جبهه ملی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

جبهه ملی ایران (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۰۱:۰۴

۱۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۹ آذر ۱۴۰۱

←‏مفهوم‌شناسی

دیداریویکی‌متن

E.shahabi

Image-reviewer، confirmed، templateeditor

۷۲۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 '''جبهه ملی ایران'''، تشکلی فراگیر برای مبارزات سیاسی با گرایش ملی.
 ==مفهوم‌شناسی==
-[[جبهه]] واژه‌ای عربی است که در اصل به‌ معنای پیشانی [[انسان]] و غیر آن است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۴۸۳.</ref> و کاربرد آن در گروه اعیان و گروه جلودار از مردم یا [[اسب|اسبان]] که چارپایانی برگزیده هستند، از همین‌رو می‌باشد.<ref>زمخشری، الفائق فی غریب الحدیث، ۱/۱۶۱؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۸۶؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۲/۵۱.</ref> این واژه که به معنای گروهی از مردم نیز آمده است.<ref>فیومی، المصباح المنیر، ۹۱؛ عمید، فرهنگ فارسی، ۴۵۶..</ref> در اصطلاح به فعالیت‌ مشترک [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] [[احزاب]] و گروه‌های سیاسی گفته می‌شود که اعضای آن در یک گروه با [[عقاید]] مختلف در یک موضع سیاسی به اتفاق نظر می‌رسند.<ref>نوروزی، فرهنگ جامع لغات و اصطلاحات سیاسی، ۱۹۴؛ مهرداد، فرهنگ جدید سیاسی، ۳۹.</ref> حضور طیف گسترده گرایش‌ها در جبهه، فرق مهم این تشکل با [[حزب]] است.<ref>زارع‌شاهی، علل تشکیل و انحلال جبهه ملی، ۱۳.</ref> جبهه ملی ایران نیز شکل‌یافته از جناح‌های مختلف بود که گفته شده از جهت فکری از [[جریان چپ]] تا[[جریان راست|راست]] مذهبی را دربر می‌گرفت.<ref>بیل و راجر لویس، مصدق، نفت، ناسیونالیسم ایرانی، ۲.</ref> این جبهه که برخاسته از قشر روشنفکر مجلس پانزدهم بود، در سال ۱۳۲۸ در [[ایران]] تشکیل شد و اعضای آن در صدد [[مبارزات سیاسی]] و استقلال‌طلبانه در قالب این تشکل برآمدند.<ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، ۶۳۷.</ref> آنان از آغاز فعالیت، ملی‌گرایی را سرلوحه کار خود قرار دادند<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۲۰۰.</ref> گفته شده است صفت (ملی) در این تشکل نه به معنای ناسیونالیست‌بودن (در معنای افراطی و غربی آن)، بلکه به معنای انتساب آن به مردم و وابستگی‌نداشتن به بیگانه بیان شده است؛<ref>کاتوزیان، مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ۹۴.</ref> چنان‌که اندیشه آنان بیشتر آزادی‌بخشی و برداشتن سلطه [[استعمار]] و [[امپریالیسم]] و ایجاد دولت‌های ملی شمرده شده است.<ref>سیاوشی، لیبرال ناسیونالیسم در ایران، ۱۲.</ref>
+[[جبهه]] واژه‌ای عربی است که در اصل به‌ معنای پیشانی [[انسان]] و غیر آن است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۳/۴۸۳.</ref> و کاربرد آن در گروه اعیان و گروه جلودار از مردم یا [[اسب|اسبان]] که چارپایانی برگزیده هستند، از همین‌رو می‌باشد.<ref>زمخشری، الفائق فی غریب الحدیث، ۱/۱۶۱؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۸۶؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۲/۵۱.</ref> این واژه که به معنای گروهی از مردم نیز آمده است.<ref>فیومی، المصباح المنیر، ۹۱؛ عمید، فرهنگ فارسی، ۴۵۶.</ref> در اصطلاح به فعالیت‌ مشترک [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] [[احزاب]] و گروه‌های سیاسی گفته می‌شود که اعضای آن در یک گروه با [[عقاید]] مختلف در یک موضع سیاسی به اتفاق نظر می‌رسند.<ref>نوروزی، فرهنگ جامع لغات و اصطلاحات سیاسی، ۱۹۴؛ مهرداد، فرهنگ جدید سیاسی، ۳۹.</ref><br>
+حضور طیف گسترده گرایش‌ها در جبهه، فرق مهم این تشکل با [[حزب]] است.<ref>زارع‌شاهی، علل تشکیل و انحلال جبهه ملی، ۱۳.</ref> جبهه ملی ایران نیز شکل‌یافته از جناح‌های مختلف بود که گفته شده از جهت فکری از [[جریان چپ]] تا[[جریان راست|راست]] مذهبی را دربر می‌گرفت.<ref>بیل و راجر لویس، مصدق، نفت، ناسیونالیسم ایرانی، ۲.</ref> این جبهه که برخاسته از قشر روشنفکر مجلس پانزدهم بود، در سال ۱۳۲۸ در [[ایران]] تشکیل شد و اعضای آن در صدد [[مبارزات سیاسی]] و استقلال‌طلبانه در قالب این تشکل برآمدند.<ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، ۶۳۷.</ref> آنان از آغاز فعالیت، ملی‌گرایی را سرلوحه کار خود قرار دادند.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۲۰۰.</ref><br>
+گفته شده است صفت (ملی) در این تشکل نه به معنای [[ناسیونالیست‌]] بودن (در معنای افراطی و غربی آن)، بلکه به معنای انتساب آن به مردم و وابستگی‌نداشتن به بیگانه بیان شده است؛<ref>کاتوزیان، مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ۹۴.</ref> چنان‌که اندیشه آنان بیشتر آزادی‌بخشی و برداشتن سلطه [[استعمار]] و [[امپریالیسم]] و ایجاد دولت‌های ملی شمرده شده است.<ref>سیاوشی، لیبرال ناسیونالیسم در ایران، ۱۲.</ref>
 ==فرایند تشکیل جبهه ملی ایران==
 پس از تنظیم لایحه الحاقی نفتی میان نویل گس (نماینده شرکت نفت ایران و انگلیس) و [[عباسقلی گلشائیان]] (وزیر دارایی و سرپرست هیئت ایرانی) در سال ۱۳۲۸، معروف به قرارداد (گسـگلشائیان) دولت [[محمد ساعد مراغه‌ای]] در صدد تشکیل مجلسی بود تا [[تصویب]] این [[لایحه]] را تضمین کند؛ به همین منظور آشکارا در انتخابات دخالت کرد.<ref>زارع‌شاهی، علل تشکیل و انحلال جبهه ملی، ۱۲.</ref> دخالت آشکار مأموران دولتی در نتیجه انتخابات، و اختیارات غیر قانونی [[محمدرضا پهلوی]]، سبب شد [[محمد مصدق]] رهبریِ مخالفان را عهده‌دار شود و با دعوت از مدیران [[روزنامه]] و برخی نمایندگان اقلیت دوره قبل [[مجلس ملی|مجلس]] به خانه خود، به موضوع رسیدگی کند و اعتراضات خود را با [[تحصن]] نمایان سازد.<ref>عیوضی، جامعه‌شناسی سیاسی اپوزسیون در ایران، ۶۱ـ۶۲.</ref>؛ اما با بی‌اعتنایی [[پهلوی]]، تحصنِ همراه با اعتصاب غذای معترضان نتیجه‌ای در پی نداشت. مصدق پس از پایان تحصن، ۲۷ [[مهر]] ۱۳۲۸، با صدور اعلامیه‌ای انتخابات را غیر قانونی خواند<ref>کاتوزیان، مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ۹۳.</ref> و بر ادامه تلاش برای دفاع از حقوق ملت و تعیین دولت بی‌طرف در [[انتخابات]] آزاد تأکید کرد.<ref>باوریان، تعامل جبهه ملی با جنبش اسلامی ایران، ۲۰.</ref> معترضان با برگزاری جلسه‌ای در خانه مصدق، در اول [[آبان]] ۱۳۲۸ ضمن تأکید بر حفظ [[وحدت]] و ایجاد تشکلی به نام جبهه ملی، در اعلامیه‌ای رسماً اعلام موجودیت کردند.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۴۶.</ref> از اعضای برجسته جبهه ملی می‌توان به محمد مصدق، [[کریم سنجابی]]، [[الّلهیار صالح]]، [[سیدعلی شایگان]]، [[محمود نریمان]]، [[سیدحسین فاطمی]]، [[مهدی بازرگان]]، [[مظفر بقایی]]، [[حسین مکی]]، [[خلیل ملکی]] و [[محمد نخشب]] اشاره کرد.<ref>شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح‌های سیاسی ایران امروز، ۶۱۶.</ref> از این جمع مصدق رئیس جبهه ملی، مکی دبیر آن، فاطمی سرپرست کمیسیون تبلیغات و [[روزنامه باختر امروز]] شد که متعلق به او بود.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۴۶ـ‌۴۷.</ref> مهم‌ترین جناح‌های تشکیل‌دهنده جبهه ملی را می‌توان جناح چپ زحمت‌کشان به رهبری مظفر بقایی، [[حزب ایران]]، جناح راست محافظه‌کار (شامل بازاریان بزرگ، زمین‌داران و افسران عالی‌رتبه [[ارتش]]) و جناح مرکزی (شامل مصدق و یاران نزدیکش) نام برد.<ref>باوریان، تعامل جبهه ملی با جنبش اسلامی ایران، ۲۳.</ref> وجود گروه‌های مختلف با افکار ملی مذهبی و غیر مذهبی در کنار هم، به دلیل آنکه اعتقاد و اندیشه یکسانی نداشتند، بر مسائل آینده جبهه ملی تأثیر گذاشت و موجب مشکل شد.<ref>صمدی‌پور، جبهه ملی ایران، ۵۲؛ عیوضی، جامعه‌شناسی سیاسی اپوزسیون در ایران، ۶۲.</ref>