الرسائل العشره (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر = الرسائل العشرة.jpg

بخش اول [[رسالة فی التقیه]] است که امام‌خمینی به مناسبت بحث از وضوی تقیه‌ای و مسح بر روی کفش، در سال ۱۳۷۳ق/ ۱۳۳۳ش به هنگام تدریس مباحث «کتاب الطهاره» آن را نوشته است. مباحث و مطالب این رساله بر اساس رساله تقیه [[شیخ‌مرتضی انصاری]] تنظیم شده است؛<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۷۳ ـ ۱۰۵.</ref> البته امام‌خمینی در تقسیمات مباحث تقیه نوآوری‌ها و ابتکاراتی دارد. این رساله از صفحه ۷ ـ ۹۵ این کتاب را دربر گرفته است.{{ببینید|رسالة فی التقیه}}

 

بخش دوم رساله‌ای با عنوان «فروع العلم الاجمالی» است. این رساله که بر اساس فروعی از کتاب «[[العروة الوثقی]]» نوشته [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]] تنظیم شده، حاصل درس‌های امام‌خمینی است که پس از اتمام مباحث الفاظ در سال ۱۳۷۵ق/ ۱۳۳۵ش آنها را تدریس و تألیف کرده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۲.</ref> در این رساله هفت فرع از ۳۶ صورت فرض فقهی علم اجمالی در مسایل مربوط به [[نماز]] بررسی شده است. این رساله در صفحات ۹۵ ـ ۱۵۳ کتاب الرسائل العشره آمده است.{{ببینید|فروع العلم الاجمالی (رساله)}}

 

# قاعده «مَنْ مَلَک شیئاً ملک الاقرار به»: امام‌خمینی رساله‌ای ناظر به رساله «من ملک شیئاً ملک الاقرار به» شیخ انصاری تألیف و مباحث این قاعده را تحلیل کرده و مواردی از دیدگاه‌های شیخ انصاری را ذیل عنوان «قال» مورد بحث و مناقشه قرار داده است. این رساله صفحات ۱۵۵ ـ ۱۷۴ کتاب الرسائل العشره را دربرگرفته است.{{ببینید|قاعدة من ملک شیئا ملک الاقرار به (رساله)}}

# «فی نقد قیاس الاوامر التشریعیة بالعلل التکوینیة و ما یترتب علیه»: موضوع این رساله نقد قیاس اوامر تشریعی با علل تکوینی است که حائری یزدی در کتاب الصلاة آن را مطرح کرده است. ایشان به مضیّق‌بودن زمان ایفای نمازهای قضاشده حکم کرده و به واجب فوری‌بودن آن فتوا داده است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۵۷۳.</ref> امام‌خمینی این [[فتوا]] را که از قیاس اوامر تشریعی با علل تکوینی و خلط میان آنها ناشی می‌شود، رد می‌کند و می‌گوید این صورت تحلیل و تعلیل صحیحی ندارد.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۱۸۵ ـ ۱۸۶.</ref> این رساله، صفحات ۱۸۵ ـ ۱۸۸ را در این کتاب دربر گرفته است؛{{ببینید|فی نقد قیاس الاوامر التشریعیة بالعلل التکوینیة و ما یترتب علیه}}

# «[[فی لزوم تبین الفجر فعلا فی اللیالی المقمرة (رساله)|فی لزوم تبین الفجر فعلاً فی اللیالی المقمره]]»: در این رساله از تعیین وقت [[طلوع فجر]] در شب‌های مهتابی بحث شده است و اینکه آیا برای امساک در [[روزه]] یا اقامه [[نماز صبح]]، امکان فعلی رؤیت فجر صادق موضوعیت دارد یا خیر؟ امام‌خمینی همراه با [[محقق همدانی]]، تبیّن و تمیز فعلی فجر را ملاک دانسته<ref>همدانی، مصباح الفقیه، ۹/۱۳۴.</ref> و در اثبات رأی خود به کتاب و سنت تمسک جسته است. این رساله در بخش پایانی فوائد الخمسه از صفحه ۱۹۹ ـ ۲۰۵ آمده است<{{ببینید|طلوع فجر}}

بخش پایانی کتاب با عنوان «ضمیمه» شامل سه «فائده» با عناوین «[[فی شرح حال العقود و الایقاعات (رساله)|فی شرح حال العقود و الایقاعات]]» «[[فی حال الشروط المخالفة للکتاب و المباحث المتعلقة بها (رساله)|فی حال الشروط المخالفة للکتاب]]» و «[[قاعدة علی الید (رساله)|قاعدة علی الید ما اخذت حتی تؤدی]]» از صفحه ۲۰۹ ـ ۲۳۳ است. ناشر یقین ندارد که این سه رساله را امام‌خمینی تألیف کرده یا اینکه تقریرات درس [[سیدحسین بروجردی]] است؛ بنابراین آنها را در بخشی به عنوان «ضمیمه» جای داده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۴.</ref> در فایده نخست، دو مقام فرق [[عقد|عقود]] و [[ایقاعات]] و اینکه آیا اصل در عقود لزوم است یا نه، بررسی شده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۰۹ ـ ۲۱۶.</ref> بحث در فایده دوم درباره شروط مخالف [[کتاب (منبع اجتهاد)|کتاب]] و [[سنت]] است و [[امام‌خمینی]] در این رساله مختصر، مراد از «شرط مخالف» را بیان می‌کند<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۱۷ ـ ۲۲۰.</ref> و در فایده سوم، برخی از جهات حدیثی قاعده «علی‌الید» بیان شده است. ایشان نخست سند [[روایت]] را آورده و سپس مفاد جار و مجرور (علی‌الید) را بازگفته است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۲۱ ـ ۲۲۳.</ref> در ادامه وجه نام‌گذاری «الید» بیان شده و درباره اختصاص این حدیث به «ید عدوانی» نیز بحث شده است<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۲۶ ـ ۲۲۷.</ref> و در پایان چگونگی ضمان کالای اخذشده در صورتی که کالا از میان رفته باشد، بیان شده است.<ref>امام‌خمینی، الرسائل العشره، ۲۲۸ ـ ۲۲۹.</ref>{{ببینید|فی شرح حال العقود و الایقاعات|فی حال الشروط المخالفة للکتاب و المباحث المتعلقة بها|قاعده علی الید}}

 

الرسائل العشره را ـ که دارای فهرست‌های فنی و شرح حال کوتاه صاحبان آراست ـ نخستین بار [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] تدوین و در سال ۱۳۷۸ در قطع وزیری و در ۲۶۰ صفحه منتشر کرده و تاکنون سه بار چاپ شده است. از میان رساله‌های این اثر، [[رسالة فی التقیه|رسالة فی ‌التقیه]] که طولانی‌ترین رساله است، در سال ۱۳۸۴ق/ ۱۳۴۴ش، به کوشش ‌[[مجتبی تهرانی]]، همراه با چند رساله دیگر در کتاب الرسائل چاپ شده است. چاپ مؤسسه به علت فقدان نسخه خطی تقیه بر اساس همان چاپ قبلی آماده شده است.<ref>مؤسسه تنظیم، مقدمه کتاب الرسائل العشره، ۱.</ref> کتاب الرسائل العشره در جلد ۲۰ [[موسوعة الامام‌الخمینی]]، همراه با دو رساله دیگر با عنوان جدید «الرسالات الفقهیة و الاصولیه» در سال ۱۳۹۲ به چاپ رسیده است.

 

 

* حسین ساعی‌فر، [https://books.khomeini.ir/books/10005/605/ الرسائل العشره]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۶۰۵–۶۰۷.