اصلاحات ارضی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اصلاحات ارضی'''، توزیع زمین‌های زراعی بزرگ میان کشاورزان با اهداف سیاسی در [[رژیم پهلوی]].

== تعریف ==

به تغییراتی که دولت در بنیان‌های [[کشاورزی]] اعم از روابط اجتماعی‌حقوقیِ موجود میان مردم در مورد تقسیم [[زمین]]، یا مؤسسات کشاورزی انجام می‌دهد، اصلاحات ارضی گفته می‌شود.<ref>صدری و دیگران، فرهنگ فارسی اعلام، ۱/۲۷۰؛ علی‌بابایی، فرهنگ علوم سیاسی، ۱/۴۹.</ref> اصلاحات ارضی در [[ایران]] تغییر شیوه [[مالکیت]] زمین‌های زراعی از ارباب‌رعیتی به خرده‌مالکی بر اساس قانونی ویژه بود.<ref>ولیان، اصلاحات ارضی و نقش آن در اقتصاد ملی، ۱۳؛ بانک مرکزی، مجله، اصلاح قانون اصلاحات ارضی، ۲۷–۳۶.</ref>

== واکنش امام‌خمینی ==

دربارهٔ واکنش امام‌خمینی به اصلاحات ارضی دو دیدگاه وجود دارد: برخی به جلسه‌ای استناد می‌کنند که در زمان بروجردی دراین‌باره تشکیل شد و [[امام‌خمینی]] در آن جلسه با اصلاحات ارضی مخالفت کرد.<ref>صافی گلپایگانی، مصاحبه، ۱۲۳؛ بدلا، مصاحبه، ۱۰۷.</ref> برخی دیگر ازجمله [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] بر آن‌اند که امام‌خمینی اصولاً با اصل اصلاحات ارضی مخالف نبود؛ چنان‌که ایشان در پاسخ پرسشی دربارهٔ اصلاحات ارضی، هم مالکیت‌های بزرگ و هم اقدامات رژیم پهلوی را غیرشرعی خواند و یادآور شد هرچند مالکان بزرگ به مردم [[ظلم]] کرده‌اند، مبارزه با این ظلم راه‌های درستی دارد. رژیم نه حسن نیت دارد و نه راه درستی را انتخاب کرده‌است. در این راه باید از راه حل‌های اسلامی استفاده کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۱۳۲.</ref> [[مهدی عراقی]] نیز معتقد است امام‌خمینی در جایگاه [[حاکم شرع]]، با خود اصلاحات ارضی و تقسیم زمین‌ها میان کشاورزان مخالفتی نداشت؛ زیرا ایشان بیشتر مالکان بزرگ را به دلیل نپرداختن حقوق شرعی خود مالک نمی‌دانست و معتقد بود حاکم شرع می‌تواند زمین‌ها را به همین جهت از آنان بگیرد و در اختیار کشاورزان قرار دهد.<ref>عراقی، ناگفته‌ها «خاطرات شهید حاج مهدی عراقی، پاریس ـ پاییز ۱۳۵۷»، ۱۵۲–۱۵۳.</ref> عراقی در جای دیگر یادآور شده‌است که امام‌خمینی از منظر فقهی زمین‌داران بزرگ ازجمله خاندان پهلوی را به نوعی غاصب می‌دانست و آنان را برای اصلاح و توزیع زمین‌های دیگران صادق نمی‌شمرد. ایشان وعده داد اگر در جایگاه [[حاکم شرع]] به قدرت برسد، بیشتر مالکان روستاها را مالک نمی‌شمرد و اموالشان را [[مصادره اموال|مصادره]] خواهد کرد.<ref>عراقی، ناگفته‌ها «خاطرات شهید حاج مهدی عراقی، پاریس ـ پاییز ۱۳۵۷»، ۱۵۳؛ عراقچی، خاطرات آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی عراقچی همدانی، ۲۱۵.</ref> عده‌ای دیگر از این گروه تحلیل‌های مشابهی ارائه کرده و یادآور شده‌اند که امام‌خمینی نه تنها با اصل اصلاحات ارضی مخالفت نکرد، بلکه برای اینکه رژیم پهلوی روحانیان را به حمایت از مالکانِ بزرگ متهم نکند، تلاش می‌کرد از مخالفت‌های شدید با اصلاحات ارضی جلوگیری کند<ref>بادامچیان، گفتگو، ۹۳.</ref> و استناد علما به «[[قاعده ید]]» برای مخالفت با اصلاحات ارضی را موجب متهم‌شدن [[روحانیت]] به طرفداری از خان‌ها و بدبین‌شدن کشاورزان به علما و سوء استفاده رژیم پهلوی از آن می‌شمرد.<ref>عراقچی، خاطرات آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی عراقچی همدانی، ۲۱۵.</ref>

در نگاه امام‌خمینی پهلوی به دلیل داشتن زمین‌های بسیار، مخالف اصلی اصلاحات ارضی بود و در این برنامه [[صداقت]] نداشت<ref>بادامچیان، گفتگو، ۹۳؛ دوانی، نهضت روحانیون، ۴–۳/۲۱۶–۲۱۷.</ref> و برنامه اصلاحات ارضی را تنها برای سرگرمی کشاورزان تدوین کرده بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۱۹۲.</ref> ایشان در دیدار با انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲، تأکید کرد [[حوزه علمیه]] هرگز با اصلاحات ارضی مخالف نبوده‌است؛ اما دولت از علما نظرخواهی نکرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۱۹۲.</ref> ایشان پس از اعلام اصول [[انقلاب سفید]] که اصلاحات ارضی نیز از اصول مهم آن بود{{ببینید| انقلاب سفید}} اساس مبارزه با رژیم را در مخالفت با همه‌پرسی قرار داد و بر آن بود که برافراشتن پرچم مخالفت با اصلاحات ارضی به معنای حمایت از مالکان و رویارویی علما با کشاورزان<ref>کریمی، خاطرات آیت‌الله سیدجعفر کریمی، ۲۵ سال در کنار امام راحل، ۷۸–۷۹؛ بادامچیان، گفتگو، ۹۳.</ref> و سوء استفاده رژیم از موضوع اصلاحات ارضی علیه علما و مراجع خواهد بود.<ref>دری نجف‌آبادی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دری نجف‌آبادی، ۵۰–۶۱.</ref>{{سخ}}

[[مرتضی مطهری]] نیز موضع‌گیری منفی در برابر اصلاحات ارضی به عنوان مخالفت با نص اسلام را مایه ایجاد فرصت برای تبلیغ سوء علیه [[اسلام]] از سوی توده‌ای‌ها و بهائی‌ها شمرد و خواهان آن بود که چگونگی لحن برخورد با این اقدام رژیم تغییر کند و ازجمله اینکه گفته شود باید شیوه آن را علما معین و پیشنهاد کنند و به هر حال علما نباید مخالف آزادی رعیت معرفی شوند،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷۰.</ref> با این حال، [[محمدرضا پهلوی]]، امام‌خمینی را عامل اصلی مخالفت با اصلاحات معرفی می‌کرد و مخالفت ایشان را توطئه علیه حکومت خود می‌خواند.<ref>پهلوی، انقلاب سفید، ۴۶.</ref>{{سخ}}

== پیوند به بیرون ==