حکما: تفاوت میان نسخه‌ها

۲٬۸۲۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۶ مرداد ۱۴۰۲
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''حکما'''، فیلسوفان بزرگ مورد توجه و استناد [[امام‌خمینی]].
'''حکما'''، فیلسوفان بزرگ مورد توجه و استناد [[امام‌خمینی]].
در حوزه [[فلسفه]]، حکمای بزرگی ظهور کردند که تأثیرگذار در فلسفه بودند. برخی سنت فلسفی را دارای خاستگاه الهی می‌داند و [[پیامبران(ع)|انبیای الهی]] را معلمان نخستین حکمت معرفی می‌کنند و حکمایی چون آغاذیموس، انباذقلس، هرمس، فیثاغورس را پیامبر می‌دانند. حکمای پیش ‌از [[سقراط]] نخستین مرحله فلسفه یونانی را تشکیل می‌دادند، در دوره‌های بعد، حکمایی چون سقراط، [[افلاطون]] و [[ارسطو]] ظهور کردند و باعث رشد و بالندگی فلسفه شدند.
ورود فلسفه به دنیای اسلام سبب ظهور حکمایی چون کندی، ابن­راوندی شد. اما شکل‌گیری فلسفه اسلامی به‌ معنای واقعی آن به دست [[فارابی]] صورت گرفت، بعدها حکیم [[ابن‌سینا]] بر مبنای مشائی به گسترش فلسفه پرداخت. در برابر حکمای مشاء، حکمای اشراق در نیمه قرن ششم هجری ظهور کردند. بعدها حکیم [[ملاصدرا]] با تأسیس [[حکمت متعالیه]] سرنوشت فلسفه اسلامی را دگرگون ساخت. وی تمام زحمات و تلاش حکمای پیشین را در راستای هم‌زبانی و نزدیکی افق فکری به نقطه اوج کمال نهایی رساند.
[[امام‌خمینی]] نیز به حکما و فیلسوفان پیش ‌از اسلام توجه داشته و معتقد بود که آنان سخنان مرموزی دارند که متأخران برای حل آنها احتمالاتی داده‌اند. به اعتقاد امام‌خمینی برخی حکما و فیلسوفان بزرگ در زمان حضرت داود(ع) بودند و حکمت را از او و لقمان حکیم فرا گرفته‌اند. ایشان آراء و مبانی برخی حکمای یونان نظیر ثالیس، انکسیمایس، انباذقلس، فیثاغورس، سقراط، افلاطون و ارسطو و همچنین آراء و مبانی حکمای اسلامی نظیر ابن‌سینا، [[شهاب‌الدین سهروردی|شیخ اشراق]]، ملاصدرا و ملاهادی سبزواری را مورد بررسی و نقد قرار داده است.


== مقدمه ==
== مقدمه ==
خط ۵: خط ۱۱:


== پیشینه ==
== پیشینه ==
توجه به حکمت دارای پیشینه درازی است. برخی سنت فلسفی را دارای خاستگاه الهی می‌دانند و انبیای الهی(ع) را معلمان نخستین حکمت معرفی می‌کنند و حکمایی چون آغاذیموس، انباذقلس، هرمس، [[فیثاغورس]] و [[افلاطون]] را پیامبر می‌دانند.<ref>شیخ اشراق، مجموعه مصنفات، ۲/۳۰۴؛ ابن‌ترکه، تمهید القواعد، ۹؛ فنایی اشکوری، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی، ۱/۱۵.</ref> [[ملاصدرا]] نیز معتقد است حکمت از [[حضرت آدم(ع)]] آغاز شد و [[پیامبران(ع)|انبیایی]] چون [[شیث(ع)]]، [[ادریس(ع)]] (هرمس) و [[نوح(ع)]] آن را تداوم بخشیدند.<ref>ملاصدرا، رسالة الحدوث، ۱۵۳.</ref>
توجه به حکمت دارای پیشینه درازی است. برخی سنت فلسفی را دارای خاستگاه الهی می‌دانند و [[پیامبران(ع)|انبیای الهی(ع)]] را معلمان نخستین حکمت معرفی می‌کنند و حکمایی چون آغاذیموس، انباذقلس، هرمس، [[فیثاغورس]] و [[افلاطون]] را پیامبر می‌دانند.<ref>شیخ اشراق، مجموعه مصنفات، ۲/۳۰۴؛ ابن‌ترکه، تمهید القواعد، ۹؛ فنایی اشکوری، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی، ۱/۱۵.</ref> [[ملاصدرا]] نیز معتقد است حکمت از [[حضرت آدم(ع)]] آغاز شد و انبیایی چون [[شیث(ع)]]، [[ادریس(ع)]] (هرمس) و [[نوح(ع)]] آن را تداوم بخشیدند.<ref>ملاصدرا، رسالة الحدوث، ۱۵۳.</ref>


یکی از شناخته‌ترین سنت‌های فلسفی، فلسفه یونان باستان است که آغاز آن به حدود قرن ششم پیش از میلاد [[مسیح(ع)]] بازمی‌گردد. در حوزه فلسفه یونان حکمای بزرگی ظهور کردند که تأثیرگذار در فلسفه بودند.<ref>فنایی اشکوری، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی معاصر، ۱۶.</ref> فیلسوفان پیش از [[سقراط]] نخستین مرحله فلسفه یونانی را تشکیل می‌دهند. این فلسفه دستگاه جامع و کاملی نبود؛ اما زمینه‌ساز دوره بعد شد؛ از این‌رو برخی حکمای یونان خود را وارث فلسفه گذشته می‌دانند.<ref>کاپلستون، تاریخ فلسفه، ۱/۹۵–۹۶.</ref> در دوره‌های بعد، حکمایی چون سقراط، افلاطون و [[ارسطو]] ظهور کردند و باعث رشد و بالندگی فلسفه شدند.<ref>کاپلستون، تاریخ فلسفه، ۱/۹۶.</ref>
یکی از شناخته‌ترین سنت‌های فلسفی، فلسفه یونان باستان است که آغاز آن به حدود قرن ششم پیش از میلاد [[مسیح(ع)]] بازمی‌گردد. در حوزه فلسفه یونان حکمای بزرگی ظهور کردند که تأثیرگذار در فلسفه بودند.<ref>فنایی اشکوری، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی معاصر، ۱۶.</ref> فیلسوفان پیش از [[سقراط]] نخستین مرحله فلسفه یونانی را تشکیل می‌دهند. این فلسفه دستگاه جامع و کاملی نبود؛ اما زمینه‌ساز دوره بعد شد؛ از این‌رو برخی حکمای یونان خود را وارث فلسفه گذشته می‌دانند.<ref>کاپلستون، تاریخ فلسفه، ۱/۹۵–۹۶.</ref> در دوره‌های بعد، حکمایی چون سقراط، افلاطون و [[ارسطو]] ظهور کردند و باعث رشد و بالندگی فلسفه شدند.<ref>کاپلستون، تاریخ فلسفه، ۱/۹۶.</ref>
خط ۸۷: خط ۹۳:


== ابن‌کمونه ==
== ابن‌کمونه ==
عزالدوله ابوالرضا فرزند هبةالله‌بن‌کمونه اسرائیلی بغدادی، فیلسوف سده هفتم است<ref>ابن‌کمونه، تنقیح الابحاث للملل الثلاث، ۱–۳.</ref> که هم‌عصر با خواجه طوسی بود و با وی نامه‌نگاری داشت. او در بغداد می‌زیست و پس از نگارش کتاب تنقیح الابحاث للملل الثلاث ([[اسلام]]، [[مسیحت]] و [[یهود]]) به دلیل مطالب و شبهه‌هایی که دربارهٔ [[قرآن]] و اسلام مطرح کرد، مورد خشم واقع شد و مردم بر او شوریدند. برخی او را مسلمان معرفی کرده‌اند.<ref>آقابزرگ، الذریعه، ۴/۴۶۰؛ سلیمانی، ابن‌کمونه و شبهه وارد بر ادله اثبات توحید خدا، ۱۰۲–۱۰۳.</ref> برخی از آثار وی عبارت‌اند از: تنقیح الابحاث فی الملل الثلاث، التنقیحات فی شرح التلویحات الجدید فی الحکمه، رسالة ازلیة النفس، ملتقط من کتاب زبدة النقض، ملتقط تحصیل المحصل، الکاشف و اللمعة الجوینیه.
عزالدوله ابوالرضا فرزند هبةالله‌بن‌کمونه اسرائیلی بغدادی، فیلسوف سده هفتم است<ref>ابن‌کمونه، تنقیح الابحاث للملل الثلاث، ۱–۳.</ref> که هم‌عصر با [[خواجه‌‌نصیرالدین طوسی|خواجه طوسی]] بود و با وی نامه‌نگاری داشت. او در بغداد می‌زیست و پس از نگارش کتاب تنقیح الابحاث للملل الثلاث ([[اسلام]]، [[مسیحت]] و [[یهود]]) به دلیل مطالب و شبهه‌هایی که دربارهٔ [[قرآن]] و اسلام مطرح کرد، مورد خشم واقع شد و مردم بر او شوریدند. برخی او را مسلمان معرفی کرده‌اند.<ref>آقابزرگ، الذریعه، ۴/۴۶۰؛ سلیمانی، ابن‌کمونه و شبهه وارد بر ادله اثبات توحید خدا، ۱۰۲–۱۰۳.</ref> برخی از آثار وی عبارت‌اند از: تنقیح الابحاث فی الملل الثلاث، التنقیحات فی شرح التلویحات الجدید فی الحکمه، رسالة ازلیة النفس، ملتقط من کتاب زبدة النقض، ملتقط تحصیل المحصل، الکاشف و اللمعة الجوینیه.


شبهه [[ابن‌کمونه]] در کتاب‌های فلسفی مطرح و نقدهایی بر آن وارد شده است<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۶/۵۸؛ ملاصدرا، المبدأ و المعاد، ۶۱–۶۲؛ آملی، درر الفوائد، ۱/۴۴۰–۴۴۶.</ref>؛ البته به عقیده [[ملاصدرا]]، اصل شبهه را شیخ اشراق مطرح کرده است.<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۶/۶۳.</ref> این شبهه چنان شهرتی به خود گرفته بود که حل آن را از معضلات می‌دانستند؛ به گونه‌ای که برخی قائل بودند اگر [[امام زمان(ع)]] ظهور کند، از او معجزه‌ای جز پاسخ به این شبهه درخواست نمی‌شود.<ref>جوادی آملی، رحیق مختوم، ۱۰/۵۹.</ref> این شبهه باعث شده است برخی از آن به «افتخار شیطان» یاد کنند.<ref>← مدرس یزدی، رسائل حکمیه، ۸۲.</ref> اصل شبهه آن است که چرا ممکن نیست دو هویت مختلف به تمام ذات مغایر هم باشند که هر یک بذاته [[واجب‌الوجود]] باشند و مفهوم واجب‌الوجود از آنها منتزع و به‌طور عرضی بر آنها حمل شود.<ref>← امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۶۸–۶۹.</ref> امام‌خمینی معتقد است ابن‌کمونه فردی الهی و اهل [[توحید]] بوده است<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۶۸.</ref> و اغلب این نقدها به سبب درک‌نکردن صحیح افکار و عقاید او ناشی شده است.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۶۸–۶۹.</ref>
[[شبهه ابن‌کمونه]] در کتاب‌های فلسفی مطرح و نقدهایی بر آن وارد شده است<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۶/۵۸؛ ملاصدرا، المبدأ و المعاد، ۶۱–۶۲؛ آملی، درر الفوائد، ۱/۴۴۰–۴۴۶.</ref>؛ البته به عقیده [[ملاصدرا]]، اصل شبهه را شیخ اشراق مطرح کرده است.<ref>ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۶/۶۳.</ref> این شبهه چنان شهرتی به خود گرفته بود که حل آن را از معضلات می‌دانستند؛ به گونه‌ای که برخی قائل بودند اگر [[امام زمان(ع)]] ظهور کند، از او معجزه‌ای جز پاسخ به این شبهه درخواست نمی‌شود.<ref>جوادی آملی، رحیق مختوم، ۱۰/۵۹.</ref> این شبهه باعث شده است برخی از آن به «افتخار شیطان» یاد کنند.<ref>← مدرس یزدی، رسائل حکمیه، ۸۲.</ref> اصل شبهه آن است که چرا ممکن نیست دو هویت مختلف به تمام ذات مغایر هم باشند که هر یک بذاته [[واجب‌الوجود]] باشند و مفهوم واجب‌الوجود از آنها منتزع و به‌طور عرضی بر آنها حمل شود.<ref>← امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۶۸–۶۹.</ref> امام‌خمینی معتقد است [[ابن‌کمونه]] فردی الهی و اهل [[توحید]] بوده است<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۶۸.</ref> و اغلب این نقدها به سبب درک‌نکردن صحیح افکار و عقاید او ناشی شده است.<ref>امام‌خمینی، تقریرات، ۲/۶۸–۶۹.</ref>


دو اشکال بر سخن ابن‌کمونه وارد شده است:
دو اشکال بر سخن ابن‌کمونه وارد شده است:
خط ۲۸۱: خط ۲۸۷:
*باقر صاحبی، «[https://books.khomeini.ir/books/10004/573/ حکما]»، [[دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص۵۷۳.
*باقر صاحبی، «[https://books.khomeini.ir/books/10004/573/ حکما]»، [[دانشنامه امام خمینی]]، ج۴، ص۵۷۳.
[[رده:حکما| ]]
[[رده:حکما| ]]
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های جلد چهارم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]
۱۴٬۷۲۱

ویرایش