شورای عالی انقلاب فرهنگی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر        = شورای عالی انقلاب فرهنگی.jpg

| سرشناسی      = نهادی برای تحول اساسی و تقویت ابعاد اسلامی [[دانشگاه|دانشگاه‌ها]] و مراکز آموزشی

| وابسته به    =  

| رویکرد        =  

| نوع فعالیت    =  

| گستره فعالیت  = داخلی

| اهداف        = تحول اساسی و تقویت ابعاد اسلامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی

| وظایف        = بازنگری در کتاب‌های آموزشی، تهیه و تدوین برنامه درسی دانشگاه‌ها، اصلاح و تدوین قوانین و مقررات آموزشی

| مکان          = [[تهران]]

| فعالیت به زبان=

| مراکز وابسته = جهاد دانشگاهی

| منابع مالی    =  

| آثار          =  

| مرتبط        =  

| وبگاه        =  

'''شورای عالی انقلاب فرهنگی'''، نهادی برای تحول اساسی و تقویت ابعاد اسلامی [[دانشگاه|دانشگاه‌ها]] و مراکز آموزشی.

فضای ملتهب دانشگاه در ابتدای پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، موجب شد [[امام‌خمینی]] در پیام نوروزی ۱۳۵۹ خواستار انقلابی اساسی در دانشگاه‌های کشور شود.

با ادامه درگیری‌ها در دانشگاه، [[شورای انقلاب اسلامی|شورای انقلاب]]، تمام دانشگاه‌ها را از ۱۵خرداد۱۳۵۹ تعطیل اعلام کرد. امام‌خمینی که انقلاب فرهنگی را امری اسلامی و ملی می‌دانست و تأخیر در آن را فاجعه می‌شمرد، فرمان تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر کرد. این ستاد در ۲۷ آذر ۱۳۶۱ بازگشایی دوباره دانشگاه‌ها را اعلام نمود. برخی از فعالیت‌های ستاد، تحول در برنامه‌ریزی آموزشی، تأسیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و افزودن برخی از مواد آموزشی بود.

ستاد انقلاب فرهنگی در آذر ۱۳۶۳ با حکم امام‌خمینی به «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تبدیل شد. شورای عالی انقلاب فرهنگی، افزون بر تکمیل طرح‌های ستاد، به تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام آموزشی و پژوهشی همت گماشت در مهر ۱۳۶۵ مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، در حکم [[قانون]] قرار گرفت.

فرهنگ آمیزه‌ای از اندیشه، [[دین]]،<ref>مالرب، انسان و ادیان، ۳۳۹.</ref> [[علم]]، دانش،<ref>دهخدا، لغتنامه، ۱۰/۱۵۱۰۹.</ref> [[هنر]]، آداب و رسوم و شیوه زندگی است که طی تجربه تاریخی ملت‌ها شکل می‌گیرد و قابل انتقال به نسل‌های بعدی است<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۶/۵۳۴۶.</ref> {{ببینید|فرهنگ}}. ایران گرچه در پرتو گرایش به [[اسلام]]، هم‌دوش با دیگر ملل اسلامی و پیشاپیش آنها مشعل‌دار تمدن شکوهمند اسلامی شد<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۴/۳۱۴.</ref> اما [[رژیم پهلوی]] فرهنگ اسلامی را به‌تدریج در جامعه به انزوا برد و فرهنگ غربی را بر آن حاکم کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۲۴۹؛ ۹/۳۴۲ و ۱۴/۴۹۸.</ref>؛ چنان‌که میان دانشگاهیان و [[روحانیت]] جدایی افکند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۳۰.</ref> به باور [[امام‌خمینی]]، سلطه استعمار فرهنگی از دبستان تا [[دانشگاه]] و دیگر مراکز تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذاشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴۳.</ref> فضای دانشجویی، پس از شهریور ۱۳۲۰ تا دهه سی، متأثر از تعلیمات احزاب چپ و وابسته به [[شوروی]] بود.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۱۳.</ref> افزون بر جریان‌های لیبرال غربی، اندیشه [[سوسیالیسم]] نیز در بدنه دانشگاه‌ها نفوذ کرده بود.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۸۶.</ref> [[مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران|کارگزاران کشور]] بیشتر از دانشگاهیان بودند و [[عقب‌ماندگی]] دانشگاه‌ها، عقب‌ماندگی فرهنگی و علمی و سیاسی کشور را به دنبال داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۹۴–۹۵؛ ۱۳/۱۷۹–۱۸۰ و ۱۴/۱۷۰.</ref> روند آموزشی و مدیریتی به گونه‌ای بود که اکثریت قاطع دانشجویان از طبقه مرفه بودند و بخش اعظم آنان نیز پس از تحصیل کشور را ترک می‌کردند.<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۳/۱۸۳–۱۸۵.</ref>

از دهه بیستم، انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده پزشکی به منظور مقابله با فشار تبلیغاتی ضد دینی توده‌ای‌ها و [[بهائیان]]،<ref>یزدی، جنبش دانشجویی در دو دهه، ۲۵.</ref> تشکیل شد و به‌تدریج گسترش یافت.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۷۶.</ref> ارتباط [[انجمن‌های اسلامی]] در سال‌های دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ با اندیشه‌های امام‌خمینی بیشتر شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجوئی در ایران، ۳۰۴ و ۳۱۵.</ref> امام‌خمینی بر آن بود که در سایه آموزش و تربیت انسانی و اسلامی، [[استقلال]] و [[آزادی]] کشور بیمه خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۸۷.</ref> ایشان در آغاز انقلاب در ۳۰/۱۱/۱۳۵۷ به‌مناسبت بازگشایی مدارس، [[پیروزی]] را در گرو [[علم]] و [[تقوا]] و شعور انقلابی و اتحاد بدون گرایش به چپ و راست شمرد و سفارش کرد درس‌های مدارس و دانشگاه‌ها از مطالبی که به سود [[استعمار]] و [[استبداد]] است، تصفیه شود و درس‌های اسلامی و انقلابی که به بیداری و استقلال و آزادی جوانان کمک می‌کند، جایگزین آن گردد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۹۳–۱۹۴.</ref>

ازجمله اقدام‌های سال‌های نخست انقلاب، با هدف دگوگونی ساختارهای فرهنگی در دانشگاه و دیگر مراکز فرهنگی، انقلاب فرهنگی بود. استقلال فرهنگی و سیاسی و [[شعار]] نه شرقی و نه غربی از اهداف اصلی انقلاب بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۱۹ و ۲۱/۲۸۶.</ref> با گذشت چندین ماه از انقلاب، این احساس در قشر دانشجو پیدا شده بود که دستگاه رسمی کشور از افکار امام‌خمینی فاصله دارد و دیدار نمایندگان [[دولت موقت]] با مشاور امنیت ملی [[آمریکا]] در دولت [[جیمی کارتر]] به آن دامن زد و دانشجویان در حرکتی خودجوش با [[تسخیر سفارت آمریکا]] اعتراض خود را نشان دادند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۲/۲.</ref> گروهی از دانشجویان پس از [[تسخیر سفارت آمریکا]] در پی همسوکردن دانشگاه با اهداف امام‌خمینی برآمدند.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ قویدل معروفی و پورنجمی، سلسله بحث‌های جنبش دانشجوئی، ۸۲–۸۳.</ref>

در اسفند ۱۳۵۸، بخشنامه‌ای مبنی بر [[پاکسازی]] دانشگاه از عناصر وابسته به [[رژیم پهلوی]] به تصویب مدیریت دانشگاه‌ها رسید و شورایی به نام شورای انقلابی تزکیه دانشگاه تأسیس شد<ref>پایگاه جامع تاریخ معاصر، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۲۰/۴/۱۴۹۴ش؛ ملکی، دیروز و امروز، ۱۸۸–۱۹۱.</ref>؛ ولی فرمان‌های آن به اجرا در نیامد و هنوز جمع بزرگی از استادان ناصالح و دلبسته به رژیم پهلوی در دانشگاه فعالیت می‌کردند. گروه‌های سیاسی نیز [[دانشگاه]] و مدارس را عرصه تاخت‌وتاز خود ساخته و روند تدریس و تحصیل را مختل کرده بودند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۰.</ref> برخی استادان به جای درس‌های رسمی، جزوه‌های انحرافی، ازجمله [[مارکسیسم]] درس می‌دادند و دانشجویان به جای درس‌خواندن، پیوسته در پی گردهمایی و [[تظاهرات]] بودند.<ref>هاشمی رفسنجانی، خطبه‌ها، ۲/۴۹۹.</ref> مجادلات سیاسی در دانشگاه‌ها به درگیری می‌انجامید و گروه‌هایی از خارج دانشگاه به درگیری‌ها دامن می‌زدند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۷؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> رقابت شدیدی میان دانشجویان مارکسیست و مذهبی برای جذب دانشجویان جدید در جریان بود.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۸۱.</ref> جذب دانشجویان در نهادهای انقلابی‌ای، چون [[سپاه پاسداران]] و [[جهاد سازندگی]] و مدیریت اجرایی موجب شده بود حضور نیروهای مذهبی در دانشگاه‌ها کم‌رنگ شود و آرایش نیروها به زیان جریان مذهبی پیش رود.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۸۷–۸۸؛ شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۲۳.</ref>

جریان‌های سیاسی افزون بر دامن‌زدن به رقابت‌ها و تجمعات درون دانشگاه، هدایت تحریکات سیاسی خارج از دانشگاه علیه [[نظام اسلامی]]، مانند اغتشاش در ارتش، تحریکات کارگری و آشوب‌های قومی را نیز بر عهده داشتند.<ref>حاضری، تأملی در علل و پیامدهای انقلاب فرهنگی، ۹۰؛ دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳.</ref> برخی از آنان، همانند چریک‌های فدایی خلق از سنگر دانشگاه به دفاع از غائله‌های خونباری، مانند غائله [[ترکمن‌صحرا]]، [[خوزستان]]{{ببینید|خلق عرب}}، [[بلوچستان]]<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳.</ref> و گروه‌های تجزیه‌طلب [[کردستان]] برخاستند.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۴.</ref> گروه‌ها ۱۵۰ اتاق آموزشی را اشغال و برای مبارزه درازمدت با نظام آذوقه ذخیره کرده بودند.<ref>خامنه‌ای، در مکتب جمعه، ۳/۱۸۴.</ref> احزاب سیاسی افزون بر سلاح سبک، حتی جنگ‌افزارهایی سنگین، چون تانک در اختیار داشتند.<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۰۰؛ طباطبایی، خاطرات، ۳/۲۹۱.</ref> کلاس‌های دانشگاه عملاً تعطیل و بیشتر کلاس‌ها درگیر بحث‌های سیاسی بودند. استادان بر اساس گرایش سیاسی و عقیدتی، با دانشجویان رفتارهای متفاوتی داشتند. محیط متشنج دانشگاه به منبع جذب نیروی سازمان‌های سیاسی تبدیل شده بود.<ref>پگاه حوزه، بازخوانی پنج دهه جنبش دانشجویی، ۲؛ فوران، مقاومت شکننده، ۲۲۱.</ref> امام‌خمینی در خرداد ۱۳۵۸ اغتشاشگران در دانشگاه را که با افکار کمونیستی و با شعار دفاع از [[کارگر]]، کارگران را به تعطیلی کارخانه‌ها و قومیت‌ها را به تجزیه‌طلبی فرا می‌خواندند، «عمّال آمریکا» خواند و به آنان هشدار داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۶–۱۳۸.</ref>

در ماه‌های پایانی سال ۱۳۵۸ تنش میان جریان‌های غیر مذهبی و مذهبی طرفدار انقلاب در دانشگاه‌ها به اوج رسید.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۳.</ref> افزون بر آن، در اول اسفند ۱۳۵۸ درگیری میان هواداران [[سازمان مجاهدین خلق]] و دانشجویان عضو مجمع تفکرات شیعی مشهد، به رهبری [[عبدالحمید دیالمه]]، به گروگان‌گیری و مجروح‌شدن عده‌ای از دانشجویان انجامید.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱؛ کیهان، روزنامه، ۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۲.</ref> شورای سرپرستان دانشکده‌های دانشگاه مشهد، در اعتراض به این حوادث، واحدهای آموزشی دانشگاه‌ها جز واحدهای درمانی را تعطیل کرد.<ref>کیهان، روزنامه،

۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۲.</ref> روز دوم اسفند، جناح‌های رقیب در دانشگاه تهران با هم درگیر شدند، رئیس شورای سرپرستی دانشگاه و نامزد مورد حمایت سازمان مجاهدین خلق در انتخابات مجلس، در اعتراض به نبود [[امنیت]] در دانشگاه استعفا کرد.<ref>کیهان، روزنامه،  ۵/۱۲/۱۳۵۸، ۳؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> وجود ستادهای عملیاتی گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها دانشجویان مسلمان و رهبران نظام و نخبگان سیاسی را نگران ساخت.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۰۶؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۱۰.</ref>

از سوی دیگر، وزارت علوم طی طرحی پیشنهاد کرد آموزش عالی از دولت مستقل و نیروهای نظامی و انتظامی به داخل دانشگاه وارد نشوند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۱.</ref> [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] رئیس‌جمهور وقت نیز طرحی به نام «شورای عالی فرهنگ» به ریاست خود و همفکرانش برای اصلاح دانشگاه به تصویب [[شورای انقلاب]] رساند.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۱.</ref> گروهی از افراد انجمن اسلامی به تشویق [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] در صدد یافتن راهکاری برای پاسخ به اصلاحات بنیادین مورد نظر امام‌خمینی برآمدند<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۶.</ref> و در نهایت [[حزب جمهوری اسلامی]] در راستای [[انقلاب فرهنگی]] دانشگاه‌ها طرحی به [[مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران|مسئولان]] ارائه داد که به نظر اعضای آن از سیطره لیبرال‌ها بر دانشگاه جلوگیری می‌کرد و به اهداف انقلاب در مراکز آموزش عالی و مدارس کشور تحقق می‌بخشید.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۱.</ref>

[[امام‌خمینی]] با توجه به نقش دانشگاه در اداره کشور،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۶.</ref> ضرورت تحول علمی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۶۴.</ref> فرهنگی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۸۵.</ref> همبستگی [[حوزه]] و [[دانشگاه]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۵۸.</ref> و ضرورت تربیت نسلی از دانشجویان دلسوز و متعهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۴۵.</ref> و آرامش در مراکز آموزشی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۹۲.</ref> بر این باور بود که باید تحول فرهنگی را از دانشگاه‌ها آغاز کرد. شرایط حاکم بر دانشگاه‌ها<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۴–۳۴۹؛ بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۰۶؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۶.</ref> و اختلال گروه‌های سیاسی در روند تحصیل و تدریس به این تحول شتاب داد.<ref>فارسی، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، ۵۰۰.</ref> امام‌خمینی که در ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ بر ضرورت تحول در دانشگاه‌ها تأکید ورزیده بود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۴۶۰.</ref> در ادامه نیز دانشجویان را تشویق کرد با مدارا و برهان، خیانت‌های گروه‌های معاند را آشکار سازند و دست استادان وابسته به [[آمریکا]] و [[شوروی]] را که تفکرات الحادی به دانشجویان تزریق می‌کنند، از مراکز آموزشی کوتاه کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸–۱۳۹.</ref> ایشان همچنین پیشنهاد کرد برای آگاهی بیشتر دانشجویان به تعالیم دینی و پاسخ به منحرفان و کمونیست‌ها، از افراد آگاه و گوینده به‌ویژه [[سیدعلی خامنه‌ای]] استفاده کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۸–۱۳۹.</ref> پس از [[پیام‌های امام‌خمینی|پیام امام‌خمینی]]، خامنه‌ای هفته‌ای یک روز در مسجد دانشگاه تهران پس از اقامه [[نماز جماعت]] برای دانشجویان سخنرانی می‌کرد و به پرسش‌های آنان پاسخ می‌داد.<ref>خامنه‌ای، حدیث ولایت، ۱۳۷۷، ۴۹.</ref>

امام‌خمینی در [[پیام نوروزی]] سال ۱۳۵۹، نیز از انقلابی اساسی در دانشگاه‌های کشور با هدف تحول در مراکز آموزشی و زدودن بدآموزی‌های رژیم پهلوی و طرد استادان وابسته به شرق و غرب و روشنفکران غیرمتعهد و منحرف سخن گفت و برای جبران عقب‌ماندگی‌های فرهنگی، بر مطالعه و عمل به مبانی اسلامی در دانشگاه تأکید کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۷–۲۰۸.</ref> و به [[طلاب]] و دانشجویان توصیه کرد دربارهٔ مبانی اسلام اصیل مطالعه کنند و از [[انحراف]] و [[التقاط]] فکری بپرهیزند و راه خود را از [[روشنفکری|روشنفکران]] غیرمتعهد جدا کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۰۸.</ref>

دانشجویان و کارکنان پیرو [[خط امام]] دانشگاه، به‌ویژه انجمن‌های اسلامی، خود را مخاطب پیام نوروزی امام‌خمینی دانستند<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۰۹.</ref> و در تعطیلات عید به شور نشستند و راه‌های تحقق امر ایشان را بررسی کردند<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۱۹۷.</ref> و در حمایت از پیام نوروزی ایشان خواستار تعطیلی موقت مراکز آموزشی شدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۱۹۷.</ref> شورای انقلابی تزکیه دانشگاه تهران دستور داد کلیه دانشجویان و کارکنانی که پیش‌تر عضو [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) یا مورد حمایت آن بودند و نیز وزرا و وکلای مجلسین شاغل در دانشگاه از سال ۱۳۴۵ به بعد برکنار شوند.<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۲۸.</ref> [[بنی‌صدر]] نیز ضمن مخالفت با وجود ستاد گروه‌های سیاسی در دانشگاه‌ها اظهار امیدواری کرد طی سه روز، گروه‌ها دفاتر خود در دانشگاه‌ها را تخلیه کنند و وضعیت عادی در این مراکز برقرار شود.<ref>کیهان، روزنامه، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۳.</ref>

از آغاز سال ۱۳۵۹ درگیری میان جناح‌های اسلامی و رقیبان فکری و سیاسی در دانشگاه‌ها شدت گرفت. وزارت کشور در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹، طی بخشنامه‌ای کلیه فعالیت‌های گروه‌های سیاسی در مراکز عالی را ممنوع کرد که هیاهوی پردامنه‌ای در پی داشت.<ref>موسوی اردبیلی، غائله چهارده اسفند ۱۳۵۹، ۲۸۳.</ref> درگیری دانشگاه تبریز را باید نقطه آغاز انقلاب فرهنگی شمرد. در ۲۶/۱/۱۳۵۹ [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] در تالار اجتماعات دانشکده پزشکی این دانشگاه، برای دانشجویان دربارهٔ مبانی فکری و اهداف و بنیادهای [[انقلاب اسلامی]] سخن می‌گفت که گروهی از دانشجویان هوادار [[سازمان مجاهدین خلق]] و [[کمونیست]]‌ها، جلسه را به تشنج کشیدند و درگیری آنان و دانشجویان انجمن اسلامی موجب شکستن درهای تالار و قطع سخنرانی شد. روحانیان و مردم تبریز طی راهپیمایی این حرکت را محکوم و ساختمان مرکزی دانشگاه تبریز را انجمن اسلامی دانشجویان تصرف کردند و متصرفان خواستار تصفیه و [[پاکسازی]] دانشگاه شدند. مردم [[تبریز]] از این خواسته‌ها حمایت کردند و کلاس‌های دانشگاه تعطیل شد.<ref>نهاد نمایندگی، ۵۶/۲۲؛ روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۳۰–۱۳۱؛ رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۶.</ref> سنگین‌ترین درگیری‌ها در دانشگاه تربیت‌معلم تهران رخ داد. این درگیری‌ها به کشته‌شدن فردی به نام پرویز ستاری انجامید. تحقیقات، سازمان چریک‌های فدایی خلق را مسئول این قتل معرفی می‌کرد.<ref>پرسمان، مجله، ۲۵.</ref>

در اول اردیبهشت ۱۳۵۹ ده‌ها هزارنفر از مردم به دعوت انجمن‌های اسلامی دانشگاه به طرف اقامتگاه امام‌خمینی در دربند راهپیمایی کردند. شعارها و پارچه‌نوشته‌های جمعیت دعوت به تحول فرهنگی بود.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵–۲۱۶؛ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۶۱۵.</ref> امام‌خمینی در این دیدار از ضرورت انقلاب فرهنگی و اسلامی‌شدن دانشگاه سخن گفت و ضمن [[انتقاد]] از وضع دانشگاه‌ها، [[تربیت اسلامی]] و پرورش جوانان متعهد و دلسوز و مفید و ساختن دانشگاهی مستقل و غیروابسته به شرق و غرب را دو هدف اساسی در اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها خواند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۸–۲۵۲.</ref> و با بیان طرفداری اسلام از علم و دانش به [[شایعه]]‌های ناروا پاسخ داد و تقسیم علومی، مانند هندسه و فیزیک را به اسلامی و غیر اسلامی، مغرضانه خواند و دانشگاه وابسته را مایه هراس دانست و هدف را داشتن دانشگاه مستقل شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۲۴۸.</ref>

در ادامه دانشجویان مسلمان ساختمان مرکزی دانشگاه تهران را در اختیار گرفتند و اعلام کردند در اجرای پیام‌های پاییزی و نوروزی امام‌خمینی گام برمی‌دارند و هدفشان پاکسازی دانشگاه از ساختار امپریالیستی و ایجاد ساختار اداری و آموزشی مستقل به جای آن است<ref>روشن‌نهاد، انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی، ۱۳۰.</ref> و این حرکت با حمایت مردم انقلابی روبه‌رو شد.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه،  ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۲ و ۶.</ref> [[شورای انقلاب]] در همان روز طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد کلیه ستادها و دفترهای گروه‌ها در دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی، ظرف سه‌روز برچیده شود و از مدیران مراکز خواست امتحانات مراکز عالی تا ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ پایان یابد و پس از آن دانشگاه‌ها تعطیل و هر گونه استخدام در دانشگاه متوقف شود.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۸؛ جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳۰/۱/۱۳۵۹.</ref> شورای انقلاب از دانشجویان خواست دانشگاه را ترک کنند. [[بنی‌صدر]] نیز از تصمیمات شورای انقلاب حمایت کرد.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب، ۱/۶۱۴.</ref> [[انجمن‌های اسلامی]] دفاتر خود در دانشگاه را تخلیه کردند؛ ولی سازمان دانشجویان چپ‌گرای پیشگام در اطلاعیه‌ای اعلام کردند حاضر به ترک سنگر دانشگاه نیستند و هواداران این گروه در خیابان ۱۶ آذر، خود را برای درگیری آماده کردند و با آغاز درگیری در اول اردیبهشت ۱۳۵۹، میان هواداران پیشگام و پاسداران، شماری زخمی و پنج نفر کشته شدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵.</ref> مردم و نهادهای انقلابی از مواضع امام‌خمینی دربارهٔ [[انقلاب فرهنگی]] حمایت کردند و در حمایت از [[پاکسازی]] دانشگاه‌ها<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۴۹–۳۵۲.</ref> در دوم اردیبهشت در دانشگاه تهران گرد آمدند.<ref>شرف‌زاده، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران، ۲۱۵.</ref> گروه‌ها برای تخلیه دفاتر و جمع‌آوری وسایل پنج نفر را معرفی کردند<ref>کیهان، روزنامه، ۳۰/۱/۱۳۵۹، ۳.</ref> و به کمیته مرکزی انقلاب دستور داده شد [[امنیت]] دانشگاه‌ها و نمایندگان گروه‌ها را در جریان تخلیه دانشگاه بر عهده بگیرد.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه،  ۳۱/۱/۱۳۵۹، ۲.</ref>

شماری از جریان‌های سیاسی با اساس انقلاب فرهنگی مخالف یا از شیوه اجرای آن ناخرسند بودند.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۱/۲/۱۳۵۹ و ۱۲/۲/۱۳۵۹.</ref> شورای سرپرستی دانشگاه تهران<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۱۸۷.</ref> اشغال و تعطیلی برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها را محکوم کرد. برخی مراکز آموزش عالی با تأکید بر ضرورت انقلاب آموزشی، به تحدید آزادی‌های سیاسی و تغییر در برنامه‌ها بدون تصمیم شوراهای هماهنگی دانشگاه‌ها اعتراض کردند.<ref>رضوی، هاشمی و انقلاب، ۳۵۱.</ref> سرپرست دانشگاه تهران تعطیلی دانشگاه را به سود [[آمریکا]]<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۰۳–۲۰۴.</ref> و موجب سرگردانی بسیاری از فارغ‌التحصیلان و به زیان طبقات فرودست شمرد.<ref>ملکی، دیروز و امروز، ۲۲۰–۲۲۱.</ref> [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]]، [[سازمان مجاهدین خلق]]، [[حزب توده]] و دیگر نیروهای مخالف نظام با هواداران امام‌خمینی درگیر شدند و آن را مقدمه سرکوب نیروهای انقلابی دانستند.<ref>دانشگاه انقلاب، مجله، شماره، ۱۲/۱۸–۲۳؛ اتحادیه دانشجویان مسلمان دانشگاه‌ها و مدارس عالی، ۴۵–۵۵.</ref> [[مهدی بازرگان]] نیز ضمن موافقت با اساس تحول فرهنگی با شیوه آن موافق نبود.<ref>بازرگان، انقلاب ایران در دو حرکت، ۱۰۵–۱۱۰.</ref>

[[امام‌خمینی]] به شبهه‌افکنی مخالفان انقلاب فرهنگی پاسخ داد و برخی مخالفان تحول دانشگاه را غرب‌زده و مخالف اسلام نامید که برای بیرون‌کردن دین از صحنه زندگی به مسئولان انقلاب فرهنگی تهمت علم‌ستیزی می‌زنند؛ حال آنکه اسلام بیش از هر مکتبی به علم و دانش اهمیت داده‌است و مردم نیز هوادار این حرکت‌اند و سخنان اغواگرانه مخالفان در آنان تأثیری ندارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۸.</ref> ایشان مخالفان تحول دانشگاه را مخالفان همکاری [[مدرسه فیضیه|فیضیه]] و [[دانشگاه]] شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۳۲.</ref> و گروهی از آنان را جنگ‌طلبانی دانست که دانشگاه را سنگر قرار داده‌اند و در دانشگاه اتاق جنگ راه انداخته‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۲۹.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پس از [[رحلت امام‌خمینی]]، شورای عالی انقلاب فرهنگی به فعالیت خود ادامه داد. در سال ۱۳۷۵ شورا برای بار سوم ترمیم شد و رهبری انقلاب در حکمی، ضمن تأکید بر لزوم تقویت آن، اعضای حقیقی و حقوقی آن را تعیین کرد و مهندسی فرهنگی کشور را از مسئولیت‌های آن قرار داد.<ref>قاسم‌پور، شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۹۶–۱۹۷.</ref>

 

== پانویس ==

 

== منابع ==

* اتحادیه دانشجویان مسلمان دانشگاه‌ها و مدارس عالی، بی‌جا.

* طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم…، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

* فارسی، جلال‌الدین، فرهنگ واژه‌های انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد فرهنگی امام‌رضا (ع)، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

* ملکی، محمد، دیروز و امروز، گزیده یاداشتهای سیاسی و اجتماعی (۱۳۵۸–۱۳۷۶)، تهران، قصیده، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۰، عبور از بحران، به اهتمام یاسر هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، خطبه‌های نماز جمعه سال ۱۳۶۱، به کوشش محسن هاشمی، تهران دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۳۷۶ش.

 

== پیوند به بیرون ==

* سیدعباس رضوی، [https://books.khomeini.ir/books/10006/479/ شورای عالی انقلاب فرهنگی]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۶، ص۴۷۹–۴۸۹.

[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]

[[رده:مقاله‌های جلد ششم دانشنامه امام‌خمینی]]

[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]