۳۹۲
ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات حزب سیاسی | عنوان = حزب جمهوری اسلامی | سرشناسی = | آرم =حزب جمهوری اسلامی.jpg | اندازه آرم = | توضیح آرم = | نام = حزب جمهوری اسلامی | نام بومی = | رهبر = | رئیس = | دبیرکل = | سخنگو = | بنیانگذار = سیدمحمد حسینی بهشتی، محمدجواد باهنر، سیدعل...» ایجاد کرد) |
(←مقدمه: اصلاح ارقام، اصلاح نویسههای عربی) |
||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
حزب به معانی گوناگون ازجمله گروه، یا فرقه سیاسی که در امور اجتماعی و سیاسی، نظرهای خاص یک طبقه را پیگیری میکند، آمده است <ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، 6/7823.</ref>. این واژه به معنای جمعیت سیاسی، مانند بسیاری از کشورهای جهان، در [[ایران]] نیز سابقهای نسبتاً طولانی دارد؛ اما در واقع سابقه احزاب سیاسی به معنای واقعی کلمه، به [[انقلاب مشروطه]] میرسد <ref>اسماعیلی، حزب جمهوری اسلامی، 19.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|حزب و تشکل}}. | حزب به معانی گوناگون ازجمله گروه، یا فرقه سیاسی که در امور اجتماعی و سیاسی، نظرهای خاص یک طبقه را پیگیری میکند، آمده است <ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، 6/7823.</ref>. این واژه به معنای جمعیت سیاسی، مانند بسیاری از کشورهای جهان، در [[ایران]] نیز سابقهای نسبتاً طولانی دارد؛ اما در واقع سابقه احزاب سیاسی به معنای واقعی کلمه، به [[انقلاب مشروطه]] میرسد <ref>اسماعیلی، حزب جمهوری اسلامی، 19.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|حزب و تشکل}}. | ||
یکی از تشکلهای مهمی که به همت گروهی از روحانیان مبارز و سرشناس در آغاز انقلاب اسلامی تأسیس شد و نقش مهمی در تشکل نیروهای مختلف اسلامگرا و تحولات سالهای آغازین [[انقلاب اسلامی]] ایفا کرد، حزب جمهوری اسلامی بود <ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، 1/387.</ref>. روحانیت سیاسی که خواهان [[حکومت اسلامی]] و حاکمیت [[فقه شیعی]] بر کشور بود، با استفاده از تجربه تاریخی روحانیت شیعه از [[صفویه]] تا [[مشروطه]]، به این نتیجه رسیده بود که داشتن تشکل سیاسی، برای | یکی از تشکلهای مهمی که به همت گروهی از روحانیان مبارز و سرشناس در آغاز انقلاب اسلامی تأسیس شد و نقش مهمی در تشکل نیروهای مختلف اسلامگرا و تحولات سالهای آغازین [[انقلاب اسلامی]] ایفا کرد، حزب جمهوری اسلامی بود <ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، 1/387.</ref>. روحانیت سیاسی که خواهان [[حکومت اسلامی]] و حاکمیت [[فقه شیعی]] بر کشور بود، با استفاده از تجربه تاریخی روحانیت شیعه از [[صفویه]] تا [[مشروطه]]، به این نتیجه رسیده بود که داشتن تشکل سیاسی، برای به دستگرفتن قدرت سیاسی یا توان نظارت بر آن، ضروری است <ref>میرسلیم، جریانشناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران، تهران، 142.</ref>؛ بر همین اساس، طی سالهای ۱۳۲۰ ـ ۱۳۵۷، بسیاری از تشکلهای سیاسی با محوریت [[اسلام]] و با حضور روحانیان به وجود آمدند که از آن جمله میتوان به [[فداییان اسلام]]، [[حزب ملل اسلامی]] و [[هیئتهای مؤتلفه اسلامی]] اشاره کرد <ref>دارابی، جریانشناسی سیاسی در ایران، 69 ـ 70.</ref>. در میان احزاب اسلامگرا حزب جمهوری اسلامی، فراگیرترین و گستردهترین حزب در تاریخ ایران بود <ref>دارابی، جریانشناسی سیاسی در ایران، 159 ـ 160.</ref> که با هدف بسیج نیروهای مؤمن به انقلاب اسلامی، برای تحققبخشیدن هرچه سریعتر، بهتر و گستردهتر آرمانهای انقلاب اسلامی و سازماندادن به آن، یک هفته پس از پیروزی انقلاب تأسیس شد <ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، 1/392؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، 218.</ref>. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، قرار بود نام حزب، برگرفته از [[قرآن کریم]] «حزبالله» باشد؛ اما پس از پیروزی، نام «جمهوری اسلامی» برای آن انتخاب شد <ref>جاسبی، تشکل فراگیر، 1/379؛ میرسلیم، جریانشناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران، تهران، 143 ـ 144.</ref>. به تعبیر [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، نخستین جریانی که پس از پیروزی، با ذکر نام جمهوری اسلامی، شعار [[استقلال]]، [[آزادی]]، حکومت اسلامی را به شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی تبدیل کرد، حزب جمهوری اسلامی بود <ref>جمهوری اسلامی، ویژهنامه، 10.</ref>. | ||
==روند شکلگیری== | ==روند شکلگیری== | ||
ضرورت تشکیل حزب و شکلگیری تشکیلات سیاسی با محوریت اسلام، پس از [[کودتای 28 مرداد 1332]] و شکست [[دولت مصدق]] به دلیل تجربههایی که از نبود تشکیلات در نهضتهای پیش به دست آمد، در ذهن برخی از روحانیان برجسته مانند سیدمحمد حسینی بهشتی و [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] شکل گرفته بود <ref>حسینی بهشتی، یادنامه، 138 ـ 140؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، 216.</ref>؛ اما به دلیل شرایط سیاسی کشور، شرایط استقرار چنین حزبی به صورت علنی و گسترده آماده نشد <ref>اسماعیلی، حزب جمهوری اسلامی، 34.</ref>. تابستان 1356 اعضای روحانی متشکل که شامل برخی روحانیان مبارز با بینش مترقی اسلامی بود {{ببینید|متن=ببینید|جامعه روحانیت مبارز تهران}}، زمینه ایجاد شاخه سیاسی ـ اجتماعی و سپس تشکیل حزب نیرومند سیاسی را فراهم کرد <ref>جمهوری اسلامی، ویژهنامه، 10.</ref>. در اوایل سال 1357، مراحل نخستین تدوین مرامنامه و اساسنامه برای تشکیل حزب انجام شد <ref>حسینی بهشتی، یادنامه، 142.</ref>؛ اما خطرهای ناشی از علنیکردن حزب در شرایط آن روز، نبود اتفاق نظرِ دستاندرکاران حزب در مخفی یا علنیبودن فعالیتهای آن، اوجگیری انقلاب اسلامی و عدم جلب نظر [[امامخمینی]]، از مهمترین موانع تشکیل رسمی حزب پیش از پیروزی انقلاب بود؛ بنابراین فعالیت آن در پوشش مبارزات عادی روحانیت ادامه یافت <ref>درویشی، سیره عملی امامخمینی در اداره امور کشور، 261؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، 166؛ حسینی بهشتی، یادنامه، 142.</ref>. | ضرورت تشکیل حزب و شکلگیری تشکیلات سیاسی با محوریت اسلام، پس از [[کودتای 28 مرداد 1332]] و شکست [[دولت مصدق]] به دلیل تجربههایی که از نبود تشکیلات در نهضتهای پیش به دست آمد، در ذهن برخی از روحانیان برجسته مانند سیدمحمد حسینی بهشتی و [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] شکل گرفته بود <ref>حسینی بهشتی، یادنامه، 138 ـ 140؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، 216.</ref>؛ اما به دلیل شرایط سیاسی کشور، شرایط استقرار چنین حزبی به صورت علنی و گسترده آماده نشد <ref>اسماعیلی، حزب جمهوری اسلامی، 34.</ref>. تابستان 1356 اعضای روحانی متشکل که شامل برخی روحانیان مبارز با بینش مترقی اسلامی بود {{ببینید|متن=ببینید|جامعه روحانیت مبارز تهران}}، زمینه ایجاد شاخه سیاسی ـ اجتماعی و سپس تشکیل حزب نیرومند سیاسی را فراهم کرد <ref>جمهوری اسلامی، ویژهنامه، 10.</ref>. در اوایل سال 1357، مراحل نخستین تدوین مرامنامه و اساسنامه برای تشکیل حزب انجام شد <ref>حسینی بهشتی، یادنامه، 142.</ref>؛ اما خطرهای ناشی از علنیکردن حزب در شرایط آن روز، نبود اتفاق نظرِ دستاندرکاران حزب در مخفی یا علنیبودن فعالیتهای آن، اوجگیری انقلاب اسلامی و عدم جلب نظر [[امامخمینی]]، از مهمترین موانع تشکیل رسمی حزب پیش از پیروزی انقلاب بود؛ بنابراین فعالیت آن در پوشش مبارزات عادی روحانیت ادامه یافت <ref>درویشی، سیره عملی امامخمینی در اداره امور کشور، 261؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، 166؛ حسینی بهشتی، یادنامه، 142.</ref>. |
ویرایش