عجب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عجب'''، رذیله نفسانی خودپسندی و خودبزرگ‌بینی.

== معنی ==

«عُجب» به معنای [[تکبر]] و بزرگ‌شمردن خود،<ref>فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ۳۹۳؛ طریحی، مجمع البحرین، ۲/۱۱۶.</ref> از خود خشنودبودن، افتخارکردن و نظر و رأی خود را پسندیدن<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱/۵۸۲؛ زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، ۲/۲۰۶.</ref> است. در اصطلاح [[اخلاق]]، به معنای اعتقاد و ظن نادرست به [[نفس]] در استحقاق مرتبه‌ای است که فاقد آن است.<ref>ابن‌مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ۲۸۷.</ref> بعضی آن را بزرگ‌شمردن خود به سبب کمالی که فرد در خود می‌بیند، تعریف کرده‌اند؛ خواه آن کمال را داشته یا نداشته باشد.<ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۱/۳۵۷؛ نراقی، احمد، ۲۶۲.</ref> [[امام‌خمینی]] نیز عجب را، بزرگ‌شمردن نعمت یا اعتقاد،<ref>امام‌خمینی، الطهاره، ۳۹۲.</ref> عمل صالح، مسرورشدن به آن، نازکردن به واسطه عمل و خود را از تقصیر خارج‌دانستن<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۱–۶۲.</ref> می‌داند.

== پیشینه ==

علمای اخلاق، عجب را در جایگاه یکی از رذایل اخلاقی مورد بحث قرار داده‌اند.<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ۶/۲۷۲؛ نراقی، مهدی، جامع السعادات، ۱/۳۵۷؛ نراقی، احمد، معراج السعاده، ۲۶۲.</ref> کتاب تهذیب الاخلاق [[ابن‌مسکویه]] از علمای قرن پنجم را می‌توان از نخستین کتاب‌هایی دانست که بابی به این موضوع اختصاص داده‌است.<ref>ابن‌مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ۲۸۶.</ref> مباحث این کتاب، متأثّر از مباحث اخلاقی [[ارسطو]] و الهام‌گرفته از نظریه اعتدال در قوای او است<ref>ارسطو، علم الاخلاق الی نیقوماخوس، ۱/۲۶۴.</ref> که بر اساس آن، علمای اخلاق، عجب را یکی از رذایل برخاسته از افراط در قوه غضبیه شمرده‌اند.<ref>غزالی، مجموعه رسائل، ۱۴۶.</ref> امام‌خمینی نیز به این مسئله توجه داشته، عجب را از صفات رذیله‌ای می‌داند که مؤمنان و غیر مؤمنان به آن مبتلا می‌شوند.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۶.</ref> ایشان در عموم آثار اخلاقی و عرفانی خود به‌خصوص در کتاب‌هایی چون [[آداب الصلاة]]،<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۲، ۸۹ و ۹۸.</ref> [[سر الصلاة|سرّ الصلاة]]،<ref>امام‌خمینی، سرّ الصلاة، ۵۲ و ۷۵.</ref> [[شرح حدیث جنود عقل و جهل (کتاب)|شرح حدیث جنود عقل و جهل]]<ref>امام‌خمینی، حدیث جنود، ۵۰، ۸۳ و ۳۴۱–۳۴۲.</ref> و [[شرح چهل حدیث (کتاب)|شرح چهل حدیث]]<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۳–۷۶.</ref> به این موضوع پرداخته‌است. ایشان به موضوعاتی چون درجات عجب،<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۳–۶۵.</ref> منشأ حصول عجب<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۷۰–۷۱.</ref> و مفاسد آن<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۶۷–۶۹.</ref> و فساد یا عدم فساد عمل به واسطه عجب<ref>امام‌خمینی، الطهاره، ۳۹۳.</ref> پرداخته‌است.

ابوالفضل یغمایی، [https://books.khomeini.ir/books/10007/211/ عجب]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۷، ص۲۱۱–۲۱۵.

[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]

[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]

[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]