سیدمحمد موسوی خوئینی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر        =  

'''سیدمحمد موسوی خوئینی''' روحانی مبارز، سرپرست [[دانشجویان مسلمان پیرو خط امام]]، نماینده [[امام‌خمینی]] در [[صدا و سیما]] و سرپرست حجاج و [[دادستان کل کشور]].

سیدمحمد موسوی خوئینی در ۳۱ فروردین ۱۳۲۰ در [[قزوین]] متولد شد. پدر او سیدحسین از کاسبان بازار قزوین و روحانی و آشنا به سیاست بود.<ref>موسوی خوئینی، مجموعه آثار همایش، ۱۳/۲۹۵؛ مدرسی، رازهای آیت‌الله، برگ‌هایی منتشر نشده از زندگی سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، ۵۵.</ref> موسوی خوئینی پس از گذراندن دوره ابتدایی در سال ۱۳۳۳ وارد مدرسه علمیه «التفاتیه» قزوین شد و تا سال ۱۳۳۹ به تحصیل علوم دینی پرداخت.<ref>زریری، سیدمحمد موسوی خوئینی، ۴۲۰.</ref> او در این سال‌ها، زمان زیادی را در کنار علی‌اکبر الهیان (از پیشروان مکتب تفکیک در قزوین) گذراند و بخش‌هایی از کتاب مطوَّل و برخی از کتاب‌های حدیثی را نزد وی آموخت.<ref>موسوی خوئینی، مجموعه آثار همایش، ۱۳/۲۹۵؛ آقاعلیخانی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین حسین آقاعلیخانی، ۴۷.</ref> وی در پایان سال ۱۳۳۹ اندکی پیش از درگذشت [[مرجع تقلید]] وقت، [[سیدحسین بروجردی]] به [[قم]] رفت و درس‌های سطح را نزد [[مصطفی اعتمادی]]، [[جعفر سبحانی]]، [[حسینعلی منتظری]] و [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]] آموخت. او [[شرح منظومه]] را از [[یحیی انصاری شیرازی]] و بخشی از اسفار را نزد [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] فرا گرفت و سپس در بحث‌های خارج [[فقه]] و اصول [[محمدعلی اراکی]]، [[سیدمحمد محقق داماد]] و [[مرتضی حائری یزدی]] حاضر شد.<ref>موسوی خوئینی، مجموعه آثار همایش، ۱۳/۲۹۵؛ همو، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۵ ـ ۳۱۶.</ref>

موسوی خوئینی نخستین جرقه آشنایی‌اش با [[امام‌خمینی]] را از طریق [[علی محمدی تاکندی]] دانسته که استاد وی و از [[شاگردان امام‌خمینی]] بود و بر اثر ستایش‌های این استاد، نخستین بار امام‌خمینی را در سال ۱۳۳۹ در [[مسجد سلماسی]]، هنگام تدریس دیدار کرد و تحت تأثیر شخصیت ایشان قرار گرفت و از زمانی که برای تحصیل به قم رفت، با ایشان بیشتر آشنا و شیفته ایشان شد.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۵؛ موسوی خوئینی، پابه‌پای آفتاب، ۵/۲۷۸.</ref> دغدغه‌های مذهبی خانوادگی و جاذبه اعلامیه‌های امام‌خمینی علیه تصویب [[لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]]، موسوی خوئینی را بیشتر متوجه ایشان کرد؛ از این‌رو گاه به همراه استاد خود تاکندی در جلسات درس خارج اصول ایشان حاضر می‌شد.<ref>موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۵۸.</ref> او اعلامیه‌های امام‌خمینی را از راه نامه به قزوین می‌فرستاد<ref>زریری، سیدمحمد موسوی خوئینی، ۴۲۰.</ref> و پس از بازداشت امام‌خمینی در خرداد ۱۳۴۲، در تلگرامِ علمای قزوین به ایشان، امضای وی نیز بود.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲/۸۶.</ref>

در روزهای حصر امام‌خمینی در تهران، موسوی خوئینی همراه گروهی از طلاب قزوین در نامه‌ای خواستار دیدار با ایشان شد. <ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۲/۸۶.</ref>و پس از تبعید ایشان نیز به همراه گروهی از طلاب قزوین، نامه‌ای اعتراض‌آمیز به امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت، در انتقاد از قانون‌شکنی دولت و تبعید امام‌خمینی نوشت.<ref>شیرخانی، انقلاب اسلامی در قزوین، ۲۳ ـ ۲۴ و ۶۱.</ref> وی در اواخر دهه ۱۳۴۰ به [[نجف اشرف]] رفت و موفق شد از درس [[ولایت فقیه]] امام‌خمینی (بهمن ۱۳۴۸) استفاده کند؛ او همچنین در درس خارج اصول [[سیدابوالقاسم خویی]] حاضر می‌شد.<ref>موسوی خوئینی، مجموعه آثار همایش، ۱۳/۲۹۵ ـ ۲۹۶؛ موسوی خوئینی، بینات، ۱۰۳.</ref> وی پس از یک سال اقامت در نجف به ایران بازگشت و پس از مدتی به قصد اقامت دایم به عراق سفر کرد؛ ولی در [[بصره]] بازداشت و پس از اعزام به نجف، ملزم به خروج از عراق شد.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۱.</ref>

در سال ۱۳۴۹ که انتشار [[کتاب شهید جاوید]] اثر [[نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی]] و تقریظ [[حسینعلی منتظری]] و [[علی‌اکبر مشکینی]] بر آن، زمینه‌ای برای نقد و اعتراض به روحانیتِ مبارز و طرفدار امام‌خمینی شد و [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) نیز از فعالیت بیوت برخی از [[مراجع تقلید]] سوء استفاده می‌کرد، تعدادی از طلبه‌های انقلابی با حضور در بیت مراجع، به هتاکی برخی منبری‌ها به منتظری و مشکینی و زیاده‌روی منتقدان اعتراض کردند. موسوی خوئینی ازجمله کسانی بود که در تجمع طلاب در بیت [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] سخنرانی کرد.<ref>(معادیخواه، جام شکسته خاطرات حجت‌الاسلام عبدالمجید معادیخواه، ۳/۴۸ و ۵۴؛ موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۵۸.</ref> وی که با [[سیداحمد خمینی]] نیز رفاقت خاصی پیدا کرده بود، با وی در انتشار اعلامیه و فعالیت‌های مبارزاتی همکاری می‌کرد.<ref>موسوی خوئینی، حضور، ۱۶۷ ـ ۱۶۸.</ref> وی در سال ۱۳۵۰ به پیشنهاد نصرت‌الله انصاری و همراه با سیدمحمد احسانی، محمدصادق آل‌اسحاق و تعدادی از علاقه‌مندان به امام‌خمینی، صندوق قرض‌الحسنه «مؤسسه تعاون اسلامی» را با هدف کمک به طلاب مبارز تأسیس کردند.<ref>موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۵۹.</ref> امام‌خمینی در یک مورد به [[سیدمرتضی پسندیده]] سفارش کرده‌است [[وجوه شرعی]] را در بانکی که موسوی خوئینی از اعضای آن و طبق نقل، مرد صالحی است سپرده‌گذاری کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۹۰.</ref>

موسوی خوئینی در سال ۱۳۵۱ در پی دعوت [[سیدمهدی امام‌جمارانی]] به تهران سفر کرد و با کمک وی در مسجد مهدیه واقع در جوزستان (پایین ده جماران)، به برپایی [[نماز جماعت]] و [[تفسیر قرآن]] پرداخت.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۳.</ref> جلسات تفسیر قرآن او به دلیل روش و برداشت‌های ناظر به دغدغه‌های مبارزاتی، با استقبال دانشجویان و انقلابیان همراه شد.<ref>موسوی خوئینی، مجموعه آثار همایش، ۱۳/۲۹۶؛ موسوی خوئینی، بینات، ۱۱۷؛ موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۵۹.</ref> برخی از ناخوشنودی [[مرتضی مطهری]] از این تفسیر خبر داده‌اند<ref>مطهری، فرقان و زمینه‌های ترور شهید مطهری، ۱۹۲.</ref> و برخی نیز برداشت‌های موسوی خوئینی از آیات را غیر اسلامی قلمداد کرده و برخی افراد منحرف را متأثر از این جلسات دانسته‌اند؛<ref>شجونی، نیم‌نگاهی به هویت آموزگاران در سایه فرقان، ۹۲.</ref> ولی وی با تاکید بر رابطه نزدیکی که با مطهری داشته، به تفصیل به ردّ این نسبت و نیز رد اتهام ارتباط افراد منحرف با این جلسات و ذکر شواهد نادرستی آن پرداخته‌است.<ref>روزی‌طلب، ترکیب التقاط و ترور، ۵۰ ـ ۵۶.</ref> وی تاکید دارد که استقبال مخاطبان از جلسات تفسیر، مخالفت رژیم پهلوی را نیز برانگیخته بود و رژیم سعی می‌کرد تا چنین محفل پرجاذبه‌ای را خراب کند و نخستین قدم آنان یافتن [[علما]] و روحانیانی بود که علیه این محافل سخن گویند و از مارکسیستی‌بودن تفسیر یاد کنند و تهمت اسلام مارکسیستی یکی از برچسب‌هایی بود که رژیم پهلوی به روحانیان هوادار [[امام‌خمینی]] می‌زد تا چهره آنان را در میان مذهبی‌ها خراب کنند.<ref>موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۵۹.</ref>

در همان سال‌ها، موسوی خوئینی با واعظان و ائمه جماعات طرفدار امام‌خمینی در تهران که می‌کوشیدند در کنار جلسات بحث و تفسیر قرآن چراغ مبارزه را نیز روشن نگاه دارند، همراه بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۱/۷۰۲ ـ ۷۰۳، ۷۴۱ و ۲/۱۱۱۶.</ref> وی برای سرکشی به مبارزان تبعیدشده به شهرهای مختلف سفر می‌کرد.<ref>معادیخواه، جام شکسته خاطرات حجت‌الاسلام عبدالمجید معادیخواه، ۳/۹۴.</ref> علاوه بر این برای نوشتن تاریخ جامع و کامل از زندگی [[امامان(ع)]]، با [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و گروهی دیگر همکاری می‌کرد اما این فعالیت به دلیل اوج‌گرفتن مبارزات ناتمام ماند.<ref>آقاعلیخانی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین حسین آقاعلیخانی، ۶۶؛ هاشمی رفسنجانی، به سوی سرنوشت، ۵۰۳.</ref>

موسوی خوئینی در آبان ۱۳۵۵،<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۲/۱۴۵۱ و ۱۴۵۸ ـ ۱۴۶۲.</ref> به اتهام ارتباط با [[سازمان مجاهدین خلق]]، ارتباط با [[سیداحمد خمینی]]، پخش اعلامیه‌های امام‌خمینی و مخالفت با سلطنت به دست ساواک بازداشت شد.<ref>آقاعلیخانی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین حسین آقاعلیخانی، ۸۳ ـ ۸۴؛ موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۵۹.</ref> او نخست به پانزده سال حبس محکوم شد؛ ولی ده ماه بعد در پی برنامه ایجاد فضای باز سیاسی از سوی رژیم پهلوی، به همراه تعدادی دیگر از زندانیان آزاد شد و ضمن ادامه مبارزه، [[مسجد]] خود را پایگاهی برای تقویت فکری جوانان مسلمان قرار داد.<ref>هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ۲/۱۴۹۹؛ موسوی خوئینی، مجموعه آثار همایش، ۱۳/۲۹۶.</ref>

هم‌زمان با شدت‌گرفتن حرکت انقلابی مردم در سال ۱۳۵۶، موسوی خوئینی به همراه جمعی از روحانیان، تشکیلاتی را با هدف رهبری نهضت در تهران با عنوان «جامعه روحانیت مبارز تهران» تأسیس کردند.<ref>کردی، جامعه روحانیت مبارز تهران از شکل‌گیری تا انشعاب، ۷۶ ـ ۷۷.</ref> این تشکل درباره حوادث مهم انقلاب موضع می‌گرفت و با صدور اطلاعیه اعلام نظر می‌کرد؛<ref>مدرسی، رازهای آیت‌الله، برگ‌هایی منتشر نشده از زندگی سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، ۵۶.</ref> ازجمله در موضوع درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] در اول آبان ۱۳۵۶ <ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۳۳ ـ ۲۳۴.</ref> [[قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶]] و [[قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶]]،<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶/۱۸۸ ـ ۱۸۹؛ شیرخانی، حماسه ۱۹ دی، ۳۴۳ ـ ۳۴۵ و ۳۵۳ ـ ۳۵۴.</ref> بزرگداشت سالگرد ۱۵ خرداد در سال ۱۳۵۷،<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۵۸۳ ـ ۵۸۴؛ استادی، ۱۷۵.</ref> برگزارنکردن جشن‌های نیمه شعبان در سال ۱۳۵۷،<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶/۳۶۰ ـ ۳۶۱ و ۸/۲۴۰ ـ ۲۴۱.</ref> هجرت امام‌خمینی به پاریس<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۳۹۶ ـ ۳۹۷.</ref> و راهپیمایی [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] در زمستان ۱۳۵۷<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۶۰۹ ـ ۶۱۲.</ref>

{{ببینید|جامعه روحانیت مبارز تهران}}

پس از هجرت امام‌خمینی از [[عراق]] به پاریس، موسوی خوئینی به دعوت سیداحمد خمینی در آبان ۱۳۵۷ به پاریس رفت.<ref>زریری، سیدمحمد موسوی خوئینی، ۴۲۲؛ مدرسی، رازهای آیت‌الله، برگ‌هایی منتشر نشده از زندگی سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، ۵۶.</ref> او در این سفر پیشنهاد [[سیدمحمد حسینی بهشتی]]، یعنی تأسیس حزب سیاسی ـ اسلامی را به امام‌خمینی منتقل کرد؛ اما ایشان با تأسیس حزب مخالفت کرد و خاطرنشان کرد احزاب هر کدام برای خود کار می‌کنند و با دیگران در رقابت‌اند که در نتیجه با هم اختلاف و درگیری پیدا می‌کنند.<ref>محتشمی‌پور، از ایران به ایران، ۲/۳۴۵؛ موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۶۰.</ref> در پاریس، موسوی خوئینی و [[ابراهیم یزدی]] و [[حسن حبیبی]] اعضای هیئت سامان‌دهنده [[مصاحبه‌ها|مصاحبه‌های مطبوعاتی امام‌خمینی]] شدند و در طول ۱۱۸ روز حدود چهارصد مصاحبه ایشان با نشریات و رسانه‌های مختلف سراسر دنیا را هماهنگی و اجرا کردند.<ref>یزدی، آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها، ۸۳</ref>

{{ببینید|مصاحبه‌ها}}

موسوی خوئینی در همین روزها به همراه سیداحمد خمینی به ایتالیا و آلمان غربی نیز سفر کرد و در برابر پرسش رسانه‌های اروپایی، انقلاب ایران را تحلیل و تفسیر کرد. وی در پرواز تاریخی بازگشت امام‌خمینی به ایران، در کنار ایشان نشست و همراه و امین ایشان در نگهداری اموال و اسناد بود.<ref>مدرسی، رازهای آیت‌الله، برگ‌هایی منتشر نشده از زندگی سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، ۵۶.</ref> وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از سوی امام‌خمینی در ۲۱ تیر ۱۳۵۸ برای تنظیم برنامه‌های [[رادیو]] و [[تلویزیون]] موظف شد تا همراه با [[صادق قطب‌زاده]]، امور و برنامه‌های آنجا را به گونه‌ای تنظیم کنند که موجب شکایت مردم نباشد. ایشان در این حکم تأکید کرد در این دستگاه اسلامی باید از برنامه‌های انحرافی جداً پرهیز شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۴۷.</ref>

پس از پیام امام‌خمینی در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ به مناسبت سالروز ۱۳ آبان ۱۳۵۷ که دانشجویان و طلاب، را مخاطب قرار داد و از آنان خواست حملات خود را علیه [[امریکا]] و [[اسرائیل]] برای بازگرداندن [[محمدرضا پهلوی]] گسترش دهند،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۱۲ ـ ۴۱۳.</ref> سه تن از دانشجویان عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه‌ها که بعدها به «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» شهرت یافتند، طرح [[اشغال سفارت امریکا]] را برای موسوی خوئینی مطرح کردند و از وی خواستند از امام‌خمینی کسب تکلیف کند که با مخالفت وی روبه‌رو شد؛ زیرا به اعتقاد او نباید در آن شرایط از امام‌خمینی هزینه می‌شد <ref>ابتکار، تسخیر، اولین روایت مکتوب از درون سفارت تسخیرشده امریکا در تهران، ۷۴.</ref> پس از تصرف سفارت امریکا، وی با دفتر امام‌خمینی تماس گرفت و امام‌خمینی پس از اطمینان از هویت دانشجویان موافقت خود را با این امر اعلام کرد <ref>موسوی خوئینی، حضور، ۱۶۹.</ref> و در ادامه با حمایت از این اقدام دانشجویان، آن را انقلابی بالاتر از انقلاب اول خواند <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۹۱ ـ ۴۹۳.</ref> و واکنشی به اقدامات امریکا برشمرد که مسئولیت آن مستقیماً متوجه دولت امریکاست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۵.</ref>

موسوی خوئینی به سبب اعتبار خود نزد دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، به عضویت شورای مرکزی لانه جاسوسی درآمد و در بازسازی و انتشار اسناد [[لانه جاسوسی امریکا]] برای افشای نقشه‌های این کشور و اقدامات عوامل داخلی آنان نقش تعیین‌کننده داشت و رهبر معنوی دانشجویان محسوب می‌شد <ref>ابتکار، تسخیر، اولین روایت مکتوب از درون سفارت تسخیرشده امریکا در تهران، ۷۹ و ۹۶.</ref> امام‌خمینی در ۲۶/۸/۱۳۵۸ در پیامی به موسوی خوئینی‏، به آنان توصیه کرد تا با تخفیف به زنان و سیاه‌پوستان، در صورتی که جاسوسی آنان اثبات نشده باشد، آنان را آزاد و به وزارت امور خارجه تحویل دهند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۵۴.</ref> و در پی درخواست دانشجویان مسلمان پیرو خط امام مبنی بر تحویل جاسوسان، ایشان در ۱۵/۱۲/۱۳۵۸ در حکمی خطاب به موسوی خوئینی با قدردانی از زحمات دانشجویان مسلمان، تعیین تکلیف قطعی جاسوسان را بر عهده [[مجلس شورای اسلامی]] دانست و حفاظت از جاسوسان امریکایی را به شورای انقلاب واگذار کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۷۲.</ref>

{{ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}}

موسوی خوئینی در دی ۱۳۵۸ نماینده امام‌خمینی در کمیسیون بازرسی تبلیغات نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری، مصوب [[شورای انقلاب]] معرفی شد.<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۴۱۶؛ موسوی خوئینی، شهروند امروز، ۶۰.</ref> وی نامزدی بیش از ۱۲۰ تن در انتخابات ریاست‌جمهوری را با هدف توطئه و هرج و مرج تفسیر کرد.<ref>کیهان، روزنامه، ۲۲/۱۰/۱۳۵۸، ۲.</ref> پس از بررسی پرونده‌های داوطلبان و نیز انصراف برخی از آنان سرانجام ده نفر مجاز به استفاده از تبلیغات رادیو و تلویزیون شدند.<ref>کیهان، روزنامه، ۲۳ و ۲۶/۱۰/۱۳۵۸، ۲.</ref> موسوی خوئینی در فروردین ۱۳۵۹ در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی از حوزه تهران شرکت کرد و با راهیابی به مجلس، نایب‌رئیس اول مجلس شد.<ref>کیهان، روزنامه، ۳۰/۴/۱۳۵۹، ۱ و ۲؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۵۲ و ۱۵۱.</ref> او با عضویت در کمیسیون امور خارجه و کمیسیون ویژه، مسئله گروگان‌های امریکایی را پیگیری کرد.<ref>روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، آشنایی با مجلس شورای اسلامی، ۸۶؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۲۱۵.</ref>

امام‌خمینی در ۱۴/۵/۱۳۶۱ موسوی خوئینی را به سمت [[سرپرست حجاج]] و نماینده خود در امور [[حج]] منصوب و به او توصیه کرد تا با بینش خاص سیاسی که دارد از ابعاد مختلف به امور حج رسیدگی کند؛ همچنین در دوره مسئولیت وی در حج که تا پذیرش مسئولیت دادستانی کل کشور در سال ۱۳۶۴ ادامه داشت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۱۸ و ۳۲۱.</ref> از حاجیان خواست از خطوطی که وی برای آنان ترسیم می‌کند، اطاعت کنند و روی برنگردانند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۰۰ ـ ۴۰۱، ۵۱۴ و ۱۹/۳۰؛ قاضی عسگر، امرای حج جمهوری اسلامی ایران، مجله میقات حج، ۷۷ ـ ۷۸.</ref> ایشان همچنین در ۱۹/۴/۱۳۶۴ موسوی خوئینی را پس از استعفای [[یوسف صانعی]] به [[دادستانی کل کشور]] منصوب کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۱۳.</ref> و در جمع مسئولان قضایی کشور، وی را مردی عالم و بسیار متعهد و فعال معرفی کرد که کارهای مهم را به‌خوبی انجام می‌دهد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۰۹ و ۳۱۱.</ref>

امام‌خمینی بر اساس گزارش موسوی خوئینی از وضع افراد بلاتکلیف در زندان‌ها که آن را تلخ و تکان دهنده خواند، دستور داد وی و برخی دیگر از مسئولان قضایی به وضع این دست زندانیان رسیدگی کرده و هر چه سریع‌تر به این وضع ناهنجار خاتمه دهند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۲۱.</ref> چنان‌که در دوره مسئولیت وی در دادستانی کل، با وصف او به عنوان فرد موثق، متدین و مورد علاقه خود، وظایف دیگری نیز به وی محول کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۵، ۲۰/۱۴۶، ۱۴۷ ـ ۱۴۸، ۲۱/۳۷۴.</ref> وی در مراسم تحویل متن اصلاح‌شده [[وصیت‌نامه امام‌خمینی]] در ۱۹/۹/۱۳۶۶ و مهر و موم آن به عنوان دادستان کل کشور در محل مجلس شورای اسلامی نیز حضور داشت<ref>امام خمینی، صحیفه، همان، ۲۱/۳۹۲.</ref> و در ۱۷/۱۱/۱۳۶۶ از سوی امام‌خمینی به عضویت در [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]] انتخاب شد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۶۳ ـ ۴۶۴.</ref> چنان‌که امام‌خمینی در ۴/۲/۱۳۶۸ وی را به عضویت در [[شورای بازنگری قانون اساسی]] منصوب کرد امام <ref>خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۴.</ref> و در ۱۰/۲/۱۳۶۸ در نامه‌ای به او، وی را فردی مورد علاقه خود و موثق و متدین دانست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۷۴.</ref>

موسوی خوئینی و جمعی از اعضای جامعه روحانیت مبارز در اسفند ۱۳۶۶ با نظر مساعد امام‌خمینی، تشکل «مجمع روحانیون مبارز تهران» را تأسیس کردند. آنان پیش از اعلام موجودیت در ۲۹/۱۲/۱۳۶۶ موافقت شفاهی امام‌خمینی را گرفتند<ref>(سلیمی بنی و مظفری، مجمع روحانیون مبارز، ۵۱ ـ ۵۳؛ روحانی، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی، ۱/۴۳۲.</ref> و سپس در ۲۵/۱/۱۳۶۷ گزارش چگونگی انشعاب این تشکل از جامعه روحانیت مبارز تهران و تشکیل آن را بازگو کردند که مورد تأیید امام‌خمینی قرار گرفت.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۶ ـ ۲۸.</ref>  

{{ببینید|مجمع روحانیون مبارز تهران}}

موسوی خوئینی که علاقه خاصی به امام‌خمینی داشته‌است، ضمن ترسیم اندیشه متحجرانه حاکم در آن روزگار از حرکت سنجیده و آرام امام‌خمینی در این برهه زمانی یاد و از موقعیت‌شناسی و حرکت هوشمندانه و منطقی ایشان ستایش کرده‌است. وی ضمن بازگویی نقش اساسی امام‌خمینی در مهاجرت [[سیدحسین بروجردی]] به حوزه علمیه قم، این حرکت را در جهت دوراندیشی ایشان در مبارزه مؤثر از طریق مرجعی مقتدر برای برخورد با ظلم‌های رژیم حاکم ارزیابی کرده‌است<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۶ ـ ۳۱۸.</ref> و همراه با ستایش از موضع‌گیری‌های ایشان در پی مسائلی مانند، انجمن‌های ایالتی و ولایتی، [[حمله به مدرسه فیضیه]] و حادثه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ قم، بازداشت ایشان را نشان جایگاه رهبری ایشان می‌داند <ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۹ ـ ۳۲۲.</ref> و معتقد است امام‌خمینی در اوج [[عرفان]] به سیاست پرداخت. وی از نامه‌های زیاد امام‌خمینی به علمای دیگر شهرها و کشورها، پیش از حادثه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که آنها را در طول شب می‌نوشت، حکایت کرده که به نظر او اگر همه این نامه‌ها باقی می‌ماند، گنجینه باارزشی بود.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۴۴ ـ ۳۴۵.</ref>

موسوی خوئینی تلاش برای رفع اختلاف و حفظ [[وحدت]] میان اقشار جامعه را از کارهای همیشگی و دغدغه‌های اصلی امام‌خمینی دانسته و از موضع‌گیری‌های متواضعانه ایشان در برابر مخالفان، برای حفظ وحدت، حکایت کرده‌است.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۲۴ ـ ۳۲۵.</ref> وی سخنرانی تاریخی امام‌خمینی در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ش/ ۱۰ محرم ۱۳۸۳ق را که خود یکی از محافظان ایشان بوده به تفصیل گزارش کرده‌است<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۳۵ ـ ۳۳۹.</ref> و حرکت سیاسی ایشان را مستقل از گروه‌های سیاسی و متکی بر توکل به خدا و توده مردم دانسته و دوری‌کردن ایشان از پیوند با گروه‌های سیاسی را نشانه دوراندیشی ایشان شمرده‌است.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۴۰ ـ ۳۴۱.</ref>

موسوی خوئینی امام‌خمینی را شخصیتی خودساخته و خالی از غرض‌های دنیوی و بی‌ملاحظه در بیان حقیقت شمرده‌است <ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۴۴ ـ ۳۴۵.</ref> و مهم‌ترین سرمایه ایشان را قطع نظر از استحکام مبانی علمی، اتقان شیوه استدلالی و عمق اندیشه و بعد معنوی ایشان می‌داند.<ref>موسوی خوئینی، حوزه، ۷۵ ـ ۷۶؛ موسوی خوئینی، پابه‌پای آفتاب، ۵/۲۸۱.</ref> وی معتقد است دیدگاه‌های جدید فقهی امام‌خمینی، مانند مسئله [[موسیقی]]، [[شطرنج]] و [[تنظیم خانواده]] چیزی نیست که ایشان در اواخر عمر خود به آنها رسیده باشد، بلکه از پیش داشته‌است؛ ولی شرایط را برای اظهار آن مناسب نمی‌دانسته‌است.<ref>موسوی خوئینی، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۱۸.</ref>

از سیدمحمد موسوی خوئینی، افزون بر تأسیس روزنامه سلام و مدیرمسئولی آن، مقالات، مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های چندی در تبیین انقلاب اسلامی، اسلام ناب، خط امام و حکومت اسلامی، تنظیم مقدمه «کنگره عبادی ـ سیاسی حج» (مجموعه سخنان و پیام‌های امام‌خمینی) و نیز کتاب الحج فی الکتاب و السنه با همکاری محمدصادق آل اسحاق منتشر شده‌است. وی دارای سه فرزند دختر و سه پسر است و یکی از آنان، سیدحسین موسوی خوئینی در حوزه علمیه قم اشتغال به تحصیل و تحقیق دارد.

*ابتکار، معصومه، تسخیر، اولین روایت مکتوب از درون سفارت تسخیرشده امریکا در تهران، تهران، اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. *استادی، رضا، خاطرات حاج‌شیخ‌رضا استادی، تدوین عبدالرحیم اباذری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. *امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

*موسوی خوئینی، سیدمحمد، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. *موسوی خوئینی، سیدمحمد، مصاحبه، مجله حضور، شماره ۱۰، ۱۳۷۴ش.

*مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. *هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]

[[رده:مقاله‌های جلد نهم دانشنامه]]