عقل (قوه ادراک): تفاوت میان نسخه‌ها

۲٬۱۴۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۷ مرداد ۱۴۰۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{دیگر کاربردها|عقل (ابهام‌زدایی)}}
'''عقل'''، قوه ادراک کلیات.
'''عقل'''، قوه ادراک کلیات.
عقل از جهت معرفت‌شناسی، قوه‌ای از قوای نفس و مرتبه‌ای از وجود انسان است که مایه کشف مجهولات و گسترش معلومات انسان می‌شود. فیلسوفان مسلمان با الهام گرفتن از آیات [[قرآن|قرآن کریم]] و روایات معصومان(ع) به بحث و تحلیل این مسئله پرداخته‌­اند.
متکلمان اسلامی درباره جایگاه عقل در معرفت حقایق فراطبیعی، دیدگاه‌های مختلفی دارند در [[عرفان]] نیز عقل مورد توجه [[عرفا|اهل معرفت]] می‌باشد. عقلی که مورد انتقاد و بی‌مهری آنان است، عقل مشوب به شبهه‌های وهمی و خیالی است، اما عقل سلیم تقابل و تعارضی با [[کشف و شهود]] ندارد.
مقام و منزلت عقل در اندیشه [[امام‌خمینی]] را می‌توان در [[تألیفات و آثار امام‌خمینی|آثار]] فلسفی، عرفانی و فقهی ایشان مشاهده کرد. ایشان با نگارش کتابی در موضوع عقل و جنود آن تصویری روشن از حقیقت عقل و قوه عاقله ارائه می‌کند، به باور ایشان اگر عقل همراه و تحت اشراف دین باشد، به‌مراتب وجودی لایق خود می‌رسد و گرنه از ترقی محروم شده چه ‌بسا به نیروی شیطانی تبدیل می‌شود.
امام‌خمینی برای عقل چند ویژگی برمی‌شمارد: رسول و حجت باطنی، عامل فضیلت انسان، قدرت مقایسه منافع و مضار امور. هم چنین ایشان برای عقل آفاتی بر می‌شمارد از جمله: [[غرور]] و خودخواهی، [[غضب]]، پرگویی، هوای نفس و بیماری مزاج.


== معنی ==
== معنی ==
خط ۲۹: خط ۳۸:
عقل در قلمرو [[فلسفه]] به چند مفهوم نظر دارد:
عقل در قلمرو [[فلسفه]] به چند مفهوم نظر دارد:
# عقل غریزه‌ای است که در انسان وجود دارد. عقل به این معنا را فلاسفه در باب برهان به کار می‌برند و مقصود آنان قوه‌ای از [[قوای نفس]] است که انسان به واسطه آن به مقدمات ضروری صادق، [[یقین]] می‌یابد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۲۲۳–۲۲۴.</ref>
# عقل غریزه‌ای است که در انسان وجود دارد. عقل به این معنا را فلاسفه در باب برهان به کار می‌برند و مقصود آنان قوه‌ای از [[قوای نفس]] است که انسان به واسطه آن به مقدمات ضروری صادق، [[یقین]] می‌یابد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۲۲۳–۲۲۴.</ref>
# عقل همان اصطلاح عقل اول و جوهر مفارق است<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۲۲۷.</ref> {{ببینید|عقل (قوه ادراک)}}
# عقل همان اصطلاح عقل اول و جوهر مفارق است<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۲۲۷.</ref> {{ببینید|عقل (موجود مجرد)}}
# عقل اصطلاح خاص ناظر به مراتب نفس است که به اعتبار آن چهار مرتبه عقل بالقوه، عقل بالملکه، عقل بالفعل و عقل مستفاد مطرح می‌شود.<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۲۲۶–۲۲۷؛ جرجانی، التعریفات، ۶۵–۶۶؛ تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۱۹۵–۱۱۹۷.</ref>
# عقل اصطلاح خاص ناظر به مراتب نفس است که به اعتبار آن چهار مرتبه عقل بالقوه، عقل بالملکه، عقل بالفعل و عقل مستفاد مطرح می‌شود.<ref>ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ۱/۲۲۶–۲۲۷؛ جرجانی، التعریفات، ۶۵–۶۶؛ تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۱۹۵–۱۱۹۷.</ref>


خط ۱۵۷: خط ۱۶۶:


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
* باقر صاحبی، [https://books.khomeini.ir/10007/books/379/ عقل(۳)]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۷، ص۳۷۹–۳۸۷.
* باقر صاحبی، [https://books.khomeini.ir/books/10007/379/ عقل(۳)]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۷، ص۳۷۹–۳۸۷.
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های جلد هفتم دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های جلد هفتم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:فلسفه]]
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]
۱۴٬۶۵۲

ویرایش