سیدکاظم نورمفیدی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{ویرایش}}

سیدکاظم نورمفیدی، روحانی مبارز، شاگرد و نماینده امام‌خمینی، امام جمعه گرگان و عضو مجلس خبرگان رهبری.

سیدکاظم نورمفیدی در مهر ۱۳۱۹ در گرگان زاده شد. پدرش سیدمهدی از سادات مفیدی گرگان و کارمند دولت بود و برای اشتغال به کار در دستگاه دولتی از سیدحسین بروجردی اجازه گرفته بود. مادرش نیز بانویی متدین و پارسا بود<ref> قاسم‌پور، فرهنگنامه رجال روحانی، ۱/۴۵۶.</ref>. سیدکاظم نورمفیدی در دوازده‌سالگی، مقدمات علوم حوزوی را در مدرسه عمادیه گرگان نزد سیدحسین نبوی و سیدعبدالله بهبهانی خواند<ref> قاسم‌پور، فرهنگنامه رجال روحانی، ۱/۴۵۶.</ref> و در سال ۱۳۳۵ به مشهد رفت و نزد استادانی چون محمدجواد ادیب نیشابوری درس خواند. وی در سال ۱۳۳۶ به حوزه قم رفت و دوره سطح را از محمدتقی ستوده، مصطفی اعتمادی، جعفر سبحانی<ref> مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۴۹۱.</ref> و محمد فاضل لنکرانی<ref> نورمفیدی، حریم امام، ۱۰.</ref> فرا گرفت و در درس خارج فقه سیدحسین بروجردی و امام‌خمینی شرکت کرد و پس از تبعید امام‌خمینی، از درس خارج محمدعلی اراکی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، مرتضی حائری یزدی<ref> همو، خبرگان ملت، ۲/۵۹۱؛ قاسم‌پور،  فرهنگنامه رجال روحانی، ۱/۴۵۶.</ref>، سیدمحمد محقق داماد<ref> مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۴۹۱.</ref> و میرزاهاشم آملی<ref> انصاری، ستاره فروزان، ۲۰۳.</ref> استفاده کرد؛ همچنین از مباحث فلسفی مرتضی مطهری بهره برد<ref> مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۴۹۱.</ref>. وی همزمان با تحصیل، تدریس نیز می‌کرد<ref> نورمفیدی، خبرگان ملت، ۲/۵۹۱.</ref>.

نورمفیدی در ۱۳۵۳ به گرگان بازگشت و نخست در مسجد «خمسه طیبه» به برپایی نماز جماعت پرداخت؛ سپس در ۱۳۵۴ مسجد حاج‌آقا کوچک را مرکز فعالیت خود قرار داد<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۲/۶۴ ـ ۶۵ و ۲۹۶.</ref>. تفسیر قرآن و نهج ‌البلاغه از محورهای اصلی مباحث وی در این مسجد بود. مسائل اجتماعی دین و موضوعات حرکت‌آفرین را با توجه به آموزه‌های آن دو مطرح می‌کرد<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۲/۶۵ و ۲۹۸ ـ ۲۹۹.</ref>. برای برخی طلبه‌ها نیز خصوصی تدریس می‌کرد<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۲/۳۰۱.</ref>.

نورمفیدی از آغاز طلبگی از طریق طلاب قمی علاقه‌مند به امام‌خمینی و با ورود به حوزه قم شیفته ایشان شد<ref> نورمفیدی، حریم امام، ۹.</ref> و در روزهای مذهبی به بیت ایشان رفت ‌و آمد داشت<ref> نورمفیدی، مصاحبه حضوری.</ref>. پس از رحلت بروجردی، نورمفیدی همراه دیگر طلاب و مقلدان امام‌خمینی در انتشار نخستین رساله عملیه ایشان نقش داشت<ref> قاسم‌پور، فرهنگنامه رجال روحانی، ۱/۴۵۶.</ref>. وی بر این باور بود که موضع‌گیری‌های فردی و اجتماعی باید بر محور مرجعیت ایشان تنظیم گردد و برای مرجعیت ایشان تبلیغ و ترویج و رساله عملیه ایشان را پخش می‌کرد؛ چنان‌که در میان علمای گرگان در جلسه‌ای مرجعیت امام‌خمینی را مطرح کرد که پذیرفته شد<ref> نورمفیدی، خبرگان ملت، ۲/۵۹۱ ـ ۵۹۲؛ خارکوهی، استان گلستان، ۱/۵۷۶.</ref>. امام‌خمینی در دی ۱۳۴۱ به وی اجازه تصدی امور حسبیه داد و از وی به عماد الاعلام و ثقة الاسلام یاد کرد<ref> ۱/۱۳۲.</ref>. نورمفیدی از نوجوانی مسائل سیاسی را دنبال می‌کرد<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۱/۱۶۰ ـ ۱۶۱.</ref> و پس از آغاز نهضت اسلامی امام‌خمینی، با ایشان همراه شد؛ ازجمله در جریان لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، پیام شفاهی ایشان را برای علمای گرگان برد<ref> همان، ۱/۵۷۸.</ref>. وی چند روز پیش از برگزاری رفراندوم انقلاب سفید از سوی رژیم پهلوی، با همکاری یکی از روحانیان گرگان دست‌نوشته‌هایی مبنی بر تحریم آن از سوی امام‌خمینی و دیگر مراجع تقلید تهیه و در مساجد و مراکز عمومی گرگان پخش کرد<ref> همان، ۱/۲۵۰ ـ ۲۵۱.</ref> و همراه با دیگر فضلای قم در ۱۱/۱۰/۱۳۴۲ طی اطلاعیه‌ای مخالفت خود را با دستگیری سیدمحمود طالقانی، مهدی بازرگان و یدالله سحابی اعلام کرد<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۲/۱۹۴ ـ ۱۹۵.</ref>. با آزادی امام‌خمینی از حصر و بازگشت به قم، طلاب قم ازجمله نورمفیدی به مناسبت آزادی ایشان، در مدرسه فیضیه جشن گرفتند که امام‌خمینی نیز در این جشن شرکت کرد<ref> نورمفیدی، استان گلستان، ۱/۶۱۶ ـ ۶۱۷.</ref>.

پس از تبعید امام‌خمینی به ترکیه در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، شاگردان ایشان ازجمله نورمفیدی به خانه ایشان رفت ‌‌و آمد داشتند و بر آن بودند یاد ایشان از میان نرود؛ ازاین‌رو تا مدتی در مسجد بالاسر حرم فاطمه معصومه(س.</ref>، شب‌ها برای سلامتی امام‌خمینی مجلس دعا برگزار می‌کردند یا در مجالس ختم شخصیت‌ها در مدرسه فیضیه، شعار «درود بر خمینی» می‌دادند<ref> همان، ۱/۶۲۵ ـ ۶۲۷.</ref>.

نورمفیدی که با زادگاه خود مرتبط بود، اخبار مبارزاتی قم و تهران را به گرگان منتقل می‌کرد و در دیدار با جوانان، از مبارزات و شخصیت امام‌خمینی سخن می‌گفت<ref> همان، ۲/۶۸ ـ ۶۹.</ref>. سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) از سال ۱۳۴۹ برای وی پرونده‌ای تشکیل داد که گزارش برخی فعالیت‌های مبارزاتی وی از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷ در آن ثبت شده است<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۱/۱۷۵ ـ ۱۷۶و ۲/۳۰۲.</ref>. ساواک گرگان یک بار وی را احضار کرد<ref> همان، ۲/۶۵.</ref>. از سال ۱۳۵۴ مبارزات علیه رژیم پهلوی، با محوریت وی شکل جدی‌تری به خود گرفت<ref> همان، ۲/۳۸ و ۶۴ ـ ۶۵.</ref> و مسجد او به کانون گردهمایی جوانان و نشر افکار امام‌خمینی تبدیل شد<ref> همان، ۲/۲۳۸ ـ ۲۳۹.</ref>. وی در درس تفسیر قرآن و نهج‌ البلاغه نکاتی از مسائل جاری کشور مطرح می‌کرد و در سخنرانی‌های عمومی به مسائل روز می‌پرداخت؛ ازاین‌رو مسجد او زیر نظر ساواک بود<ref> نورمفیدی، استان گلستان، ۲/۳۸ و ۶۵.</ref>.

نورمفیدی در آبان ۱۳۵۶ به مناسبت درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی در مسجد «حاج‌آقا کوچک» برای مردم سخن گفت و وی را مجتهد مسلم خواند و خواستار تشکیل مجلس بزرگداشتی برای وی از سوی علمای شهر شد که پذیرفته شد؛ ولی ساواک اجازه برگزاری نداد<ref> نوری و سرایلو، ۳۱۱ ـ ۳۱۲.</ref>. وی همزمان با اوج‌گیری نهضت در سال ۱۳۵۶ با همکاری علمای مبارز شهر، به سازماندهی اعتراضات مردم علیه رژیم پرداخت؛ ازاین‌رو او به همراه سیدمحمد رئیسی، سیدحبیب‌الله طاهری، علی‌اصغر معصومی و مرتضی ناظم به تبعید از گرگان محکوم شد<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۱/۴۶۵.</ref>. وی حدود پنج ماه در مریوان و بندرلنگه تبعید بود<ref> همان، ۳/۸۴ و ۱۰۷؛ نورمفیدی، خبرگان ملت، ۲/۵۹۲.</ref>. روحانیان تبعیدی در بندرلنگه به نوبت نماز جمعه برگزار می‌کردند که با استقبال شیعیان این شهر روبه‌رو شد<ref> دستغیب، ۶۱؛ قاسم‌پور، فرهنگنامه رجال روحانی، ۱/۴۵۷.</ref>. وی در بندرلنگه نیز به همراه دیگر تبعیدی‌ها نامه‌ای سرگشاده درباره جنایت‌ها و قانون‌شکنی‌های رژیم و نیز ضرورت احیای حق نظارت روحانیان مندرج در متمم قانون اساسی انتشار داد<ref> مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۳۸۰ ـ ۳۸۴.</ref>. وی پس از گذراندن مدتی از دوره محکومیت‌ با فشار مردمی آزاد گردید و پس از ورود به گرگان در مسجد جامع گلشن درباره لزوم تشکیل حکومت اسلامی به رهبری امام‌خمینی سخنرانی کرد<ref> نورمفیدی، استان گلستان، ۳/۱۰۶ ـ ۱۰۷.</ref>.

در سال ۱۳۵۷ فعالیت‌های روحانیان گرگان گسترش پیدا کرد. آنان به ویژه رئیسی، طاهری، صادق ریاضی، سیدمحمود میربهبهانی و نورمفیدی در مساجد، مردم را به حمایت از امام‌خمینی دعوت می‌کردند<ref> همان، ۲/۸۸.</ref>؛ همچنین با همراهی برخی علما، با وجود سختگیری نیروهای امنیتی، مراسم چهلم شهدای ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز را برگزار کردند<ref> خارکوهی، استان گلستان، ۲/۵۲۳ ـ ۵۳۵.</ref>. در مراسم چهلم شهدای یزد، جهرم و اهواز در مسجد جامع گرگان، نورمفیدی و برخی دیگر سخنرانی کردند. وی در این مراسم، مردم را به استقامت در راه خدا دعوت کرد و به آنان وعده داد حق پیروز خواهد شد و با اشاره به توهین روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی، از ایشان به پرچمدار عالم اسلام، زعیم عالی‌قدر عالم تشیع، عالم مجاهد و مخالف با صهیونیسم و استعمار نام برد و از شهدای راه انقلاب به ویژه شهدای قم یاد کرد، و مراسم با سردادن شعارهایی به نفع امام‌خمینی پایان یافت<ref> همان، ۲/۵۳۶ ـ ۵۴۴ و ۵۵۸ ـ ۵۵۹.</ref>.

نورمفیدی در سخنرانی ۱۹/۲/۱۳۵۷ در مسجد جامع گرگان، پس از ستودن استقامت ملت ایران در مبارزه علیه رژیم پهلوی، امام‌خمینی را چشم و چراغ ملت خواند و نخستین خواسته مردم را بازگشت ایشان به وطن برشمرد<ref> همان، ۲/۵۷۶ ـ ۵۸۴.</ref>. دعوت انقلابیان به اعتصاب علیه رژیم پهلوی<ref> همان، ۳/۲۹۲ ـ ۲۹۳.</ref>، کمک به اعتصاب‌کنندگان شرکت نفت<ref> نوری و سرایلو، ۴۹۱.</ref>، شرکت در مجالس مبارزاتی دیگر شهرهای استان<ref> همان، ۶۰۷.</ref> و حفاظت از سرمایه‌های ملی در دوران مبارزه<ref> همان، ۶۵۳ ـ ۶۵۴.</ref>، از دیگر فعالیت‌های وی بود. انقلابیان در آستانه پیروزی، کمیته‌هایی برای سامان‌دادن به اوضاع گرگان تشکیل دادند و نورمفیدی، طاهری، سیدسجاد علوی، رئیسی و میربهبهانی، چهار کمیته اصلی گرگان را اداره می‌کردند<ref> همان، ۴۱۹.</ref>.

با اعلام بازگشت امام‌خمینی در بهمن ۱۳۵۷ به ایران، نورمفیدی برای استقبال به تهران رفت<ref> نورمفیدی، استان گلستان، ۳/۶۹۸.</ref> و در تحصن عالمان مبارز در مسجد دانشگاه تهران که در اعتراض به بسته‌شدن فرودگاه برای بازگشت امام‌خمینی صورت گرفت{{ببینید|بازگشت امام‌خمینی}}، شرکت کرد<ref> همان، ۳/۷۰۲.</ref>. وی در بازگشت به گرگان به آتش‌زدن مغازه‌ها به دست عوامل رژیم پهلوی در روز ۱۹/۱۱/۱۳۵۷ اعتراض کرد<ref> همان، ۳/۷۱۲ ـ ۷۱۳.</ref>.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نورمفیدی در تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جهاد سازندگی گرگان نقش مستقیم داشت<ref> قاسم‌پور، فرهنگنامه رجال روحانی، ۱/۴۵۸.</ref> و با ارتباط دوستانه با علمای ترکمن و حضور در گنبد کاووس و بندرترکمن برای پایان‌دادن به غائله ترکمن‌صحرا در سال ۱۳۵۸، تلاش کرد<ref> نورمفیدی، حریم امام، ۱۳۹/۸ ـ ۹.</ref>. برخی از اعضای شورای انقلاب نیز در این‌باره با وی مشورت کردند<ref> همو، استان گلستان، ۳/۷۶۱.</ref>{{ببینید|ترکمن‌صحرا، غائله}}

امام‌خمینی در ۱/۲/۱۳۵۸ نورمفیدی را به سمت قاضی شرع گرگان و حومه منصوب کرد و به وی اجازه داد حدود الهی را برابر موازین شریعت اجرا کند و تأکید کرد مردم را به حفظ نظم و اتحاد دعوت کند و آنان را از اختلاف و تفرقه بر حذر دارد<ref> ۷/۷۲.</ref>. همچنین در ۱/۸/۱۳۵۸ برابر تقاضای مردم گرگان، نورمفیدی را به امامت جمعه گرگان منصوب کرد و از وی خواست مردم را به وظایف خود آشنا و به وحدت دعوت کند<ref> ۱۰/۳۱۸.</ref>. نورمفیدی در سال ۱۳۶۰ به دست عوامل سازمان مجاهدین خلق ترور شد و طی آن دو تن از محافظان او سیدباقری و غلامرضا ویزواری شهید شدند و یک تن زخمی شد، اما وی سالم ماند<ref> نورمفیدی، خبرگان ملت، ۲/۵۹۲.</ref>. عامل ترور، پس از دستگیری نقش نورمفیدی در ایجاد وحدت میان شیعه و سنی را انگیزه این ترور شمرد<ref> همو، حریم امام، ۱۰.</ref>.

از سوی دیگر، وجود دیدگاه‌های مختلف فکری در موضوعات سیاسی و اقتصادی چون عملکرد هیئت هفت‌نفره تقسیم زمین و نیز احزاب سیاسی، اختلافاتی میان انقلابیان گرگان ازجمله طاهری و نورمفیدی پدید آورد و سیدمحمد حسینی بهشتی، رئیس دیوان عالی کشور در سال ۱۳۶۰ در پی رفع آن برآمد و جلساتی با عموم مردم و نیز با طرف‌های نزاع تشکیل داد؛ اما با شهادت وی موضوع ناتمام ماند<ref>پژواک سخن، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref>

امام‌خمینی در ۱۱ آذر ۱۳۶۱ در حکمی جدید، نورمفیدی را (به سبب اهمیت منطقه و حساسیت شیعه و سنی) به سمت نماینده خود در منطقه گرگان که هنوز بخشی از استان مازندران بود، منصوب کرد و از وی خواست در رفع نیازمندی‌هاى دینی و مشکلات سیاسى و دینى اهالى آن منطقه اقدام کند<ref> ۱۷/۱۱۶.</ref>. وی در دوره اول و دوم، نماینده مجلس خبرگان رهبری در استان مازندران<ref> نورمفیدی، خبرگان ملت، ۲/۵۸۹.</ref> و در دوره سوم و چهارم از استان گلستان<ref> همان؛ خبرگان.</ref> بوده است. وی در ۳۰ مرداد ۱۳۶۲ از امام‌خمینی درخواست کرد وجوه شرعیه موجود نزد خود را در موارد شرعی به مصرف برساند و ایشان با رعایت احتیاط اجازه داد<ref> ۱۸/۶۳.</ref>.

نورمفیدی از پشتیبانان دفاع در برابر رژیم متجاوز عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران بود و در خطبه‌های نماز جمعه و سخنرانی‌های عمومی، مردم را برای حضور در مناطق عملیاتی تشویق می‌کرد(لیوانی)؛ در جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای جبهه‌ها نیز فعال بود و با حضور در جبهه‌های جنگ به‌ویژه در میان رزمندگان لشکر ۲۵ کربلا، مایه دلگرمی آنان می‌شد. رزمندگان نیز به نورمفیدی علاقه زیادی داشتند<ref> صادقلی؛ نورمفیدی، استان گلستان، ۳/۸۹.</ref>.

نورمفیدی در اردیبهشت ۱۳۶۷ از امام‌خمینی خواست در موضوع اختلاف در انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی در گرگان دخالت کند و ایشان پذیرفت؛ اما با توجه به اینکه دخالت غیر شورای نگهبان به صلاح نبود، با تأکید بر اعتماد خود به همه اعضای شورای نگهبان، به هدف حفظ حقوق افراد، احمد جنتی را مأمور رسیدگی به انتخابات گرگان کرد<ref> ۲۱/۴۳.</ref>.

نورمفیدی به مناسبت‌های مختلف به دیدار امام‌خمینی می‌رفت. در دیداری از ایشان درخواست نصیحت کرد و ایشان به وی و دیگران توصیه کرد در جوانی خودسازی کنند که در پیری عبادت نیز از آدمی ساخته نیست(جماران) وی در دیداری دیگر از خستگی کار و مخالفت‌های دیگران نزد امام‌خمینی شکوه کرد و از ایشان اجازه خواست به قم برگردد؛ اما امام‌خمینی با جمله «در سنگر نشستن، ترکش هم دارد» بر قوت قلب و دلگرمی وی افزود<ref> نورمفیدی، حریم امام، ۹.</ref>.

نورمفیدی با موافقت امام‌خمینی به تأسیس مدرسه علمیه اقدام کرد و مدرسه علمیه امام‌خمینی و مدرسه علمیه الزهرا، زیر نظر وی به فعالیت مشغول‌اند<ref> نورمفیدی، خبرگان ملت، ۲/۵۹۳؛ هاشمی رفسنجانی، ۳۵۹.</ref>. از دیگر خدمات وی، ساختن مراکز آموزشی و درمانی، بازسازی مسجد و حسینیه، تأسیس مرکز فوریت‌های پزشکی، تأسیس صندوق‌ قرض‌الحسنه ویژه دانشجویان، بازسازی مسجد گلشن و مسجد حاج‌آقا کوچک است<ref> مدرسی و کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ۳/۱۴۹۲.</ref>. ایجاد مؤسسات تولیدی با هدف پشتیبانی از کارهای فرهنگی از دیگر کارهای وی بوده است<ref> نورمفیدی، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref>.

نورمفیدی در سال ۱۳۴۱ با دختر عبدالله فاضل موحدی لنکرانی، پدر محمد فاضل لنکرانی{{ببینید|محمد فاضل لنکرانی }} ازدواج کرده است و از وی، سه پسر و یک دختر دارد و یکی از پسران وی، روحانی است و در حوزه علمیه قم اشتغال دارد<ref> نورمفیدی، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref>.

==منابع==

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

*انصاری، ناصرالدین، نجوم امت، ستاره فروزان زندگینامه آیت‌الله العظمی میرزاهاشم آملی، مجله نورعلم، شماره، ۵۲ ـ ۵۳، ۱۳۷۲ش.

*پژواک سخن، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۵/۱۰/۱۳۹۸ش.

*جماران، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۰/۱۰/۱۳۹۸ش.

*خارکوهی، غلامرضا، استان گلستان در انقلاب اسلامی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.

*خبرگان، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۹/۱۰/۱۳۹۸ش.

*دستغیب، سیدعلی‌اصغر، خاطرات حجت‌الاسلام سیدعلی‌اصغر دستغیب، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

*صادقلی، غلام، مصاحبه، پایگاه اطلاع‌رسانی حضرت آیت‌الله نورمفیدی، ۳۰/۱۰/۱۳۹۸ش.

*قاسم‌پور، داوود، نورمفیدی، سیدکاظم (آیت‌الله)، چاپ‌شده در فرهنگنامه رجال روحانی معاصر امام‌خمینی، تهران، مرکز اسنادانقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

*لیوانی، قاسم، مصاحبه، پایگاه اطلاع‌رسانی حضرت آیت‌الله نورمفیدی، ۳۰/۱۰/۱۳۹۸ش.

*مدرسی، سیدمحمدکاظم و میرزامحمد، کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه کشور، انتشارات صحیفه خرد، چاپ دوم، ۱۳۹۶ش.

*مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

*نورمفیدی، سیدکاظم، پایگاه اطلاع‌رسانی حضرت آیت‌الله نورمفیدی، ۲۰/۱۰/۱۳۹۸ش.

*نورمفیدی، سیدکاظم، مصاحبه حضوری با سیدعباس رضوی، قم، آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، ۱۳۹۸ش.

*نورمفیدی، سیدکاظم، مصاحبه، چاپ شده در استان گلستان درانقلاب اسلامی، تدوین غلامرضا خارکوهی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.

*نورمفیدی، سیدکاظم، مصاحبه، چاپ‌شده در خبرگان ملت، تهران، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

*نورمفیدی، سیدکاظم، مصاحبه، مجله حریم امام، شماره، ۱۳۹، ۱۳۹۳ش.

*نوری، مصطفی و اشرف سرایلو، انقلاب اسلامی درگرگان و دشت، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.

*هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۶، دفاع و سیاست، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

==پیوند به بیرون==

سیدعباس رضوی، [https://books.khomeini.ir/books/10010/125/ سیدکاظم نورمفیدی] دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج۱۰، ص ۱۲۵-۱۲۹.

[[رده:مقاله‌های جلد دهم دانشنامه]]

[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]