۵۷۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
جمعیت در ادامه مسیر به خانه [[حسین وحید خراسانی]] رفتند<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۶؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۶۶؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۵۴ و ۱۷۲.</ref> و نخست هادی مروی{{ببینید|ابوالقاسم خزعلی}} سخنرانی کرد و از مقامات دولت خواست نویسنده مقاله را محاکمه کنند و سپس وحید خراسانی در سخنانی علت توهین به امام‌خمینی را نگهبانی وی از [[اسلام]] دانست و در ادامه، این حوادث را به نفع مردم شمرد و با استناد به شعر «کی شود دریا به پوز سگ نجس، کی شود خورشید از پف منطمس» امام‌خمینی را به «دریا» و نویسندگان مقاله موهن را به «سگ» تشبیه کرد<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۲؛ شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۲؛ شیرخانی، حماسه ۱۹ دی، ۲۵۶ ـ ۲۵۹.</ref>. | جمعیت در ادامه مسیر به خانه [[حسین وحید خراسانی]] رفتند<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۶؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۶۶؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۵۴ و ۱۷۲.</ref> و نخست هادی مروی{{ببینید|ابوالقاسم خزعلی}} سخنرانی کرد و از مقامات دولت خواست نویسنده مقاله را محاکمه کنند و سپس وحید خراسانی در سخنانی علت توهین به امام‌خمینی را نگهبانی وی از [[اسلام]] دانست و در ادامه، این حوادث را به نفع مردم شمرد و با استناد به شعر «کی شود دریا به پوز سگ نجس، کی شود خورشید از پف منطمس» امام‌خمینی را به «دریا» و نویسندگان مقاله موهن را به «سگ» تشبیه کرد<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۲؛ شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۲؛ شیرخانی، حماسه ۱۹ دی، ۲۵۶ ـ ۲۵۹.</ref>. | ||
عصر روز نوزدهم دی، طلاب دوباره در مسجد اعظم و [[مدرسه خان]] تجمع کردند و پس از آن به طرف خیابان ارم و صفائیه رفتند و به سمت خانه نوری همدانی حرکت کردند<ref> توانانیا و آقاجانی، روزشمار انقلاب اسلامی، ۱۴۴؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۶۷؛ مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۲۲؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۲.</ref>. در این هنگام مأموران رژیم پهلوی در میدان فاطمی مستقر و منتظر فرمان حمله بودند. پس از رسیدن جمعیت به خانه [[نوری همدانی]]، ایشان از حمایت طلاب از امام‌خمینی و علما تشکر و مردم را به آرامش دعوت<ref> رفیعی، حماسه نوزده دی، ۷۸.</ref> و بر حمایت از نهضت امام‌خمینی، تا پیروزی نهایی تأکید کرد<ref> فلسفی، یاران امام، ۶۱۸.</ref>. جمعیت پس از خروج از خانه وی حدود ده هزار تن تخمین زده شدند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۳؛ مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۲۳۱.</ref> که با رعایت سکوت در خیابان صفاییه به راهپیمایی پرداختند و وقتی به چهارراه بیمارستان(شهدا) رسیدند یکی از مأموران با حرام اعلام‌کردن سد معبر، از مردم خواست از پیاده‌رو به مسیر خود ادامه دهند. در همین حین مأموری که بلندگو در اختیار داشت با پای خود محکم به شیشه بانک صادرات زد و آن را شکست. پس از وی چند نفر دیگر که با لباس رسمی بودند به طرف بانک پاره‌آجر پرتاب کردند و پس از این صحنه‌سازی، مأموران به بهانه شکستن شیشه، به جمعیت حمله کردند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۳ و ۲۳۱؛ مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۶.</ref>. این کار، نخست موجب عقب‌نشینی موقت و متفرق‌شدن جمعیت شد؛ اما پس از آن، جمعیت به مأموران حمله کردند و آنان را به عقب راندند و بخشی نیز وارد [[مدرسه حجتیه]] شده و در آن پناه گرفتند<ref> مرتضوی، حماسه نوزده دی، ۱۵۷.</ref>. پس از تکرار چندباره این اتفاق، یکی از مأموران با سلاح کمری شروع به تیراندازی کرد<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۳.</ref> و بر اثر آن چند تن از طلاب و دانش‌آموزان به [[شهادت]] رسیدند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۶؛ شیرخانی، حماسه ۱۹ دی، ۲۸۳ ـ ۲۹۱؛ فلسفی، یاران امام، ۶۱۸ ـ ۶۱۹.</ref>. بنابر اعلام بیمارستان، در این مرحله، تعداد کشته‌شدگان شش نفر و مجروحان حادثه، نُه نفر بودند<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۸ و ۲۷؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۶۸؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۵۵.</ref>. مردم به خانه‌ها و مدارس، پناه بردند و اجساد شهدا و مجروحان به مدارس و بیمارستان منتقل شد<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۲۳۱؛ باهر، حماسه نوزده دی قم، ۵۷ ـ ۶۱؛ رفیعی، حماسه نوزده دی، ۷۹.</ref>. تیراندازی نیروهای نظامی مستقر در میدان آستانه با تفنگ ژ۳ به | عصر روز نوزدهم دی، طلاب دوباره در مسجد اعظم و [[مدرسه خان]] تجمع کردند و پس از آن به طرف خیابان ارم و صفائیه رفتند و به سمت خانه نوری همدانی حرکت کردند<ref> توانانیا و آقاجانی، روزشمار انقلاب اسلامی، ۱۴۴؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۶۷؛ مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۲۲؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۲.</ref>. در این هنگام مأموران رژیم پهلوی در میدان فاطمی مستقر و منتظر فرمان حمله بودند. پس از رسیدن جمعیت به خانه [[نوری همدانی]]، ایشان از حمایت طلاب از امام‌خمینی و علما تشکر و مردم را به آرامش دعوت<ref> رفیعی، حماسه نوزده دی، ۷۸.</ref> و بر حمایت از نهضت امام‌خمینی، تا پیروزی نهایی تأکید کرد<ref> فلسفی، یاران امام، ۶۱۸.</ref>. جمعیت پس از خروج از خانه وی حدود ده هزار تن تخمین زده شدند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۳؛ مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۲۳۱.</ref> که با رعایت سکوت در خیابان صفاییه به راهپیمایی پرداختند و وقتی به چهارراه بیمارستان(شهدا) رسیدند یکی از مأموران با حرام اعلام‌کردن سد معبر، از مردم خواست از پیاده‌رو به مسیر خود ادامه دهند. در همین حین مأموری که بلندگو در اختیار داشت با پای خود محکم به شیشه بانک صادرات زد و آن را شکست. پس از وی چند نفر دیگر که با لباس رسمی بودند به طرف بانک پاره‌آجر پرتاب کردند و پس از این صحنه‌سازی، مأموران به بهانه شکستن شیشه، به جمعیت حمله کردند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۳ و ۲۳۱؛ مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۶.</ref>. این کار، نخست موجب عقب‌نشینی موقت و متفرق‌شدن جمعیت شد؛ اما پس از آن، جمعیت به مأموران حمله کردند و آنان را به عقب راندند و بخشی نیز وارد [[مدرسه حجتیه]] شده و در آن پناه گرفتند<ref> مرتضوی، حماسه نوزده دی، ۱۵۷.</ref>. پس از تکرار چندباره این اتفاق، یکی از مأموران با سلاح کمری شروع به تیراندازی کرد<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۷۳.</ref> و بر اثر آن چند تن از طلاب و دانش‌آموزان به [[شهادت]] رسیدند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۶؛ شیرخانی، حماسه ۱۹ دی، ۲۸۳ ـ ۲۹۱؛ فلسفی، یاران امام، ۶۱۸ ـ ۶۱۹.</ref>. بنابر اعلام بیمارستان، در این مرحله، تعداد کشته‌شدگان شش نفر و مجروحان حادثه، نُه نفر بودند<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۱۸ و ۲۷؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۶۸؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۱۵۵.</ref>. مردم به خانه‌ها و مدارس، پناه بردند و اجساد شهدا و مجروحان به [[مدارس]] و [[بیمارستان]] منتقل شد<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۲۳۱؛ باهر، حماسه نوزده دی قم، ۵۷ ـ ۶۱؛ رفیعی، حماسه نوزده دی، ۷۹.</ref>. تیراندازی نیروهای نظامی مستقر در میدان آستانه با تفنگ ژ۳ به [[مردم]]، به اصابت گلوله به سه نفر منجر شد. مردم هم با شعار «از جان خود گذشتیم، با خون خود نوشتیم، یا مرگ یا خمینی»، پاسخ مأموران را دادند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۹۷ ـ ۹۸.</ref>. تیراندازی تا پاسی از شب ادامه داشت<ref> دست‌افکن، حماسه نوزده دی، ۷۵.</ref>. در پی این درگیری‌ها بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی اعلام کرد زخمی‌ها به خون نیاز دارند. طلاب دو دسته شدند؛ برخی برای اهدای خون به بیمارستان و دسته دیگر برای کسب تکلیف به خانه گلپایگانی رفتند. مأموران مسلح به افرادی که برای اهدای خون رفته بودند حمله و آنان را متفرق کردند؛ گروهی را نیز بازداشت و به نقطه نامعلومی بردند<ref> شجاعی، حماسه نوزده دی، ۱۰۰.</ref>. [[سید محمدرضا گلپایگانی|گلپایگانی]]، [[مرعشی نجفی]] و [[شریعتمداری]] اعلامیه‌ای با امضای هر سه نفر تهیه کردند و به محمد یزدی مأموریت دادند به اطلاع تظاهرکنندگان برساند. این اعلامیه از مردم خواست با توجه به شرایط موجود، به تظاهرات و اعتراضات خود خاتمه دهند<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۳۳.</ref>. گلپایگانی نیز به بیمارستان رفت و از مجروحان عیادت کرد<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۳۱؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی به روایت، ۹۱.</ref>. | ||
بازداشت و کتک‌زدن مردم تا چند روز ادامه داشت و پس از نوزده دی چیزی که زیاد شنیده می‌شد تبعید علما به نقاط دوردست بود. برخی از افرادی که تبعید شدند عبارت بودند از: | بازداشت و کتک‌زدن مردم تا چند روز ادامه داشت و پس از نوزده دی چیزی که زیاد شنیده می‌شد تبعید [[علما]] به نقاط دوردست بود. برخی از افرادی که تبعید شدند عبارت بودند از: | ||
مکارم شیرازی، محمدعلی | مکارم شیرازی، [[محمدعلی گرامی]]، یزدی، [[مرتضی فهیم کرمانی]]، [[نوری همدانی]]، [[خزعلی]] و [[حسن صانعی]]<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۵۳ و ۵۴.</ref>؛ همچنین صدور اعلامیه‌ها توسط اقشار مختلف مردم در قم و دیگر نقاط کشور در محکوم‌کردن فجایع روز نوزده دی در قم قابل توجه بود. بازار هم با وجود تهدید رژیم مبنی بر تیغه‌کشی در صورت تعطیلی، تعطیل شد<ref> مرکز بررسی اسناد، انقلاب اسلامی، ۲/۴۰؛ مرکز بررسی اسناد، نوزده دی به روایت، ۱۰۵؛ شجاعی، حماسه نوزده دی، ۱۰۴ ـ ۱۰۷.</ref>. [[طلاب حوزه علمیه]]، روز بیستم دی در اعلامیه‌ای، با انتقاد از [[دموکراسی]] و حقوق بشر محمدرضا پهلوی، رژیم پهلوی را با توجه به اینکه دم از اسلام می‌زند، از تلاش برای نابودی آن برحذر داشتند و اعلام کردند رژیم برخلاف ادعای خود در دموکراسی، دست به کشتار مردم زده و آن را مساوی با کشتار مردم دانسته است<ref> مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۴/۳۸۷ و ۳۸۸.</ref>. در این حال، گفته شده کارگران دخانیات مرکزی نیز اعتصاب کردند و دانش‌آموزان آمل هم دست به تظاهرات زدند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۳۴۱.</ref>. همچنین به مناسبت هفتمین روز حادثه، گلپایگانی، مرعشی نجفی و شریعتمداری، در بیانیه‌ای اعلام عزای عمومی کردند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۳۴۱.</ref> و حوزه علمیه و مراکز تجاری و فرهنگی تعطیل شدند<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/۳۴۱ ـ ۳۴۲.</ref>. در مقابل روزنامه‌های اطلاعات و کیهان در انعکاس این حوادث، تظاهرکنندگان را افرادی اخلالگر نامیدند که در روز هفدهم و نوزدهم دی که مصادف با روز آزادی [[زنان]] و اصلاحات ارضی بود، به مخالفت با آزادی پرداختند و مقابله مأموران با تظاهرکنندگان نیز به دلیل قصد اخلال و آشوب آنان بود<ref> اطلاعات، روزنامه، ۱۹/۱۰/۱۳۵۶، ۶؛ کیهان، روزنامه، ۱۹/۱۰/۱۳۵۶، ۲.</ref>. | ||
با گذشت چهل روز از کشتار مردم قم، خشم مردم فرو ننشست؛ بنابراین در ۲۹ بهمن، به مناسبت چهلمین روز شهادت مردم قم، در بسیاری از شهرها مراسم بزرگداشت چهلم شهدای قم برگزار کردند<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۳۱۰.</ref>. در این روز از طرف گلپایگانی، سیدمحمد وحیدی میاندوآبی و شریعتمداری اعلامیه‌ای منتشر شد. در گزارش ساواک وضع شانزده استان، غیر عادی گزارش شد<ref> مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۲۵۵ ـ ۲۶۶.</ref>؛ ازجمله در تبریز بازارها تعطیل شد و مردم دست به تظاهرات زدند. مأموران مسلح با حمله به مردم بی‌دفاع، فاجعه‌ای همانند قم را پدید آوردند که شش نفر کشته و ۲۵ نفر مجروح شدند{{ببینید|بیست و نه بهمن}} | با گذشت چهل روز از [[کشتار مردم]] قم، خشم مردم فرو ننشست؛ بنابراین در ۲۹ بهمن، به مناسبت چهلمین روز شهادت مردم قم، در بسیاری از شهرها مراسم بزرگداشت چهلم شهدای قم برگزار کردند<ref> مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۳۱۰.</ref>. در این روز از طرف گلپایگانی، [[سیدمحمد وحیدی]] میاندوآبی و شریعتمداری اعلامیه‌ای منتشر شد. در گزارش [[ساواک]] وضع شانزده استان، غیر عادی گزارش شد<ref> مرکز بررسی اسناد، نوزده دی، ۲۵۵ ـ ۲۶۶.</ref>؛ ازجمله در تبریز بازارها تعطیل شد و مردم دست به تظاهرات زدند. مأموران مسلح با حمله به مردم بی‌دفاع، فاجعه‌ای همانند قم را پدید آوردند که شش نفر کشته و ۲۵ نفر مجروح شدند{{ببینید|بیست و نه بهمن}} | ||
==واکنش امام‌خمینی== | ==واکنش امام‌خمینی== | ||
پس از کشتار نوزده دی در قم، امام‌خمینی به منظور همدردی با مردم مظلوم، یک هفته نماز جماعت و درس خود را تعطیل کرد<ref> توانانیا و آقاجانی، روزشمار انقلاب اسلامی، ۱۴۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۲۲۱، ۲۳۴ و ۲۴۸.</ref> و پس از آن دست‌کم در هفت پیام و سخنرانی، به حادثه نوزده دی واکنش نشان داد و آن را محکوم کرد. نخستین بار در پایان دی در سخنرانی مفصلی در مسجد شیخ انصاری نجف، ضمن عرض تسلیت به رسول الله(ص) ، ائمه معصومان(ع) ، امام زمان(ع) ، عموم مردم ایران، قم و علما و همچنین تشکر از مردم به دلیل مقاومت در برابر رژیم، مردم را پیروز نهایی خواند و وجود سلاح در دست ناصالحان را دلیل این مشکلات دانست که تا خلع سلاح نشوند، مشکلات حل نخواهد شد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۲۹۷.</ref>. ایشان وجود اسلحه‌داران ناشایست را سبب وقوع جنایات گوناگون در ادوار مختلف تاریخ بیان کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۲۹۸.</ref> و حمله به مردم با توجه به حضور آرام آنان در تظاهرات و کشتن کودک سیزده‌ساله را با وجود تبلیغات گسترده رژیم در نفی جنایتِ واقع‌شده، جنایتی بزرگ و ضرب شستی برای تثبیت قدرت خود ارزیابی کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۱ ـ ۳۰۴.</ref>. ایشان در این سخنان، با تبیین لزوم عدالت در همه ارکان حکومت اسلامی، شرط ضروری برای زمامدار را عدالت و نبود آن را موجب بروز این جنایت‌ها دانست؛ چنان‌که جنایت‌های آن زمان رژیم هم کاملاً با ادعای عدالت اجتماعیِ تبلیغ‌شده از جانب رژیم متناقض بود<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۴ ـ ۳۰۵.</ref>. | پس از کشتار نوزده دی در قم، امام‌خمینی به منظور همدردی با مردم مظلوم، یک هفته [[نماز جماعت]] و درس خود را تعطیل کرد<ref> توانانیا و آقاجانی، روزشمار انقلاب اسلامی، ۱۴۴؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۶/۲۲۱، ۲۳۴ و ۲۴۸.</ref> و پس از آن دست‌کم در هفت پیام و سخنرانی، به حادثه نوزده دی واکنش نشان داد و آن را محکوم کرد. نخستین بار در پایان دی در سخنرانی مفصلی در [[مسجد شیخ انصاری]] نجف، ضمن عرض تسلیت به [[رسول الله(ص)]]، [[ائمه معصومان(ع)]]، [[امام زمان(ع)]]، عموم مردم ایران، [[قم]] و [[علما]] و همچنین تشکر از مردم به دلیل مقاومت در برابر رژیم، مردم را پیروز نهایی خواند و وجود سلاح در دست ناصالحان را دلیل این مشکلات دانست که تا خلع سلاح نشوند، مشکلات حل نخواهد شد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۲۹۷.</ref>. ایشان وجود اسلحه‌داران ناشایست را سبب وقوع جنایات گوناگون در ادوار مختلف تاریخ بیان کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۲۹۸.</ref> و حمله به مردم با توجه به حضور آرام آنان در تظاهرات و کشتن کودک سیزده‌ساله را با وجود تبلیغات گسترده رژیم در نفی جنایتِ واقع‌شده، جنایتی بزرگ و ضرب شستی برای تثبیت قدرت خود ارزیابی کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۱ ـ ۳۰۴.</ref>. ایشان در این سخنان، با تبیین لزوم [[عدالت]] در همه ارکان حکومت اسلامی، شرط ضروری برای زمامدار را عدالت و نبود آن را موجب بروز این جنایت‌ها دانست؛ چنان‌که جنایت‌های آن زمان رژیم هم کاملاً با ادعای عدالت اجتماعیِ تبلیغ‌شده از جانب رژیم متناقض بود<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۴ ـ ۳۰۵.</ref>. | ||
امام‌خمینی ادعای رژیم در همراهی و موافقت علما با اصلاحات انقلاب سفید را دروغ خواند و تأکید کرد جنایت‌های صورت گرفته و تبلیغات وارونه آن از سوی رژیم پهلوی، نشانه قرارگرفتن سلاح و قلم در دست ناصالحان فاسد است<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۵ ـ ۳۰۶.</ref>. ایشان همچنین با انتقاد از دانشگاه‌های غیر مستقل و مجلس غیر ملی و نقش آن در وضعیت ایجادشده در کشور<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۷.</ref>، شخص پهلوی را منشأ فساد معرفی کرد؛ زیرا هیچ‌کس بدون اجازه وی، قادر به انجام چنین جنایتی نبود<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۸.</ref>. همچنین تعطیلی عمومی بازار را نشانه بیداری مردم دانست و از همه اقشار مردم، علما و احزاب خواست با حفظ اتحاد و همدلی و رفع اسباب تشتت، شرایط پیروزی را فراهم کنند و اسلحه را از دست ناصالح بگیرند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۹ ـ ۳۱۰.</ref>. | [[امام‌خمینی]] ادعای رژیم در همراهی و موافقت علما با اصلاحات انقلاب سفید را دروغ خواند و تأکید کرد جنایت‌های صورت گرفته و تبلیغات وارونه آن از سوی رژیم پهلوی، نشانه قرارگرفتن سلاح و قلم در دست ناصالحان فاسد است<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۵ ـ ۳۰۶.</ref>. ایشان همچنین با انتقاد از دانشگاه‌های غیر مستقل و مجلس غیر ملی و نقش آن در وضعیت ایجادشده در کشور<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۷.</ref>، [[شخص پهلوی]] را منشأ فساد معرفی کرد؛ زیرا هیچ‌کس بدون اجازه وی، قادر به انجام چنین جنایتی نبود<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۸.</ref>. همچنین تعطیلی عمومی بازار را نشانه بیداری مردم دانست و از همه اقشار مردم، علما و احزاب خواست با حفظ اتحاد و همدلی و رفع اسباب تشتت، شرایط پیروزی را فراهم کنند و اسلحه را از دست ناصالح بگیرند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۰۹ ـ ۳۱۰.</ref>. | ||
امام‌خمینی در پیام دوم بهمن ۱۳۵۶ نیز ضمن عرض سلام و ارادت و درود به تمامی طلاب، جوانان و دانشگاهیان که وفاداری‌شان را به اسلام ثابت کردند، از خداوند متعال برای تمامی مقتولان حادثه نوزده دی، آرزوی رحمت کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۱۴.</ref>. ایشان حرکت مردم را نشانه بیزاری آنان از رژیم و واکنش رژیم را نشانه وحشت و درماندگی آن خواند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۱۵.</ref> و دم‌زدن از اسلام و قرآن را از سوی رژیمی که جز محو اسلام هدفی ندارد، فریب و مضحک دانست<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۱۷.</ref>. | امام‌خمینی در پیام دوم بهمن ۱۳۵۶ نیز ضمن عرض سلام و ارادت و درود به تمامی طلاب، جوانان و دانشگاهیان که وفاداری‌شان را به اسلام ثابت کردند، از خداوند متعال برای تمامی مقتولان حادثه نوزده دی، آرزوی رحمت کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۱۴.</ref>. ایشان حرکت مردم را نشانه بیزاری آنان از رژیم و واکنش رژیم را نشانه وحشت و درماندگی آن خواند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۱۵.</ref> و دم‌زدن از اسلام و قرآن را از سوی رژیمی که جز محو اسلام هدفی ندارد، فریب و مضحک دانست<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۱۷.</ref>. | ||
افزون بر این، امام‌خمینی در پیامی دیگر خواستار افشای جنایات پهلوی در نوزده دی شد و بر زنده نگه‌داشتن این قیام و رساندن پیام آن برای نسل‌های بعد تأکید کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۲۴.</ref>. ایشان در چهلم شهدای نوزده دی قم نیز در سخنانی، اقدامات مراجع | افزون بر این، امام‌خمینی در پیامی دیگر خواستار افشای جنایات پهلوی در نوزده دی شد و بر زنده نگه‌داشتن این قیام و رساندن پیام آن برای نسل‌های بعد تأکید کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۲۴.</ref>. ایشان در چهلم شهدای نوزده دی قم نیز در سخنانی، اقدامات [[مراجع تقلید]]، طلاب و مردم قم را در بیان شجاعانه مسائل روز و زنده نگه‌داشتن حادثه نوزده دی تحسین کرد و قم را مرکز علم و عمل و تحرک اسلامی معرفی کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۳۰ ـ ۳۳۱.</ref>. ایشان در این سخنان با اشاره به زرق و برق ظاهری اعلامیه حقوق بشر، آن را اغفال و فریبی از سوی امضاکنندگان آن دانست؛ زیرا امضاکنندگان این اعلامیه، خود از سلب‌کنندگان آزادی از ملت‌ها هستند و سرلوحه این اعلامیه، حق آزادی همه آحاد جامعه است. نمونه آن هم پنجاه سال رنج ملت ایران و جنایت رژیم پهلوی است که با وجود امضای این اعلامیه، بر مردم تحمیل کرده است<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۳۲ و ۳۳۴.</ref>. ایشان واکنش مردم در شهرهای مختلف پس از حادثه نوزده دی قم، به‌ویژه تعطیلی بازارها را معمولی ندانست و آن را تودهنی به رژیم برشمرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۳۵.</ref> و با مجرم‌خواندن [[محمدرضا پهلوی]] در کشتار مردم، بر اهمیت و لزوم مقابله با اعمال دستگاه فاسد تأکید کرد و با توجه به جنایات پهلوی و غارت مدارس علمیه، نشستن و تنها دعاکردن در خانه را بی‌معنا خواند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۳۹ ـ ۳۴۱.</ref>. | ||
پس از کشتار ۲۹ بهمن در تبریز که در چهلم شهدای قم اتفاق افتاد، امام‌خمینی فجایع پیش‌آمده در تبریز را موجب سوگ و ناراحتی خود دانست<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۵۴.</ref> و اربعین شهدای تبریز را که مصادف با جشن نوروز بود، عزای عمومی اعلام کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۶۲.</ref>. با ادامه فجایع رژیم، اعیاد شعبانیه در تیر ۱۳۵۷ را نیز تحریم کرد و از مردم و سخنرانان مراسم اعیاد خواست بدون هیچگونه تشریفاتی جشن مراسم را تبدیل به اعتراض و قیام ملت علیه رژیم پهلوی کنند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۴۲۶.</ref>. سیر حوادث پی‌در‌پی موجب شد امام‌خمینی در آستانه رمضان سال ۱۳۵۷ش نیز در پیامی هشت‌ماده‌ای، افشای جنایت‌های پهلوی در تمام نقاط ایران، حتی روستاها را واجب بداند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۴۳۱ ـ ۴۳۵؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/چهل و چهار.</ref>. | پس از کشتار ۲۹ بهمن در تبریز که در چهلم شهدای قم اتفاق افتاد، امام‌خمینی فجایع پیش‌آمده در تبریز را موجب سوگ و ناراحتی خود دانست<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۵۴.</ref> و اربعین شهدای تبریز را که مصادف با جشن نوروز بود، عزای عمومی اعلام کرد<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۳۶۲.</ref>. با ادامه فجایع رژیم، اعیاد شعبانیه در تیر ۱۳۵۷ را نیز تحریم کرد و از مردم و سخنرانان مراسم اعیاد خواست بدون هیچگونه تشریفاتی جشن مراسم را تبدیل به اعتراض و قیام ملت علیه رژیم پهلوی کنند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۴۲۶.</ref>. سیر حوادث پی‌در‌پی موجب شد امام‌خمینی در آستانه رمضان سال ۱۳۵۷ش نیز در پیامی هشت‌ماده‌ای، افشای جنایت‌های پهلوی در تمام نقاط ایران، حتی روستاها را واجب بداند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۳/۴۳۱ ـ ۴۳۵؛ مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/چهل و چهار.</ref>. | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام‌خمینی در ۱۹/۱۰/۱۳۵۸ که برابر با دومین سالگرد کشتار مردم قم بود، مصیبت‌های واقع شده برای ملت ایران در دو سال گذشته ازجمله فاجعه نوزده دی را توأم با سرافرازی شهادت برای اسلام و استقلال شمرد و آن را آغاز تحول مبارکی برای ملت دانست که موجب پیروزی و قطع دست بیگانگان شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۸۴.</ref>. | پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام‌خمینی در ۱۹/۱۰/۱۳۵۸ که برابر با دومین سالگرد کشتار مردم قم بود، مصیبت‌های واقع شده برای ملت ایران در دو سال گذشته ازجمله فاجعه نوزده دی را توأم با سرافرازی شهادت برای [[اسلام]] و استقلال شمرد و آن را آغاز تحول مبارکی برای [[ملت]] دانست که موجب پیروزی و قطع دست بیگانگان شد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۸۴.</ref>. | ||
==تأثیر قیام در فرایند انقلاب== | ==تأثیر قیام در فرایند انقلاب== | ||
کشتار نوزده دی ۱۳۵۶، از عوامل شتابزای انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود؛ زیرا با برگزاری مراسم سوم، هفتم و چهلم‌های پیاپی در | کشتار نوزده دی ۱۳۵۶، از عوامل شتابزای انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود؛ زیرا با برگزاری مراسم سوم، هفتم و چهلم‌های پیاپی در [[تبریز]]، [[یزد]]، [[شیراز]]، [[جهرم]]، [[اهواز]]، [[تهران]] و دیگر شهرها، یکی پس از دیگری به ابعاد قیام افزوده و پیام حرکت‌زای امام‌خمینی از طریق روحانیان و جوانان انقلابی تکثیر و توزیع می‌شد و انقلاب در فراز پیشرفت قرار گرفت<ref> مؤسسه تنظیم، کوثر، ۱/چهل و چهار.</ref>. پس از نوزده دی، حرکت انقلابی بی‌وقفه ادامه پیدا کرد و در این میان تلاش و فداکاری طلاب و علما بسیار تأثیرگذار بود. همچنین پس از این واقعه، رژیم پهلوی دچار ضعف شد و به‌مرور این ضعف شدت بیشتری به خود گرفت. تظاهرات نوزده دی، هویت اسلامی و مردمی انقلاب، جایگاه و محبوبیت رهبر در تبعید، و پذیرش آرمان‌های ایشان را ثابت کرد. لطف خفیِ حق نمایان شد و پیامد‌های درگذشت [[سیدمصطفی خمینی]] و چاپ مقاله، [[ملت]] را به راهی کشید که در فرجام به فروپاشی نظام ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ انجامید{{ببینید|بیست و دو بهمن}} | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||