خانه امام‌خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:خانه امام خمینی در قم.jpg|بندانگشتی|خانه امام خمینی در قم]]

امام‌خمینی در آغاز ورود به قم چند سال (حدود هشت سال) در [[مدرسه فیضیه]] و [[مدرسه دارالشفا]] ساکن شد<ref>سبحانی، مصاحبه، ۴/۱۹۲–۱۹۳؛ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تا رحلت، ص۶۵ و ۶۹؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۹–۴۰.</ref> و پس از [[ازدواج امام‌خمینی|ازدواج]] در سال ۱۳۰۸ به علت سکونت خانواده همسرش در [[تهران]] و تعطیلی حوزه، موقتاً در تهران نزدیک پامنار، کوچه میرزامحمود وزیر، زندگی مشترک خود را در منزلی استیجاری آغاز کرد.<ref>طباطبایی، اقلیم خاطرات، ص۳۴۰؛ ثقفی، بانوی انقلاب خدیجه‌ای دیگر، ص۵۴.</ref>{{ببینید| اقامتگاه‌ها}}

امام‌خمینی حدود نوزده سال (تا زمان [[تبعید امام‌خمینی|تبعید]] ۱۳ آبان ۱۳۴۳) در این خانه زندگی کرد. در طول این مدت این خانه محل مراجعه مردم بود و گاه نیز بعضی از درس‌های خصوصی خود را در قسمت بیرونی همین خانه تدریس می‌کرد<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، ج۱، ص۳۰۲؛ رجائی‌نژاد و حاضری، هفت‌اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام‌خمینی از ولادت تا رحلت، ص۸۸.</ref> ایشان برابر اسناد موجود در مدت اقامت در این خانه مجموعاً ۳۳ سخنرانی سیاسی و اجتماعی، ۴۰ تلگرام سیاسی، ۲۶ پیام و اعلامیه سیاسی، ۴۶ نامه مبارزاتی، ۲ مصاحبه و ۸۲ اجازه شرعی صادر کرده‌است<ref>رجائی‌نژاد، خانه دیانت سرای سیاست، ص۳۳–۳۶.</ref> آخرین سال‌های سکونت امام‌خمینی در این خانه مصادف با آغاز نهضت اسلامی و آبستن حوادث تلخ و شیرین بود و در واقع نخستین جرقه‌های [[انقلاب اسلامی]] در این خانه زده شد. سخنان و پیام‌های امام‌خمینی از این خانه به همه شهرها فرستاده می‌شد<ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ص۴۹۵.</ref> بسیاری از شخصیت‌های حوزوی و [[مراجع تقلید]] ازجمله [[سیدحسین بروجردی]]، [[سیدمحمد حجت]] و [[سیدمحمدتقی خوانساری]] به این خانه رفت و آمد و دربارهٔ مسائل حوزوی و سیاسی گفتگو کرده‌اند.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ص۱۴۴.</ref>

[[علی امینی]] نخست‌وزیر وقت برای دیدار و جلب اعتماد علما و [[مراجع تقلید]] در اول دی ۱۳۴۰ به قم آمده بود و به دیدار امام‌خمینی نیز آمد<ref>پسندیده، مصاحبه، ج۱، ص۳۰–۳۱، ذاکری، طلوع خورشید، ص۱۴۷.</ref> امام‌خمینی در آغاز دیدار نصیحت‌ها و سفارش‌هایی به او کرد و سپس یادآور شد ایران نخست‌وزیرهای فراوانی چون امیرکبیرها و قائم‌مقام‌ها را به خود دیده‌است؛ برخی خاطره خوبی در تاریخ بر جای گذاشته‌اند و برخی نیز مورد لعن و نفرین مردم بوده‌اند. سپس خاطرنشان کرد امینی نیز به هر اندازه به مردم خدمت کند، مورد علاقه مردم خواهد بود.<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ص۱۴۷.</ref>{{ببینید|علی امینی}}

امام‌خمینی [[عید نوروز]] سال ۱۳۴۲ را که مصادف با ایام [[شهادت امام‌صادق(ع)]] بود برای اعتراض به طرح جدید محمدرضا پهلوی موسوم به [[انقلاب سفید]] شاه و ملت، عزای عمومی اعلام کرد<ref>← مقاله انقلاب سفید.</ref> روز دوم فروردین/ ۲۵ شوال ۱۳۸۲ق مجلسِ سوگواری در خانه امام‌خمینی برپا بود و سخنرانان دربارهٔ مسائل روز سخنرانی می‌کردند. عوامل رژیم پهلوی در صدد برهم‌زدن مجلس بودندکه با اخطار [[صادق خلخالی]] از سوی امام‌خمینی توطئه آنان خنثی شد<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۳۶۶؛ گرامی، خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی، ص۲۳۶–۲۳۷.</ref> بعد از ظهر همان روز [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] از مراجع تقلید مجلس دیگری در [[مدرسه فیضیه]] برگزار کرد که کماندوهای مسلح رژیم این مجلس را به خاک و خون کشیدند و مردم به خانه امام‌خمینی پناه آوردند. بعضی از نزدیکان برای [[حفاظت از امام‌خمینی|تأمین امنیت امام‌خمینی]] درِ خانه را از داخل بستند که با اعتراض شدید ایشان، در خانه به روی مردم گشوده شد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ج۱، ص۳۸۳.</ref> امام‌خمینی در آن روز در جمع [[مردم]] و روحانیان نگران یادآور شد رژیم پهلوی خواهد رفت و نهضت باقی خواهد ماند و آنان را به تحمل و ایستادگی دعوت کرد.<ref>خامنه‌ای، نرم‌افزار حدیث ولایت، ص۴۹۵.</ref> ایشان جنایت فیضیه را از نشانه‌های نابودی رژیم و نوید سقوط آن معرفی کرد و بیانیه کوتاهی نیز که با جمله‌ای از سخنان [[امام‌حسین (ع)]] «انی لااری الموت الا سعادة و لا الحیاة مع الظالمین الا برما»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۹۲.</ref> آغاز می‌شد صادر کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، امام‌خمینی به روایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، ص۳۴.</ref>

روز ۱۵/۳/۱۳۴۲ مردم قم، تهران، [[ورامین]] با شنیدن خبر دستگیری و انتقال رهبرشان به تهران به خیابان‌ها ریختند و مأموران رژیم آنان را به خاک و خون کشیدند و بدین ترتیب [[پانزده خرداد|قیام تاریخی پانزده خرداد ۱۳۴۲]] به وقوع پیوست<ref>پانزده خرداد.</ref> امام‌خمینی پس از حدود ده ماه بازداشت، حبس و حصر در تهران، در ۱۵ فروردین ۱۳۴۳ آزاد شد و به قم بازگشت و موجب شادی مردم شد. بازاریان و اصناف قم مغازه‌های خود را با پرچم و چراغ آذین بستند و جشن‌های باشکوهی در [[مدرسه فیضیه]] و دیگر نقاط به مدت چند روز برپا شد. مردم تهران و شهرستان‌ها نیز مدت‌ها برای دیدار با رهبر خویش به خانه ایشان رفت و آمد می‌کردند<ref>هاشمی رفسنجانی، امام‌خمینی به روایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، ۳۵؛ ذاکری، طلوع خورشید، ص۲۵۸؛ بنی‌فضل، خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل، ص۱۷۱.</ref> امام‌خمینی در جمع علما و فضلای [[حوزه علمیه مشهد]] که به دیدار ایشان رفته بودند، ضمن اشاره به نقص [[رساله‌های عملیه]] موجود، نگارش رساله‌ای که همه ابواب فقه و مسائل جدید مستحدثه را دربرداشته باشد، از آرزوهای خود دانست و در مرداد همان سال درسی را در خانه خود با عنوان «[[مسائل مستحدثه]]» آغاز و برخی از این مسائل را بحث کرد.<ref>بی‌آزار شیرازی، بینش فقهی امام در برخورد با رویدادهای نوین جهان، ص۴۵.</ref>

لایحه مصونیت مستشاران و دیگر تبعه آمریکا که در ۱۳ مهر ۱۳۴۲ در دولت [[اسدالله علم]] به تصویب رسیده بود، در ۲۱ مهر ۱۳۴۳ در زمان نخست‌وزیری [[حسنعلی منصور]] از تصویب نمایندگان مجلس گذشت<ref>مؤسسه تنظیم، ج۱، ص۱۶۲–۱۶۳.</ref> {{ببینید|مقاله کاپیتولاسیون}}

امام‌خمینی پس از رایزنی با علمای حوزه بر آن شد در سالروز ولادت [[حضرت زهرا]] (س) ([[بیستم جمادی‌الثانی]]) برابر با چهارم آبان علیه آن سخنرانی کند<ref>ذاکری، طلوع خورشید، ص۲۷۵.</ref> مردم از شهرهای مختلف به‌خصوص از [[دانشگاه تهران|دانشگاه]] و [[بازار تهران]] به سوی قم و خانه ایشان روانه شدند. با فرارسیدن این روز، خانه امام‌خمینی، کوچه‌های اطراف، زمین باغ انار پر از جمعیت شد. تمام فضای محوطه با بلندگوهای قوی پوشش داده شد. امام‌خمینی ساعت ۸:۳۰ صبح<ref>طلوع خورشید، ص۲۷۵–۲۷۶.</ref> سخنان حماسی خود را با [[جمله استرجاع]] «انا لله و انا الیه راجعون» آغاز کرد. ایشان پس از بیان تأثرات قلبی خود اعلام عزا کرد و یادآور شد به جهت فروش استقلال و عظمت ایران به وسیله رژیم، مردم بر سر بازارها و خانه‌ها پرچم عزا بزنند و در پایان خطاب به علمای دین و سیاسیان دربارهٔ توطئه‌های بیگانگان اعلام خطر کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱، ص۴۱۵ و ۴۱۸–۴۱۹.</ref> در آن روز مأموران رژیم پهلوی به دلیل حضور پرشور مردم نتوانستند از خود واکنشی نشان بدهند؛ اما در بامداد ۱۳/۸/۱۳۴۳ نزدیک اذان صبح با صدها نیرو برای دومین بار خانه را محاصره و ایشان را [[دستگیری امام خمینی|دستگیر]] کردند و با سرعت به تهران برده، به ترکیه تبعید کردند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۰۵۴–۱۰۵۵</ref> {{ببینید|دستگیری امام‌خمینی| تبعید امام‌خمینی|بورسا}}

پس از [[تبعید امام‌خمینی به ترکیه]] و نجف، مدتی خانواده امام‌خمینی و فرزندان ایشان [[سیدمصطفی خمینی|سیدمصطفی]] و [[سیداحمد خمینی|سیداحمد]] در اندرونی خانه ایشان سکونت داشتند و بیرونی آن در اختیار [[محمدصادق تهرانی]] که نمایندگی امام‌خمینی را در امور [[وجوهات]] داشت، قرار گرفت. پس از دستگیری و تبعید تهرانی، فعالیت [[دفتر امام‌خمینی|دفتر]] با مسئولیت [[علی‌اکبر اسلامی]] وکیل امام‌خمینی در قم ادامه پیدا کرد. پس از آنکه خانواده امام‌خمینی و سیدمصطفی در نجف به ایشان پیوستند، [[سیدمرتضی پسندیده]] برادر بزرگ امام‌خمینی در این خانه ساکن شد. او نماینده تام‌الاختیار امام‌خمینی در ایران بود.<ref>(← مقاله سید مرتضی پسندیده.</ref> و خانه همچنان جایگاه محوری و پایگاهیِ خود را در میان مردم و روحانیان انقلابی و فاضلان حفظ کرد و به عنوان بیت و [[دفتر امام‌خمینی]] فعال بود<ref>احمدی، مصاحبه عبدالرحیم اباذری با حجت‌الاسلام و المسلمین احمدی؛ رسولی محلاتی، خاطرات آیت‌الله رسولی محلاتی، ص۷۴–۷۵؛ رجائی‌نژاد، خانه دیانت سرای سیاست، ص۱۲–۱۳؛ بنی‌فضل، خاطرات آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل، ص۱۷۹ و ۱۸۲.</ref> در دو مرحله نیز [[شهاب‌الدین اشراقی]] داماد و وکیل تام‌الاختیار امام‌خمینی بخش بیرونی خانه را به عنوان [[دفتر امام‌خمینی]] در اختیار داشت<ref>← مقاله دفتر امام‌خمینی.</ref> این خانه در روزگار تبعید به نام بیت رهبر نهضت، محل رجوع علاقه‌مندان بود و در آن مجالس سوگواری اهل بیت (ع) برگزار می‌شد<ref>رجائی‌نژاد، خانه دیانت سرای سیاست، ص۱۴۵.</ref>؛ به همین دلیل در طول نهضت اسلامی، مأموریان [[رژیم پهلوی]] چندین‌بار به آنجا حمله و آنجا را تفتیش کردند که بسیاری از کتاب‌های امام‌خمینی نیز به غارت رفت<ref>مؤسسه تنظیم، امام در آینه اسناد، ج۴، ص۳۳۵؛ کرباسچی، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ج۱، ص۳۱۲–۳۱۳؛ رجائی‌نژاد، خانه دیانت سرای سیاست، ص۵۸–۵۹</ref> و از برگزاری مجلس سوگواری جلوگیری شد.<ref>مؤسسه تنظیم، امام در آینه اسناد، ج۴، ص۲۹۶.</ref>

پس از اوج‌گیری نهضت، مردم قم در [[تظاهرات علیه رژیم پهلوی]]، گاه در آستانه خانه امام‌خمینی تجمع می‌کردند؛ ازجمله در ۲۱/۵/۱۳۵۷ عده زیادی از مردم با دادن شعار از نقاط مختلف حرکت کرده، در برابر این خانه تجمع کردند و مأموران نظامی با گاز اشک‌آور به متفرق‌کردن تظاهرکنندگان پرداختند که یک دانشجو به نام [[حبیب‌الله بشارت]] مجروح و سپس شهید شد.<ref>حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، روزشمار انقلاب اسلامی، ج۴، ص۲۷۴.</ref>

امام‌خمینی پس از بازگشت به ایران در [[۱۲ بهمن ۱۳۵۷]] و مدتی اقامت در [[مدرسه رفاه]] و علوی در تهران در ۱۰/۱۲/۱۳۵۷ به قم آمد و به دلیل عدم امکانات این خانه برای پذیرایی از مشتاقان دیدار ایشان، در خانه [[محمد یزدی]] واقع در خیابان ساحلی ساکن شد<ref>یزدی، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، ۲۷۹</ref> و در ۳/۱۰/۱۳۵۸ به علت ناراحتی قلبی به [[تهران]] بازگشت. خانه امام‌خمینی در یخچال‌قاضی همچنان در اختیار [[سیدمرتضی پسندیده]] بود. پس از [[سکونت امام‌خمینی در تهران]]، از این خانه همچنان برای گردآوری وجوه شرعی، [[شهریه طلاب]]، پاسخ به استفتائات، برگزاری مجالس سوگواری و جلسات درس برخی از استادان حوزه مانند [[سیدعباس خاتم یزدی]] استفاده می‌شد<ref>کهن‌نسب و سلیمانی، آنجا که بوی یار می‌دهد، ص۳۷۰؛ احمدی، مصاحبه عبدالرحیم اباذری با حجت‌الاسلام و المسلمین احمدی.</ref> امام‌خمینی در سال ۱۳۵۹ در گزارش اموال خود به [[قوه قضاییه]] برابر اصل ۱۴۲ قانون اساسی این خانه را یکی از دو ملک غیرمنقول خود ذکر کرده‌است و دیگری سهم خود از زمین موروثی در [[خمین]] است<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص. ۵۲۳</ref> که در اسفند ۱۳۶۲ به دستور ایشان به فقرا بخشیده و واگذار شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ج۱۸، ص۳۹۰.</ref>

خانه امام‌خمینی در قم اینک پس از طرح توسعه شهری و انتقال بیمارستان‌ها و تبدیل باغ انار به خیابان و خانه‌های مسکونی در مرکز شهر قم و در شمال شرقی [[میدان روح‌الله]] قرار گرفته‌است<ref>طباطبایی، اقلیم خاطرات، ص۲۵۵.</ref> پس از [[رحلت امام‌خمینی]] فرزند ایشان سیداحمد خمینی طی صورت جلسه‌ای با حضور اعضای [[بیت امام‌خمینی|بیت]]، این خانه را در اختیار [[دفتر مقام رهبری]] قرار داد و همچنان در اختیار این دفتر است.<ref>رجائی‌نژاد، خانه دیانت سرای سیاست، ص۱۸۹؛ کهن‌نسب و سلیمانی، آنجا که بوی یار می‌دهد، ص۳۷۰.</ref>

*عبدالرحیم اباذری، [https://books.khomeini.ir/books/10005/113/ خانه امام‌خمینی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۱۱۳-۱۲۰.

 

[[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه]]

[[رده:مقاله‌های نیازمند جعبه اطلاعات]]

[[رده:مقاله‌های نیازمند تصویر]]