سیداحمد زنجانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی امام خمینی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
(۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''زنجانی، سیداحمد'''، از مدرسان حوزه علمیه و از دوستان [[امام‌خمینی]] در [[قم]] است.
'''زنجانی، سیداحمد'''، از مدرسان [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه]] و از دوستان [[امام‌خمینی]] در [[قم]] است.
==زندگی‌نامه==
==زندگی‌نامه==
سیداحمد حسینی (شبیری) زنجانی در چهارم [[صفر]] ۱۳۰۸ق/ ۲۸ [[شهریور]] ۱۲۶۹ش در [[زنجان]] به دنیا آمد <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴.</ref>. پدرش سیدعنایت‌الله از شاگردان آخوند [[ملاقربانعلی زنجانی]] بود <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۳.</ref> و در حدود ۱۲۸۸ق/ ۱۲۵۰ش از روستاهای [[میانه]] به زنجان رفت و در این شهر [[ازدواج]] کرد و سال ۱۳۴۳ق/ ۱۳۰۳ش درگذشت <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۳؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۲۶/۱۱۴.</ref>.
سیداحمد حسینی (شبیری) زنجانی در چهارم [[صفر]] ۱۳۰۸ق/ ۲۸ [[شهریور]] ۱۲۶۹ش در [[زنجان]] به دنیا آمد <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴.</ref>. پدرش سیدعنایت‌الله از شاگردان آخوند [[ملاقربانعلی زنجانی]] بود <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۳.</ref> و در حدود ۱۲۸۸ق/ ۱۲۵۰ش از روستاهای [[میانه]] به زنجان رفت و در این شهر [[ازدواج]] کرد و سال ۱۳۴۳ق/ ۱۳۰۳ش درگذشت <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۳؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۲۶/۱۱۴.</ref>.
خط ۷: خط ۷:
زنجانی در سال ۱۳۴۶ق/ ۱۳۰۶ش به [[قم]] رفت <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۳۴۱/۳.</ref> و از درس [[میرزامحمدصادق خاتون‌آبادی]] (م۱۳۴۹ق)، [[محمدرضا نجفی اصفهانی]] (م۱۳۶۲ق) و [[شیخ‌عبدالکریم حائری یزدی]] استفاده کرد <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۶.</ref>. وی که با امام‌خمینی هم‌درس و هم‌بحث بود <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۶۵۱ ـ ۶۵۲.</ref>، ده سال در درس حائری شرکت کرد <ref>خیابانی تبریزی، علمای معاصر، ۴۳۰.</ref> و درس ایشان را نوشت <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۶ ـ ۱۱۷.</ref>. وی از سیدمحسن امین عاملی، محمدرضا مسجدشاهی، حائری یزدی و [[شیخ‌عباس قمی]] و سیدعبدالحسین شرف‌الدین عاملی اجازه روایت داشت <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴.</ref>.
زنجانی در سال ۱۳۴۶ق/ ۱۳۰۶ش به [[قم]] رفت <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۳۴۱/۳.</ref> و از درس [[میرزامحمدصادق خاتون‌آبادی]] (م۱۳۴۹ق)، [[محمدرضا نجفی اصفهانی]] (م۱۳۶۲ق) و [[شیخ‌عبدالکریم حائری یزدی]] استفاده کرد <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۶.</ref>. وی که با امام‌خمینی هم‌درس و هم‌بحث بود <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۶۵۱ ـ ۶۵۲.</ref>، ده سال در درس حائری شرکت کرد <ref>خیابانی تبریزی، علمای معاصر، ۴۳۰.</ref> و درس ایشان را نوشت <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۶ ـ ۱۱۷.</ref>. وی از سیدمحسن امین عاملی، محمدرضا مسجدشاهی، حائری یزدی و [[شیخ‌عباس قمی]] و سیدعبدالحسین شرف‌الدین عاملی اجازه روایت داشت <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴.</ref>.


زنجانی عالمی خودساخته <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۵؛ جواهر کلام، تربت پاکان، ۱/۳۳۷.</ref>، بی‌تکلف، [[فروتن]] <ref>کریمی جهرمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، ۹ ـ ۱۰.</ref>، آزاده و شجاع بود و مطالبی را که دیگران جرئت گفتن آن را نداشتند، به زبان می‌آورد <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۳.</ref>. بسیار قرآن [[تلاوت]] می‌کرد <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۴؛ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.</ref>، از [[خشک مقدسی]]، بیزار و از اشخاص متظاهر به [[تقوا]] و خرافی که به حقوق دیگران بی‌قید بودند، متنفر بود <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۵.</ref>.
زنجانی عالمی خودساخته <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۵؛ جواهر کلام، تربت پاکان، ۱/۳۳۷.</ref>، بی‌تکلف، [[فروتنی|فروتن]] <ref>کریمی جهرمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، ۹ ـ ۱۰.</ref>، آزاده و شجاع بود و مطالبی را که دیگران جرئت گفتن آن را نداشتند، به زبان می‌آورد <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۳.</ref>. بسیار قرآن [[تلاوت]] می‌کرد <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۴؛ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.</ref>، از خشک مقدسی، بیزار و از اشخاص متظاهر به [[تقوا]] و خرافی که به حقوق دیگران بی‌قید بودند، متنفر بود <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۵.</ref>.


زنجانی به مبانی فقهی احاطه داشت و تسلط وی بر کتاب فقهی [[جواهر الکلام]] شگفتی دیگران را برانگیخته بود <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۷.</ref>. وی اعتقاد داشت دین جوابگوی نیازهای مردم است و فقه اسلامی قابل اجرا‌شدن <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۸.</ref>. او به ادبیات فارسی مسلط بود و از نوشتن مطالب غیر مفید پرهیز می‌کرد <ref>مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.</ref> و از دستاوردهای علمی تازه بشر مانند رادیو استقبال می‌کرد و آن را وسیله‌ای برای خبررسانی می‌دانست <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۸.</ref>. پس از آنکه در سال ۱۳۴۴ق [[عبدالعزیز‌بن‌سعود]]، [[قبور ائمه(ع)]] را در [[قبرستان بقیع]] مدینه خراب کرد، زنجانی که در آن زمان در [[زنجان]] بود با میرزامهدی میرزایی، از دیگر علمای زنجان، در نامه‌هایی از علمای شهرها خواستند [[روز هشتم شوال]] را برای ابراز انزجار از این جنایت تعطیل کنند <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۹ ـ ۱۲۰.</ref>. زنجانی بر ضرورت تقویت هم‌زمان [[حوزه قم]] و [[نجف]] برای رویارویی با تهدیدهای [[رژیم پهلوی]] علیه حوزه تأکید داشت <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>.
زنجانی به مبانی فقهی احاطه داشت و تسلط وی بر کتاب فقهی [[جواهر الکلام]] شگفتی دیگران را برانگیخته بود <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۷.</ref>. وی اعتقاد داشت دین جوابگوی نیازهای [[مردم]] است و فقه اسلامی قابل اجرا‌شدن <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۸.</ref>. او به ادبیات فارسی مسلط بود و از نوشتن مطالب غیر مفید پرهیز می‌کرد <ref>مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.</ref> و از دستاوردهای علمی تازه بشر مانند رادیو استقبال می‌کرد و آن را وسیله‌ای برای خبررسانی می‌دانست <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۸.</ref>. پس از آنکه در سال ۱۳۴۴ق [[عبدالعزیز‌بن‌سعود]]، [[قبور ائمه(ع)]] را در [[قبرستان بقیع]] مدینه خراب کرد، زنجانی که در آن زمان در [[زنجان]] بود با میرزامهدی میرزایی، از دیگر علمای زنجان، در نامه‌هایی از علمای شهرها خواستند [[روز هشتم شوال]] را برای ابراز انزجار از این جنایت تعطیل کنند <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۹ ـ ۱۲۰.</ref>. زنجانی بر ضرورت تقویت هم‌زمان [[حوزه قم]] و [[نجف]] برای رویارویی با تهدیدهای [[رژیم پهلوی]] علیه حوزه تأکید داشت <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>.


زنجانی در حوزه قم جایگاهی ممتاز داشت؛ چنان‌که علما در مسائل مهم با وی [[مشورت]] می‌کردند <ref>گلپایگانی، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، ۱۲۷.</ref>. [[سیدصدرالدین صدر]]، [[سیدمحمد حجت]] و [[سیدمحمدتقی خوانساری]] معروف به مراجع ثلاث، برای وی احترام بسیار قائل بودند و جلسات مشترک آنان گاه در خانه زنجانی برگزار می‌شد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶ ـ ۵۶۷.</ref>. پس از درگذشت[[سیدحسین بروجردی]]، نام زنجانی در میان [[نخبگان حوزه]] به عنوان [[مرجع تقلید]] مطرح بود <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶.</ref>؛ ولی او دراین‌باره احساس وظیفه نکرد و بیشتر وقت خود را صرف تألیف و تحقیق کرد <ref>مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۷.</ref>. به گزارشی پس از درگذشت بروجردی، زنجانی برای تقویت حوزه قم و تثبیت [[مرجعیت]] در [[ایران]]، مرجعیت [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[سیدکاظم شریعتمداری]] را (برای جذب مردم [[آذربایجان]] به حوزه علمیه قم) تأیید کرد <ref>صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۱۱۳؛ بیات، مصاحبه حضوری.</ref>. سیدمحمد حجت در [[حرم فاطمه معصومه(س)]] نماز می‌خواند و در نبود وی سیداحمد زنجانی [[نماز]] را برپا می‌کرد و پس از درگذشت حجت، اقامه جماعت به زنجانی سپرده شد <ref>عراقچی، خاطرات آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی عراقچی همدانی، ۹۴؛ کریمی جهرمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، ۸.</ref>. [[امام‌خمینی]] مقید بود [[نماز ظهر و عصر]] را به سیداحمد زنجانی [[اقتدا]] کند <ref>رسولی محلاتی، مجله حوزه، ۶۴.</ref> و در نبود زنجانی ایشان نماز را اقامه می‌کرد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۶۴۳.</ref>.
زنجانی در حوزه قم جایگاهی ممتاز داشت؛ چنان‌که علما در مسائل مهم با وی [[مشورت]] می‌کردند <ref>گلپایگانی، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، ۱۲۷.</ref>. [[سیدصدرالدین صدر]]، [[سیدمحمد حجت]] و [[سیدمحمدتقی خوانساری]] معروف به مراجع ثلاث، برای وی احترام بسیار قائل بودند و جلسات مشترک آنان گاه در خانه زنجانی برگزار می‌شد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶ ـ ۵۶۷.</ref>. پس از درگذشت [[سیدحسین بروجردی]]، نام زنجانی در میان نخبگان حوزه به عنوان [[مرجع تقلید]] مطرح بود <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶.</ref>؛ ولی او دراین‌باره احساس وظیفه نکرد و بیشتر وقت خود را صرف تألیف و تحقیق کرد <ref>مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۷.</ref>. به گزارشی پس از درگذشت بروجردی، زنجانی برای تقویت حوزه قم و تثبیت [[مرجعیت]] در [[ایران]]، مرجعیت [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[سیدکاظم شریعتمداری]] را (برای جذب مردم [[آذربایجان]] به حوزه علمیه قم) تأیید کرد <ref>صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۱۱۳؛ بیات، مصاحبه حضوری.</ref>. سیدمحمد حجت در [[حرم فاطمه معصومه(س)]] نماز می‌خواند و در نبود وی سیداحمد زنجانی [[نماز]] را برپا می‌کرد و پس از درگذشت حجت، اقامه جماعت به زنجانی سپرده شد <ref>عراقچی، خاطرات آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی عراقچی همدانی، ۹۴؛ کریمی جهرمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، ۸.</ref>. [[امام‌خمینی]] مقید بود [[نماز ظهر و عصر]] را به سیداحمد زنجانی [[اقتدا]] کند <ref>رسولی محلاتی، مجله حوزه، ۶۴.</ref> و در نبود زنجانی ایشان نماز را اقامه می‌کرد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۶۴۳.</ref>.


زنجانی که در حوزه زنجان دروس سطح میانی را درس می‌داد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۳۱.</ref>، پس از مهاجرت به قم آن را ادامه داد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا؛ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.</ref>. برخی از شاگردان او عبارت‌اند از: سیدستار میانجی، سیدناصرالدین آرام قمی، صدرالدین لنگرانی، [[موسی عباسی زنجانی]] و [[سیدیونس اردبیلی]] <ref>ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱۸، ۴۰۵، ۴۱۳ و ۴۲۶.</ref>. پس از درگذشت حائری یزدی و مرجعیت سیدمحمد حجت، پاسخ به [[استفتائات فقهی]] وی بر عهده زنجانی قرار گرفت <ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۶۶ ـ ۱۶۷.</ref>. فعالیت‌های اجتماعی وی پس از آمدن به قم نیز ادامه یافت. نظارت بر مدرسه حجتیه از سوی حجت <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>، حاشیه‌نویسی بر مسائل فقهی با شرکت عده‌ای از علما <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶ ـ ۵۶۷.</ref> و نیز مباحثه با امام‌خمینی درباره برخی از [[مسائل فقهی]] <ref>سبحانی، ابعاد شخصیت حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، ۱۷.</ref>، از فعالیت‌های زنجانی بود.
زنجانی که در حوزه زنجان دروس سطح میانی را درس می‌داد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۳۱.</ref>، پس از مهاجرت به قم آن را ادامه داد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا؛ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.</ref>. برخی از شاگردان او عبارت‌اند از: سیدستار میانجی، سیدناصرالدین آرام قمی، صدرالدین لنگرانی، [[موسی عباسی زنجانی]] و [[سیدیونس اردبیلی]] <ref>ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱۸، ۴۰۵، ۴۱۳ و ۴۲۶.</ref>. پس از درگذشت حائری یزدی و مرجعیت سیدمحمد حجت، پاسخ به [[استفتائات فقهی]] وی بر عهده زنجانی قرار گرفت <ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۶۶ ـ ۱۶۷.</ref>. فعالیت‌های اجتماعی وی پس از آمدن به قم نیز ادامه یافت. نظارت بر مدرسه حجتیه از سوی حجت <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>، حاشیه‌نویسی بر مسائل فقهی با شرکت عده‌ای از علما <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶ ـ ۵۶۷.</ref> و نیز مباحثه با امام‌خمینی درباره برخی از [[مسائل فقهی]] <ref>سبحانی، ابعاد شخصیت حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، ۱۷.</ref>، از فعالیت‌های زنجانی بود.
زنجانی در جلساتی که با حضور امام‌خمینی، سیدکاظم شریعتمداری، مرتضی حائری، [[سیدمحمد داماد]] و سیدمحمدرضا گلپایگانی درباره بررسی مسائل حوزه و مرجعیت تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد <ref>گلپایگانی، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، ۱۲۷.</ref>. در [[مهر]] ۱۳۲۸ سیدحسین بروجردی سه گروه را برای اصلاح امور اداری و آموزشی حوزه معین کرد: هیئتی برای رسیدگی به [[امور طلاب]] و مدارس و هیئتی برای [[امتحان خارج]] تازه‌واردان به حوزه و گروه سوم برای آزمون‌گرفتن درس‌های [[مقدمات]] و [[سطح]]، که زنجانی در گروه اول و امام‌خمینی در گروه دوم عضو بودند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷.</ref> {{ببینید|حوزه علمیه قم}}. همچنین بروجردی وی را برای رسیدگی به [[امور قضایی]] روحانیان تعیین کرد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۳.</ref>.
زنجانی در جلساتی که با حضور امام‌خمینی، سیدکاظم شریعتمداری، مرتضی حائری، [[سیدمحمد داماد]] و سیدمحمدرضا گلپایگانی درباره بررسی مسائل حوزه و مرجعیت تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد <ref>گلپایگانی، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، ۱۲۷.</ref>. در [[مهر]] ۱۳۲۸ سیدحسین بروجردی سه گروه را برای اصلاح امور اداری و آموزشی حوزه معین کرد: هیئتی برای رسیدگی به امور [[طلاب]] و مدارس و هیئتی برای امتحان خارج تازه‌واردان به حوزه و گروه سوم برای آزمون‌گرفتن درس‌های [[مقدمات]] و [[سطح]]، که زنجانی در گروه اول و امام‌خمینی در گروه دوم عضو بودند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷.</ref> {{ببینید|حوزه علمیه قم}}. همچنین بروجردی وی را برای رسیدگی به [[امور قضایی]] روحانیان تعیین کرد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۳.</ref>.


امام‌خمینی که همواره در پی دوستانِ موافق و متدین، و برپایی مجالس انس مفید و به دور از [[غیبت]] بود، سیداحمد در ردیف دوستان صمیمی ایشان قرار گرفت. او به امام‌خمینی بسیار ارادت می‌ورزید <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴؛ زریاب خویی، امام به روایت دانشوران، ۱۸۶.</ref> و از ایشان تعبیر به «رفیق» می‌کرد و در خانه نیز از «حاج‌آقا روح‌الله» بسیار یاد می‌کرد. آن دو، همفکر و همراه بودند. تقید به [[عبادت]] و روحیه [[آزادگی]] و مبارزه با [[تحجر]] و نیز روحیه [[شوخ‌طبعی]] از وجوه مشترک آن دو بود <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴؛ مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.</ref>. آن دو همچنین اهل ذوق و ظرافت‌های ادبی و شعری بودند و همین امر موجب رفاقت هرچه بیشتر آنان شده بود <ref>مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.</ref>. آنان با یکدیگر [[مسافرت]] ازجمله سفر زیارتی به [[مشهد]] می‌رفتند <ref>رجائی‌نژاد، یادی از صاحبان باغ خضراء، ۷.</ref> و به یکدیگر [[نامه]] می‌نوشتند <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۷ ـ ۵۹۸.</ref> و به [[پیاده‌روی]] می‌رفتند <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۲۶ ـ ۶۲۷.</ref>.
امام‌خمینی که همواره در پی دوستانِ موافق و متدین، و برپایی مجالس انس مفید و به دور از [[غیبت]] بود، سیداحمد در ردیف دوستان صمیمی ایشان قرار گرفت. او به امام‌خمینی بسیار ارادت می‌ورزید <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴؛ زریاب خویی، امام به روایت دانشوران، ۱۸۶.</ref> و از ایشان تعبیر به «رفیق» می‌کرد و در خانه نیز از «حاج‌آقا روح‌الله» بسیار یاد می‌کرد. آن دو، همفکر و همراه بودند. تقید به [[عبادت]] و روحیه [[آزادگی]] و مبارزه با [[تحجر]] و نیز روحیه شوخ‌طبعی از وجوه مشترک آن دو بود <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴؛ مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.</ref>. آن دو همچنین اهل ذوق و ظرافت‌های ادبی و شعری بودند و همین امر موجب رفاقت هرچه بیشتر آنان شده بود <ref>مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.</ref>. آنان با یکدیگر مسافرت ازجمله سفر زیارتی به [[مشهد]] می‌رفتند <ref>رجائی‌نژاد، یادی از صاحبان باغ خضراء، ۷.</ref> و به یکدیگر نامه می‌نوشتند <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۷ ـ ۵۹۸.</ref> و به پیاده‌روی می‌رفتند <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۲۶ ـ ۶۲۷.</ref>.


آگاهی از مسائل روز و آشنایی با افکار نو و نشریات روز وجه مشترک دیگر آن دو بود؛ چنان‌که امام‌خمینی از زنجانی مطالبی را از روزنامه‌ای فکاهی، که در قفقاز منتشر شده و در آن نکته‌هایی به صورت کاریکاتور درباره مباحثه طلبه‌های حوزه مطرح ‌شده بود، نقل کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۰۲.</ref>. زنجانی و امام‌خمینی به جنبه‌های اخلاقی در حوزه اهتمام ویژه‌ای داشتند و در تدریس نکته‌های اخلاقی بیان می‌کردند <ref>کاظمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، ۱۵.</ref>. زنجانی واسطه دریافت [[وجوهات شرعی]] برای [[امام‌خمینی]] بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۷.</ref> و وی را معرف [[وکلای امام‌خمینی]] می‌خواندند. [[سیدجلال‌الدین همدانی]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۶۳.</ref>، [[بیوک خاتمی زنجانی]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۵۱۱.</ref> و [[علی اوسطی تهرانی]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۸۰.</ref>، ازجمله کسانی بودند که سیداحمد زنجانی به امام‌خمینی معرفی کرد.
آگاهی از مسائل روز و آشنایی با افکار نو و نشریات روز وجه مشترک دیگر آن دو بود؛ چنان‌که امام‌خمینی از زنجانی مطالبی را از روزنامه‌ای فکاهی، که در قفقاز منتشر شده و در آن نکته‌هایی به صورت کاریکاتور درباره مباحثه طلبه‌های حوزه مطرح ‌شده بود، نقل کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۰۲.</ref>. زنجانی و امام‌خمینی به جنبه‌های اخلاقی در حوزه اهتمام ویژه‌ای داشتند و در تدریس نکته‌های اخلاقی بیان می‌کردند <ref>کاظمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، ۱۵.</ref>. زنجانی واسطه دریافت [[وجوهات شرعی]] برای [[امام‌خمینی]] بود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۷.</ref> و وی را معرف [[وکلای امام‌خمینی]] می‌خواندند. [[سیدجلال‌الدین همدانی]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۶۳.</ref>، [[بیوک خاتمی زنجانی]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۵۱۱.</ref> و [[علی اوسطی تهرانی]] <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۸۰.</ref>، ازجمله کسانی بودند که سیداحمد زنجانی به امام‌خمینی معرفی کرد.
خط ۲۲: خط ۲۲:
رژیم پهلوی در سال ۱۳۴۱ لوایح شش‌گانه موسوم به [[انقلاب سفید]] درباره اصلاحات اجتماعی و سیاسی بر پایه سیاست [[امریکا]] در منطقه را مطرح کرد. [[اصلاحات ارضی]] و برابری سیاسی زنان و مردان از مواد مطرح در این طرح بود <ref>شیرخانی و رجائی‌نژاد، از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی، ۶۹.</ref>. رژیم در صدد برآمد آن را به نظرخواهی عمومی بگذارد. علمای بزرگ [[قم]] ازجمله سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدکاظم شریعتمداری، مرتضی حائری، سیدمحمدحسین طباطبایی، سیدمحمد محقق داماد، [[سیدمرتضی لنگرودی]]، [[میرزاهاشم آملی]] و سیداحمد زنجانی، برای تبادل نظر دراین‌باره گرد آمدند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۵۰؛ سلیمی، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، ۲۲.</ref>. امام‌خمینی در این جلسه ضمن تشریح برنامه‌های [[حکومت پهلوی]]، علما را به [[مبارزه]] با همه‌پرسی دعوت کرد <ref>سلیمی، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، ۲۲.</ref>. آنان با صدور اعلامیه‌ای ضمن تأکید بر احترام [[زنان]] در [[اسلام]]، اختلاط زنان و مردان را خلاف [[فرهنگ دینی]] و طرح مطرح‌شده از سوی [[محمدرضا پهلوی]] را صوری و برخلاف [[قانون اساسی]] دانستند و تأکید کردند [[روحانیت]]، تکلیف دینی و وجدانی خود می‌داند که مصالح و مفاسد را به دولت‌ها و به جامعه مسلمانان گوشزد کند و از بی‌توجهی رژیم پهلوی به قوانین دینی و ضروریات مذهبی انتقاد کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۵ ـ ۱۵۰.</ref>؛ سپس همراه با سیدمحمد محقق داماد، مرتضی حائری و میرزاهاشم آملی با فرستادن تلگرامی به محمدرضا پهلوی، آن مصوبه را مخالف با مصالح عالی اسلام و کشور و سلطنت دانستند و خواستار حذف آن شدند <ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۲/۱۹.</ref> {{ببینید|انقلاب سفید}}.
رژیم پهلوی در سال ۱۳۴۱ لوایح شش‌گانه موسوم به [[انقلاب سفید]] درباره اصلاحات اجتماعی و سیاسی بر پایه سیاست [[امریکا]] در منطقه را مطرح کرد. [[اصلاحات ارضی]] و برابری سیاسی زنان و مردان از مواد مطرح در این طرح بود <ref>شیرخانی و رجائی‌نژاد، از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی، ۶۹.</ref>. رژیم در صدد برآمد آن را به نظرخواهی عمومی بگذارد. علمای بزرگ [[قم]] ازجمله سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدکاظم شریعتمداری، مرتضی حائری، سیدمحمدحسین طباطبایی، سیدمحمد محقق داماد، [[سیدمرتضی لنگرودی]]، [[میرزاهاشم آملی]] و سیداحمد زنجانی، برای تبادل نظر دراین‌باره گرد آمدند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۵۰؛ سلیمی، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، ۲۲.</ref>. امام‌خمینی در این جلسه ضمن تشریح برنامه‌های [[حکومت پهلوی]]، علما را به [[مبارزه]] با همه‌پرسی دعوت کرد <ref>سلیمی، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، ۲۲.</ref>. آنان با صدور اعلامیه‌ای ضمن تأکید بر احترام [[زنان]] در [[اسلام]]، اختلاط زنان و مردان را خلاف [[فرهنگ دینی]] و طرح مطرح‌شده از سوی [[محمدرضا پهلوی]] را صوری و برخلاف [[قانون اساسی]] دانستند و تأکید کردند [[روحانیت]]، تکلیف دینی و وجدانی خود می‌داند که مصالح و مفاسد را به دولت‌ها و به جامعه مسلمانان گوشزد کند و از بی‌توجهی رژیم پهلوی به قوانین دینی و ضروریات مذهبی انتقاد کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۵ ـ ۱۵۰.</ref>؛ سپس همراه با سیدمحمد محقق داماد، مرتضی حائری و میرزاهاشم آملی با فرستادن تلگرامی به محمدرضا پهلوی، آن مصوبه را مخالف با مصالح عالی اسلام و کشور و سلطنت دانستند و خواستار حذف آن شدند <ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۲/۱۹.</ref> {{ببینید|انقلاب سفید}}.


همچنین جلسه مهم علمای بزرگ قم درباره حادثه [[پانزده خرداد]] در خانه زنجانی برگزار شد و اعلامیه‌های امام‌خمینی نیز در زیرزمین خانه او چاپ و تکثیر گردید <ref>کاظمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، ۱۵.</ref>. پیش از بازداشت امام‌خمینی، زنجانی با اطلاعاتی که از طریق برخی از بزرگان زنجان و مرتبط با دربار، به دست آورده بود، ایشان را در جریان توطئه دربار برای بازداشت ایشان قرار داد <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.</ref>. سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) از ارتباط امام‌خمینی با زنجانی اطلاع و آن را زیر نظر داشت؛ چنان‌که شرکت امام‌خمینی در مجلس ترحیم درگذشت خواهر زنجانی در گزارش‌های ساواک آمده است <ref>رجائی‌نژاد، یادی از صاحبان باغ خضراء، ۷.</ref>. در پی بازداشت امام‌خمینی پس از سخنرانی [[فیضیه]] در پانزده خرداد و اعزام ایشان به [[تهران]] و تحت‌نظربودن در [[قیطریه]]، زنجانی نامه‌ای برای ایشان نوشت و در آن با شعری، از دوری ایشان ابراز دلتنگی کرد <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴.</ref>. امام‌خمینی در موردی تایید وی را در هزینه‌کردن [[سهم امام]] در ساخت [[حمام]] را [[تنفیذ]] کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۷.</ref>. پس از [[تبعید امام‌خمینی]] در [[آبان]] ۱۳۴۳ از [[ایران]]، رابطه میان آن دو ادامه داشت؛ ازجمله امام‌خمینی پس از باخبرشدن از بیماری زنجانی با نامه از وی احوال‌پرسی و ابراز کرد با دست به گریبان بودن با حوادث پیری و گرفتاری‌ها، برای حسن عاقبت از وی التماس دعا دارد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۷.</ref>.
همچنین جلسه مهم علمای بزرگ قم درباره حادثه [[پانزده خرداد]] در خانه زنجانی برگزار شد و اعلامیه‌های امام‌خمینی نیز در زیرزمین خانه او چاپ و تکثیر گردید <ref>کاظمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، ۱۵.</ref>. پیش از بازداشت امام‌خمینی، زنجانی با اطلاعاتی که از طریق برخی از بزرگان زنجان و مرتبط با دربار، به دست آورده بود، ایشان را در جریان توطئه دربار برای بازداشت ایشان قرار داد <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.</ref>. سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) از ارتباط امام‌خمینی با زنجانی اطلاع و آن را زیر نظر داشت؛ چنان‌که شرکت امام‌خمینی در مجلس ترحیم درگذشت خواهر زنجانی در گزارش‌های ساواک آمده است <ref>رجائی‌نژاد، یادی از صاحبان باغ خضراء، ۷.</ref>. در پی بازداشت امام‌خمینی پس از سخنرانی [[فیضیه]] در پانزده خرداد و اعزام ایشان به [[تهران]] و تحت‌نظربودن در [[قیطریه]]، زنجانی نامه‌ای برای ایشان نوشت و در آن با شعری، از دوری ایشان ابراز دلتنگی کرد <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴.</ref>. امام‌خمینی در موردی تایید وی را در هزینه‌کردن [[سهم امام]] در ساخت حمام را تنفیذ کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۷.</ref>. پس از [[تبعید امام‌خمینی]] در [[آبان]] ۱۳۴۳ از [[ایران]]، رابطه میان آن دو ادامه داشت؛ ازجمله امام‌خمینی پس از باخبرشدن از بیماری زنجانی با نامه از وی احوال‌پرسی و ابراز کرد با دست به گریبان بودن با حوادث پیری و گرفتاری‌ها، برای حسن عاقبت از وی التماس دعا دارد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۷.</ref>.


زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق/ ۵/۸/۱۳۵۲ش از دنیا رفت و پس از [[تشییع]] <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۳.</ref>، در صحن بزرگ [[فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۶۰۲ ـ ۶۰۳.</ref>. امام‌خمینی در نامه‌ای به فرزند ارشد وی، [[سیدموسی شبیری زنجانی]]، درگذشت او را تسلیت گفت و با طلب رحمت و ابراز لطف به وی یادآور شد از پدر او خاطرات فراموش‌ناشدنی بسیاری دارد و روزهای همنشینی با وی را بی‌نظیر خواند <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴.</ref>.
زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق/ ۵/۸/۱۳۵۲ش از دنیا رفت و پس از [[تشییع]] <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۳.</ref>، در صحن بزرگ [[فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۶۰۲ ـ ۶۰۳.</ref>. امام‌خمینی در نامه‌ای به فرزند ارشد وی، [[سیدموسی شبیری زنجانی]]، درگذشت او را تسلیت گفت و با طلب رحمت و ابراز لطف به وی یادآور شد از پدر او خاطرات فراموش‌ناشدنی بسیاری دارد و روزهای همنشینی با وی را بی‌نظیر خواند <ref>شبیری زنجانی، حریم امام، ۴.</ref>.


زنجانی دارای سه پسر و سه دختر بوده است. سیدموسی شبیری زنجانی از [[مراجع تقلید]]، سیدجعفر شبیری شاغل در [[مناصب قضایی]] و سیدابراهیم شبیری، از [[مدرسان]] و [[ائمه جماعت]] تهران پسران زنجانی‌اند <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۵ ـ ۱۲۶.</ref> و سیدابوالفضل فاضلی، سیدابوالفضل مصطفوی و سیدابوالفضل میرمحمدی دامادهای او هستند <ref>معینی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله زنجانی، ۲۰.</ref>.
زنجانی دارای سه پسر و سه دختر بوده است. سیدموسی شبیری زنجانی از [[مراجع تقلید]]، سیدجعفر شبیری شاغل در [[مناصب قضایی]] و سیدابراهیم شبیری، از [[مدرسان]] و [[ائمه جماعت]] تهران پسران زنجانی‌اند <ref>باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۵ ـ ۱۲۶.</ref> و سیدابوالفضل فاضلی، سیدابوالفضل مصطفوی و سیدابوالفضل میرمحمدی دامادهای او هستند <ref>معینی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله زنجانی، ۲۰.</ref>.
سیدموسی شبیری زنجانی، متولد هشتم [[رمضان]] ۱۳۴۶ق/ ۱۰ اسفند ۱۳۰۶ش در قم و از [[اساتید]] و [[مراجع حوزه علمیه قم]] و دارای آثار فقهی و رجالی چندی است. وی به سبب دوستی دیرین پدر خود با امام‌خمینی و نیز شخصیت خود وی همواره مورد توجه امام‌خمینی بوده است و در روز دوم ورود ایشان به [[ایران]] به همراه [[علی احمدی میانه‌جی]] به دیدار ایشان رفت <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۴/۶۱۲.</ref>. وی در استفتایی نظر امام‌خمینی را درباره [[خمس]] چیزهایی که در میان سال یا پس از آن از نیاز شخص خارج شده است و تفاوت نظر ایشان در دو کتاب [[تحریر الوسیله]] و تعلیقه بر[[عروة الوثقی]] پرسیده است و امام‌خمینی همراه با پاسخ، خواستار توفیق و تأیید او شده و از وی درخواست [[دعا]] کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۳۷ ـ ۲۳۸.</ref>؛ چنان‌که ایشان در اجازه‌ای شفاهی و حضوری به وی او را دارای همه اختیاراتی شمرده که خود دارد <ref>شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب صوم.</ref>
سیدموسی شبیری زنجانی، متولد هشتم [[رمضان]] ۱۳۴۶ق/ ۱۰ اسفند ۱۳۰۶ش در قم و از اساتید و مراجع حوزه علمیه قم و دارای آثار فقهی و رجالی چندی است. وی به سبب دوستی دیرین پدر خود با امام‌خمینی و نیز شخصیت خود وی همواره مورد توجه امام‌خمینی بوده است و در روز دوم ورود ایشان به [[ایران]] به همراه [[علی احمدی میانه‌جی]] به دیدار ایشان رفت <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۴/۶۱۲.</ref>. وی در استفتایی نظر امام‌خمینی را درباره [[خمس]] چیزهایی که در میان سال یا پس از آن از نیاز شخص خارج شده است و تفاوت نظر ایشان در دو کتاب [[تحریر الوسیله]] و تعلیقه بر [[عروة الوثقی]] پرسیده است و امام‌خمینی همراه با پاسخ، خواستار توفیق و تأیید او شده و از وی درخواست [[دعا]] کرده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۳۷ ـ ۲۳۸.</ref>؛ چنان‌که ایشان در اجازه‌ای شفاهی و حضوری به وی او را دارای همه اختیاراتی شمرده که خود دارد <ref>شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب صوم.</ref>
==آثار==
==آثار==
سیداحمد زنجانی دارای آثار فقهی، اجتماعی و ادبی گوناگونی است ازجمله: رساله فقهی رضاعیه، صید و ذباحه <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴ ـ ۱۸۵.</ref>، ردّ بر [[قصیمی]] (از [[علمای وهابی]])، تعلیقه بر الفقه علی المذاهب الاربعه، حاشیه بر عروة الوثقی، [[رسائل]] و [[کفایة الاصول]] <ref>زنجانی، الکلام یجرّ، ۱ ـ ۲/۴۶۱ ـ ۴۶۳.</ref>، الکلام یجرّ الکلام <ref>آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۱۸/۱۱۲.</ref>، ایمان و رجعت در نقد انکار رجعت از سوی شریعت سنگلجی و مستثنیات الاحکام <ref>زنجانی، الکلام یجرّ، ۱ ـ ۲/۴۶۱.</ref>. امام‌خمینی از کتاب [[الکلام یجر الکلام]] با اعجاب یاد می‌کرد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۲۳.</ref> و نیز درکتاب [[کشف اسرار]] اشاره کرده است در زمان [[رضاشاه پهلوی]] به کتاب ایمان و رجعت اجازه انتشار ندادند (۳۳۳)؛ اما بعدها منتشر شد.
سیداحمد زنجانی دارای آثار فقهی، اجتماعی و ادبی گوناگونی است ازجمله: رساله فقهی رضاعیه، صید و ذباحه <ref>زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴ ـ ۱۸۵.</ref>، ردّ بر [[قصیمی]] (از [[وهابیت|علمای وهابی]])، تعلیقه بر الفقه علی المذاهب الاربعه، حاشیه بر عروة الوثقی، [[رسائل]] و [[کفایة الاصول]] <ref>زنجانی، الکلام یجرّ، ۱ ـ ۲/۴۶۱ ـ ۴۶۳.</ref>، الکلام یجرّ الکلام <ref>آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۱۸/۱۱۲.</ref>، ایمان و رجعت در نقد انکار [[رجعت]] از سوی شریعت سنگلجی و مستثنیات الاحکام <ref>زنجانی، الکلام یجرّ، ۱ ـ ۲/۴۶۱.</ref>. امام‌خمینی از کتاب [[الکلام یجر الکلام]] با اعجاب یاد می‌کرد <ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۲۳.</ref> و نیز درکتاب [[کشف اسرار]] اشاره کرده است در زمان [[رضاشاه پهلوی]] به کتاب ایمان و رجعت اجازه انتشار ندادند<ref>امام‌خمینی، کشف اسرار،  ۳۳۳.</ref>؛ اما بعدها منتشر شد.
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس|2}}
{{پانویس|2}}
خط ۶۶: خط ۶۶:
{{پایان}}
{{پایان}}
==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
سیدعباس رضوی، [https://books.khomeini.ir/10006/60/ سیداحمد زنجانی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج6، ص60-65.
سیدعباس رضوی، [https://books.khomeini.ir/10006/60/ سیداحمد زنجانی]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۰-۶۵.
[[رده:مقاله‌های نیازمند بازنگری]]
[[رده:مقاله‌های ارزیابی‌شده]]
[[رده:مقاله‌های بدون تغییرمسیر]]
[[رده:مقاله‌های نیازمند جعبه اطلاعات]]

نسخهٔ ‏۱۷ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۰۰:۰۲

زنجانی، سیداحمد، از مدرسان حوزه علمیه و از دوستان امام‌خمینی در قم است.

زندگی‌نامه

سیداحمد حسینی (شبیری) زنجانی در چهارم صفر ۱۳۰۸ق/ ۲۸ شهریور ۱۲۶۹ش در زنجان به دنیا آمد [۱]. پدرش سیدعنایت‌الله از شاگردان آخوند ملاقربانعلی زنجانی بود [۲] و در حدود ۱۲۸۸ق/ ۱۲۵۰ش از روستاهای میانه به زنجان رفت و در این شهر ازدواج کرد و سال ۱۳۴۳ق/ ۱۳۰۳ش درگذشت [۳].

سیداحمد زنجانی دوره مقدمات، سطح عالی و بخشی از درس خارج را در مدرسه شاهی و مدرسه سیّد زنجان [۴] نزد زین‌العابدین زنجانی، میرزاعبدالرحیم فقاهتی، محمدکاظم خراسانی، میرزاابراهیم فلکی حکمی زنجانی [۵]، عبدالکریم خوئینی زنجانی، میرزااحمد زنجانی، سیدحسن زنجانی، محمد آقازاده [۶] و آخوند محمدتقی [۷] گذراند.

زنجانی در سال ۱۳۴۶ق/ ۱۳۰۶ش به قم رفت [۸] و از درس میرزامحمدصادق خاتون‌آبادی (م۱۳۴۹ق)، محمدرضا نجفی اصفهانی (م۱۳۶۲ق) و شیخ‌عبدالکریم حائری یزدی استفاده کرد [۹]. وی که با امام‌خمینی هم‌درس و هم‌بحث بود [۱۰]، ده سال در درس حائری شرکت کرد [۱۱] و درس ایشان را نوشت [۱۲]. وی از سیدمحسن امین عاملی، محمدرضا مسجدشاهی، حائری یزدی و شیخ‌عباس قمی و سیدعبدالحسین شرف‌الدین عاملی اجازه روایت داشت [۱۳].

زنجانی عالمی خودساخته [۱۴]، بی‌تکلف، فروتن [۱۵]، آزاده و شجاع بود و مطالبی را که دیگران جرئت گفتن آن را نداشتند، به زبان می‌آورد [۱۶]. بسیار قرآن تلاوت می‌کرد [۱۷]، از خشک مقدسی، بیزار و از اشخاص متظاهر به تقوا و خرافی که به حقوق دیگران بی‌قید بودند، متنفر بود [۱۸].

زنجانی به مبانی فقهی احاطه داشت و تسلط وی بر کتاب فقهی جواهر الکلام شگفتی دیگران را برانگیخته بود [۱۹]. وی اعتقاد داشت دین جوابگوی نیازهای مردم است و فقه اسلامی قابل اجرا‌شدن [۲۰]. او به ادبیات فارسی مسلط بود و از نوشتن مطالب غیر مفید پرهیز می‌کرد [۲۱] و از دستاوردهای علمی تازه بشر مانند رادیو استقبال می‌کرد و آن را وسیله‌ای برای خبررسانی می‌دانست [۲۲]. پس از آنکه در سال ۱۳۴۴ق عبدالعزیز‌بن‌سعود، قبور ائمه(ع) را در قبرستان بقیع مدینه خراب کرد، زنجانی که در آن زمان در زنجان بود با میرزامهدی میرزایی، از دیگر علمای زنجان، در نامه‌هایی از علمای شهرها خواستند روز هشتم شوال را برای ابراز انزجار از این جنایت تعطیل کنند [۲۳]. زنجانی بر ضرورت تقویت هم‌زمان حوزه قم و نجف برای رویارویی با تهدیدهای رژیم پهلوی علیه حوزه تأکید داشت [۲۴].

زنجانی در حوزه قم جایگاهی ممتاز داشت؛ چنان‌که علما در مسائل مهم با وی مشورت می‌کردند [۲۵]. سیدصدرالدین صدر، سیدمحمد حجت و سیدمحمدتقی خوانساری معروف به مراجع ثلاث، برای وی احترام بسیار قائل بودند و جلسات مشترک آنان گاه در خانه زنجانی برگزار می‌شد [۲۶]. پس از درگذشت سیدحسین بروجردی، نام زنجانی در میان نخبگان حوزه به عنوان مرجع تقلید مطرح بود [۲۷]؛ ولی او دراین‌باره احساس وظیفه نکرد و بیشتر وقت خود را صرف تألیف و تحقیق کرد [۲۸]. به گزارشی پس از درگذشت بروجردی، زنجانی برای تقویت حوزه قم و تثبیت مرجعیت در ایران، مرجعیت سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدکاظم شریعتمداری را (برای جذب مردم آذربایجان به حوزه علمیه قم) تأیید کرد [۲۹]. سیدمحمد حجت در حرم فاطمه معصومه(س) نماز می‌خواند و در نبود وی سیداحمد زنجانی نماز را برپا می‌کرد و پس از درگذشت حجت، اقامه جماعت به زنجانی سپرده شد [۳۰]. امام‌خمینی مقید بود نماز ظهر و عصر را به سیداحمد زنجانی اقتدا کند [۳۱] و در نبود زنجانی ایشان نماز را اقامه می‌کرد [۳۲].

زنجانی که در حوزه زنجان دروس سطح میانی را درس می‌داد [۳۳]، پس از مهاجرت به قم آن را ادامه داد [۳۴]. برخی از شاگردان او عبارت‌اند از: سیدستار میانجی، سیدناصرالدین آرام قمی، صدرالدین لنگرانی، موسی عباسی زنجانی و سیدیونس اردبیلی [۳۵]. پس از درگذشت حائری یزدی و مرجعیت سیدمحمد حجت، پاسخ به استفتائات فقهی وی بر عهده زنجانی قرار گرفت [۳۶]. فعالیت‌های اجتماعی وی پس از آمدن به قم نیز ادامه یافت. نظارت بر مدرسه حجتیه از سوی حجت [۳۷]، حاشیه‌نویسی بر مسائل فقهی با شرکت عده‌ای از علما [۳۸] و نیز مباحثه با امام‌خمینی درباره برخی از مسائل فقهی [۳۹]، از فعالیت‌های زنجانی بود. زنجانی در جلساتی که با حضور امام‌خمینی، سیدکاظم شریعتمداری، مرتضی حائری، سیدمحمد داماد و سیدمحمدرضا گلپایگانی درباره بررسی مسائل حوزه و مرجعیت تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد [۴۰]. در مهر ۱۳۲۸ سیدحسین بروجردی سه گروه را برای اصلاح امور اداری و آموزشی حوزه معین کرد: هیئتی برای رسیدگی به امور طلاب و مدارس و هیئتی برای امتحان خارج تازه‌واردان به حوزه و گروه سوم برای آزمون‌گرفتن درس‌های مقدمات و سطح، که زنجانی در گروه اول و امام‌خمینی در گروه دوم عضو بودند [۴۱] (ببینید: حوزه علمیه قم). همچنین بروجردی وی را برای رسیدگی به امور قضایی روحانیان تعیین کرد [۴۲].

امام‌خمینی که همواره در پی دوستانِ موافق و متدین، و برپایی مجالس انس مفید و به دور از غیبت بود، سیداحمد در ردیف دوستان صمیمی ایشان قرار گرفت. او به امام‌خمینی بسیار ارادت می‌ورزید [۴۳] و از ایشان تعبیر به «رفیق» می‌کرد و در خانه نیز از «حاج‌آقا روح‌الله» بسیار یاد می‌کرد. آن دو، همفکر و همراه بودند. تقید به عبادت و روحیه آزادگی و مبارزه با تحجر و نیز روحیه شوخ‌طبعی از وجوه مشترک آن دو بود [۴۴]. آن دو همچنین اهل ذوق و ظرافت‌های ادبی و شعری بودند و همین امر موجب رفاقت هرچه بیشتر آنان شده بود [۴۵]. آنان با یکدیگر مسافرت ازجمله سفر زیارتی به مشهد می‌رفتند [۴۶] و به یکدیگر نامه می‌نوشتند [۴۷] و به پیاده‌روی می‌رفتند [۴۸].

آگاهی از مسائل روز و آشنایی با افکار نو و نشریات روز وجه مشترک دیگر آن دو بود؛ چنان‌که امام‌خمینی از زنجانی مطالبی را از روزنامه‌ای فکاهی، که در قفقاز منتشر شده و در آن نکته‌هایی به صورت کاریکاتور درباره مباحثه طلبه‌های حوزه مطرح ‌شده بود، نقل کرده است [۴۹]. زنجانی و امام‌خمینی به جنبه‌های اخلاقی در حوزه اهتمام ویژه‌ای داشتند و در تدریس نکته‌های اخلاقی بیان می‌کردند [۵۰]. زنجانی واسطه دریافت وجوهات شرعی برای امام‌خمینی بود [۵۱] و وی را معرف وکلای امام‌خمینی می‌خواندند. سیدجلال‌الدین همدانی [۵۲]، بیوک خاتمی زنجانی [۵۳] و علی اوسطی تهرانی [۵۴]، ازجمله کسانی بودند که سیداحمد زنجانی به امام‌خمینی معرفی کرد.

رژیم پهلوی در سال ۱۳۴۱ لوایح شش‌گانه موسوم به انقلاب سفید درباره اصلاحات اجتماعی و سیاسی بر پایه سیاست امریکا در منطقه را مطرح کرد. اصلاحات ارضی و برابری سیاسی زنان و مردان از مواد مطرح در این طرح بود [۵۵]. رژیم در صدد برآمد آن را به نظرخواهی عمومی بگذارد. علمای بزرگ قم ازجمله سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدکاظم شریعتمداری، مرتضی حائری، سیدمحمدحسین طباطبایی، سیدمحمد محقق داماد، سیدمرتضی لنگرودی، میرزاهاشم آملی و سیداحمد زنجانی، برای تبادل نظر دراین‌باره گرد آمدند [۵۶]. امام‌خمینی در این جلسه ضمن تشریح برنامه‌های حکومت پهلوی، علما را به مبارزه با همه‌پرسی دعوت کرد [۵۷]. آنان با صدور اعلامیه‌ای ضمن تأکید بر احترام زنان در اسلام، اختلاط زنان و مردان را خلاف فرهنگ دینی و طرح مطرح‌شده از سوی محمدرضا پهلوی را صوری و برخلاف قانون اساسی دانستند و تأکید کردند روحانیت، تکلیف دینی و وجدانی خود می‌داند که مصالح و مفاسد را به دولت‌ها و به جامعه مسلمانان گوشزد کند و از بی‌توجهی رژیم پهلوی به قوانین دینی و ضروریات مذهبی انتقاد کند [۵۸]؛ سپس همراه با سیدمحمد محقق داماد، مرتضی حائری و میرزاهاشم آملی با فرستادن تلگرامی به محمدرضا پهلوی، آن مصوبه را مخالف با مصالح عالی اسلام و کشور و سلطنت دانستند و خواستار حذف آن شدند [۵۹] (ببینید: انقلاب سفید).

همچنین جلسه مهم علمای بزرگ قم درباره حادثه پانزده خرداد در خانه زنجانی برگزار شد و اعلامیه‌های امام‌خمینی نیز در زیرزمین خانه او چاپ و تکثیر گردید [۶۰]. پیش از بازداشت امام‌خمینی، زنجانی با اطلاعاتی که از طریق برخی از بزرگان زنجان و مرتبط با دربار، به دست آورده بود، ایشان را در جریان توطئه دربار برای بازداشت ایشان قرار داد [۶۱]. سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) از ارتباط امام‌خمینی با زنجانی اطلاع و آن را زیر نظر داشت؛ چنان‌که شرکت امام‌خمینی در مجلس ترحیم درگذشت خواهر زنجانی در گزارش‌های ساواک آمده است [۶۲]. در پی بازداشت امام‌خمینی پس از سخنرانی فیضیه در پانزده خرداد و اعزام ایشان به تهران و تحت‌نظربودن در قیطریه، زنجانی نامه‌ای برای ایشان نوشت و در آن با شعری، از دوری ایشان ابراز دلتنگی کرد [۶۳]. امام‌خمینی در موردی تایید وی را در هزینه‌کردن سهم امام در ساخت حمام را تنفیذ کرده است [۶۴]. پس از تبعید امام‌خمینی در آبان ۱۳۴۳ از ایران، رابطه میان آن دو ادامه داشت؛ ازجمله امام‌خمینی پس از باخبرشدن از بیماری زنجانی با نامه از وی احوال‌پرسی و ابراز کرد با دست به گریبان بودن با حوادث پیری و گرفتاری‌ها، برای حسن عاقبت از وی التماس دعا دارد [۶۵].

زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق/ ۵/۸/۱۳۵۲ش از دنیا رفت و پس از تشییع [۶۶]، در صحن بزرگ فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد [۶۷]. امام‌خمینی در نامه‌ای به فرزند ارشد وی، سیدموسی شبیری زنجانی، درگذشت او را تسلیت گفت و با طلب رحمت و ابراز لطف به وی یادآور شد از پدر او خاطرات فراموش‌ناشدنی بسیاری دارد و روزهای همنشینی با وی را بی‌نظیر خواند [۶۸].

زنجانی دارای سه پسر و سه دختر بوده است. سیدموسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید، سیدجعفر شبیری شاغل در مناصب قضایی و سیدابراهیم شبیری، از مدرسان و ائمه جماعت تهران پسران زنجانی‌اند [۶۹] و سیدابوالفضل فاضلی، سیدابوالفضل مصطفوی و سیدابوالفضل میرمحمدی دامادهای او هستند [۷۰]. سیدموسی شبیری زنجانی، متولد هشتم رمضان ۱۳۴۶ق/ ۱۰ اسفند ۱۳۰۶ش در قم و از اساتید و مراجع حوزه علمیه قم و دارای آثار فقهی و رجالی چندی است. وی به سبب دوستی دیرین پدر خود با امام‌خمینی و نیز شخصیت خود وی همواره مورد توجه امام‌خمینی بوده است و در روز دوم ورود ایشان به ایران به همراه علی احمدی میانه‌جی به دیدار ایشان رفت [۷۱]. وی در استفتایی نظر امام‌خمینی را درباره خمس چیزهایی که در میان سال یا پس از آن از نیاز شخص خارج شده است و تفاوت نظر ایشان در دو کتاب تحریر الوسیله و تعلیقه بر عروة الوثقی پرسیده است و امام‌خمینی همراه با پاسخ، خواستار توفیق و تأیید او شده و از وی درخواست دعا کرده است [۷۲]؛ چنان‌که ایشان در اجازه‌ای شفاهی و حضوری به وی او را دارای همه اختیاراتی شمرده که خود دارد [۷۳]

آثار

سیداحمد زنجانی دارای آثار فقهی، اجتماعی و ادبی گوناگونی است ازجمله: رساله فقهی رضاعیه، صید و ذباحه [۷۴]، ردّ بر قصیمی (از علمای وهابی)، تعلیقه بر الفقه علی المذاهب الاربعه، حاشیه بر عروة الوثقی، رسائل و کفایة الاصول [۷۵]، الکلام یجرّ الکلام [۷۶]، ایمان و رجعت در نقد انکار رجعت از سوی شریعت سنگلجی و مستثنیات الاحکام [۷۷]. امام‌خمینی از کتاب الکلام یجر الکلام با اعجاب یاد می‌کرد [۷۸] و نیز درکتاب کشف اسرار اشاره کرده است در زمان رضاشاه پهلوی به کتاب ایمان و رجعت اجازه انتشار ندادند[۷۹]؛ اما بعدها منتشر شد.

پانویس

  1. ↑ زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴.
  2. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۳.
  3. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۳؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۲۶/۱۱۴.
  4. ↑ محبوبی، ستارگان حرم، ۳/۸۲ و ۸۴.
  5. ↑ زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۵ ـ ۱۱۶.
  6. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۲۶/۱۱۵ ـ ۱۱۶.
  7. ↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۱۹۹.
  8. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۳۴۱/۳.
  9. ↑ زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴؛ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۶.
  10. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۶۵۱ ـ ۶۵۲.
  11. ↑ خیابانی تبریزی، علمای معاصر، ۴۳۰.
  12. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۶ ـ ۱۱۷.
  13. ↑ زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴.
  14. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۵؛ جواهر کلام، تربت پاکان، ۱/۳۳۷.
  15. ↑ کریمی جهرمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، ۹ ـ ۱۰.
  16. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۳.
  17. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۴؛ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.
  18. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۵.
  19. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۷.
  20. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۸.
  21. ↑ مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.
  22. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۸.
  23. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۹ ـ ۱۲۰.
  24. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.
  25. ↑ گلپایگانی، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، ۱۲۷.
  26. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶ ـ ۵۶۷.
  27. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶.
  28. ↑ مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۷.
  29. ↑ صابری همدانی، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، ۱۱۳؛ بیات، مصاحبه حضوری.
  30. ↑ عراقچی، خاطرات آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی عراقچی همدانی، ۹۴؛ کریمی جهرمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، ۸.
  31. ↑ رسولی محلاتی، مجله حوزه، ۶۴.
  32. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۶۴۳.
  33. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۳۱.
  34. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا؛ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.
  35. ↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ۳۱۸، ۴۰۵، ۴۱۳ و ۴۲۶.
  36. ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۶۶ ـ ۱۶۷.
  37. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۰ ـ ۱۲۱.
  38. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۶ ـ ۵۶۷.
  39. ↑ سبحانی، ابعاد شخصیت حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، ۱۷.
  40. ↑ گلپایگانی، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، ۱۲۷.
  41. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷.
  42. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۳/۵۶۳.
  43. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۴؛ زریاب خویی، امام به روایت دانشوران، ۱۸۶.
  44. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۴؛ مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.
  45. ↑ مختاری، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، ۱۶.
  46. ↑ رجائی‌نژاد، یادی از صاحبان باغ خضراء، ۷.
  47. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۷ ـ ۵۹۸.
  48. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۲۶ ـ ۶۲۷.
  49. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۰۲.
  50. ↑ کاظمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، ۱۵.
  51. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۷.
  52. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۶۳.
  53. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۵۱۱.
  54. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۴۸۰.
  55. ↑ شیرخانی و رجائی‌نژاد، از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی، ۶۹.
  56. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۵۰؛ سلیمی، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، ۲۲.
  57. ↑ سلیمی، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، ۲۲.
  58. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۵ ـ ۱۵۰.
  59. ↑ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۲/۱۹.
  60. ↑ کاظمی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، ۱۵.
  61. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۵.
  62. ↑ رجائی‌نژاد، یادی از صاحبان باغ خضراء، ۷.
  63. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۴.
  64. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۷.
  65. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۵۹۷.
  66. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۱۳.
  67. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱/۶۰۲ ـ ۶۰۳.
  68. ↑ شبیری زنجانی، حریم امام، ۴.
  69. ↑ باقری بیدهندی، نجوم امت، ۱۲۵ ـ ۱۲۶.
  70. ↑ معینی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله زنجانی، ۲۰.
  71. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۴/۶۱۲.
  72. ↑ امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۳۷ ـ ۲۳۸.
  73. ↑ شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب صوم.
  74. ↑ زنجانی، سرگذشت خودنوشت، ۱۸۴ ـ ۱۸۵.
  75. ↑ زنجانی، الکلام یجرّ، ۱ ـ ۲/۴۶۱ ـ ۴۶۳.
  76. ↑ آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۱۸/۱۱۲.
  77. ↑ زنجانی، الکلام یجرّ، ۱ ـ ۲/۴۶۱.
  78. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۲/۶۲۳.
  79. ↑ امام‌خمینی، کشف اسرار، ۳۳۳.

منابع

  • آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، کشف اسرار، تهران، محمد، بی‌تا.
  • باقری بیدهندی، ناصر، نجوم امت، مجله نور علم، شماره ۲۶، ۱۳۶۷ش.
  • بیات، اسدالله، مصاحبه حضوری، موجود در آرشیو مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام‌خمینی، قم، ۱۳۹۷ش.
  • جواهر کلام، عبدالحسین، تربت پاکان شرح حال مدفونین در سرزمین قم، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
  • خیابانی تبریزی، علی، علمای معاصر، تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
  • رجائی‌نژاد، محمد، یادی از صاحبان باغ خضراء، مجله حریم امام، شماره ۳۴۱، ۱۳۹۷ش.
  • رسولی محلاتی، سیدهاشم، مجله حوزه، شماره ۳۷ ـ ۳۸، ۱۳۶۹ش.
  • ریحان یزدی، علیرضا، آینه دانشوران، مقدمه، تعلیقات و اضافات ناصر باقری بیدهندی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • زریاب خویی، عباس، امام به روایت دانشوران، تهران، مؤسسه تنظیم...، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
  • زنجانی، سیداحمد، سرگذشت خودنوشت آیة‌الله سیداحمد زنجانی به ضمیمه یک اجازه روایی و ترجمه علمای زنجان، مجله کتاب شیعه، شماره، ۳، ۱۳۹۰ش.
  • سبحانی، جعفر، ابعاد شخصیت حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، مجله نامه جامعه، شماره ۱۰۴، ۱۳۹۲ش.
  • سلیمی، حشمت‌الله، فعالیت وعاظ و روحانیون در نهضت امام‌خمینی، مجله آموزش تاریخ، شماره ۳۷، ۱۳۸۸ش.
  • شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، ج۱، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
  • شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، ج۲، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
  • شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
  • شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب صوم، درس خارج فقه، ۵/۱۰/۱۳۸۹ش.
  • شبیری زنجانی، سیدموسی، مصاحبه، مجله حریم امام، شماره ۳۴۱، ۱۳۹۷ش.
  • شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تصحیح سیدهدایت‌الله مسترحمی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
  • شیرخانی، علی و محمد رجائی‌نژاد، از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی، مجله متین، شماره ۶۴، ۱۳۹۳ش.
  • صابری همدانی، احمد، خاطرات آیت‌الله صابری همدانی، تدوین سیدمصطفی سیدصادقی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
  • عراقچی، علی، خاطرات آیت‌الله حاج‌شیخ‌علی عراقچی همدانی، به کوشش عبدالرحیم اباذری، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
  • کاظمی، محمدحسین، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله حاج‌سیداحمد زنجانی، مجله حریم امام، شماره ۳۴۱، ۱۳۹۷ش.
  • کریمی جهرمی، علی، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، مجله حریم امام، شماره ۳۴۱، ۱۳۹۷ش.
  • گلپایگانی، سیدمحمدباقر، شعله انقلاب را روشن نگه داشتند، مجله یادآور، شماره ۴ ـ ۵، ۱۳۸۸ش.
  • محبوبی، مجید، ستارگان حرم، شماره ۳، قم، زائر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
  • مختاری، رضا، نگاهی به شخصیت مرحوم سیداحمد زنجانی، مجله حریم امام، شماره ۳۴۱، ۱۳۹۷ش.
  • مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
  • معینی، محمدرضا، نگاهی به شخصیت مرحوم آیت‌الله زنجانی، مجله حریم امام، شماره ۳۴۱، ۱۳۹۷ش.

پیوند به بیرون

سیدعباس رضوی، سیداحمد زنجانی، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۰-۶۵.

برگرفته از «http://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=سیداحمد_زنجانی&oldid=2166»