بورسا: تفاوت میان نسخه‌ها

در پی تصویب لایحه مصونیت قضایی نظامیان و مستشاران آمریکایی مشهور به [[کاپیتولاسیون]]، امام‌خمینی در آبان ۱۳۴۳ طی اطلاعیه‌ای تصویب آن لایحه را محکوم کرد و آن را مخالف [[اسلام]] و [[قرآن]] و قانون اساسی شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۰۹ و ۴۱۱.</ref> ایشان [[اجانب|بیگانگان]] به‌ویژه [[آمریکا]] را عامل بدبختی ملت [[ایران]] و همه ملت‌های مسلمان جهان دانست و از مردم، علما و همه رهبران دینی جهان خواست که در برابر این اعمال سکوت نکنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۱–۴۱۲ و ۴۲۰.</ref> ایشان برای افشای خیانت [[محمدرضا پهلوی]] اعلام کرد در روز چهارم آبان سخنرانی خواهد کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، مجموعه سخنرانی‌های امام‌خمینی، ۱/۱۶۳.</ref> مقامات دولتی وقتی از این تصمیم ایشان باخبر شدند، شخصی به نام [[حسن مستوفی]] را به [[قم]] فرستادند که امام‌خمینی را از این کار بازدارد، اما ایشان حاضر به دیدار با او نشد. مستوفی در دیدار با [[سیدمصطفی خمینی]] درخواست کرد امام‌خمینی از حمله به آمریکا خودداری کند و وی در پاسخ او خاطرنشان کرد ایشان طبق وظیفه عمل می‌کند.<ref>خمینی، امید اسلام شهید آیت‌الله حاج‌سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ۱۹–۲۰.</ref> امام‌خمینی در روز چهارم آبان در جمع [[طلاب]]، دانشگاهیان و دیگر اقشار مردم سخنرانی مفصلی در خانه خود در محله یخچال قاضی کرد و به تشریح لایحه و تبیین محتوای آن پرداخت که سبب شور و تحرک [[حوزه‌های علمیه]] و [[مردم]] شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۱۵.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| کاپیتولاسیون}}

جمهوری ترکیه دو قاره اروپا و آسیا را به هم پیوند می‌دهد و در جنوب شرقی اروپا و جنوب غربی آسیا واقع شده‌ است. ترکیه با مساحت ۷۷۹۴۵۴ کیلومتر مربع شامل دو جزیره است: شبه‌جزیره آناتولی که ۹۷ درصد خاک ترکیه را تشکیل می‌دهد (آسیای صغیر) و در قاره آسیا واقع شده و شبه‌جزیره دوم به نام تراس شرقی که سه‌درصد از خاک ترکیه را در قسمت اروپایی این کشور تشکیل می‌دهد. این دو شبه‌جزیره با دریای مرمره از یکدیگر جدا شده‌اند. این دریا از سمت شمال با تنگه بسفر به دریای سیاه و از سمت جنوب از طریق تنگه داردانل به دریای اژه متصل می‌شود. این دو تنگه دارای اهمیت راهبردی‌اند. ترکیه با کشورهای [[بلغارستان]]، [[یونان]]، [[روسیه]]، [[قبرس]]، [[ایران]]، [[سوریه]]، [[عراق]]، [[گرجستان]] و [[ارمنستان]] همسایه است.<ref>دفتر مطالعات سیاسی، جمهوری ترکیه، ۱–۲.</ref> این کشور ۷۶ میلیون جمعیت دارد و دارای موقعیت راهبردی خوبی است. ۷۵ درصد از مردم آن [[اهل سنت]] و پانزده درصد هم علوی‌اند.<ref>محسنی، پان‌ترکیسم ایران و آذربایجان، ۲۳۵.</ref> برخی از علوی‌ها جمعیت خود را بیست‌میلیون نفر می‌دانند<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۶۵۲.</ref> جمعیت شیعیان ترکیه نیز بیش از سه‌میلیون نفر گزارش شده‌است (اوزگوندوز) زبان رسمی ترکیه «ترکی» است. در گذشته خط آنان عربی بوده که پس از اعلام جمهوری در سال ۱۹۲۳م/ ۱۳۰۲ش به خط لاتین تغییر یافته‌است.<ref>دفتر مطالعات سیاسی، جمهوری ترکیه، ۲۶.</ref>{{سخ}}

بورسا شهری قدیمی و نخستین پایتخت امپراتوری عثمانی است و امپراتوران این سلسله مجموعه‌ای از مدارس، [[مساجد]]، آرامگاه‌ها و یادمان‌های تاریخی را در آن بر جای گذاشته‌اند.<ref>قهرمان، بورسا نخستین پایتخت امپراتوری عثمانی، ۱۱–۱۲.</ref> این شهر در بخش جنوب منطقه مرمره ترکیه و در ۴۶۰ کیلومتری [[آنکارا]] واقع شده‌است و چهارمین‌شهر بزرگ ترکیه است.<ref>قهرمان، بورسا نخستین پایتخت امپراتوری عثمانی، ۱۱–۱۲؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۲۸۳.</ref> بورسای امروزی شهری مدرن و مرکز عمده سرمایه‌گذاری صنعتی، تجاری، فرهنگی و توریستی است؛ با این حال بورسا تا حدودی فضا و روحیه قدیمی خود را حفظ کرده و موقعیتی ممتاز در میان شهرهای ترکیه دارد.<ref>قهرمان، بورسا نخستین پایتخت امپراتوری عثمانی، ۱۲.</ref>

با ورود [[امام‌خمینی]] به آنکارا مأموران امنیتی ترکیه ایشان را به هتل بلوار پالاس در ۳۵ کیلومتری آنکارا بردند و پس از آن در روز بعد به یکی از ساختمان‌های فرعی خیابان آتاترک به نام «فتوتم» منتقل کردند. علت این تغییر، کنجکاوی خبرنگاران داخلی و خارجی برای کشف ساختمان محل سکونت ایشان بود.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۵/۲۳–۲۴؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۱۳؛ کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۱/۲۰۲.</ref> مقامات ترکیه پس از تغییرهای پیاپی محل اقامت امام‌خمینی، سرانجام در ۲۱ آبان ایشان را به شهر بورسا منتقل کردند و در جنوب آن شهر اسکان دادند.<ref>کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۱/۲۰۳؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۲۸۳.</ref> امام‌خمینی در مدت اقامت در بورسا در خانه یکی از رؤسای امنیتی آن شهر به نام علی‌بیگ زندگی می‌کرد. خود علی‌بیگ نیز در کنار محل مسکونی امام‌خمینی اقامت داشت و همیشه و همه جا ایشان را همراهی می‌کرد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۸۱.</ref> در این مدت امکان هر گونه اقدام سیاسی از امام‌خمینی سلب شده و محل سکونت ایشان سری بود و به هیچ‌کس اجازه دیدار با ایشان را نمی‌دادند. ایشان در مدت اقامت در بورسا تحت مراقبت مستقیم مأموران اعزامی از [[ایران]] و نیروهای امنیتی ترکیه قرار داشت.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۵/۲۴؛ انصاری، حدیث بیداری، ۶۶–۶۷.</ref> ایشان از پوشیدن [[لباس روحانیت]] در ترکیه محروم بود و عکس‌هایی تاریخی از ایشان و فرزندشان سیدمصطفی بدون لباس روحانیت در ترکیه وجود دارد.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۶۷.</ref> انتخاب ترکیه برای تبعید امام‌خمینی تصادفی نبوده و برای آن علت‌هایی ذکر شده‌است.{{ببینید|متن=ببینید| تبعید امام‌خمینی}}

سرهنگ افضلی در آغاز ورود امام‌خمینی به ترکیه ضمن گزارش برنامه روزانه ایشان، از آموختن زبان ترکی یاد کرده‌است.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۱۴.</ref> امام‌خمینی در مدت اقامت در آنکارا از مأموران خواست که ایشان را به جاهای دیدنی و مراکز دینی شهر ببرند. طبق گزارش افضلی، امام‌خمینی در شانزدهم آبان حدود چهل دقیقه با اتومبیل از بخش‌های قدیمی شهر آنکارا دیدن کرد و چند روز بعد هم به دیدن بلوار آتاترک رفت.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۱۵.</ref> ایشان بر مزار چهل نفر از علمایی که به مخالفت با [[آتاترک]] پرداخته و شهید شده بودند حضور یافت.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۲/۱۵؛ کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ۱/۲۰۲.</ref> همچنین روزهای جمعه به مسجدی در نزدیکی محل اقامتش برای شرکت در [[نماز جمعه]] می‌رفته و از سکوت و آرامش هزاران شرکت‌کننده در نماز به عظمت یاد کرده و لزوم تکریم [[مساجد]] را یادآور شده‌است.<ref>حسینی، جلوه‌های حسینی در سیمای خمینی، ۷۲.</ref> ایشان همچنین هر چندگاهی با ماشین به داخل شهر بورسا می‌رفت و از نزدیک با فرهنگ، آداب و رسوم این شهر آشنا می‌شد؛ ازجمله در یک نوبت از موزه تاریخی این شهر دیدن کرد و چنان‌که خود خاطرنشان کرده، نامه تاریخی [[پیامبر اکرم(ص)]]، به پادشاه حبشه را در آن موزه مشاهده کرده‌است.<ref>سمامی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین محمد سمامی، ۹۴–۹۵.</ref>{{سخ}}

امام‌خمینی که در سال‌های ۱۳۶۵–۱۳۶۷ق/ ۱۳۲۴–۱۳۲۶ بر وسیلة النجاة [[سیدابوالحسن اصفهانی]] حاشیه زده بود.<ref>امام‌خمینی، وسیلهٔ النجاهٔ، ۷.</ref> در بورسا با حفظ متن کتاب وسیله، نگارش [[تحریر الوسیله]] را با واردکردن این حواشی در متن آغاز کرد.<ref>امام‌خمینی، تحریر الوسیله، ۵.</ref> ایشان این کتاب را در نجف اشرف به پایان برد.{{ببینید|متن=ببینید| تحریر الوسیله}} پس از آنکه سختگیری‌ها تا حدودی کاهش یافت، ارتباط با مردم نیز جزو برنامه‌های امام‌خمینی قرار گرفت. پذیرش دعوت اهالی منطقه و برخی از [[شیعیان]] برای صرف شام در یکی از جزایر از آن جمله بود.<ref>رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تا رحلت، ۲۸۵؛ محتشمی‌پور، خاطرات سیاسی، ۱/۴۸۸.</ref> امام‌خمینی ضمن نامه‌ای یادآور شده‌است دولت ایران می‌خواست ایشان را در تنگنا و فشار قرار دهد؛ ولی چنین نشد و مردم ترکیه محبت و احترام زیادی گذاشتند.<ref>صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۲۱۹.</ref> با اینکه عوامل آمریکا در روزنامه‌های ترکیه علیه امام‌خمینی و قیام ایشان مطالبی می‌نوشتند، شخصیت‌های علمی و فرهنگی ترکیه، مراتب علمی و اخلاقی و پاکی امام‌خمینی را می‌ستودند. میزبان ایشان نیز در ترکیه در مصاحبه‌ای با مجله‌ای دربارهٔ نظم و [[اخلاق]] و مواظبت ایشان بر ادای به‌موقعِ [[نماز]] و پاکی و ارتباطات بسیار خوب ایشان حتی با کودکان مطالب زیادی بیان کرد.<ref>صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۲۲۰–۲۲۱.</ref>

 

* معصومه تهمتن یامچی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/690/ بورسا]»، [[دانشنامه امام خمینی]]، ج۲، ص۶۹۰–۶۹۶.

 

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]