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | * حلی، علامه، حسن‌بن‌یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
* حلی، محقق، جعفربن‌حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | * حلی، محقق، جعفربن‌حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | ||
* خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تصحیح علی‌اکبر غفاری، | * خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق. | ||
* خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام‌الخوئی، مصباح الفقاهه، ج۳۵، تقریر میرزامحمدعلی توحیدی تبریزی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام‌الخویی، چاپ چهارم، ۱۴۳۰ق. | * خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام‌الخوئی، مصباح الفقاهه، ج۳۵، تقریر میرزامحمدعلی توحیدی تبریزی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام‌الخویی، چاپ چهارم، ۱۴۳۰ق. | ||
* خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام‌الخوئی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۲۸، تقریر سیدمحمدرضا موسوی خلخالی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام‌الخویی، چاپ چهارم، ۱۴۳۰ق. | * خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام‌الخوئی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۲۸، تقریر سیدمحمدرضا موسوی خلخالی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام‌الخویی، چاپ چهارم، ۱۴۳۰ق. | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۳۵: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
*حمید ستوده، «[https://books.khomeini.ir/books/10001/406/ ابزار جنگی]»، دانشنامه امام‌خمینی | *حمید ستوده، «[https://books.khomeini.ir/books/10001/406/ ابزار جنگی]»، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ص۴۰۶_ ۴۱۱. | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | |||
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقاله‌های جلد اول دانشنامه امام‌خمینی]] | |||
[[رده:فقه]] | |||
[[رده:اندیشه‌های امام‌خمینی]] | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||
[[رده:مقاله‌های جدید]] | |||