emailconfirmed
۲٬۵۷۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
عربستان در سال‌های ۱۳۵۶ ـ ۱۳۵۷ با دقت و نگرانی، وقایع [[انقلاب اسلامی ایران]] را پیگیری می‌کرد و بر اساس روابط گسترده با [[امریکا]] و سیاست حفظ رژیم‌های سلطنتی تا آخرین لحظات از رژیم محمدرضا پهلوی دفاع کرد <ref>علی‌بابایی، تاریخ سیاست خارجی ایران، ۴۶۷.</ref>؛ چنان‌که پس از اعتصاب کارکنان شرکت نفت ایران به فرمان امام‌خمینی، برای درهم‌شکستن اعتصاب اعلام کرده بود متخصصانی را برای استخراج و تولید نفت به ایران می‌فرستد که با واکنش شدید امام‌خمینی روبه‌رو شد. ایشان تلاش حاکم [[حجاز]] را در این زمینه که مستلزم غارت نفت ایران بود، با ادعای مسلمان‌بودن وی در تعارض دانست و اعلام کرد حکومت حجاز هرگز نمی‌تواند مرتکب چنین اشتباهی شود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۵۱.</ref>؛ چنان‌که حمایت عربستان از محمدرضا پهلوی را صرفاً به دلیل به خطرافتادن منافع حکومت این کشور در منطقه می‌دانست. ایشان معتقد بود همان‌گونه که انقلاب اسلامی [[رژیم پهلوی]] را در ایران به خطر انداخته، به نابودی می‌کشاند، رژیم‌های ارتجاعی در کشورهای اسلامی (ازجمله عربستان) را نیز تهدید می‌کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۸۰.</ref>. | عربستان در سال‌های ۱۳۵۶ ـ ۱۳۵۷ با دقت و نگرانی، وقایع [[انقلاب اسلامی ایران]] را پیگیری می‌کرد و بر اساس روابط گسترده با [[امریکا]] و سیاست حفظ رژیم‌های سلطنتی تا آخرین لحظات از رژیم محمدرضا پهلوی دفاع کرد <ref>علی‌بابایی، تاریخ سیاست خارجی ایران، ۴۶۷.</ref>؛ چنان‌که پس از اعتصاب کارکنان شرکت نفت ایران به فرمان امام‌خمینی، برای درهم‌شکستن اعتصاب اعلام کرده بود متخصصانی را برای استخراج و تولید نفت به ایران می‌فرستد که با واکنش شدید امام‌خمینی روبه‌رو شد. ایشان تلاش حاکم [[حجاز]] را در این زمینه که مستلزم غارت نفت ایران بود، با ادعای مسلمان‌بودن وی در تعارض دانست و اعلام کرد حکومت حجاز هرگز نمی‌تواند مرتکب چنین اشتباهی شود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۵۱.</ref>؛ چنان‌که حمایت عربستان از محمدرضا پهلوی را صرفاً به دلیل به خطرافتادن منافع حکومت این کشور در منطقه می‌دانست. ایشان معتقد بود همان‌گونه که انقلاب اسلامی [[رژیم پهلوی]] را در ایران به خطر انداخته، به نابودی می‌کشاند، رژیم‌های ارتجاعی در کشورهای اسلامی (ازجمله عربستان) را نیز تهدید می‌کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۸۰.</ref>. | ||
==روابط با جمهوری اسلامی ایران== | ==روابط با جمهوری اسلامی ایران== | ||
پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] در ۳۱ فروردین ۱۳۵۸ هیئتی شامل امام جماعت مسجدالحرام و سفیر عربستان در ایران به نمایندگی از پادشاه این کشور در قم با امام‌خمینی دیدار کرد و ایشان از هیئت و از مردم آن کشور و از پادشاه که هیئت را برای دیدار و تفقد فرستاده است، سپاسگزاری کرد و همراه با توجه دادن به خطر رژیم اسرائیل بر لزوم وحدت و برادری اسلامی و نیز رفتار خوب با حجاج ایرانی تاکید کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۶۵ ـ ۶۸.</ref>. ایشان در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اظهار امیدواری می‌کرد عربستان با ایران انقلابی، هم‌صدا و هم‌فکر شود تا علاوه بر بهره‌مندشدن از نعمت بزرگ حمایت مردمی، رحمت و برادری را با ملت‌ها و دولت‌های اسلامی و شدت عمل در برابر کفار و غارتگران را در دستور کار خود قرار دهد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۹۲.</ref>. جمهوری اسلامی ایران همواره در پی برقراری روابط دوستانه با کشورهای اسلامی به‌ویژه عربستان بوده است؛ اما برخی عوامل داخلی هر دو کشور و عوامل خارجی که منافع خود را در اختلاف عربستان و ایران می‌بینند، مانع شکل‌گیری چنین رابطه‌ای شده است <ref>اخوان کاظمی، مروری بر روابط ایران و عربستان، ۷۵ ـ ۹۶، ۱۰۱ و ۱۰۸ ـ ۱۱۴.</ref>. | پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] در ۳۱ فروردین ۱۳۵۸ هیئتی شامل امام جماعت [[مسجدالحرام]] و سفیر عربستان در ایران به نمایندگی از پادشاه این کشور در [[قم]] با امام‌خمینی دیدار کرد و ایشان از هیئت و از مردم آن کشور و از پادشاه که هیئت را برای دیدار و تفقد فرستاده است، سپاسگزاری کرد و همراه با توجه دادن به خطر [[رژیم اسرائیل]] بر لزوم [[وحدت]] و برادری اسلامی و نیز رفتار خوب با حجاج ایرانی تاکید کرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۶۵ ـ ۶۸.</ref>. ایشان در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اظهار امیدواری می‌کرد عربستان با ایران انقلابی، هم‌صدا و هم‌فکر شود تا علاوه بر بهره‌مندشدن از نعمت بزرگ حمایت مردمی، رحمت و برادری را با ملت‌ها و دولت‌های اسلامی و شدت عمل در برابر [[کفار]] و غارتگران را در دستور کار خود قرار دهد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۹۲.</ref>. [[جمهوری اسلامی|جمهوری اسلامی ایران]] همواره در پی برقراری روابط دوستانه با کشورهای اسلامی به‌ویژه عربستان بوده است؛ اما برخی عوامل داخلی هر دو کشور و عوامل خارجی که منافع خود را در اختلاف عربستان و ایران می‌بینند، مانع شکل‌گیری چنین رابطه‌ای شده است <ref>اخوان کاظمی، مروری بر روابط ایران و عربستان، ۷۵ ـ ۹۶، ۱۰۱ و ۱۰۸ ـ ۱۱۴.</ref>. | ||
برخی از تحلیلگران، روابط ایران و عربستان پس از پیروزی انقلاب را به سه دوره تقسیم کرده‌اند: | برخی از تحلیلگران، روابط ایران و عربستان پس از پیروزی انقلاب را به سه دوره تقسیم کرده‌اند: | ||
# دوره صبر و انتظار؛ | # دوره صبر و انتظار؛ | ||
# دوره سیاست و رویه دوگانه عربستان در برابر سیاست تهاجمی انقلاب | # دوره سیاست و رویه دوگانه عربستان در برابر سیاست تهاجمی [[انقلاب اسلامی]]؛ | ||
# دوره رویارویی و تیرگی روابط <ref>اخوان کاظمی، مروری بر روابط ایران و عربستان، ۲۱.</ref>. در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، عربستان، سیاست احتیاط، سکوت و نظارت را در پیش گرفت؛ اما با روی کارآمدن دولت‌مردان لیبرال، فرصت را غنیمت شمرد و هیئتی بلندپایه را برای تبریک پیروزی انقلاب به ایران فرستاد <ref>زراعت‌پیشه، برآورد استراتژیک عربستان سعودی، ۲۳۷.</ref>. ملک‌خالد پادشاه وقت عربستان پیروزی و برپاشدن حکومت اسلامی در ایران را مقدمه نزدیکی و تفاهم بیشتر دو کشور دانست. فهد ولیعهد وقت عربستان {{ببینید|ملک فهد}} نیز حکومت ایران را تأیید کرد <ref>شامی‌قرچلو، جغرافیای کشورهای جهان، عربستان، ۱۳۶.</ref>؛ با این حال، وقایعی روابط دو کشور را تیره کرد؛ ازجمله حمله مسلحانه حدود صد تن به مسجدالحرام و تصرف آن در سال ۱۳۵۸ که باعث کشته و زخمی‌شدن تعداد زیادی از مردم شد. خبرگزاری‌های امریکایی و محافل صهیونیستی و عوامل وابسته آنها در منطقه با هدف برهم‌زدن روابط کشورهای مسلمان و عرب منطقه با انقلاب اسلامی ایران تلاش کردند این افراد را از هواداران انقلاب اسلامی معرفی کنند و دولت ایران را در این حادثه دخالت بدهند؛ اما دفتر امام‌خمینی و وزارت خارجه ایران، این واقعه خلاف موازین اسلام را تقبیح و محکوم کردند و آن را توطئه‌ای برای تفرقه‌افکنی برشمردند <ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۸۶.</ref>. | # دوره رویارویی و تیرگی روابط <ref>اخوان کاظمی، مروری بر روابط ایران و عربستان، ۲۱.</ref>. | ||
# در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، عربستان، سیاست احتیاط، سکوت و نظارت را در پیش گرفت؛ اما با روی کارآمدن دولت‌مردان لیبرال، فرصت را غنیمت شمرد و هیئتی بلندپایه را برای تبریک پیروزی انقلاب به ایران فرستاد <ref>زراعت‌پیشه، برآورد استراتژیک عربستان سعودی، ۲۳۷.</ref>. ملک‌خالد پادشاه وقت عربستان پیروزی و برپاشدن حکومت اسلامی در ایران را مقدمه نزدیکی و تفاهم بیشتر دو کشور دانست. فهد ولیعهد وقت عربستان {{ببینید|ملک فهد}} نیز حکومت ایران را تأیید کرد <ref>شامی‌قرچلو، جغرافیای کشورهای جهان، عربستان، ۱۳۶.</ref>؛ با این حال، وقایعی روابط دو کشور را تیره کرد؛ ازجمله حمله مسلحانه حدود صد تن به مسجدالحرام و تصرف آن در سال ۱۳۵۸ که باعث کشته و زخمی‌شدن تعداد زیادی از مردم شد. خبرگزاری‌های امریکایی و محافل صهیونیستی و عوامل وابسته آنها در منطقه با هدف برهم‌زدن روابط کشورهای مسلمان و عرب منطقه با انقلاب اسلامی ایران تلاش کردند این افراد را از هواداران انقلاب اسلامی معرفی کنند و دولت ایران را در این حادثه دخالت بدهند؛ اما دفتر امام‌خمینی و وزارت خارجه ایران، این واقعه خلاف موازین اسلام را تقبیح و محکوم کردند و آن را توطئه‌ای برای تفرقه‌افکنی برشمردند <ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۸۶.</ref>. | |||
با تأسیس دفتر جبهه آزادی‌بخش شبه‌جزیره عربستان در تهران و گردهمایی جنبش‌های آزادی‌بخش و برگزاری نخستین حج حجاج ایرانی همراه با راهپیمایی برائت از مشرکان، مقامات عربستانی به مخالفت‌های پنهانی و سپس به موضع‌گیری شدید و علنی علیه ایران پرداختند که با پاسخ متقابل مسئولان جمهوری اسلامی ایران و انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای عربستان و روابط نزدیک این کشور با امریکا روبه‌رو شد. در نهایت عربستان با پناه‌دادن به جاسوسان و مستشاران امریکایی که از ایران گریخته بودند، در صدد مقابله با انقلاب ایران برآمد و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بحران در روابط دو کشور گسترده‌تر شد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۲۵.</ref>. عربستان در کنار تبلیغات شدید علیه مذهب شیعه برای جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه، شورای همکاری خلیج فارس را در سال ۱۳۵۹ش/ ۱۹۸۱م بدون حضور ایران تأسیس کرد <ref>احتشامی، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ۱۲.</ref>. | با تأسیس دفتر جبهه آزادی‌بخش شبه‌جزیره عربستان در تهران و گردهمایی جنبش‌های آزادی‌بخش و برگزاری نخستین حج حجاج ایرانی همراه با راهپیمایی برائت از مشرکان، مقامات عربستانی به مخالفت‌های پنهانی و سپس به موضع‌گیری شدید و علنی علیه ایران پرداختند که با پاسخ متقابل مسئولان جمهوری اسلامی ایران و انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای عربستان و روابط نزدیک این کشور با امریکا روبه‌رو شد. در نهایت عربستان با پناه‌دادن به جاسوسان و مستشاران امریکایی که از ایران گریخته بودند، در صدد مقابله با انقلاب ایران برآمد و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بحران در روابط دو کشور گسترده‌تر شد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۲۵.</ref>. عربستان در کنار تبلیغات شدید علیه مذهب شیعه برای جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه، شورای همکاری خلیج فارس را در سال ۱۳۵۹ش/ ۱۹۸۱م بدون حضور ایران تأسیس کرد <ref>احتشامی، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ۱۲.</ref>. | ||
در سال ۱۳۶۶ رژیم آل سعود با کشتار حاجیان خانه خدا و کشتار بیش از چهارصد تن از حاجیان ایرانی، اوج دشمنی و کینه خود را به انقلاب اسلامی ایران آشکار کرد <ref>هاشمی رفسنجانی، دفاع و سیاست، ۲۰۸ ـ ۲۱۲؛ میردامادی، آن سوی حج خونین یا تبلیغات آل سعود، ۱۹ ـ ۲۰؛ جمهوری اسلامی، ۱۲/۵/۱۳۶۶.</ref> {{ببینید|کشتار حجاج ایرانی}}. پس از حادثه خونین مکه، تظاهرکنندگان ایرانی به سفارت عربستان در تهران حمله کردند که تیرگی روابط دو کشور را به اوج خود رساند <ref>زراعت‌پیشه، برآورد استراتژیک عربستان سعودی، ۲۳۸ ـ ۲۳۹.</ref>. هشت ماه پس از کشته‌شدن حاجیان ایرانی، عربستان به طور یک جانبه به قطع مناسبات سیاسی با جمهوری اسلامی ایران اقدام کرد و از دیپلمات‌های ایرانی خواست عربستان را ترک کنند. قطع روابط دو کشور سه سال به طول انجامید و در این مدت، ایرانیان از انجام فریضه حج محروم شدند؛ اما در سال ۱۳۷۰ پس از مذاکرات مفصل، روابط دو کشور از سر گرفته شد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۲۶ ـ ۱۲۷.</ref>. | در سال ۱۳۶۶ رژیم آل سعود با کشتار حاجیان خانه خدا و کشتار بیش از چهارصد تن از حاجیان ایرانی، اوج دشمنی و کینه خود را به انقلاب اسلامی ایران آشکار کرد <ref>هاشمی رفسنجانی، دفاع و سیاست، ۲۰۸ ـ ۲۱۲؛ میردامادی، آن سوی حج خونین یا تبلیغات آل سعود، ۱۹ ـ ۲۰؛ جمهوری اسلامی، ۱۲/۵/۱۳۶۶.</ref> {{ببینید|کشتار حجاج ایرانی}}. پس از حادثه خونین مکه، تظاهرکنندگان ایرانی به سفارت عربستان در تهران حمله کردند که تیرگی روابط دو کشور را به اوج خود رساند <ref>زراعت‌پیشه، برآورد استراتژیک عربستان سعودی، ۲۳۸ ـ ۲۳۹.</ref>. هشت ماه پس از کشته‌شدن حاجیان ایرانی، عربستان به طور یک جانبه به قطع مناسبات سیاسی با جمهوری اسلامی ایران اقدام کرد و از دیپلمات‌های ایرانی خواست عربستان را ترک کنند. قطع روابط دو کشور سه سال به طول انجامید و در این مدت، ایرانیان از انجام فریضه حج محروم شدند؛ اما در سال ۱۳۷۰ پس از مذاکرات مفصل، روابط دو کشور از سر گرفته شد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۲۶ ـ ۱۲۷.</ref>. | ||