اعیان ثابته: تفاوت میان نسخه‌ها

«عین شیء» به معنای اصل، شخص و خود هر چیزی است. <ref>جوهری، الصحاح، ۶/۲۱۷۰؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۳۰۵؛ طریحی، مجمع البحرین، ۶/۲۸۷.</ref> در اصطلاح عارفان نیز حقیقت علمی شیئی خاص در صُقع ربوبی است که به منزله صورت علمی برای [[حق‌تعالی]] است، <ref>کاشانی، لطائف الاعلام، ۴۲۹؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ۶۱؛ لاهیجی، مفاتیح الأعجاز فی شرح گلشن راز، ۴۱.</ref> و از آنجاکه تغیر و تبدلی در این حقایق به وجود جمعی‌شان راه ندارد و یا جعل نپذیرفته، به وجود ذات مجعول‌اند، از آنها به اعیان ثابته تعبیر می‌شود. <ref>آشتیانی، تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری، ۲۰۲.</ref>

[[امام‌خمینی]] مانند دیگر عارفان، اعیان ثابته را تعینات علمی ذات، در جلوه اسما و صفات می‌داند. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۴ و ۵۷؛ امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۹۳.</ref>

ازجمله مسائل مهم هستی‌شناسی عرفانی، اعیان ثابته است؛ به گونه‌ای که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین مباحث عرفانی تلقی کرد. ریشه این مسئله به دو نظریه اختلافی میان [[اشاعره]] و معتزله در [[کلام]] بر می‌گردد. معتزله برای [[ممکنات]]، پیش از وجودشان ثبوتی قائل‌اند که واسطه میان [[وجود]] و [[عدم]] است و از آن به «شیء ثابت»، «معدوم ممکن» و «ثابتات ازلیه» تعبیر می‌کنن.د <ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱/۳۵۱ ـ ۳۵۳؛ حلی، کشف المراد، ۳۵ ـ ۳۹؛ لاهیجی، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، ۱/۲۳۳.</ref> عرفا این ثبوت را غیر از وجود و رابطه وجود و عدم دانسته‌اند. <ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ۳/۲۵۷ و ۴/۱۶۷؛ سبزواری، اسرار الحکم، ۱۵۲ ـ ۱۵۷؛ سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۱/۲۴۹ ـ ۲۵۰ و ۶۱۵.</ref>

نخستین کسی که این مفهوم را مطرح کرد، متکلم معتزلی، [[یوسف‌بن‌‌اسحاق شحام]] در [[قرن]] سوم هجری است، <ref>شهرستانی، نهایة الاقدام فی علم الکلام، ۸۹.</ref> پس از وی، شاگردش [[ابوعلی جبائی]] به بسط و شرح این مفهوم پرداخت. <ref>حلی، نهایة‌ المرام، ۱/۵۴ و ۶۶.</ref> از سوی دیگر، گروهی از عارفان و حکیمان، این مفهوم را بررسی کرده، به شکل قوی‌تری این مسئله را تبیین کردند. <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۶۱ ـ ۶۸؛ ملاصدرا، الحکمة ‌المتعالیه، ۶/۱۸۲ ـ ۱۸۷ و ۲۸۱ ـ ۲۸۳.</ref> [[ابن‌عربی]] نیز در طرح مفهوم اعیان ثابته به نظر معتزله توجه داشته، به احتمال قوی از آنها متأثر بوده است. ظاهراً عنوان این اصطلاح نخستین بار در آثار ابن‌عربی به‌کار رفته است. <ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ۱/۷۳۲ و ۲/۲۳۲.</ref>

[[ماهیت]] در اصطلاح فلسفی با اعیان ثابته در عرفان فرق دارد. در [[فلسفه مشاء]] ماهیت یک مفهوم انتزاعی و اعتباری است که از وجود خارجی اشیا انتزاع می‌شود، <ref>ملاصدرا، الشواهد الربوبیه، ۱۳؛ ملاصدرا، المشاعر، ۵۵.</ref> لکن اهل معرفت اعیان ثابته را غیر از ماهیت در اصطلاح حکما می‌دانند، <ref>قونوی، النصوص، ۷۴.</ref> اگرچه در آثار عرفانی از اعیان ثابته به ماهیت نیز یادشده است، <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۹۲؛ جامی، نقد النصوص، ۴۲.</ref> لکن اعیان ثابته در این دیدگاه مرتبه ثبوت اشیا، پیش از وجود عینی و خارجی آنها در [[صقع ربوبی]] است. <ref>کاشانی، لطائف الاعلام، ۴۲۹ ـ ۴۳۰؛ کاشانی، اصطلاحات الصوفیه، ۱۰۶.</ref> طبق این بیان ماهیات، ظل اعیان ثابته و اعیان ثابته اصل و حقیقت ماهیات هستند. <ref>قمشه‌ای، مجموعه آثار آقامحمدرضا قمشه‌ای، ۷۸.</ref>

امام‌خمینی مانند دیگر اهل معرفت <ref>جندی، شرح فصوص‌ الحکم، ۳۲؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ۶۱.</ref> معتقد است اعیان ثابته [[صور معقوله]] در علم الهی محسوب می‌شوند که عین ذات‌اند و به ازلیت ذات، ازلی هستند. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۵۸؛ امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۱۹.</ref> ظهور اعیان ثابته در [[حضرت علمیه]] به واسطه تجلی حق‌تعالی به [[فیض اقدس]] {{ببینید|متن=ببینید|فیض اقدس و مقدس}} است که به واسطه این فیض، اسما و صفات الهی و به تبع آن اعیان ثابته ظهور می‌یابند و در مرحله بعد، تجلی حق‌تعالی به فیض مقدس سبب ظهور اعیان خارجی و تحقق‌شان در خارج می‌شود. بنابراین برای حق‌تعالی دو تجلی است که با تجلی نخست، اسما و صفات و به تبع آن اعیان ثابته و با تجلی دوم اعیان خارجی ظهور می‌یابند. <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۲۷ ـ ۱۲۸؛ امام‌خمینی، تعلیقه فوائد، ۸۸؛ امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۴.</ref>

از دیدگاه امام‌خمینی تحقق اعیان ثابته به واسطه طلب ظهور مفاتیح غیب «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیبِ لایعْلَمُها إِلاَّ هُوَ» <ref>انعام، ۵۹.</ref> از هویت غیبیّه برای ظهور فیض اقدس در حضرت علمیّه است که منشأ آن حب ذاتی غیبی است. <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۴؛ امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۱۱.</ref> این محبت الهی به شهادت «کُنتُ کَنزاً مَخفِیّاً وَ أَحبَبتُ أَن أُعرَف؛ من گنج پنهان بودم و دوست داشتم که شناخته شوم»، اقتضا کرده تا حق‌تعالی در حضرت اسما و عوالم غیب و شهود، ظهور یابد، <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۳۱.</ref> بنابراین به واسطه تجلی به فیض اقدس، صور اسمای الهی در حضرت واحدیت تحقق پیدا می‌کنند و تعین اسمی می‌یابند. نخستین اسمی که به تجلی احدیت و فیض اقدس در حضرت علمیه ظهور می‌یابد، اسم جامع «[[الله]]» است و صورت آن عین ثابت [[انسان کامل]] و حقیقت محمدیه(ص) است و مظهر تجلی عین ثابت انسان کامل [[روح اعظم]] است و سایر موجودات مظاهر کلی و جزئی این حقایق و رقایق هستند. <ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۳۴ ـ ۶۳۵.</ref>

به اعتقاد امام‌خمینی در تجلی به فیض اقدس، متجلی ذات حق‌تعالی است به حسب تعین غیبی احدی از اسمای مستأثره در حضرت واحدیت و اعیان ثابته، تعینات این تجلی یا تعینات اسمای الهی می‌باشند؛ بنابراین تجلی به فیض اقدس اولاً و بالذات به اسما تعلق گرفته و به تبع اسما، شامل اعیان ثابته می‌شود. <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۲ ـ ۲۳.</ref> به اعتقاد ایشان در تجلی به فیض اقدس نیز تجلی حق بر اعیان ثابته بدون واسطه نیست، بلکه به واسطه اسم جامع «الله» است. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۴.</ref> در مرحله بعد تجلی به فیض مقدس است که در این مرحله تجلی ذات مقدس الهی به حسب [[مقام الوهیت]] است و به واسطه آن اعیان خارجی ظهور می‌یابند و این تجلی اولاً و بالذات بر هویات وجودیه و به تبع آن بر ماهیات صورت می‌گیرد. <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۳.</ref> آنچه کلام امام‌خمینی را از دیگر عارفان متمایز می‌سازد، اعتقاد ایشان به مبدئیت اسمای مستأثره برای اعیان ثابته است.

امام‌خمینی افزوده است که از آنجاکه فیض اقدس هم شامل اعیان ممتنع و هم اعیان ممکن است، نسبت به فیض مقدس که تنها شامل اعیان ممکن می‌باشد، شمول بیشتری دارد. بنابراین، هرچه که در حضرت علمی، قابلیت تحقق خارجی را داشته باشد، فیض مقدس به آن تعلق می‌گیرد و هر آنچه که چنین قابلیتی را نداشته باشد، مشمول فیض مقدس نمی‌گردد و این عدم قابلیت یا به جهت تعالی آن امر ممتنع، از ظهور است یا به دلیل بطلان ذات و فقدان اصل قابلیت آن برای تحقق است، <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۱۱.</ref> اما اعیان ممکنه هر چند به اعتبار ثبوت ازلی و ابدی در حضرت علمی رنگ و بوی وجود را ندیده‌اند، <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۸؛ امام‌خمینی، دعاء السحر، ۹۸.</ref> ولی مظاهر آنها در خارج محقق می‌شوند و این به واسطه استدعا و طلب اعیان ثابته برای ظهور در خارج و دعا و استدعایی که به لسان ذات و استعداد باشد، مستجاب است و فیض به مقدار استعداد و استحقاق دایماً افاضه شده و منقطع نخواهد شد. <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۲۸.</ref>

امام‌خمینی همسو با دیگر عارفان <ref>آملی، جامع ‌الاسرار و منبع الانوار، ۵۶۰.</ref> معتقد است مرتبه اعیان ثابته از جهت هستی‌شناختی، پس از اسمای الهی است و خود اسما نیز پس از مرتبه ذات قرار دارند که به واسطه ظهور و تجلّی حبّی حق‌تعالی پدیدار می‌شوند. اعیان ثابته که از لوازم و صور اسما شمرده می‌شوند، در رتبه بعد ظاهر می‌گردند و این تکثر اعتباری اسمائی و اعیانی در مرتبه واحدیت و تعین ثانی واقع است. <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۲ ـ ۲۳؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۳۴.</ref> به عقیده ایشان، اعیان ثابته به سبب آنکه تعینات اسما هستند، متحد با آنها و متحد با ذات حق‌اند، <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۷۷.</ref> و این اعیان به واسطه علم ذات به ذات که در مرتبه ذات است، متحقق می‌شوند. <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۱۸ ـ ۱۲۰؛ امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۲ ـ ۲۳؛ ← فناری، مصباح الانس بین المعقول و المشهود، ۲۲۰ ـ ۲۲۱.</ref>

عارفان و حکمای الهی معتقدند از این جهت که این اعیان، در صقع ربوبی واقع شده‌اند، مورد تعلق جعل و ایجاد حق‌تعالی نیستند. <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۶۴ ـ ۶۵؛ جامی، لوامع و لوایح، ۶۲؛ ملاصدرا، الحکمة ‌المتعالیه، ۲/۳۶۶ و ۶/۲۸۲.</ref> متکلمان بر اساس تفسیری که از اعیان ثابته دارند، آنها را مجعول می‌دانند؛ زیرا آنان اعیان ثابته را صور علمیه حق‌تعالی تعریف نکرده‌اند، بلکه آنها را ثابتاتی خارج از صقع ربوبی برشمرده‌اند. <ref>لاهیجی، مفاتیح الأعجاز فی شرح گلشن راز، ۴۱.</ref>

اعیان ثابته به اعتقاد عارفان، هرگز به خارج راه نیافته‌اند؛ زیرا در صقع ربوبی واقع‌اند و مستند به اسم اول و باطن‌اند و در خارج ظهور نمی‌یابند <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۶۱ ـ ۶۲.</ref> و تنها آثار و احکام آنها در خارج ظهور می‌یابند؛ از این‌رو گفته شده است آنها از وجود بهره‌ای ندارند، <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۵۴۹.</ref> از آنجاکه این کلام با مبانی فلسفی سازگار نبوده است، حکما این توجیه را بررسی و نقد کرده‌اند. <ref>ملاصدرا، الحکمة ‌المتعالیه، ۱/۳۳۰ ـ ۳۳۱ و ۲/۲۸۶ ـ ۲۹۰.</ref> امام‌خمینی با توجه به مبنای توحیدی خود، معتقد است عالم، غیب است و هیچ‌گاه ظاهر نگشته و [[خداوند]] ظاهر است و هیچ‌گاه غایب نبوده است. <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۲۷ ـ ۲۸.</ref>

حکم و قضای الهی بر اساس علم ازلی الهی صورت می‌گیرد و این مطابق با عین ثابته آنها در صقع ربوبی است و از این حکم به «سرّالقدر» تعبیر می‌شود. <ref>جندی، شرح فصوص‌ الحکم، ۲۳۴؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۲۱ و ۸۱۵.</ref> این استعدادها به واسطه تجلی اول که همان تجلی به فیض اقدس است، در حضرت علمیه ظهور می‌یابند و با تجلی دوم (تجلی به فیض مقدس)، کمالاتی که در این استعدادهاست، در خارج محقق می‌شوند. <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۶۱ ـ ۶۲؛ جامی، لوامع و لوایح، ۱۳۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|تجلی؛ سرّالقدر}}

امام‌خمینی همسو با دیگر عارفان، استعدادهای اشیا و سرّالقدر را همان حقایق علمی اشیا می‌داند؛ که به واسطه تجلی به فیض اقدس در مقام حضرت علمیه، تقدیر شده است. <ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۹۳ و ۳۲۲.</ref> به نظر ایشان، هر شیء خارجی در این مقام، جهات قبول و استعداد خود را به جهت وجه خاصی که با فیض اقدس دارد، می‌پذیرد و به تبع آن استعداد، اعیان خارجی در خارج ظهور می‌یابند؛ با این فرق که این ظهور اشیا در خارج، نیازمند فراهم‌شدن شرایط و اوقات خاص آنهاست ولی در اعیان ثابته منوط به شرایطی نیست، بلکه آنها حقایقی ازلی هستند. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۱.</ref>

مسئله خلافت انسان کامل و عین ثابت او، ازجمله مسائل مهمی است که امام‌خمینی به آن توجه ویژه‌ای دارد و در کتاب مصباح الهدایه به آن پرداخته است. به نظر ایشان، ظهور عین ثابت انسان کامل در حضرت علمیه، مقدم بر اعیان بوده، خود نیز به واسطه ظهور باقی اعیان است و این عین ثابت، مقام تربیت و خلافت بر باقی اعیان را بر عهده دارد، <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۰ ـ ۳۱؛ امام‌خمینی، دعاء السحر، ۱۲۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|انسان کامل}} و واسطه میان حق‌تعالی و [[خلق]] است؛ بلکه به اعتبار ظهور عین ثابت انسان کامل در عالم همه اعیان خارجی ظهور یافته‌اند؛ از این‌رو عین ثابت انسان کامل با همه اعیان متحد بوده و با آنها معیّت قیومیه دارد، <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۵.</ref> زیرا انسان کامل و عین ثابت او که حقیقت محمدیه(ص) است، مظهر اسم جامع «الله» بوده و با آن متحد است؛ از این‌رو باقی اسما و صفات و اعیان که از مظاهر اسم جامع «الله» هستند، از مظاهر و تجلیات عین ثابت انسان کامل نیز محسوب می‌شوند، <ref>امام‌خمینی، دعاء السحر، ۷۷.</ref> همچنین اسم جامع «الله» به سبب آنکه جامع اسمای جلالی و جمالی و جامع ظهور و بطون است و هیچ یک از این اسما بر دیگری غلبه ندارد، عین ثابته آن که حقیقت محمدیه(ص) است نیز جامع این اسما بوده، در حد اعتدال واقع است. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۲۰ و ۳۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|انسان کامل}}

بداء در اصطلاح به معنای تغییر در اراده الهی <ref>گنابادی، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العباده، ۳/۲۷۷.</ref> و تقدیرات جزئی <ref>مجلسی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول(ص) ۲/۱۴۷.</ref> است. اعتقاد به بداء از معارف خاص [[مذهب شیعه]] است <ref>مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۶۵ ـ ۶۸.</ref> در روایتی از [[امام‌صادق(ع)]]، برای خداوند دو علم ثابت است، علمی که مخصوص خداوند است و هیچ‌کسی از آن اطلاع ندارد و این منشأ بداء است و علمی که به [[فرشتگان]] و [[پیامبران(ع)]]، آموزش داده است و [[اهل بیت(ع)]]، از آنها آگاه هستند. <ref>کلینی، الکافی، ۱/۱۴۷.</ref> بعضی حقیقت بداء را در [[تکوین]]، مانند [[نسخ]] در تشریع دانسته‌اند که [[حکم شرعی]] پس از مدتی برداشته می‌شود. <ref>میرداماد، نبراس الضیاء و تسواء السواء فی شرح باب البداء و اثبات جدوی الدعاء، ۵۶.</ref> عده‌ای منشأ بداء را علم مکنون و مستأثر الهی دانسته <ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۱۲۶.</ref> و برخی نیز بداء را از ناحیه خداوند نمی‌دانند و معتقدند که صور موجودات عالم در [[ام‌الکتاب]] و [[لوح محفوظ]] که از آن به خلق اول تعبیر می‌شود و همچنین در [[لوح محو و اثبات]] که از آن به خلق ثانی تعبیر می‌شود، موجود است. به اعتقاد آنان بداء در مرتبه خلق اول نیست؛ بلکه در مرتبه خلق ثانی و مقام لوح محو و اثبات است؛ زیرا جز این را مستلزم [[جهل]] در حق‌تعالی می‌شمارند. <ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱/۵۱۲؛ ← امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۲.</ref>

امام‌خمینی این نظر را نپذیرفته و معتقد است، بداء ناشی از تقدیر الهی در عین ثابت اشیا در حضرت علمیه است. به اعتقاد ایشان بداء در نشئه خارجی گرچه ظهور آن در [[عالم ملکوت]] و لوح محو و اثبات است؛ چنانکه حکما <ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۴/۱۹۷؛ فیض کاشانی، علم الیقین، ۱/۲۴۲ ـ ۲۴۴.</ref> به آن معتقدند، ولی منشأ آن تقدیر الهی در حضرت اعیان ثابته است و این تبدّل و تغیر در آن محفوظ است و این خود سرّی از اسرار قدر الهی است. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۱ ـ ۳۲.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|علم الهی؛ سرّالقدر}} امام‌خمینی منشأ حصول بداء را ـ که به معنای تبدل در اراده الهی است ـ در حضرت اعیان ثابته می‌داند که از موارد مخزون در علم ربوبی است و [[قضا و قدر]] حتمی الهی در آنجا نوشته شده و این تبدلات نیز در آنجا مقدر شده است. <ref>امام‌خمینی، مصباح الهدایه، ۳۱؛ امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۱۱۹.</ref>

عرفا با طرح بحث از اعیان ثابته، به بحث از [[اختیار انسان]] پرداخته‌اند. به اعتقاد آنان اگرچه عطای حق بر اساس اقتضا و استعداد بنده در عین ثابت اوست و [[هدایت]] یا [[ضلالت]] نیز بر اساس اقتضای عین ثابت شخص است، <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۵۸۷ ـ ۵۸۸ و ۸۱۶.</ref> اما این امر منافاتی با اختیار انسان‌ها ندارد؛ زیرا این اقتضاها و استعدادهای افراد همه شرایط و لوازمی را که برای هر رویدادی که در طول زندگی افراد رخ می‌دهد، شامل می‌شود، ازجمله اختیار انسان در احوالی که برای او واقع می‌شود و با اختیار خود انتخاب می‌کند <ref>جامی، نقد النصوص، ۲۱۱ ـ ۲۱۳.</ref> و در حقیقت در عین ثابت شخص شقی تقدیر شده است که او با اختیار و اراده خود آن را انتخاب می‌کند. <ref>امام‌خمینی، تعلیقات فصوص، ۱۷۷.</ref> طبق این بیان اعیان ثابته و حقایق اشیا، غیر مجعول‌ بوده و از شئون ذاتی حق‌تعالی محسوب می‌شوند و همچنین استعداد و اقتضای اشیا، اموری ذاتی برای آنها بوده که قابل تغییر و تبدیل نیست. پس هر چیزی که بر موجودی عارض شود <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۸۱۶ ـ ۸۱۷؛ جامی، نقد النصوص، ۲۱۱.</ref> و احوال و تجلیاتی که بر مخلوقات می‌گذرد؛ نظیر [[کفر]] و [[ایمان]]، [[سعادت]] و [[شقاوت]]، با وجود اختیار انسان در انتخاب این امور، همه طبق اقتضا و طلب خود آنها می‌باشد که ناشی از اقتضای نفوس آنها بوده و خداوند چیزی را خارج از ذاتشان بر آنها تحمیل نمی‌کند، <ref>کاشانی، مجموعه رسائل، ۵۷۹؛ قیصری، شرح فصوص الحکم، ۸۰۸.</ref> از این‌رو کسی که در حال ثبوت و پیش از تحقق در خارج، مؤمن و طالب هدایت بود، هنگام وجود هم هدایت یافته و مؤمن خواهد بود و حق‌تعالی به این حال او در حال عدم و ثبوت علم دارد. <ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۸۰۸ ـ ۸۰۹.</ref>

سیدعلی احمدی امیری، «اعیان ثابته»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص.

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] [[رده:مقاله‌های بدون لینک دانشنامه]]