شهادت: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۹۱۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ دی ۱۴۰۲
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: واگردانی دستی
 
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:شهادت.jpg|بندانگشتی]]
'''شهادت'''، جایگاه کشته‌شدن در راه خداوند و نقش آن در [[انقلاب اسلامی ایران]].
'''شهادت'''، جایگاه کشته‌شدن در راه خداوند و نقش آن در [[انقلاب اسلامی ایران]].
شهادت به معنای ایثار جان در راه خدا یا آرمانی والا است که در [[اسلام]] و ادیان دیگر بزرگ داشته شده است. در فرهنگ‌های غیر دینی نیز شهادت با مفهوم کشته‌شدن در راه وطن معنا پیدا می‌کند. میل به شهادت در دوران [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، ارزشی اجتماعی بود و با پیروزی انقلاب و آغاز [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی]] تبدیل به فرهنگ [[جهاد و دفاع|جهاد]] و شهادت شد.
[[امام‌خمینی]] با پرداختن به فرهنگ شهادت‌طلبی، این فرهنگ را روشی در صدر اسلام می‌دانست که توانست در کمتر از نیم قرن، دنیا را تسخیر کند. ایشان [[شیعه|تشيع]] را مذهب شهادت معرفی می‌کرد و رمز پیروزی مسلمانان را در شهادت و بی‌اعتنایی به حیات مادی و حیوانی می‌دید. این نگاه ویژه، تأثیر بسزایی بر پیروزی انقلاب و تداوم آن در دوران جنگ هشت‌ساله داشت.
امام‌خمینی شهادت را موجب سرافرازى و افتخار می‌دانست و بر این باور بود که فرهنگ شهادت، کشور را از گزند آسیب‌ها در امان می‌دارد.


== معنی ==
== معنی ==
شهادت واژه‌ای عربی است که در اصل به معنای گواه‌بودن و گواهی‌دادن است<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۴۶۵–۴۶۶؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۳/۲۴۲.</ref> و در منابع و [[فرهنگ اسلامی]] در معنای کشته‌شدن و جان‌دادن در راه خداوند به کار می‌رود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲۴/۴۴۹.</ref> برای کاربرد مفهوم شهادت دربارهٔ کسی که در راه خداوند کشته می‌شود، عللی ذکر شده‌است؛ مانند اینکه چون خدا و [[فرشتگان]] گواهی به بهشتی‌شدن وی داده‌اند یا چون گواه دیگران است یا چون زنده و شاهد است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۳/۲۴۲؛ صدر، ماوراء الفقه، ۱/۱۹۹–۲۰۰.</ref> {{ببینید|شهدا}}. مفهوم کلی این واژه در [[ادیان]] و ملل مختلف نیز نوعی خاص از جان‌دادن است که در مسیر، هدف و آرمانی برتر مانند [[دین]]، ملت و میهن صورت می‌گیرد.<ref>شاعری، ۸۱–۸۲.</ref>
شهادت واژه‌ای عربی است که در اصل به معنای گواه‌بودن و گواهی‌دادن است<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۴۶۵–۴۶۶؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۳/۲۴۲.</ref> و در منابع و [[فرهنگ اسلامی]] در معنای کشته‌شدن و جان‌دادن در راه خداوند به کار می‌رود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲۴/۴۴۹.</ref> برای کاربرد مفهوم شهادت دربارهٔ کسی که در راه خداوند کشته می‌شود، عللی ذکر شده‌است؛ مانند اینکه چون خدا و [[فرشتگان]] گواهی به بهشتی‌شدن وی داده‌اند یا چون گواه دیگران است یا چون زنده و شاهد است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۳/۲۴۲؛ صدر، ماوراء الفقه، ۱/۱۹۹–۲۰۰.</ref> {{ببینید|شهدا}}. مفهوم کلی این واژه در [[ادیان]] و ملل مختلف نیز نوعی خاص از جان‌دادن است که در مسیر، هدف و آرمانی برتر مانند [[دین]]، ملت و میهن صورت می‌گیرد.<ref>شاعری، جامعه‌شناسی شهادت‌طلبی و انگیزه‌های شهیدان، ۸۱–۸۲.</ref>


== پیشینه ==
== پیشینه ==
خط ۱۱: خط ۱۸:
با ظهور [[اسلام]] و با شهادت تازه‌مسلمانان مانند [[سمیه]] و [[یاسر]]<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۲/۶۷.</ref> و [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] عموی پیامبر (ص)<ref>واقدی، المغازی، ۱/۲۸۶–۲۸۸.</ref> به دست کفار، مردم با واژه‌هایی چون شهادت و شهید بیشتر آشنا شدند.<ref>نوروزی، فرهنگ شهادت از دیدگاه قرآن و سنت، ۱۸۴.</ref> با شروع حکومت اسلامی و جنگ‌های صدر اسلام می‌شد فرهنگ شهادت‌طلبی را در شهادت یاران نزدیک پیامبر (ص) مانند [[حارث‌بن‌عدی]]، [[ابی‌امیه]]، [[قیس]] و [[عبدالله‌بن‌عامر]]<ref>ابن‌هشام، عبدالملک، ۲/۴۸۶–۴۸۷.</ref> به‌خوبی مشاهده کرد.
با ظهور [[اسلام]] و با شهادت تازه‌مسلمانان مانند [[سمیه]] و [[یاسر]]<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۲/۶۷.</ref> و [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] عموی پیامبر (ص)<ref>واقدی، المغازی، ۱/۲۸۶–۲۸۸.</ref> به دست کفار، مردم با واژه‌هایی چون شهادت و شهید بیشتر آشنا شدند.<ref>نوروزی، فرهنگ شهادت از دیدگاه قرآن و سنت، ۱۸۴.</ref> با شروع حکومت اسلامی و جنگ‌های صدر اسلام می‌شد فرهنگ شهادت‌طلبی را در شهادت یاران نزدیک پیامبر (ص) مانند [[حارث‌بن‌عدی]]، [[ابی‌امیه]]، [[قیس]] و [[عبدالله‌بن‌عامر]]<ref>ابن‌هشام، عبدالملک، ۲/۴۸۶–۴۸۷.</ref> به‌خوبی مشاهده کرد.


پیامبر اکرم (ص) با کمک آموزه‌های اسلامی توانسته بود تحولی بزرگ در میان مردم ایجاد کند؛ چنان‌که یاران ایشان بی‌قرار شهادت بودند.<ref>شاعری، جامعه‌شناسی شهادت‌طلبی و انگیزه‌های شهیدان، ۴۰.</ref> بسیار یافت می‌شد که در این راه زنان داغ‌دیده، برای داغ عزیزانشان خداوند را شاکر بودند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۷/۳۱۱.</ref> از بارزترین نمونه‌های تاریخی [[ایثار]] و شهادت در سال‌های بعد را می‌توان حرکت و [[قیام امام‌حسین(ع)]] و یارانش دانست که نقطه عطف و سرچشمه حرکت‌های بعدی شد {{ببینید|حسین‌بن‌علی، سیّدالشهدا (ع)؛ عزاداری}}.
پیامبر اکرم (ص) با کمک آموزه‌های اسلامی توانسته بود تحولی بزرگ در میان مردم ایجاد کند؛ چنان‌که یاران ایشان بی‌قرار شهادت بودند.<ref>شاعری، جامعه‌شناسی شهادت‌طلبی و انگیزه‌های شهیدان، ۴۰.</ref> بسیار یافت می‌شد که در این راه زنان داغ‌دیده، برای داغ عزیزانشان خداوند را شاکر بودند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۷/۳۱۱.</ref> از بارزترین نمونه‌های تاریخی [[ایثار]] و شهادت در سال‌های بعد را می‌توان حرکت و [[قیام امام‌حسین(ع)]] و یارانش دانست که نقطه عطف و سرچشمه حرکت‌های بعدی شد {{ببینید|حسین‌بن‌علی|عزاداری}}.


در فرهنگ‌های غیر دینی نیز شهادت با مفهوم کشته‌شدن در راه [[وطن]] معنا پیدا می‌کند. آنان شهادت را مرگ سرخ قهرمانان، سربازان و فداکارانی می‌دانند که در نبردهای خونین به دست دشمن کشته شده و قربانی عقیده و مرام خود یا فدایی آرمان و سرزمین خویش گردیده‌اند.<ref>رضوانی، فلسفه شهادت، ۱۱۶.</ref>
در فرهنگ‌های غیر دینی نیز شهادت با مفهوم کشته‌شدن در راه [[وطن]] معنا پیدا می‌کند. آنان شهادت را مرگ سرخ قهرمانان، سربازان و فداکارانی می‌دانند که در نبردهای خونین به دست دشمن کشته شده و قربانی عقیده و مرام خود یا فدایی آرمان و سرزمین خویش گردیده‌اند.<ref>رضوانی، فلسفه شهادت، ۱۱۶.</ref>
خط ۳۷: خط ۴۴:
[[امام‌خمینی]] میل به شهادت در میان انقلابیان ایران را ناشی از قدرت اسلام می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۱ و ۴۷۸.</ref> و باور داشت این تمایل در ایران رنگ دینی دارد نه دنیایی.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۰۱.</ref> ایشان در بررسی [[تاریخ انقلاب اسلامی]]، قیام ۱۵ خرداد را نقطه عطف می‌خواند؛ زیرا حکومت ظلم امکان غلبه بر ملت شهادت‌طلب را نیافت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۰.</ref> ایشان یکی از رموز پیروزی انقلاب را نترسیدن ملت از شهادت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۷۱.</ref> و سعادت‌دانستن آن معرفی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۶۹.</ref> و از جوانانی یاد می‌کرد که در راه پیروزی انقلاب، آرزوی شهادت داشتند و مادرانی که بر شهادت فرزندانشان مفتخر بودند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۰–۳۶۱.</ref> ایشان باور داشت ملت ایران همانند سربازان صدر اسلام به استقبال شهادت رفته، مردن در راه خدا را فناشدن ندانسته‌اند و برای رسیدن به این سعادت کوشش می‌کردند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۳.</ref> ایشان شهادت در راه اسلام را یکی از اهداف مردم در [[انقلاب اسلامی]] می‌دانست و دلیل غلبه مشت و خون بر تانک، مسلسل و [[ابرقدرت‌ها]] را نیروی برآمده از اعتقاد به شهادت می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۱۷.</ref> و باور داشت از هر قطره خونی که به زمین ریخته می‌شود، انسان‌های مصمم و مبارز دیگری به‌وجود می‌آید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۷۹.</ref> طبق برخی آمارهای موجود در جریان انقلاب اسلامی از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۵۷ مجموعاً ۲۸۳۸ نفر به دست [[رژیم پهلوی]] به شهادت رسیدند<ref>کریمی‌پور و کامران، تحلیل آماری از شهیدان جنگ، ۲۶۳.</ref> {{ببینید|شهدا}}.
[[امام‌خمینی]] میل به شهادت در میان انقلابیان ایران را ناشی از قدرت اسلام می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۱ و ۴۷۸.</ref> و باور داشت این تمایل در ایران رنگ دینی دارد نه دنیایی.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۰۱.</ref> ایشان در بررسی [[تاریخ انقلاب اسلامی]]، قیام ۱۵ خرداد را نقطه عطف می‌خواند؛ زیرا حکومت ظلم امکان غلبه بر ملت شهادت‌طلب را نیافت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۰.</ref> ایشان یکی از رموز پیروزی انقلاب را نترسیدن ملت از شهادت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۷۱.</ref> و سعادت‌دانستن آن معرفی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۶۹.</ref> و از جوانانی یاد می‌کرد که در راه پیروزی انقلاب، آرزوی شهادت داشتند و مادرانی که بر شهادت فرزندانشان مفتخر بودند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۰–۳۶۱.</ref> ایشان باور داشت ملت ایران همانند سربازان صدر اسلام به استقبال شهادت رفته، مردن در راه خدا را فناشدن ندانسته‌اند و برای رسیدن به این سعادت کوشش می‌کردند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۳.</ref> ایشان شهادت در راه اسلام را یکی از اهداف مردم در [[انقلاب اسلامی]] می‌دانست و دلیل غلبه مشت و خون بر تانک، مسلسل و [[ابرقدرت‌ها]] را نیروی برآمده از اعتقاد به شهادت می‌خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۱۷.</ref> و باور داشت از هر قطره خونی که به زمین ریخته می‌شود، انسان‌های مصمم و مبارز دیگری به‌وجود می‌آید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۷۹.</ref> طبق برخی آمارهای موجود در جریان انقلاب اسلامی از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۵۷ مجموعاً ۲۸۳۸ نفر به دست [[رژیم پهلوی]] به شهادت رسیدند<ref>کریمی‌پور و کامران، تحلیل آماری از شهیدان جنگ، ۲۶۳.</ref> {{ببینید|شهدا}}.


پس از پیروزی انقلاب، مفهوم شهادت نخست خود را در [[ترور]] و شهادت شخصیت‌های انقلاب و نظام ازجمله [[مرتضی مطهری]]، [[محمد مفتح]] و [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] نمایاند.<ref>دهشیری، درآمدی بر نظریه سیاسی امام‌خمینی، ۱۱۱–۱۱۶.</ref> امام‌خمینی در واکنش به ترور و شهادت شخصیت‌های انقلاب تأکید کرد با شهادت شخصیت‌های بزرگ، صفوف فداکاران در راه اسلام فشرده‌تر و عزم آنان مصمم‌تر می‌شود و دشمنان نمی‌توانند با شهیدکردن مهره‌های مهم کشور، ملت را از صحنه بیرون کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲.</ref> ایشان شهادت هر یک از عزیزان این کشور را سند رسوایی گروه‌های ملحد و منافق می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۸.</ref> و معتقد بود برای استوارماندن [[انقلاب اسلامی]] و اسلام باید به سوی شهادت حرکت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۸۳.</ref> در اوایل انقلاب نیروهای مخالف نظام اسلامی ازجمله سازمان مجاهدین خلق و چریک‌های فدایی خلق با ایجاد درگیری و اقدام به ترور بسیاری از مردم عادی و مسئولان را در نقاط مختلف ایران به شهادت رساندند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ۱/۴۲۷.</ref> {{ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران؛ ترور}}. واکنش کلی امام‌خمینی با یادآوری شهدای صدر اسلام، این بود که اگر [[مرگ]] در راه خدا باشد، ملت از آن هراسی ندارد و با آن روبه‌رو خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۰.</ref>
پس از پیروزی انقلاب، مفهوم شهادت نخست خود را در [[ترور]] و شهادت شخصیت‌های انقلاب و نظام ازجمله [[مرتضی مطهری]]، [[محمد مفتح]] و [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] نمایاند.<ref>دهشیری، درآمدی بر نظریه سیاسی امام‌خمینی، ۱۱۱–۱۱۶.</ref> امام‌خمینی در واکنش به ترور و شهادت شخصیت‌های انقلاب تأکید کرد با شهادت شخصیت‌های بزرگ، صفوف فداکاران در راه اسلام فشرده‌تر و عزم آنان مصمم‌تر می‌شود و دشمنان نمی‌توانند با شهیدکردن مهره‌های مهم کشور، ملت را از صحنه بیرون کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲.</ref> ایشان شهادت هر یک از عزیزان این کشور را سند رسوایی گروه‌های ملحد و منافق می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۸.</ref> و معتقد بود برای استوارماندن [[انقلاب اسلامی]] و اسلام باید به سوی شهادت حرکت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۸۳.</ref> در اوایل انقلاب نیروهای مخالف نظام اسلامی ازجمله سازمان مجاهدین خلق و چریک‌های فدایی خلق با ایجاد درگیری و اقدام به ترور بسیاری از مردم عادی و مسئولان را در نقاط مختلف ایران به شهادت رساندند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ۱/۴۲۷.</ref> {{ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران|ترور}}. واکنش کلی امام‌خمینی با یادآوری شهدای صدر اسلام، این بود که اگر [[مرگ]] در راه خدا باشد، ملت از آن هراسی ندارد و با آن روبه‌رو خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۰.</ref>


== شهادت در دوران دفاع هشت‌ساله ==
== شهادت در دوران دفاع هشت‌ساله ==
خط ۹۸: خط ۱۰۵:


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
*مهیا زاهدین لباف، [https://books.khomeini.ir/books/10006/519/ شهادت]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۵۱۹–۵۲۷.
*مهیا زاهدین لباف، [https://books.khomeini.ir/books/10006/519/ شهادت]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۶، ص۵۱۹–۵۲۷.
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های جلد ششم دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های جلد ششم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مفاهیم دینی]]
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]