۱۳٬۶۵۸
ویرایش
جز (removed Category:حوادث تاریخی using HotCat) برچسب: واگردانی دستی |
|||
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات واقعه | |||
|عنوان = انقلاب اسلامی ایران | |||
|تصویر = انقلاب اسلامی 1.jpg | |||
|اندازه تصویر= | |||
|توضیح تصویر = | |||
|نامهای دیگر = | |||
|شرح ماجرا = قیام و [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] مردم [[ایران]] به رهبری [[امامخمینی]] | |||
|طرفین = | |||
|زمان = | |||
|دوره = | |||
|مکان = | |||
|علت = سقوط رژیم سلطنتی [[پهلوی]] | |||
|اهداف = شکلگیری نظام اسلامی | |||
|عاملان = | |||
|نتایج = تأسیس حکومت اسلامی | |||
|پیامدها = وحدت طبقات مختلف اجتماعی، قانونگذاری و تحول [[قوه مجریه]] و [[قوه قضاییه]]، رشد علمی و آموزشی، کشاورزی و دامداری، صنایع و فرهنگ و هنر، خدمترسانی و تأمین اجتماعی، خاتمهدادن به غارت منابع طبیعی به دست بیگانگان | |||
|تلفات = | |||
|واکنشها = | |||
|مرتبط = | |||
}} | |||
'''انقلاب اسلامی ایران'''، [[قیام]] و انقلاب مردم [[ایران]] به رهبری [[امامخمینی]] علیه [[رژیم سلطنتی پهلوی]] و شکلگیری [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام اسلامی]]. | '''انقلاب اسلامی ایران'''، [[قیام]] و انقلاب مردم [[ایران]] به رهبری [[امامخمینی]] علیه [[رژیم سلطنتی پهلوی]] و شکلگیری [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام اسلامی]]. | ||
قیام مردم ایران بر علیه رژیم پهلوی در سال ۱۳۵۷، در شمار انقلابهای اجتماعی است که ضمن تغییر اساس حکومت، در خطمشیهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در ابعاد داخلی و خارجی نیز دگرگونی ایجاد کرد. | |||
سیاست اسلامزدایی رژیم پهلوی و وابستگی آن به دولتهای غربی، منشأ اعتراضات فراوانی بود که از سال ۱۳۴۱ به رهبری امامخمینی بهطور جدی دنبال شد. در عرصه عمل، افزون بر [[روحانیت]]، شبکۀ عظیم [[مسجد|مساجد]] و بازاریان، [[دانشجویان]]، [[احزاب]] و گروههای مذهبی و ملی و گروههای سیاسی غیر مذهبی نیز با رژیم پهلوی وارد مبارزه سیاسی و گاه نظامی شدند. | |||
از نظر امامخمینی مهمترین عامل پیروزی انقلاب اسلامی، تکیه به خدا، توجه به جنبه معنوی و استقبال از [[شهادت]] بود. اصلیترین دستاورد داخلی انقلاب، تشکیل نظامی دینی بود که در حوزۀ خارجی نیز به عنوان نقطهعطفی در جهان، به الگوی مبارزۀ مردم تحت سلطه تبدیل شد. | |||
امامخمینی مهمترین آسیبهای انقلاب را [[انحراف]] از اصول اسلامی، رفاهزدگی، بیعدالتی، تفرقه، سوء مدیریت و تحریف تاریخ انقلاب میدانست. | |||
== مفهومشناسی == | == مفهومشناسی == | ||
خط ۱۵: | خط ۴۴: | ||
[[سیدجمالالدین اسدآبادی]] (م۱۳۱۴ق) نخستین کسی بود که با تکیه بر هویت اسلامی مردم، فریاد مبارزه با استعمار سر داد و بذر تحولات بعدی را در [[جامعه]] پاشید.<ref>ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، مقدمه ۱/۵۳–۶۴؛ سامعی، انقلاب اسلامی و نهضتهای ملی مذهبی معاصر ایران، ۵۵–۵۶.</ref> جنبش [[نهضت تحریم تنباکو|تحریم تنباکو]] به رهبری مرجع تقلید وقت، [[میرزامحمدحسن شیرازی]] علیه کمپانی انگلیسی رژی در سال ۱۳۰۹ق/ ۱۲۷۰ش نخستین جنبش بیداری ایرانیان در ۱۵۰ساله اخیر است.<ref>کربلایی، قرارداد رژی۱۸۹۰م یا تاریخ انحصار دخانیات در سال ۱۳۰۹، ۱۵۱–۱۵۳؛ نهاوندیان، پیکار پیروز تنباکو، ۱۰۸؛ الگار، ایران و انقلاب اسلامی، ۳۰–۳۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| میرزامحمدحسن شیرازی|نهضت تحریم تنباکو}} نهضت ضد استبدادی [[نهضت مشروطه|مشروطه]] در سال ۱۳۲۴ق/ ۱۲۸۵ش از نهضتهای ملی-مذهبی معاصر بود که به تأسیس [[مجلس شورای ملی]] برای نخستین بار در ایران انجامید.<ref>حسینیان، تجربه مشروطیت، ۱۰۷.</ref> این جنبش به دلایلی ازجمله ضعف سازماندهی، ضعف رهبری، اندکبودن آگاهی مردم و نفوذ [[بیگانگان]] در میان انقلابیان، نتوانست به همه اهداف خود دست یابد.<ref>جاسبی، بررسی نهضتهای اخیر ایران، ۱۷۹–۲۰۶؛ سامعی، انقلاب اسلامی و نهضتهای ملی مذهبی معاصر ایران، ۹۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نهضت مشروطه}} نهضت [[میرزاکوچکخان جنگلی]] در سالهای ۱۲۹۳–۱۳۰۰، در سواحل دریای خزر علیه استبداد و اشغال ایران، از دیگر جنبشهای معاصر است که توانست در برههای حساس و بحرانی از تاریخ ایران دشمنان خارجی و مستبدان داخلی را از رسیدن به برنامههای خود بازدارد و پرچم استقلال ایران را برافرازد.<ref>فخرایی، سردار جنگل، ۴۹–۱۲۳.</ref> قیام [[محمد خیابانی]] در [[آذربایجان]] در سال ۱۲۹۸، پس از [[جنگ جهانی اول]]، با هدف احیای مشروطه و نفی استبداد داخلی و سلطه خارجی از دیگر حرکتهای اصلاحی بود که در نهایت با شهادت خیابانی در سال ۱۲۹۹ به پایان رسید.<ref>کسروی، قیام شیخمحمد خیابانی، ۱۴۳، ۱۵۱ و ۱۶۷.</ref> همه این حرکتها به رهبری [[روحانیت]] انجام گرفت.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۶۰.</ref> | [[سیدجمالالدین اسدآبادی]] (م۱۳۱۴ق) نخستین کسی بود که با تکیه بر هویت اسلامی مردم، فریاد مبارزه با استعمار سر داد و بذر تحولات بعدی را در [[جامعه]] پاشید.<ref>ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، مقدمه ۱/۵۳–۶۴؛ سامعی، انقلاب اسلامی و نهضتهای ملی مذهبی معاصر ایران، ۵۵–۵۶.</ref> جنبش [[نهضت تحریم تنباکو|تحریم تنباکو]] به رهبری مرجع تقلید وقت، [[میرزامحمدحسن شیرازی]] علیه کمپانی انگلیسی رژی در سال ۱۳۰۹ق/ ۱۲۷۰ش نخستین جنبش بیداری ایرانیان در ۱۵۰ساله اخیر است.<ref>کربلایی، قرارداد رژی۱۸۹۰م یا تاریخ انحصار دخانیات در سال ۱۳۰۹، ۱۵۱–۱۵۳؛ نهاوندیان، پیکار پیروز تنباکو، ۱۰۸؛ الگار، ایران و انقلاب اسلامی، ۳۰–۳۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| میرزامحمدحسن شیرازی|نهضت تحریم تنباکو}} نهضت ضد استبدادی [[نهضت مشروطه|مشروطه]] در سال ۱۳۲۴ق/ ۱۲۸۵ش از نهضتهای ملی-مذهبی معاصر بود که به تأسیس [[مجلس شورای ملی]] برای نخستین بار در ایران انجامید.<ref>حسینیان، تجربه مشروطیت، ۱۰۷.</ref> این جنبش به دلایلی ازجمله ضعف سازماندهی، ضعف رهبری، اندکبودن آگاهی مردم و نفوذ [[بیگانگان]] در میان انقلابیان، نتوانست به همه اهداف خود دست یابد.<ref>جاسبی، بررسی نهضتهای اخیر ایران، ۱۷۹–۲۰۶؛ سامعی، انقلاب اسلامی و نهضتهای ملی مذهبی معاصر ایران، ۹۷.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| نهضت مشروطه}} نهضت [[میرزاکوچکخان جنگلی]] در سالهای ۱۲۹۳–۱۳۰۰، در سواحل دریای خزر علیه استبداد و اشغال ایران، از دیگر جنبشهای معاصر است که توانست در برههای حساس و بحرانی از تاریخ ایران دشمنان خارجی و مستبدان داخلی را از رسیدن به برنامههای خود بازدارد و پرچم استقلال ایران را برافرازد.<ref>فخرایی، سردار جنگل، ۴۹–۱۲۳.</ref> قیام [[محمد خیابانی]] در [[آذربایجان]] در سال ۱۲۹۸، پس از [[جنگ جهانی اول]]، با هدف احیای مشروطه و نفی استبداد داخلی و سلطه خارجی از دیگر حرکتهای اصلاحی بود که در نهایت با شهادت خیابانی در سال ۱۲۹۹ به پایان رسید.<ref>کسروی، قیام شیخمحمد خیابانی، ۱۴۳، ۱۵۱ و ۱۶۷.</ref> همه این حرکتها به رهبری [[روحانیت]] انجام گرفت.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۴/۶۰.</ref> | ||
[[نهضت ملیشدن صنعت نفت]] نیز تلاشی برای نفی سلطه [[انگلیس]] بر نفت ایران و برخی از اهداف دیگر بود. این نهضت به رهبری [[محمد مصدق]] و [[سیدابوالقاسم کاشانی]] آغاز و در اسفند ۱۳۲۹ به برخی از اهداف خود که ملیشدن صنعت نفت بود دست یافت.{{ببینید|متن=ببینید|ملیشدن صنعت نفت}} انقلاب اسلامی ایران در ادامه نهضتهای گذشته و پس از سالها مبارزه مردم ایران به رهبری امامخمینی در | [[نهضت ملیشدن صنعت نفت]] نیز تلاشی برای نفی سلطه [[انگلیس]] بر نفت ایران و برخی از اهداف دیگر بود. این نهضت به رهبری [[محمد مصدق]] و [[سیدابوالقاسم کاشانی]] آغاز و در اسفند ۱۳۲۹ به برخی از اهداف خود که ملیشدن صنعت نفت بود دست یافت.{{ببینید|متن=ببینید|ملیشدن صنعت نفت}} انقلاب اسلامی ایران در ادامه نهضتهای گذشته و پس از سالها مبارزه مردم ایران به رهبری امامخمینی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به پیروزی رسید{{ببینید|متن=ببینید| بیست و دو بهمن}} گرچه از نظر ماهیت، گستردگی، اهداف و نتایج با قیامهای گذشته تفاوت بنیادی داشت. | ||
== زمینهها و عوامل مؤثر در روند انقلاب اسلامی == | == زمینهها و عوامل مؤثر در روند انقلاب اسلامی == | ||
خط ۲۴: | خط ۵۳: | ||
از سوی دیگر، امامخمینی با [[لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی]] که حذف قید شرط ذکورت در انتخابشونده و نیز قید اسلام را از شرایط انتخابکنندگان و انتخابشوندگان و به جای سوگند به [[قرآن]]، سوگند به کتاب آسمانی را در برنامه داشت، جسارت به کتاب خدا معرفی کرد<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۸۰ و ۹۱.</ref> و مردم را برای دفاع از اسلام و مسلمانان فرا خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۱۹۹–۲۰۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| انجمنهای ایالتی و ولایتی}} همچنین اعتراض به همهپرسی برای تأیید [[انقلاب سفید]] و [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] که جمع زیادی از مردم کشته شدند، مبدأ انقلاب اسلامی شد و پایگاه اجتماعی [[رژیم پهلوی]] را لرزاند و اسطوره قدرت ستمشاهی را در هم شکست و راه قیام را برای نسلهای آینده گشود.{{ببینید|متن=ببینید|پانزده خرداد}} [[تبعید امامخمینی]] از ایران به [[ترکیه]] و [[عراق]] در سال ۱۳۴۳ به دلیل اعتراض به تصویب لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی در ایران از حوادث مهم نهضت امامخمینی بود.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۵۲۴.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون| دستگیری امامخمینی| تبعید امامخمینی}} | از سوی دیگر، امامخمینی با [[لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی]] که حذف قید شرط ذکورت در انتخابشونده و نیز قید اسلام را از شرایط انتخابکنندگان و انتخابشوندگان و به جای سوگند به [[قرآن]]، سوگند به کتاب آسمانی را در برنامه داشت، جسارت به کتاب خدا معرفی کرد<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۸۰ و ۹۱.</ref> و مردم را برای دفاع از اسلام و مسلمانان فرا خواند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۱۹۹–۲۰۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| انجمنهای ایالتی و ولایتی}} همچنین اعتراض به همهپرسی برای تأیید [[انقلاب سفید]] و [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] که جمع زیادی از مردم کشته شدند، مبدأ انقلاب اسلامی شد و پایگاه اجتماعی [[رژیم پهلوی]] را لرزاند و اسطوره قدرت ستمشاهی را در هم شکست و راه قیام را برای نسلهای آینده گشود.{{ببینید|متن=ببینید|پانزده خرداد}} [[تبعید امامخمینی]] از ایران به [[ترکیه]] و [[عراق]] در سال ۱۳۴۳ به دلیل اعتراض به تصویب لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی در ایران از حوادث مهم نهضت امامخمینی بود.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۵۲۴.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون| دستگیری امامخمینی| تبعید امامخمینی}} | ||
اما مهمترین عامل و در واقع خاستگاه اصلی شکلگیری انقلاب اسلامی نوع نگاه امامخمینی به اسلام و پیوستگی آن با [[سیاست]] و نگاهی بود که ایشان به جایگاه حکومت در اسلام به صورت عام{{ببینید|متن=ببینید| حکومت اسلامی| فقه حکومتی}} و موضوع [[ولایت فقیه]] به صورت خاص داشت؛ امری که از سالها پیش به عنوان یک مبنای فقهی مورد توجه و اهتمام ایشان بود،{{ببینید|متن=ببینید| الاجتهاد و التقلید| کشف اسرار| ولایت فقیه (کتاب)}} با این حال، امامخمینی که در آغاز مبارزه خود قصد اصلاح [[محمدرضا پهلوی]] و بازداشتن وی از برخی [[انحرافات]] و اقدامهای غیر اسلامی داشت و در نخستین نامه خود به وی نیز با احترام به لزوم اصلاح لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی اشاره کرد،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۷۸؛ روحانی، نهضت امامخمینی، ۱/۱۱–۱۳.</ref> | اما مهمترین عامل و در واقع خاستگاه اصلی شکلگیری انقلاب اسلامی نوع نگاه امامخمینی به اسلام و پیوستگی آن با [[سیاست]] و نگاهی بود که ایشان به جایگاه حکومت در اسلام به صورت عام{{ببینید|متن=ببینید| حکومت اسلامی| فقه حکومتی}} و موضوع [[ولایت فقیه]] به صورت خاص داشت؛ امری که از سالها پیش به عنوان یک مبنای فقهی مورد توجه و اهتمام ایشان بود،{{ببینید|متن=ببینید| الاجتهاد و التقلید| کشف اسرار| ولایت فقیه (کتاب)}} با این حال، امامخمینی که در آغاز مبارزه خود قصد اصلاح [[محمدرضا پهلوی]] و بازداشتن وی از برخی [[انحرافات]] و اقدامهای غیر اسلامی داشت و در نخستین نامه خود به وی نیز با احترام به لزوم اصلاح لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی اشاره کرد،<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱/۷۸؛ روحانی، نهضت امامخمینی، ۱/۱۱–۱۳.</ref> خاطرنشان کرده است که در آغاز اگر پهلوی روی خوشی به این خواستهها که محدود نیز بودند، نشان میداد، انقلاب صورت نمیگرفت و افراد نیز سست میشدند؛ یا اگر [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|کشتار پانزده خرداد]] یا [[هفده شهریور]] صورت نمیگرفت یا پهلوی میپذیرفت که به قانون اساسی عمل کند، شاید مسائل بعدی روی نمیداد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۱۵/۱۹۷–۱۹۸.</ref> | ||
در عرصه عمل و اقدام، افزون بر [[روحانیت]] که با استفاده از شبکه عظیم [[مساجد]] و حمایت بازاریان با [[رژیم پهلوی]] مبارزه میکرد،<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۶۵–۷۱.</ref> [[دانشجویان]] نیز در مبارزه با این رژیم نقش فعالی بر عهده داشتند و بهویژه در سالهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی فعالیتهای آنان گستردهتر شد.<ref>جلیلیان و عزیزی، جنبش دانشجویی و انقلاب اسلامی، ۱/۳۳۱–۳۴۸.</ref> احزاب و گروههای مذهبی و ملی و گروههای سیاسی غیر مذهبی نیز با رژیم پهلوی وارد مبارزه سیاسی و گاه نظامی شدند. هیئتهای مؤتلفه<ref>خمینی، تحلیلی بر حوادث انقلاب اسلامی و زندگی امامخمینی، ۳۶–۳۷.</ref> [[نهضت آزادی ایران]]، [[جبهه ملی]]، [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، [[سازمان چریکهای فدایی خلق]]، [[حزب توده]]<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۷۵–۸۱.</ref> و چندین گروه اسلامی که بعدها به نام مجاهدین انقلاب اسلامی خوانده شدند. {{ببینید|متن=ببینید|مجاهدین انقلاب اسلامی}} از آن جمله بودند. سخنرانیها و [[تدریس امامخمینی]] در [[نجف]] دربارهٔ ولایت فقیه، تدریس و تألیف کتابی به همین نام به قلم ایشان و دفاع از حق فقهای شایسته برای حکومت{{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه (کتاب)}} تحولی فکری در روند انقلاب بود. اندیشه تشکیل حکومت اسلامی بر اساس ولایت فقیه به عنوان اصلیترین اهداف نهضت مطرح شد. {{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه}} | در عرصه عمل و اقدام، افزون بر [[روحانیت]] که با استفاده از شبکه عظیم [[مساجد]] و حمایت بازاریان با [[رژیم پهلوی]] مبارزه میکرد،<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۶۵–۷۱.</ref> [[دانشجویان]] نیز در مبارزه با این رژیم نقش فعالی بر عهده داشتند و بهویژه در سالهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی فعالیتهای آنان گستردهتر شد.<ref>جلیلیان و عزیزی، جنبش دانشجویی و انقلاب اسلامی، ۱/۳۳۱–۳۴۸.</ref> احزاب و گروههای مذهبی و ملی و گروههای سیاسی غیر مذهبی نیز با رژیم پهلوی وارد مبارزه سیاسی و گاه نظامی شدند. هیئتهای مؤتلفه<ref>خمینی، تحلیلی بر حوادث انقلاب اسلامی و زندگی امامخمینی، ۳۶–۳۷.</ref> [[نهضت آزادی ایران]]، [[جبهه ملی]]، [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، [[سازمان چریکهای فدایی خلق]]، [[حزب توده]]<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۷۵–۸۱.</ref> و چندین گروه اسلامی که بعدها به نام مجاهدین انقلاب اسلامی خوانده شدند. {{ببینید|متن=ببینید|مجاهدین انقلاب اسلامی}} از آن جمله بودند. سخنرانیها و [[تدریس امامخمینی]] در [[نجف]] دربارهٔ ولایت فقیه، تدریس و تألیف کتابی به همین نام به قلم ایشان و دفاع از حق فقهای شایسته برای حکومت{{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه (کتاب)}} تحولی فکری در روند انقلاب بود. اندیشه تشکیل حکومت اسلامی بر اساس ولایت فقیه به عنوان اصلیترین اهداف نهضت مطرح شد. {{ببینید|متن=ببینید| ولایت فقیه}} | ||
خط ۳۰: | خط ۵۹: | ||
درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] فرزند امامخمینی در نجف اشرف در اول آبان ۱۳۵۶ و برپایی مراسم باشکوه در شهرها برای بزرگداشت وی{{ببینید|متن=ببینید|سیدمصطفی خمینی}} نقطه عطفی در انقلاب اسلامی ایران بود.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۰۳.</ref> انتشار مقاله توهینآمیز با عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات ۱۷ دی۱۳۵۶ و توهین به امامخمینی، مرجع شیعه به اشاره ساواک، با اعتراضات زیادی روبهرو شد و نقطه عطفی در شتابگرفتن ناگهانی قیام ازجمله [[۱۹ دی|قیام خونین ۱۹ دی]] قم بر ضد حکومت پهلوی شد.{{ببینید|متن=ببینید|نوزده دی}} تظاهرات مردم [[تبریز]] در ۲۹ بهمن ۵۶ در چهلم شهدای قم{{ببینید|متن=ببینید|بیست و نه بهمن}} و حرکت مردم یزد در چهلم شهدای تبریز و اشتباه رژیم در سرکوب مردم، از عوامل گسترش قیام بود،<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۰۳.</ref> علاوه بر آن [[فاجعه سینما رکس آبادان|آتشسوزی سینما رکس آبادان]] و پیداشدن دستهای عمدی رژیم در آن، به سقوط رژیم پهلوی سرعت داد.<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۶۳–۱۶۶.</ref> | درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] فرزند امامخمینی در نجف اشرف در اول آبان ۱۳۵۶ و برپایی مراسم باشکوه در شهرها برای بزرگداشت وی{{ببینید|متن=ببینید|سیدمصطفی خمینی}} نقطه عطفی در انقلاب اسلامی ایران بود.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۰۳.</ref> انتشار مقاله توهینآمیز با عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات ۱۷ دی۱۳۵۶ و توهین به امامخمینی، مرجع شیعه به اشاره ساواک، با اعتراضات زیادی روبهرو شد و نقطه عطفی در شتابگرفتن ناگهانی قیام ازجمله [[۱۹ دی|قیام خونین ۱۹ دی]] قم بر ضد حکومت پهلوی شد.{{ببینید|متن=ببینید|نوزده دی}} تظاهرات مردم [[تبریز]] در ۲۹ بهمن ۵۶ در چهلم شهدای قم{{ببینید|متن=ببینید|بیست و نه بهمن}} و حرکت مردم یزد در چهلم شهدای تبریز و اشتباه رژیم در سرکوب مردم، از عوامل گسترش قیام بود،<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۰۳.</ref> علاوه بر آن [[فاجعه سینما رکس آبادان|آتشسوزی سینما رکس آبادان]] و پیداشدن دستهای عمدی رژیم در آن، به سقوط رژیم پهلوی سرعت داد.<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۶۳–۱۶۶.</ref> | ||
از سوی دیگر، برگزاری نماز باشکوه [[نماز عید فطر|عید فطر]] در ۱۳ شهریور سال ۱۳۵۷ در قیطریه به امامت [[محمد مفتح]] از یاران امامخمینی، قدرت مردم را در مقابل [[استبداد]] به نمایش گذاشت.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۳۴–۶۳۵؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۸۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|عید فطر}} با اعلام [[حکومتنظامی]] در صبح ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در [[تهران]] و دوازده شهر بزرگ کشور{{ببینید|متن=ببینید| حکومتنظامی}} و تجمع اعتراضآمیز مردم تهران در میدان ژاله (شهدا) خونینترین روز انقلاب رقم خورد{{ببینید|متن=ببینید|هفده شهریور}} و راهی برای بقای رژیم پهلوی و سلطنت محمدرضا پهلوی به جای نگذاشت.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۰۶؛ استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۶۷–۱۷۲.</ref> در نهایت [[تظاهرات تاسوعا و عاشورا|راهپیمایی بزرگ تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷]] آغازی برای [[خودباوری]] و وحدت مردم شد و خون تازهای در رگهای انقلاب دمید.<ref>پوریزدانپرست، همگام با مردم در انقلاب اسلامی، ۱/۲۸۳–۲۸۸؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۱۲۹.</ref> با توافق رژیم ایران و عراق برای جلوگیری از فعالیتهای امامخمینی و [[هجرت امامخمینی|هجرت ایشان به فرانسه]]، زمینه پوشش خبری انقلاب در سطح جهان مهیا شد.{{ببینید|متن=ببینید|هجرت امامخمینی}} و اعتصابهای سراسری علیه رژیم پهلوی که از پایان تابستان آغاز شده بود، انقلاب را وارد مرحله جدیدی کرد،<ref>کدی، ریشههای انقلاب ایران، ۳۶۹–۳۷۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|اعتصاب| اعتصاب کارکنان صنعت نفت}} چنانکه پخش پارهای از جزئیات حوادث ایران در بخش فارسی رادیو بیبیسی، در عمومیشدن انقلاب و رسیدن پیام آن به سراسرکشور مؤثر بود.<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۵۰.</ref> | از سوی دیگر، برگزاری نماز باشکوه [[نماز عید فطر|عید فطر]] در ۱۳ شهریور سال ۱۳۵۷ در قیطریه به امامت [[محمد مفتح]] از یاران امامخمینی، قدرت مردم را در مقابل [[استبداد]] به نمایش گذاشت.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۳۴–۶۳۵؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۸۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|تظاهرات عید فطر}} با اعلام [[حکومتنظامی]] در صبح ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در [[تهران]] و دوازده شهر بزرگ کشور{{ببینید|متن=ببینید| حکومتنظامی}} و تجمع اعتراضآمیز مردم تهران در میدان ژاله (شهدا) خونینترین روز انقلاب رقم خورد{{ببینید|متن=ببینید|هفده شهریور}} و راهی برای بقای رژیم پهلوی و سلطنت محمدرضا پهلوی به جای نگذاشت.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۰۶؛ استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۶۷–۱۷۲.</ref> در نهایت [[تظاهرات تاسوعا و عاشورا|راهپیمایی بزرگ تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷]] آغازی برای [[خودباوری]] و وحدت مردم شد و خون تازهای در رگهای انقلاب دمید.<ref>پوریزدانپرست، همگام با مردم در انقلاب اسلامی، ۱/۲۸۳–۲۸۸؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۱۲۹.</ref> با توافق رژیم ایران و عراق برای جلوگیری از فعالیتهای امامخمینی و [[هجرت امامخمینی|هجرت ایشان به فرانسه]]، زمینه پوشش خبری انقلاب در سطح جهان مهیا شد.{{ببینید|متن=ببینید|هجرت امامخمینی}} و اعتصابهای سراسری علیه رژیم پهلوی که از پایان تابستان آغاز شده بود، انقلاب را وارد مرحله جدیدی کرد،<ref>کدی، ریشههای انقلاب ایران، ۳۶۹–۳۷۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|اعتصاب| اعتصاب کارکنان صنعت نفت}} چنانکه پخش پارهای از جزئیات حوادث ایران در بخش فارسی رادیو بیبیسی، در عمومیشدن انقلاب و رسیدن پیام آن به سراسرکشور مؤثر بود.<ref>استمپل، درون انقلاب اسلامی، ۱۵۰.</ref> | ||
[[محمدرضا پهلوی]] با ادامه تظاهرات و تحصن عمومی، شورای سلطنت را تشکیل داد{{ببینید|متن=ببینید|شورای سلطنت}} و در ۲۶ دی ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد. {{ببینید|متن=ببینید| فرار شاه}} و موجی از شادی برای ایران به ارمغان آورد.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۱۰.</ref> در روز بعد، امامخمینی در [[پاریس]]، تشکیل [[شورای انقلاب]] را اعلام کرد.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۵۱.</ref> ایشان در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ پس از چهارده سال در میان استقبال میلیونی مردم به میهن بازگشت و بر امید و توان مردم برای پیروزی افزود. {{ببینید|متن=ببینید| بازگشت امامخمینی}} دولت موقت به ریاست [[مهدی بازرگان]] در روز ۱۶ بهمن به دستور امامخمینی تشکیل شد و کارکنان رژیم پهلوی با دولت بازرگان اعلام همبستگی کردند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۵۱.</ref> دیدار هُمافران با امامخمینی در روز ۱۹ بهمن و انعکاس گسترده آن در جامعه، بر وحشت [[رژیم پهلوی]] افزود.{{ببینید|متن=ببینید|بیعت همافران}} رژیم پهلوی با هدف کودتای نظامی، در ۲۱ بهمن [[حکومتنظامی]] اعلام کرد که مردم به فرمان امامخمینی بدان اعتنا نکردند. نیروهای ویژه پهلوی برای سرکوب همافران، پادگان آنان را محاصره کردند که مردم شبانه به کمک آنان شتافتند و در شب و روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، مراکز امنیتی و تبلیغاتی رژیم به تصرف مردم درآمد. در روز ۲۲ بهمن ارتش اعلام بیطرفی کرد و بعد از ظهر این روز، انقلاب اسلامی با تسلیمشدن مراکز نظامی و تصرف رادیو به پیروزی رسید.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۱۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|بیست و دو بهمن}} | [[محمدرضا پهلوی]] با ادامه تظاهرات و تحصن عمومی، شورای سلطنت را تشکیل داد{{ببینید|متن=ببینید|شورای سلطنت}} و در ۲۶ دی ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد. {{ببینید|متن=ببینید| فرار شاه}} و موجی از شادی برای ایران به ارمغان آورد.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۱۰.</ref> در روز بعد، امامخمینی در [[پاریس]]، تشکیل [[شورای انقلاب]] را اعلام کرد.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۵۱.</ref> ایشان در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ پس از چهارده سال در میان استقبال میلیونی مردم به میهن بازگشت و بر امید و توان مردم برای پیروزی افزود. {{ببینید|متن=ببینید| بازگشت امامخمینی}} دولت موقت به ریاست [[مهدی بازرگان]] در روز ۱۶ بهمن به دستور امامخمینی تشکیل شد و کارکنان رژیم پهلوی با دولت بازرگان اعلام همبستگی کردند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۵۱.</ref> دیدار هُمافران با امامخمینی در روز ۱۹ بهمن و انعکاس گسترده آن در جامعه، بر وحشت [[رژیم پهلوی]] افزود.{{ببینید|متن=ببینید|بیعت همافران}} رژیم پهلوی با هدف کودتای نظامی، در ۲۱ بهمن [[حکومتنظامی]] اعلام کرد که مردم به فرمان امامخمینی بدان اعتنا نکردند. نیروهای ویژه پهلوی برای سرکوب همافران، پادگان آنان را محاصره کردند که مردم شبانه به کمک آنان شتافتند و در شب و روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، مراکز امنیتی و تبلیغاتی رژیم به تصرف مردم درآمد. در روز ۲۲ بهمن ارتش اعلام بیطرفی کرد و بعد از ظهر این روز، انقلاب اسلامی با تسلیمشدن مراکز نظامی و تصرف رادیو به پیروزی رسید.<ref>جمعی از نویسندگان، انقلاب اسلامی ایران، ۱۱۱.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|بیست و دو بهمن}} | ||
خط ۱۴۳: | خط ۱۷۲: | ||
=== تحریف تاریخ انقلاب === | === تحریف تاریخ انقلاب === | ||
امامخمینی با توجه به ضرورت ثبت و انتقال واقعیتها به نسل آینده و جلوگیری از تحریف تاریخ انقلاب به دست نویسندگانِ غیرمتعهد و وابسته به قدرتهای غربی و شرقی، لازم دانسته است تاریخ پرحادثه انقلاب اسلامی همان گونه که هست ثبت شود و از نقش [[مستضعفان]] در انقلاب غفلت نشود و در حد امکان تلاش شود برای جلوگیری از تحریف، تاریخ با صدا و تصویر بهخصوص از زبان تودههای رنجدیده مستند گردد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۱/۲۳۹–۲۴۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|نهضت امامخمینی}} ایشان همچنین دربارهٔ تحریف تاریخ انقلاب و برداشتهای لیبرالیستی و [[ماتریالیستی]] از وقایع تاریخی بهویژه درکتابهای درسی و دانشگاهی پس از انقلاب ابراز نگرانی و تأسف کرد و در نامهای از ریاست وقت [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]] خواست به این امور رسیدگی کند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۱/۲۹۴–۲۹۶.</ref> | امامخمینی با توجه به ضرورت ثبت و انتقال واقعیتها به نسل آینده و جلوگیری از تحریف تاریخ انقلاب به دست نویسندگانِ غیرمتعهد و وابسته به قدرتهای غربی و شرقی، لازم دانسته است تاریخ پرحادثه انقلاب اسلامی همان گونه که هست ثبت شود و از نقش [[مستضعفان]] در انقلاب غفلت نشود و در حد امکان تلاش شود برای جلوگیری از تحریف، تاریخ با صدا و تصویر بهخصوص از زبان تودههای رنجدیده مستند گردد.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۱/۲۳۹–۲۴۰.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|نهضت امامخمینی (کتاب)}} ایشان همچنین دربارهٔ تحریف تاریخ انقلاب و برداشتهای لیبرالیستی و [[ماتریالیستی]] از وقایع تاریخی بهویژه درکتابهای درسی و دانشگاهی پس از انقلاب ابراز نگرانی و تأسف کرد و در نامهای از ریاست وقت [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]] خواست به این امور رسیدگی کند.<ref>امامخمینی، صحیفه، ۲۱/۲۹۴–۲۹۶.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
خط ۲۳۰: | خط ۲۵۹: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* اشرفسادات قوامی-اکرم استیری، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/402/ انقلاب اسلامی ایران]»، [[دانشنامه | * اشرفسادات قوامی-اکرم استیری، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/402/ انقلاب اسلامی ایران]»، [[دانشنامه امامخمینی]]، ج۲، ص۴۰۲–۴۲۷. | ||
{{انقلاب اسلامی ایران}} | |||
{{حوادث تاریخی}} | |||
[[رده:مقالههای تأییدشده]] | [[رده:مقالههای تأییدشده]] | ||
[[رده:مقالههای جلد دوم دانشنامه]] | [[رده:مقالههای جلد دوم دانشنامه امامخمینی]] | ||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای دارای جعبه اطلاعات]] | ||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای دارای تصویر]] | ||
[[رده:مقالههای دارای لینک دانشنامه]] | [[رده:مقالههای دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده:مبارزات | [[رده:مبارزات امامخمینی]] | ||
[[رده:رویدادها]] | |||
[[رده:مقالههای دارای شناسه]] |