استقلال: تفاوت میان نسخه‌ها

[[امام‌خمینی]] استقلال را در وابسته‌نبودن به غیر، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۷۶؛ ۷/۱۳۶؛ ۸/۲۴؛ ۹/۴۶۲؛ ۱۰/۷۹ و ۱۸/۳۳۹.</ref> سرپیچی از پیروی بیگانگان، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۸۸ و ۱۶/۲۰۴.</ref> نفی دخالت و نفوذ بیگانگان و قطع دست آنان، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۳۱۷؛ ۵/۱۸۵، ۲۳۶ و ۶/۲۶۱-۲۶۲.</ref> به ‌دست‌گرفتن سرنوشت و مقدرات خویش، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۴۴.</ref> اداره مستقل مملکت و تحت نظر دیگران نبودن<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۷۷ و ۵/۱۶.</ref> به‌ کار برده و در مجموع استقلال را یک مفهوم فراگیر در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی دانسته است.

نفی [[سلطه]] و حاکمیت دیگران، به‌اندازه شکل‌گیری زندگی اجتماعی [[انسان]]، قدمت دارد. افراد هیچ جامعه‌ای دخالت دیگری و بیگانگان را در امور و سرنوشت خویش برنمی‌تابند و با تمام توان برای دفع سلطه مبارزه می‌کنند. این نگاه، اگرچه بر اثر تجربه تاریخی [[استعمار و استثمار]]، به‌ویژه در قرن‌های اخیر تقویت شده است، اما منشا آن، تنها این امر نیست، بلکه از ویژگی‌های انسان به‌خصوص انسان‌هایی که از قدرت تعقل، [[‌اندیشه]] و [[عزت نفس]] برخوردارند، این است که حتی اگر انگیزه چپاول منافع و نفع‌پرستی نیز مطرح نباشد، دخالت یا نفوذ دیگران بر سرنوشت خویش را نمی‌پذیرند و در صورت تحمیل، با تمام توان در مقابل آن می‌ایستند.<ref>عمار، رابطه استقلال و پیشرفت سیاسی، ۱۲۴.</ref> این مسئله افزون بر اینکه درباره تک‌تک افراد صدق می‌کند، درباره کشورها هم قابل صدق است. اصل استقلال و تساوی کشورها در صحنه بین‌المللی و روابط دیپلماتیک، برای نخستین بار با [[قرارداد وستفالیا]] (۱۶۴۸م) در [[اروپا]] به رسمیت شناخته شد و پدیده جدیدی به نام کشور مستقل رواج یافت.<ref>علی‌بابایی، فرهنگ روابط بین‌الملل، ۲۳.</ref> [[حق تعیین سرنوشت]] با عنوان حقوق اولیه بشر، در موادی از [[اعلامیه جهانی حقوق بشر]]، میثاق حقوق مدنی و سیاسی هم مورد توجه قرار گرفته است.<ref>مهرپور، حقوق بشر، ۳۶۳-۳۷۰.</ref>

از سوی دیگر، حضور استعمار در کشورهای تحت سلطه تلاش‌های جدی در استعمارستیزی و کسب استقلال را در پی داشت. پیشینه مبارزات ضد استعماری به سال‌های میانی سده هجدهم میلادی و انقلاب [[امریکا]] و پایان سلطه اروپا بر می‌گردد.{{ببینید|متن=ببینید|استعمار و استثمار}} در آغاز دهه ۱۸۲۰م/ ۱۲۰۰ش بیشتر کشورهای [[امریکای لاتین]] از سلطه استعمارِ کهن رها شدند<ref>مهرپور، حقوق بشر، ۵۳.</ref> و پس از [[جنگ جهانی دوم]]، تقریباً همه مناطق تصرف‌شده از سوی استعمارگران به استقلال دست یافتند.<ref>مهرپور، حقوق بشر، ۷۴.</ref> از جمله افرادی که برای استقلال [[کشورهای اسلامی]] و غیراسلامی تلاش کردند می‌توان از میرزامحمدتقی شیرازی در [[عراق]]، <ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۴، ۹/۵۳۷؛ وردی، ۲/۴۷۹-۴۸۰.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|میرزامحمدتقی شیرازی}} [[محمدعلی جناح]] در [[پاکستان]]، <ref>دفتر مطالعات سیاسی، پاکستان، ۱۰۵-۱۰۶.</ref> سیمون بولیوار در امریکای لاتین، [[اعرابی پاشا]] در [[مصر]]، [[عبدالقادر]] در [[الجزایر]]، [[مهاتما گاندی]] و [[جواهر لعل نهرو]] در [[هند]]، پاتریس لومومبا در کنگو و بسیاری دیگر از استقلال‌طلبان، در طول تاریخ<ref>ملکوتی، استعمار و استثمار، ۲۴-۲۵.</ref>نام برد.

ایران اگرچه هرگز به طور رسمی مستعمره نبوده، اما شکست‌های [[دولت قاجار]] در جنگ با [[انگلیس]] در جنوب و با [[روسیه]] در شمال [[ایران]] در سده نوزدهم میلادی، موجب شد علاوه بر اینکه بخشی از قلمرو کشور، استقلال خود را از دست بدهد، اروپاییان نیز به کسب امتیازهای سیاسی و تجاری در ایران برسند و با وضعیت پیش‌آمده، ایران برای نخستین بار وابسته غرب شد و دو قدرت اروپایی بر ایران سلطه یافتند<ref>فوران، مقاومت شکننده، ۶۰۵.</ref> و قراردادهای «[[ترکمنچای]]»، «[[قرارداد دارسی|دارسی]]»، «[[قراداد رویتر|رویتر]]» و «[[قرارداد رژی|رژی]]» با بیگانگان بسته شد و مناطقی از ایران تحت نفوذ مستقیم قدرت‌های بیگانه قرار گرفت.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱/۲۱.</ref> در این دوره، دولت قاجار ظاهراً مستقل بود؛ اما گزینه‌های سیاست‌گذاری کشور را دولت‌ها و بانک‌های دو کشور روسیه و [[بریتانیا]] تعیین می‌کردند و روسیه از این لحاظ از بریتانیا پیش‌تر بود.<ref>فوران، مقاومت شکننده، ۶۰۶.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|انگلیس}} در همین دوران تلاش‌های مفیدی برای حفظ استقلال کشور صورت گرفت؛ مانند تاسیس [[شرکت اسلامیه اصفهان]] در ذی‌القعده‌ سال ۱۳۱۶ق/ فروردین ۱۲۷۸ش به ‌دست مجتهدان اصفهان [[آقانجفی اصفهانی]] و [[آقا‌نورالله اصفهانی]] با هدف تحریم کالاهای بیگانه و تثبیت و تقویت تجارت داخلی با حمایت [[علمای شیعه]] مانند [[محمدکاظم خراسانی]]، [[سیدمحمدکاظم یزدی]] و [[میرزامحمدحسین نوری]]<ref>ابوطالبی، نقش علمای شیعه، ۷-۱۰.</ref> و همچنین حکم معروف [[میرزای شیرازی]] در تحریم تنباکو از آن جمله است.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱/۷۴؛ فوران، مقاومت شکننده، ۶۰۶.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|نهضت تحریم تنباکو}}

در سال‌های ۱۳۳۰-۱۳۳۲ که مقارن با دوره‌ نخست‌وزیری [[محمد مصدق]] بود، سیاست موازنه‌ منفی که طبق آن واگذاری هر امتیازی به قدرت خارجی ممنوع بود، با هدف حفظ استقلال کشور در پیش گرفته شد.<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران، ۲۹-۳۴.</ref> پس از [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] و شکست جنبش ملی‌کردن صنعت نفت، {{ببینید|متن=ببینید|ملی‌شدن صنعت نفت}} فرصت درخشانی که می‌توانست استقلال و توسعه ملی ایران را تضمین کند، از دست رفت و دوره جدیدی از وابستگی ایران به غرب آغاز شد.<ref>فوران، مقاومت شکننده، ۶۰۷.</ref> در این دوره نظریه ناسیونالیسم مثبت بر مبنای مشارکت همه‌جانبه در برنامه‌های امنیت جمعی که در واقع مبتنی بر امنیت در پیوند با غرب بود، جایگزین سیاست موازنه منفی شد. این سیاست وابستگی بیشتر ایران به کشورهای غربی را در پی داشت.<ref>ازغندی، روابط خارجی ایران، ۴۶-۴۷.</ref>

از سوی دیگر، پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]]، وابستگی و [[استعمار]]، رابطه استقلال و پیشرفت سیاسی، مفاهیمی بودند که در میان گروه‌های فکری و سیاسی رواج بسیاری داشتند و ریشه تمام عقب‌ماندگی‌های کشور شمرده می‌شدند. در واقع در این دوره محافل مذهبی، ملی و گروه‌های مارکسیستی هم‌نظر بودند که با قطع وابستگی از غرب مشکلات حل خواهد شد. روند طولانی تاریخی از وابستگی رجال و حاکمان قاجار و مقامات پهلوی به قدرت‌های استعماری، موجب پیدایش ذهنیت ماندگاری در میان ایرانیان شد و مردم در انقلاب اسلامی، یکی از شعارهای اصلی خود را استقلال و قطع وابستگی از بیگانگان اعلام کردند و پس از پیروزی انقلاب هم به عنوان یکی از اصول اساسی در سیاست خارجی و به صورت یک هدف آن را پیگیری کردند.<ref>رنجبر، استقلال و ضرورت‌های جدید، ۶۲-۶۴.</ref> [[امام‌خمینی]] استقلال را از حقوق اولیه بشر<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۲۳.</ref> و ارزش حیات او<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۹.</ref> می‌دانست و کشته‌شدن در راه کسب استقلال کشور را بالاترین افتخار خود می‌‌شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۴۰.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|استعمار و استثمار}}

==استقلال‌ در اسلام==

با بررسی دقیق و همه‌جانبه احکام اسلام اعم از سیاسی، عبادی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی سلسله دستورهایی عمومی به ‌دست می‌آید که تصحیح روابط داخلی و خارجی برای برقراری نظامی مبتنی بر عدل و به دور از سلطه‌گری و سلطه‌پذیری، از آن جمله است.<ref>جوادی آملی، سرچشمه ‌اندیشه، ۴/۴۰۷.</ref> استقلال و نفی سلطه [[کفار]] از [[جامعه اسلامی]]، افزون بر اینکه از آیات [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] استنباط می‌شود، [[عقل]] و تجربه تاریخی نیز بر آن تاکید می‌کند. قرآن کریم واژه استقلال را به‌صراحت ذکر نکرده است؛ ولی مفاهیمی که متضمن معنای استقلال باشند، در آیات مختلفی وجود دارند، مانند عزت مسلمانان، <ref>نساء، ۱۳۹؛ فاطر، ۱۰؛ منافقون، ۸.</ref> نپذیرفتن سلطه و سرپرستی کافران، <ref>مائده، ۵۱.</ref> بی‌میلی و بی‌اعتمادی به کافران، <ref>هود، ۱۱۳.</ref> روی پای خود ایستادن، <ref>فتح، ۴۸.</ref> آیاتی که دشمنی کافران و مشرکان با مسلمانان را گوشزد می‌کنند و خواستار هوشیاری مسلمانان در برابر نقشه‌ها و توطئه‌های آنان‌اند<ref>بقره، ۱۰۵؛ آل عمران، ۱۱۸؛ توبه، ۸.</ref> و آیه قاعده نفی سبیل.<ref>نساء، ۱۴۱.</ref> بر اساس این قاعده از نگاه فقهی امام‌خمینی هر گونه مراودات و روابط تجاری با دیگر کشورها، در صورتی که تهدیدی برای حوزه [[اسلام]] و [[مسلمانان]] باشد و خطر چیرگی بیگانگان را به لحاظ سیاسی یا غیر سیاسی دربر داشته باشد، [[حرام]] است و دیگر [[دولت‌های اسلامی]] موظف‌اند دولتی را که چنین پیمانی منعقد کرده، اگرچه با مقاومت منفی، به ترک آن ملزم کنند.<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۴۶۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|قاعده نفی سبیل}}

امام‌خمینی که در رهبری انقلاب اسلامی، جز منطق اسلام، منطق دیگری را به‌ کار نمی‌برد و [[عدالت]]، [[آزادی]] و استقلال را تنها در سایه اسلام جستجو و تبیین می‌کرد، <ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲۴/۱۶۹.</ref> اصل استقلال جامعه اسلامی را از بنیادهای اساسی اسلام می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۲-۲۴۳.</ref> و اسلام مسلمانان را از پذیرش هر گونه سلطه کفار نهی کرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴.</ref> تعریف ایشان از منافع ملی، تنها کشور [[ایران]] را دربر نمی‌گرفت و معتقد بود منافع همه کشورهای اسلامی به هم پیوند خورده است و تفرقه و جدایی امت مسلمان، به نفع سلطه استعمار خواهد بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۳۳.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|منافع ملی}}

==امکان تحقق استقلال و ابعاد آن==

درباره استقلال و امکان یا ممکن‌نبودن تحقق آن، دیدگاه‌های مختلفی ارائه شده است. برخی رسیدن به استقلال را تنها در صورت قطع کامل همه ارتباطات با ملت‌های دیگر می‌دانند و معتقدند استقلال یک ملت صرفاً با تکیه بر استعدادها و امکانات داخلی محقق می‌شود؛ در غیر این صورت، استقلال به وجود نخواهد آمد.<ref>جمشیدی، ‌اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۴۵۴-۴۵۶.</ref> بعضی دیگر با پذیرش استقلال و قبول نسبی‌بودن آن معتقدند در جهان امروز، نه می‌توان به نفی مطلق استقلال قائل بود و نه می‌توان در اصل تحقق نسبی آن اظهار تردید کرد.<ref>جمشیدی، ‌اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۴۵۶-۴۵۷.</ref> بررسی دیدگاه‌های امام‌خمینی، مؤید این نکته است که اصل بر رابطه و تبادل با دیگر دولت‌هاست، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۳۶۴؛ ۱۱/۱۵۳ و ۱۹/۴۱۳.</ref> مگر اینکه مانعی موجود باشد یا استقلال جامعه از دست رفته باشد که در اینجا راهی جز قطع رابطه با سلطه‌گر وجود ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۵۹-۳۶۰ و ۳۹۰-۳۹۱؛ فوزی، ۱۹۶.</ref> از نظر ایشان استقلال امری ممکن است و با وجود استقلال هم می‌توان با جوامع دیگر ارتباط داشت و مبادله و معامله کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۴؛ جمشیدی، ‌اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۴۵۶.</ref>

به ‌طور کلی جنبه‌های سیاسی و فرهنگی و اقتصادی استقلال، بر یکدیگر تاثیر متقابلی دارند و بدون تحقق و رشد ابعاد گوناگون آن، دستیابی به آن مشکل یا ناممکن است.<ref>رنجبر، استقلال و ضرورت‌های جدید، ۱۷؛ جمشیدی، ‌اندیشه سیاسی امام‌خمینی، ۴۵۷.</ref> امام‌خمینی نیز با توجه به چند بُعدی‌بودن استقلال، دستیابی به تمام ابعاد آن را تنها در صورت قطع کامل رگه‌های وابستگی در تمام ابعاد آن می‌دید: <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۵۶ و ۲۹۰.</ref>

استقلال فرهنگی به معنای دورشدن از فرهنگ بیگانه و غربی و روی‌آوردن به [[فرهنگ اسلامی]] است. در سخنان امام‌خمینی، بر عدم وابستگی فرهنگی و استقلال، تاکید بسیار شده است. ایشان اصلاح فرهنگ و نجات جوانان از وابستگی به غرب را راس همه اصلاحات دانسته و معتقد است ملت‌ها تا وقتی که به خودباوری نرسند و از وابستگی فکری و فرهنگی نجات پیدا نکنند، نمی‌توانند به استقلال برسند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۳، ۳۵۶ و ۱۲/۴.</ref> از نظر ایشان بزرگ‌ترین و خطرناک‌ترین وابستگی‌ها، وابستگی فکری و روحی است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۲-۲۳ و ۱۰/۷۹.</ref> و مهم‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی، برقراری فرهنگ استقلالی و رهایی از استعمار فکری در جامعه است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۳۵؛ ۶/۳۹۶، ۴۶۰ و ۱۰/۵۲.</ref> ایشان با تاکید بر استقلال فرهنگی، آن را مقدمه‌ای برای استقلال سیاسی و اقتصادی کشور و مانع منافع و مطامع بیگانگان ارزیابی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۶، ۱۹۶، ۲۰۸ و ۵/۲۶۴-۲۶۵.</ref> و یکی از معضلات اساسی رژیم پهلوی را، نداشتن استقلال فرهنگی این رژیم می‌دانست که در وضعیت دانشگاه‌های کشور در این دوران مشهود بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۵۱-۵۳.</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اقدام‌هایی مانند [[انقلاب فرهنگی]]، دگرگونی نظام آموزشی از سطوح ابتدایی تا عالی، نظارت گسترده بر مطبوعات و رسانه‌های گروهی با هدف کسب استقلال فرهنگی صورت گرفت.<ref>رنجبر، استقلال و ضرورت‌های جدید، ۹۸.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|شورای عالی انقلاب فرهنگی}}

===استقلال سیاسی===

* آزادی در وضع قوانین و اجرای آن، به ‌گونه‌ای که در این امر با قدرت دیگر مشترک نباشد؛

* صلاحیت قبول تعهدات بین‌المللی و آزادی عمل در انعقاد قراردادهای دوجانبه یا چندجانبه.<ref>علی‌بابایی، فرهنگ روابط بین‌الملل، ۲۳.</ref> [[استقلال سیاسی]] در دو بعد داخلی و خارجی ظهور و بروز می‌یابد.<ref>عمار، رابطه استقلال و پیشرفت سیاسی، ۱۲۲.</ref> بعد داخلی استقلال سیاسی، به معنای حاکمیت مطلق دولت در گرفتن تصمیم و ایجاد حق و تکلیف برای مردم است و بعد خارجی آن به معنای اختیار و ابتکار دولت در تعیین و اداره روابط با دیگر کشورهاست.<ref>عمار، رابطه استقلال و پیشرفت سیاسی، ۱۲۲.</ref> [[امام‌خمینی]] اصل استقلال سیاسی و ملی [[جامعه اسلامی]] را یکی از قوانین بنیادی اسلام می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۴۲-۲۴۳.</ref> و تاکید داشت که از اصول مهم اسلامی و قرآنی این است که مسلمانان نباید تحت سیطره کفار باشند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴.</ref> و دفاع از کیان اسلام و مسلمانان و [[وحدت کلمه]] همه مسلمانان، از اصول مهم دستیابی به استقلال سیاسی است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۶ و ۱۸/۹۴.</ref>

امام‌خمینی برای استقلال سیاسی دو مرحله قائل بود. مرحله نخست، رهایی و [[آزادی]] از حیطه حاکمیت و سلطه سیاسی تحمیل‌ شده از سوی مستکبران بر ملت‌های دیگر و مرحله دوم، به ‌دست‌گرفتن سرنوشت سیاسی و اداره [[جامعه]] و رهبری آن به سوی آرمان‌های پذیرفته‌شده، بدون دخالت و سلطه بیگانگان.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۶۸؛ ۹/۲۵ و ۱۸/۱۹۱؛ فوزی، ۱۹۳.</ref> ایشان که وابستگی را موجب ذلت و سرافکندگی ملت می‌دید و همواره برای رفع آن و رسیدن به استقلال توصیه می‌کرد، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۸۱؛ ۱۶/۲۴۰؛ ۱۸/۱۳۲ و ۱۹/۳۴۲.</ref> به لحاظ نظری، برای تحقق استقلال در [[جامعه اسلامی]]، [[اصل نه شرقی و نه غربی]] را به معنای نپذیرفتن سلطه هر قدرتی مطرح کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۸۹؛ ۱۷/۵۹ و ۲۱/۱۵۵؛ فوزی، ۱۹۳.</ref> از نظر ایشان استقلال، زمانی در جامعه تحقق می‌یابد که هیچ وابستگی فکری و عملی به بیگانگان نباشد و آنان نتوانند در مقدرات جامعه نقشی داشته باشند یا آسیبی به جامعه وارد کنند؛ ولی حفظ تمدن و ارتباط با بیگانگان تعارضی با استقلال ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۴ و ۱۰/۵۳؛ فوزی، ۱۹۷.</ref> از نگاه ایشان مهم‌‌ترین اهداف استقلال ثبات کشور<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۹۸.</ref> و عزت و [[اقتدار ملی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۳۰-۴۳۱ و ۱۷/۱۲۴-۱۲۵.</ref> است و رسیدن به استقلال هم تنها با قطع وابستگی، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۲۹ و ۱۲/۱۹۰.</ref> اتحاد ملت، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۹۰-۱۹۱.</ref> [[خودباوری ملی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۰۸؛ ۱۵/۳۱۰ و ۱۹/۲۲۲.</ref> و خروج از [[غرب‌زدگی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۶۲ و ۱۰/۳۹۰-۳۹۱.</ref> ممکن است.

امام‌خمینی استقلال اقتصادی را تنها از طریق خودکفایی، بی‌نیازی از بیگانه و ایجاد تحول اساسی در اقتصاد مملکت قابل تحقق می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۳۳؛ ۱۱/۱۸۷، ۴۰۲ و ۱۳/۳۹۶.</ref> و راه دستیابی به آن را نیز اتکا بر نیروهای داخلی و وجود عناصری مانند اعتماد به خدا و اتکال به نفس می‌دید. ایشان بر استقلال اقتصادی به‌عنوان یک ضرورت تاکید می‌کرد، تا آنجا که این استقلال را حتی با تحمل هزینه اجتماعیِ محاصره اقتصادی، سودمند می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۱۵-۱۱۶؛ ۱۵/۵۱۷ و ۱۷/۶۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تولید و صنعت}}

==مبارزه امام‌خمینی برای استقلال==

امام‌خمینی که نخستین نماد ترقی و تمدن یک جامعه را استقلال آن جامعه می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۳۲-۳۳.</ref> و اسلام و [[قانون اساسی]] را ضامن آن بر می‌شمرد، نخستین بار پس از تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] که برخی از مفاد آن، حذف شرط اسلام برای انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان [[مجلس شورا]] و تبدیل سوگند به قرآن برای منتخبان به سوگند به کتاب آسمانی بود، <ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱/۶۲۳.</ref> این لایحه را تلاش برای حذف اسلام، نقض قانون اساسی و در نتیجه نفی استقلال کشور دانست و به‌شدت با آن مخالفت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۸۰-۸۱، ۹۰ و ۱۰۹.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} ایشان همچنین در مخالفت با اجرای طرح [[انقلاب سفید]]، آن را املاشده از سوی امریکا و خلاف استقلال کشور ارزیابی ‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۳۳؛ ۴/۳۰۰-۳۰۱ و ۵/۲۹۶، ۴۷۲.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|انقلاب سفید|امریکا}}؛ چنان‌که از [[کاپیتولاسیون]] و واگذاری حق قضاوت کنسولی اتباع امریکایی به این کشور هم با عنوان سند بردگی و اسارت و مترادف با فروش استقلال کشور تعبیر کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۰۹-۴۱۵.</ref> و تصویب آن را دلیل وابستگی اقتصادی [[رژیم پهلوی]] و اقدامی در برابر اعطای وام دویست میلیون دلاری آمریکا به [[محمدرضا پهلوی]] ‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۶-۴۱۷.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|کاپیتولاسیون}}

از نگاه [[امام‌خمینی]] بی‌توجهی رژیم پهلوی به نقش [[مذهب]] و [[اسلام]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۲۱۲.</ref> و پیروی کامل پهلوی از بیگانگان، موجب سلطه‌ [[استعمار]] و سلب استقلال اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و [[استقلال نظامی|نظامی]] کشور شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۱-۲۶۲، ۲۶۷، ۳۴۶ و ۴/۵۲۳.</ref> و این سلطه همه‌جانبه، حتی در تعیین دولت و انتخاب نمایندگان ملت هم دخالت داشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۴۷۵.</ref>؛ از این‌رو امام‌خمینی لازمه استقلال را قطع دست بیگانگان می‌دانست و از همان آغاز نهضت الهی خود به صورت پیاپی بر آن تاکید می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۸۲، ۲۷۰؛ ۳/۱۰۰، ۱۷۰، ۲۶۲ و ۵/۸۰.</ref> و از آنجاکه معتقد بود محمدرضا پهلوی به دلیل وابستگی به غرب، قادر به تامین استقلال کشور نیست، پیش‌شرط دستیابی به استقلال و هدف اولیه نهضت اسلامی را سرنگونی رژیم پهلوی قرار داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۵۰۷-۵۰۹؛ ۴/۶۲-۶۳ و ۵/۴۵-۴۷، ۱۰۵-۱۰۷.</ref> ایشان هرچند در طول دوران مبارزه، نقش حکومت پهلوی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۱۳۲.</ref> و [[روشنفکران غرب‌زده]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۷/۳.</ref> در وابستگی کشور را بسیار برجسته می‌دید، پس از پیروزی انقلاب، تاثیر افزایش قدرت ملی در کسب استقلال را نیز از نظر دور نداشت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۶۸ و ۱۴۱.</ref> و به‌رغم تبلیغات زیاد در لزوم وابستگی به یکی از قدرت‌ها، نیروی داخلی و عزم ملی را برای نجات از وابستگی به هر کشوری کافی می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۴۲۵ و ۱۹/۳۴۲.</ref>

امام‌خمینی همچنین در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران و پس از آن، [[جمهوری اسلامی ایران]] را ضامن کسب استقلال واقعی و حفظ آن معرفی کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۶۲؛ ۵/۴۷۶؛ ۶/۳۵۴، ۴۵۰ و ۷/۱۶.</ref> و پس از رای مثبت به جمهوری اسلامی، نخستین گام در جهت تامین استقلال کشور را زدودن فرهنگ پهلوی از سراسر کشور ‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۵۷-۵۸.</ref> ایشان کسب استقلال در سایه‌ انقلاب اسلامی را عطیه‌ای الهی خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۴۰۱؛ ۸/۱۶۷ و ۱۵/۴۴۳.</ref> و حفظ آن را که تنها در سایه حفظ حدود قانون اساسی ممکن خواهد بود، ضروری شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۲۷.</ref>؛ بر همین اساس در وهله نخست، نیروهای مسلح را ضامن و مسئول حفظ استقلال کشور دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۰، ۲۵؛ ۹/۳۴ و ۱۰/۳۲۵.</ref> و پس‌ از آن حفظ وحدت در میان مردم و گروه‌های مختلف سیاسی، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۴۴۱ و ۹/۲۰۹.</ref> رعایت شعار اصولی «نه شرقی و نه غربی» در میان مسئولان کشور<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۵۵.</ref> و تحمل سختی‌های پیشِ روی ملت مانند [[جنگ تحمیلی]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۱۳-۳۱۴ و ۵۱۵-۵۱۶.</ref> را تضمین‌کننده استقلال کشور برشمرد.

==پانویس ==

{{پانویس}}

==منابع==

* ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، تصحیح عبدالسلام محمد‌هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.

* ازغندی، علیرضا، روابط خارجی ایران (دولت دست‌نشانده) ۱۳۵۷-۱۳۲۰، تهران، قومس، چاپ نهم، ۱۳۸۸ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

* جمشیدی، محمدحسین، ‌اندیشه سیاسی امام‌خمینی، تهران، پژوهشکده امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

* جوادی آملی، عبدالله، سرچشمه ‌اندیشه، تحقیق عباس رحیمیان، قم، اسرا، چاپ پنجم، ۱۳۸۶ش.

* فوزی تویسرکانی، یحیی، ‌اندیشه سیاسی امام‌خمینی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.

* نبوی، سیدمرتضی و صالح اسکندری، استقلال اسلامی، چاپ‌شده در منظومه فکری امام‌خمینی، تدوین عبدالحسین خسروپناه و جمعی از پژوهشگران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و ‌اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.

* نخعی،‌ هادی، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.

==پیوند به بیرون==

سمیه تام، مقاله «[https://books.khomeini.ir/books/10001/687/ استقلال]»، دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج۱، ص۶۸۷-۶۹۴.