غائله ترکمن‌صحرا: تفاوت میان نسخه‌ها

|عنوان = غائله ترکمن‌صحرا

|شرح ماجرا = شورش گروه‌های چپ علیه نظام اسلامی  

|تلفات = کشته و مجروح در درگیری‌ها

 

 

 

 

== موقعیت ==

دشت گرگان که به آن ترکمن‌صحرا نیز گفته می‌شود، دشت وسیعی است<ref>آذین‌فر، دائرةالمعارف مصور، ۳۴۳؛ شوقی، دشت گرگان، ۲</ref> در استان گلستان در شمال [[ایران]]، میان اترک‌رود، [[گرگان]] و دریای خزر<ref>شوقی، دشت گرگان، ۲</ref> و به مرکزیت [[گنبد کاووس]].<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۲/۲۴۱۵</ref> این منطقه که پیش از پیدایش این استان در سال ۱۳۷۶ از توابع استان مازندران بود، [[قومیت|اقوام]] گوناگونی از [[ترکمن]]، [[فارس]]، [[ترک]]، [[بلوچ]]، سیستانی و [[کرد]] را در خود جای داده‌است.<ref>فروتن، گنبد کاووس، ۲/۱۵۹ و ۱۶۴–۱۶۵</ref> بندرترکمن (بندرشاه سابق) نیز از شهرستان‌های تابع گرگان<ref>بدیعی، جغرافیای مفصل ایران، ۲/۲۴۸</ref> و در حوزه ترکمن‌صحراست.<ref>فرید، جغرافیا و شهرشناسی، ۹۴</ref>

== غائله ==

در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی [[رژیم پهلوی]] با سوء استفاده از تفاوت‌های قومی و مذهبی و ناآگاهی مردم، گروهی از ترکمن‌ها را به مقابله با انقلابیان واداشت<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> و پس از پیروزی گروه‌های سیاسی، به‌ویژه گروه مارکسیستی [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]]<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۲۳؛ کیهان، روزنامه، ۱۴/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰؛ حسینی بهشتی، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۲</ref> با بهره‌گیری از زمینه ارباب‌رعیتی حاکم بر منطقه و در لباس طرفداری از نژاد ترکمن به تضادهای قومی میان مردم دامن زدند.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۳۲۳؛ کریمی، گنبد در آتش فتنه ضدانقلاب، ۱۷</ref> چریک‌های فدایی خلق با ادعای دفاع از حقوق ترکمن‌ها، کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن را ایجاد کردند<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۸/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰</ref> و منطقه را در دو مرحله بهمن ۱۳۵۷ و فروردین و بهمن ۱۳۵۸به آشوب کشیدند.

پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]]، جوانان انقلابی مسلمان گنبد در ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ شهربانی را خلع سلاح کردند. از سوی دیگر، با تحریک [[چریک‌های فدایی خلق]] و [[شایعه]] تلافی طرفداران انقلاب از حمله ترکمن‌ها به تظاهرات مردم در دوره انقلاب، گروهی از ترکمن‌ها به شهربانی هجوم بردند و خواهان تقسیم سلاح‌ها شدند. هواداران انقلاب اسلامی، برای جلوگیری از درگیری، شهربانی و [[ابزار جنگی|جنگ‌افزارها]] را تحویل آنان دادند.<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن، ستاد مرکزی خود را در خانه کاظم اکبر، فرماندار سابق گنبد، تشکیل داد و در روستاهای ترکمن‌نشین شوراهای دهقانی برپا<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref> و آنان را مسلح کرد.<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۸/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰</ref>

ایجاد ستاد رزمندگان خلق ترکمن در مناطق ترکمن‌نشین از دیگر اقدامات این گروه بود.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۴۶</ref> ستادهای عملیاتی زمین‌های مالکان را [[مصادره]] کردند<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۲۶۷</ref> و مالکان غیر ترکمن عمدتاً هدف مصادره شوراهای دهقانی بودند و تلاش می‌شد کشاورزان سیستانی از منطقه اخراج شوند.<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۸/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰–۱۱</ref> [[سیداحمد صدر حاج‌سیدجوادی]]، وزیر کشور [[دولت موقت]] اقدامات گروه‌های سیاسی را خودسرانه خواند و آنان را به آتش‌سوزی مزارع و تحریک مردم علیه دولت و کشتار مردم [[متهم]] کرد.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۲۶۷</ref>

در ۱۸ اسفند ۱۳۵۷، بر سر نام جدید بندرشاه که عمدتاً ترکمن‌نشین بود، دوباره درگیری‌هایی به‌وجود آمد. هواداران فداییان خلق، «بندر ترکمن» و سرپرست [[کمیته انقلاب اسلامی]] و نیروهای انقلابی شهر، «بندر اسلام» را پیشنهاد کردند. مخالفان کمیته انقلاب با [[راهپیمایی]] و قرائت قطعنامه‌ای مبنی بر حمایت از زبان و مذهب و [[فرهنگ]] ترکمن‌ها به اختلافات موجود دامن زدند.<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۳۱۶</ref> در این راهپیمایی نوجوانی کشته و زمینه برای درگیری و تعطیلی شهر فراهم شد.<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref> احزاب چپ این موضوع را بهانه قرار دادند<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۸/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰</ref> و با راه‌اندازی [[تظاهرات]] علیه کمیته‌های انقلاب، مدارس گنبد کاووس را به تعطیلی کشاندند.<ref>مهرشاد، انقلابی همزاد بحران، ۴۲</ref> آنان با سخنرانی‌های تحریک‌آمیز و انتشار اعلامیه با نشان داس و چکش (نماد [[کمونیسم]])، دانش‌آموزان شهر را در برابر هم قرار دادند و نمایشگاهی از کتاب‌های کمونیستی و نویسندگان مشهور شوروی در پارک شهر برپا کرده بودند که بر دغدغه و حساسیت طرفداران انقلاب اسلامی افزود. مخالفان انقلاب نیز با استفاده از این موقعیت به منطقه سرازیر شدند.<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۸/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰؛ فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> [[سازمان چریک‌های فدایی خلق]] با اعزام هیئتی تام‌الاختیار به گنبد در تلاش بود در حوادث و رویدادهای منطقه نقش ایفا کند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۳۰</ref> آنان ارتش را نیز ضد خلقی دانستند<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۱۲۵</ref> و خواستار انحلال آن بودند.<ref>مهرشاد، انقلابی همزاد بحران، ۴۲</ref> تجزیه منطقه از دیگر القائات چریک‌های فدایی خلق در میان مردم بود.<ref>عمادی، خاطرات، ۱۳۵؛ قزوینی، کارنامه فداییان خلق، ۵</ref>

در نوزدهم اسفند ۱۳۵۷ دوباره درگیری‌هایی میان هواداران کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن و مخالفان آنان در بندرشاه روی داد<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۶۸–۱۶۹</ref>؛ اما درگیری‌ها به مرکز شهر کشیده شد و فداییان خلق حالت تهاجمی به خود گرفتند و علیه کمیته‌های انقلاب و ارتش [[شعار]] دادند.<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> در پنجم فروردین ۱۳۵۸، فردی ترکمن به جرم [[گران‌فروشی]] به دست [[کمیته انقلاب اسلامی]] بازداشت شد. عده‌ای برای اعتراض به بازداشت وی در برابر کمیته انقلاب گرد آمدند که در نهایت به درگیری میان معترضان و افراد کمیته انجامید و در نتیجه یک نفر کشته شد.<ref>کیهان، روزنامه، ۸/۱/۱۳۵۸، ۳</ref> هم‌زمان در ششم فروردین ۱۳۵۸ کانون خلق ترکمن در پارک قابوس گنبد، گردهمایی‌ای برگزار کرد که به درگیری کانون و مخالفانش منجر شد.

فداییان خلق در ششم و هفتم فروردین ۱۳۵۸<ref>کیهان، روزنامه، ۸/۱/۱۳۵۸، ۳</ref> رئیس شهربانی و گروهی از سربازان اعزامی از دیگر شهرها را به گروگان گرفتند<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۴۹؛ کریمی، گنبد در آتش فتنه ضدانقلاب، ۱۷</ref> و شهربانی<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> و اداره مرکزی [[آموزش و پرورش]] شهر را تصرف کردند.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱</ref> شهر تعطیل و مواد غذایی نایاب شد.<ref>عمادی، خاطرات، ۱۳۷</ref> گروه‌های درگیر در پشت‌بام‌ها سنگر گرفتند و جاده‌های منتهی به گنبد بسته شد.<ref>کیهان، روزنامه، ۷/۱/۱۳۵۸، ۳</ref> در درگیری‌های این دو روز حدود بیست نفر کشته شدند.<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref>

افراد مسلح چپ‌گرا در ادامه درگیری‌ها، تمام نوار مرزی [[ایران]] با شوروی را به غیر از دو پاسگاه تصرف کردند<ref>قزوینی، کارنامه فداییان خلق، ۵</ref> و پاسگاه اینجه‌برون نیز تصرف شد.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱</ref> به گزارشی هجده پاسگاه در نوار مرزی ایران و شوروی به دست شورشیان افتاد.<ref>عمادی، خاطرات، ۳۰۸–۳۱۲؛ نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۵۰</ref> [[شوروی|دولت اتحاد جماهیر شوروی]] با ادعای بی‌طرفی در حوادث ایران،<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۵۶</ref> درعمل از فداییان خلق حمایت می‌کرد و رادیو [[ترکمنستان]] از اقمار شوروی با دامن‌زدن به مسائل مذهبی و قومی ترکمن‌ها را به رویارویی با نیروهای دولت مرکزی فرا می‌خواند<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۳۰؛ فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref>؛ با این حال، سازمان چریک‌های فدایی خلق در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که در حوادث گنبد نقش ندارد.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۸</ref>

مسئولان [[سپاه پاسداران]] افزون بر متهم‌کردنِ [[آمریکا]] و [[صهونیسم]] به دامن‌زدن به اختلافات منطقه، فداییان خلق را در این غائله مقصر شمردند. به گزارشی فداییان عده‌ای از دانش‌آموزان را برای اهداف خود به کمک گرفتند و به آنان ماهیانه سیصد تومان حقوق می‌پرداختند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۵/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰</ref> از دیگر شهرها نیز نیرو، سلاح و دارو و دیگر امکانات برای آنان فرستاده می‌شد.<ref>عمادی، خاطرات، ۳۰۵</ref> عده‌ای از افراد کمیته انقلاب اسلامی از شهرهای [[مشهد]]، [[قم]] و [[تهران]] برای ایجاد نظم و [[امنیت]] به گنبد رفتند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۵/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰</ref> ناامنی همه جا را فرا گرفته بود. عملکرد گروه‌های سیاسی که بر بخش اعظم شهر و بسیاری از روستاهای منطقه مسلط شده بودند، به کشتار شمار بسیاری از مردم بی‌گناه انجامید<ref>بشارتی، علل وقوع جنگ تحمیلی، ۷۲؛ یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۲۶۷</ref>؛ چنان‌که به هنگام دیدارِ تنی چند از مردم شهر جنگ‌زده گنبد با [[امام‌خمینی]] مادری از هتک حرمت و کشتن دختری به دست گروه‌های چپ در پیش چشمان مادرش به ایشان شکایت برد.<ref>← امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۰؛ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی، ۱/۴۴۸–۴۴۹</ref>

سیاست [[شورای انقلاب]] و [[دولت موقت]] حل مسائل انقلاب ازجمله غائله ترکمن‌صحرا از طریق گفتگو و روشنگری [[افکار عمومی]] و پرهیز از اقدامات نظامی بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، ۲۳۲</ref>

فتح‌الله امید نجف‌آبادی از روحانیان و عباس رادنیا از اعضای [[نهضت آزادی]] از طرف دولت موقت برای حل قضیه به‌ویژه مسائل مرتبط با زمین‌ها به منطقه رفتند اما ستاد خلق ترکمن داوری این افراد را نپذیرفت.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۵۵–۵۶</ref> عده‌ای از مقامات محلی و اعضای هیئت‌های اعزامی به گنبد اعلام نظر علنی کردند که کانون فرهنگی-سیاسی خلق ترکمن و سازمان چریک‌های فدایی از عوامل اصلی آغاز کننده غائله گنبد کاووس‌اند<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۵۲</ref> و جریان‌های وابسته به سازمان چریک‌های خلق نیروهای هوادار انقلاب اسلامی را مسئول حوادث گنبد اعلام کردند.<ref>نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۵۳</ref>

در هفتم فروردین مذاکراتی میان خلیل رضایی، پدر رضایی‌ها از اعضای [[سازمان مجاهدین خلق]] و محمدطاهر ملیحی فرستادگان دولت با سخنگویان ستاد خلق ترکمن برگزار شد و قرار شد درگیری‌ها ۷۲ ساعت متوقف شود.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۶۴</ref> آرامشی موقت در گنبد برقرار شد و دو طرف در روز هشتم فروردین مردم را به آرامش دعوت کردند.<ref>کیهان، روزنامه، ۹/۱/۱۳۵۸، ۱</ref>

هیئت دیگری نیز به مدیریت سیداحمد طباطبایی آرانی استاندار مازندران روانه گنبد شد.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱</ref> جمعیت دفاع از آزادی حقوق بشر و گروهی از خبرنگاران داخلی و خارجی نیز برای بازتاب رویدادها وارد گنبد شدند.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۷</ref> با تلاش هیئت‌های اعزامی توافقنامه چهارماده‌ای امضا شد<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۷</ref>؛ ولی درگیری‌ها به‌طور کامل متوقف نشد.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۶۴؛ احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref>

نیروهای مذهبی-انقلابی پذیرش آتش‌بس از سوی کانون سیاسی خلق ترکمن را بهانه‌ای برای استفاده از زمان و تجدید قوا دانستند و مذاکرات هیئت اعزامی دولت موقت با گروه‌های سیاسی را پذیرش موجودیت ضدانقلابی برشمردند. گروه‌های سیاسی که آتش‌بس را به سود خود می‌دانستند، با استفاده از مطبوعات به جوسازی علیه نیروهای طرفدار انقلاب پرداختند.<ref>نخعی و یکتا، نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۴۸–۵۴۹؛ کیهان، روزنامه، ۱۶/۱/۱۳۵۸، ۷</ref>

در دهم فروردین [[همه‌پرسی جمهوری اسلامی]] آغاز شد.<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref> ستاد خلق ترکمن همه‌پرسی را تحریم کرد و نیروهای [[ضد انقلاب|ضدانقلاب]] تهدید کردند با رأی‌دهندگان برخورد خواهند کرد<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref>؛ اما چهارده نفر از علمای ترکمن در اطلاعیه‌ای اعلام کردند به [[جمهوری اسلامی]] رأی می‌دهند.<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹؛ نخعی و یکتا، نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۵۴</ref>

نُه تن از رهبران مذهبی ترکمن‌ها گفتند بیشتر ترکمن‌ها مایل به رأی‌دادن به جمهوری اسلامی‌اند؛ ولی از ترس جان خود نمی‌توانند از خانه‌ها خارج شوند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۳/۱۳۵۸، ۳</ref> با وجود فضای ناامن گنبد، بخشی از ترکمن‌ها به همراهی دیگر اقشار مردم در [[انتخابات]] شرکت و به جمهوری اسلامی رأی دادند.<ref>اطلاعات، روزنامه، ۱۱/۱/۱۳۵۸، ۱</ref> [[آناقلیچ نقش‌بندی]] از روحانیان ترکمن تظاهراتی را با حضور توده مردم ترکمن به طرفداری از جمهوری اسلامی ترتیب داد.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۲۶</ref> یکی از اعضای ستاد مرکزی شورای ترکمن‌صحرا (از گروه‌های دخیل در ماجرا) علمای ترکمن را [[مرتجع]] خواند<ref>بشارتی، علل وقوع جنگ تحمیلی، ۷۲</ref> و به‌صراحت اعلام کرد این گروه به جمهوری اسلامی رأی نداده‌است. امریکایی‌ها از این بحران در جهت فشار بر دولت مرکزی بهره‌برداری کردند.<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref>

در روز چهاردهم فروردین نیروهای اعزامی ارتش خراسان<ref>کیهان، روزنامه، ۱۶/۱/۱۳۵۸، ۲</ref> در میان استقبال مردم وارد شهر شدند.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۱۲۵</ref> ارتش با گروه‌های درگیر با مسالمت رفتار کرد و دستور داد افراد مسلح شهر را ترک کنند.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۱/۱۳۵۸، ۲</ref> با تلاش نیروهای اعزامی آرامش در گنبد و حومه برقرار شد.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۵/۱/۱۳۵۸، ۲؛ احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref> به گزارش طباطبایی استاندار مازندران نیروهای [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور رژیم پهلوی]] (ساواک) و زمین‌داران بزرگ در این غائله مؤثر بودند و هژبر یزدانی و ابوالفتح آتابای از وابستگان [[رژیم پهلوی]] در منطقه دیده شدند<ref>کیهان، روزنامه، ۸/۱/۱۳۵۸، ۳</ref>؛ چنان‌که دو تن از عوامل درگیری، رحمان‌قلی سیدین نماینده سابق گنبد در [[مجلس شورای ملی]] در رژیم پهلوی و برادرش منصور سیدین در حال تیراندازی بازداشت شدند و دو آتش‌بار نیز از گروه‌های مسلح ضبط شد و ساختمان [[آموزش و پرورش]] نیز از تصرف چریک‌ها خارج شد و در اختیار [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|پاسداران]] قرار گرفت.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۲/۱/۱۳۵۸، ۱</ref> اطلاعات و مدارک مهمی مبنی بر دخالت عناصر کمونیستِ غیر ترکمن در این غائله به دست آمد.<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref>

[[نهضت اسلامی جوانان ترکمن]]، از گروه‌های اسلامی، در اطلاعیه‌ای جنگیدن با [[دولت موقت]] را محکوم کرد و فداییان خلق را مسئول ناامنی و جنگ ترکمن و فارس برشمرد.<ref>خلیلی، گام‌به‌گام با انقلاب، ۲/۸۴؛ کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۶۷–۱۶۸</ref>

برخی از اعضای کمیته حقوق بشر اعزامی از تهران، از کشته‌شدن پاسداران اعزامی به گنبد به دست نیروهای [[ساواک]] خبر داده‌اند<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۳۴</ref> و برخی از روحانیان ترکمن مسئله زمین را مهم‌ترین زمینه درگیری گنبد خواندند.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۲۹</ref>

از سوی دیگر، [[سیدعلی خامنه‌ای]] از اعضای شورای انقلاب حوادث ترکمن‌صحرا را توطئه [[امریکا|آمریکا]] برای به‌چالش‌کشیدن [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] نامید.<ref>خامنه‌ای، روزنامه جمهوری اسلامی، ۷</ref>

[[صادق خلخالی]] حاکم شرع [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه‌های انقلاب]]، جنگ گنبد را نتیجه کار فرصت‌طلبان<ref>کیهان، روزنامه، ۲۹/۱/۱۳۵۸، ۶</ref> و نبود قاطعیت دولت مرکزی خواند<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۶۲۵</ref> و کارشناسانی دیگر، افزون بر حضور گروه‌های سیاسی، ناآگاهی مردم منطقه، نبود روحانی متعهد و [[استعمار و استثمار|استثمار]] مردم منطقه به دست درباریان پهلوی را از زمینه‌های بروز ناآرامی گنبد شمردند.<ref>مرکز اسناد، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۳۹۰</ref> طالقانی در اطلاعیه‌ای با تأکید بر خلوص پاسدارانِ کمیته‌های انقلاب از رخنه افراد غیرمسئول در این نهاد و نقش آنان در تشدید درگیری خبر داده‌است.<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۱۲۴</ref>

مردم [[قم]] در اجتماعاتی حوادث خونین گنبد و عاملان آن را محکوم کردند و علیه فداییان خلق [[شعار]] دادند<ref>کیهان، روزنامه، ۱۸/۱/۱۳۵۸، ۲</ref> و هزاران نفر از مردم گنبد با تجمع در برابر فرمانداری خواستار ضمانت اجرایی برای بازگشت به کار، تقویت پاسگاه‌های مرزی و خلع سلاح عمومی شدند.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۸/۱/۱۳۵۸، ۸</ref> مردم [[تهران]] نیز در تجمعی در برابر خانه طالقانی، شهدای گنبد کاووس را ستودند<ref>کیهان، روزنامه، ۱۸/۱/۱۳۵۸، ۳</ref> و گروه‌های سیاسی معارض با نظام اسلامی به‌ویژه سازمان چریک‌های فدایی خلق، نیروهای هوادار انقلاب اسلامی به‌ویژه [[کمیته انقلاب اسلامی]] را مسئول حوادث گنبد اعلام کردند.<ref>نخعی و یکتا، نخعی و یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، ۱/۵۵۲</ref>

[[سازمان فداییان خلق]] در اطلاعیه‌ای تصرف زمین‌های کشاورزان به دست درباریان [[رژیم پهلوی]] را زمینه بروز درگیری<ref>کانون فرهنگی، زندگی و مبارزه خلق ترکمن، ۵۸</ref> و وقایع گنبد را توطئه‌ای امپریالیستی خواند.<ref>کیهان، روزنامه، ۸/۱/۱۳۵۸، ۲</ref>

با وجود تدبیرها و تلاش‌های مسالمت‌آمیز دولت و ارتش برای ایجاد آرامش در گنبد، ریشه ناآرامی‌ها از میان نرفت و درگیری‌های پراکنده تا بهمن ۱۳۵۸ ادامه پیدا کرد.<ref>کریمی، گنبد در آتش فتنه ضدانقلاب، ۱۷</ref> فداییان خلق به کار مصادره زمین‌های مالکان مشغول بودند و روستاییان با تحریک آنان مأموران دولتی را بازداشت و از سخن‌گفتن با پاسداران اعزامی برای تحقیق دربارهٔ حوادث پیش‌آمده جلوگیری می‌کردند.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۳۲۴</ref> گروه‌های [[ضد انقلاب|ضدانقلاب]] در ۸/۳/۱۳۵۸ با حمله به کانون اسلامی و فرهنگی ترکمن و ایجادشده به دست جوانان فعال، به هدف آگاه‌کردن مردم، آنان را [[ارتجاع|مرتجع]] خواندند و اموال آن را [[مصادره اموال|مصادره]] کرد<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۳۲۴</ref>؛ همچنین با تهدید از غیر ترکمن‌ها می‌خواستند منطقه را ترک کنند. دولت شوراهای دهقانی فداییان خلق را به رسمیت نشناخت که با واکنش ستاد خلق ترکمن روبه‌رو شد.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۳۸۹–۳۹۰ و ۹۶۰</ref> با آغاز فصل برداشت محصول، گروهی مانع برداشت شدند که با اخطار دولت مواجه شدند و دولت وعده داد خیلی زود شوراهای روستا تشکیل خواهد شد.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۴۲۳</ref> به گزارشی این گروه از بندر ترکمن سلاح‌های دوربین‌دارِ بسیاری وارد گنبد کردند<ref>کیهان، روزنامه، ۱۵/۱۱/۱۳۵۸، ۱۰</ref>

به گزارش [[مطبوعات]]، گروهی موسوم به اعضای هیئت حسن نیت ترکمن‌صحرا در [[قم]] با [[امام‌خمینی]] دیدار کردند و آن را سودمند خواندند.<ref>یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، ۲/۵۴۷</ref> به‌تدریج بر آگاهی مردم ترکمن دربارهٔ ماهیت فداییان خلق افزوده شد و همبستگی میان مردم ترکمن و غیر ترکمن بیشتر گردید.<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> در هجدهم بهمن ۵۸، جمع زیادی از اهالی و ترکمن‌ها مخالفت خود را با نمادهای کمونیستی ازجمله آویزان‌کردن آرم داس و چکش در میدان شهر اعلام کردند.<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷؛ مهرشاد، انقلابی همزاد بحران، ۴۰</ref> فداییان خلق در سالگرد [[قیام فداییان خلق|حادثه قیام فداییان خلق]] در نوزدهم بهمن ۱۳۴۹، علیه [[رژیم پهلوی]]، در سیاهکل، با تبلیغ «ترکمن‌صحرای خودمختار» زمینه درگیری دوباره‌ای با نهادهای انقلاب فراهم کردند.<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref> ورود اسلحه فراوان به شهر، سنگرهای استوار، شناسایی مناطق راهبردی گنبد، و ذخیره مواد غذایی فراوان به دست گروه‌ها نشان از درگیری می‌داد.<ref>رضایی، روزنامه کیهان، ۱۰</ref>

فداییان خلق در نوزدهم بهمن ۱۳۵۸، ده هزار نفر را با دستاویز جشن انقلاب برای راهپیمایی به گنبد بردند و علیه جمهوری اسلامی [[شعار]] دادند.<ref>رضایی، روزنامه کیهان، ۱۰</ref> آنان افزون بر برافراشتن پرچم سرخ با آرم داس و چکش، مردم را علیه نهادهای انقلابی تحریک می‌کردند.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۰/۱۱/۱۳۵۸، ۴</ref> هواداران این گروه با سلاح سرد به طرفداران جمهوری اسلامی حمله و نارنجکی نیز به سوی آنان پرتاب کردند که به کشته و مجروح‌شدن شماری انجامید.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۰/۱۱/۱۳۵۸، ۴</ref> این واقعه سبب درگیری مردم انقلابی و هواداران فداییان خلق شد که ده‌ها تن کشته و مجروح بر جای گذاشت.<ref>رضایی، روزنامه کیهان، ۱۰</ref> نیروهای [[سپاه پاسداران انقلاب]] وارد عمل شدند و هواداران انقلاب نیز برای کمک به آنان آماده شدند.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی، ۱/۴۵۰–۴۵۵</ref> فداییان خلق دوازده تن از پاسداران را [[شهید]] و ده‌ها تن را زخمی کردند.<ref>جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۱/۱۱/۱۳۵۸، ۴</ref> در بیستم بهمن فرمانده و معاون عملیات سپاه، زنده‌یاب و [[احمد قنبری]] به شهادت رسیدند.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی، ۱/۴۵۰–۴۵۵</ref> با شدت‌گرفتن درگیری‌ها، سپاه از ارتش تقاضای کمک کرد.<ref>رضایی، روزنامه کیهان، ۱۰</ref> به دستور [[شورای انقلاب]]<ref>حسینی بهشتی، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۲</ref> ارتش در ۲۲ بهمن وارد عمل شد و در ۲۳ بهمن، آخرین سنگرهای [[ضد انقلاب|ضدانقلاب]] سقوط کرد و ستاد خلق ترکمن به تصرف نیروهای انقلاب درآمد و [[امنیت]] منطقه بر عهده ارتش قرار گرفت.<ref>مهرشاد، انقلابی همزاد بحران، ۴۰</ref>

با ایجاد آرامش از نفوذ نیروهای چپ در منطقه کاسته شد<ref>فاطمی، عبور از بحران، ۱۷</ref> و در [[پاکسازی]] گنبد و حومه از عناصر مسلح ضدانقلاب، ۳۶ تن از دو طرف کشته شدند<ref>کیهان، روزنامه، ۱۲/۱۲/۱۳۵۸، ۱۱</ref> و افرادی از مردم عادی نیز آسیب دیدند.<ref>فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی، ۱/۴۵۰–۴۵۵</ref> [[سیدمحمد بهشتی|سیدمحمد حسینی بهشتی]] که پس از درگذشت طالقانی رئیس شورای انقلاب شده بود، تأمین امنیت کشور را دلیل اعزام ارتش به گنبد خواند و با متهم‌کردن گروه کوچک فداییان خلق در ایجاد این غائله، آنان را بر تحمیل عقیده خود بر اکثریت مردم سرزنش کرد.<ref>حسینی بهشتی، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۲</ref> فداییان خلق در سال‌های بعد پس از ناامیدی از تشکیل [[حکومت کمونیستی]] بر سر راهبرد مبارزه با [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام اسلامی]] دچار اختلاف شدند و به دو گروه اکثریت و اقلیت تقسیم شدند. اکثریت به [[حزب توده]] نزدیک شد و اقلیت بر [[مبارزه مسلحانه]] با نظام اسلامی پای فشرد که بی‌نتیجه بود.<ref>مظفری، جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ۱۳۲–۱۳۳</ref>

[[امام‌خمینی]] در ۲۴ فروردین ۱۳۵۸ در دیدار با مردم گنبد، از شرارت‌های گروه‌ها در حق مردم بی‌گناه ابراز تأسف کرد و غائله‌سازان گنبد را شرور، [[ضد انقلاب|ضدانقلاب]] و مفسد و ضد ملت و ضد [[رفاه]] و دست‌نشانده بیگانگان و آمریکا خواند که با ایجاد ناامنی و به‌رگباربستن رأی‌دهندگان به جمهوری اسلامی، تلاش کردند مانع استقرار جمهوری اسلامی شوند. ایشان مخالفان را مخالف [[آزادی]]، مخالف [[اسلام]] و ضد [[مردم]] و طرفدار [[رژیم پهلوی]] خواند و ضمن تشکر از پایداری مردم گنبد، از آنان خواست برای [[امنیت]] ترکمن‌صحرا به نیروی نظامی کمک کنند و با همبستگی، شر اشرار را دفع کنند و امنیت را در گنبد برقرار سازند. ایشان مقابله با اشرار را [[واجب]] و کشته‌شدگان در این راه را به اجر و پاداش شهدا بشارت داد و سختی‌ها و رنج مردم گنبد را درد و سختی خود خواند و از آنان خواست با یکدیگر برادرانه زندگی کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۸–۹</ref>

امام‌خمینی همچنین در همان روز در دیدار جداگانه با دادخواهان گنبد از جور و جنایت گروه‌های منحرف، ضمن همدردی با پدران و مادرانِ رنج‌کشیده، رنج آنان را بزرگ شمرد و با اشاره به ربوده‌شدن خلخال از پای زنی یهودی در هجوم سربازان [[معاویه]] به قلمرو [[امیرالمؤمنین(ع)]] و واکنش آن حضرت،<ref>نهج البلاغه، ترجمه سیدجمال‌الدین دین‌پرور، خ۲۷، ۴۷</ref> [[مرگ]] را برای خود، بهتر از شنیدن آن سختی‌های ناگوار شمرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۰</ref> ایشان با یادکردن از یاران شهید [[پیامبر اکرم(ص)]]، امیرالمؤمنین (ع) و [[سیدالشهدا(ع)]]، برای محشوربودن شهدای غائله گنبد با آنان، [[دعا]] کرد و مرگ در راه خدا را آسان و [[اسلام]] را عزیزتر از هرچیز دانست که باید در راه آن فداکاری کرد. ایشان با ابراز تأثر شدید از مصیبت‌های واقع‌شده در گنبد، چنان‌که ادامه صحبت را دشوار کرده‌است، تأکید کرد مطالب آنان را با دولت در میان خواهد گذاشت. ایشان همچنین از خداوند برای مردم طلب [[صبر]] و عاقبت‌بخیری و برای شهدای گنبد طلب رحمت کرد و از مردم خواست با همکاری سربازان و [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|پاسداران انقلاب اسلامی]]، امنیت را درگنبد برقرار سازند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۷/۱۰–۱۱</ref>

[[امام‌خمینی]] همچنین در ۲۳ خرداد ۱۳۵۸ نیز در جمع گروهی از ترکمن‌ها و شیعیان گنبد بر ضرورت [[وحدت]] و همبستگی میان مردم تأکید کرد و اختلافات موجود را کار دشمن برای درگیرکردن امت اسلامی با یکدیگر خواند و تأکید کرد جمهوری اسلامی در میان مردم، نارضایتی ایجاد نکرده و مشکلات موجود، به‌جای‌مانده از [[رژیم پهلوی]] است و وعده داد همچون صدر اسلام، در سایه آرامش و امنیت با مردم برادرانه رفتار خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۳۲–۱۳۳</ref> ایشان در تیر ۱۳۵۸ نیز در جمع گروهی از پاسداران گنبد، آنان را به مراقبت بر حفظ احکام و [[شعائر اسلامی]] دعوت و تأکید کرد پاسداری از [[نفس]] و اصلاح خود، مقدم بر پاسداری از کشور است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۴۹</ref> و در سیزدهم شهریور ۱۳۵۸، در جمع روحانیان ترکمن از برادری اسلامی سخن گفت و افزود همه مردم ایران در زمان پهلوی تحت ستم بودند و وسعت خرابی‌ها، مانع از اصلاح سریع امور است؛ اما طرح‌های زیادی نیز آماده است که با همکاری مردم و دولت، به‌تدریج اجرا و [[فقر]] و نابرابری برچیده خواهد شد. ایشان با ذکر توطئه گروه‌ها در ایجاد اختلاف و ایجاد شائبه تبعیض و بدرفتاری نیروهای اعزامی دولت با کردها و دیگر مناطق سنی‌نشین، این [[شایعه|شایعه‌ها]] را بی‌پایه دانست و تأکید کرد لشکر اسلام ثابت کرده‌است که چنین رفتاری با مردم منطقه ندارد و برعکس خرابی‌ها و بدرفتاری‌ها از سوی سران گروه‌های خراب‌کار است که در پی پر کردن جیب خود و اربابانشان هستند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۴۱۶–۴۲۰</ref>

ایشان در دهم آذر ۱۳۵۸، در پیامی به مردم [[کردستان]] و ترکمن‌صحرا، تقاضای تأخیر در انتخابات قانون اساسی از سوی برخی از جناح‌ها را به [[مصلحت]] اسلام و کشور ندانست و با اطمینان‌دادن به مردم برای توجه به خواست‌های [[قومیت|قومی]] و ملی آنان، از آنها خواست در همه‌پرسی قانون اساسی شرکت کنند و به آن رأی مثبت دهند که رضای خداوند در آن است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۶۷</ref> همچنین در پنجم مرداد ۱۳۵۹ در جمع علمای گنبد و کلاله و گالیکش، وحدت علمای اسلام که دیدار با عالمان سایر مناطق را ممکن کرده‌است، از برکت [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] شمرد و دربارهٔ گروه‌های خراب‌کار که نه تنها در این منطقه، بلکه در سراسر ایران، با عنوان‌های مختلف، در پی خراب‌کردن چهره ایران هستند، آنان را گروه‌هایی غیراسلامی دانست که با نام اسلام و با هدف بدبین‌کردن مردم ایران و دنیا به نهضت اسلامی، فعالیت می‌کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۶۴</ref>

[[امام‌خمینی]] که به مردم ایران هشدار می‌داد [[دشمن]] از روزنه اختلافات قومی وارد می‌شود،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۱</ref> در ۲۴ فروردین ۱۳۶۰، در جمع اهالی ترکمن‌صحرا و گرگان آنان را به برادری و حفظ آرامش فرا خواند و تأکید کرد وابستگان به [[آمریکا]] و خدمتگزاران به [[شوروی]] در [[کنفرانس طائف]] بر آن شدند میان [[شیعه]] و [[سنی]] اختلاف ایجاد کنند؛ حال آنکه تنها در سایه وحدت، می‌توان به اهداف بلند اسلامی رسید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۲۸۷–۲۸۸</ref> ایشان با خطاب کردن حاضران به برادران خود و برادران اهل سنت، به آنان هشدار داد ریشه‌های فاسدی که در طول تاریخ، مردم را زیر فشار [[ظلم]] و چکمه‌های دژخیم خود، خرد کرده‌اند، اکنون نیز با نام‌های مختلف، به اختلاف‌افکنی، مشغول‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۸۸–۲۸۹</ref> ایشان عوامل تفرقه‌افکن را نیز مخاطب قرار داد و آنان را نصیحت کرد تا با توجه به [[اسلام]] و [[قرآن کریم]]، دست از اختلاف بردارند که ایجاد اختلاف، گناهی نابخشودنی و موجب سلطه خارجی است و با سلطه خارجی همه‌چیز از میان خواهد رفت. ایشان همچنین با اشاره به شناخت هویت این افراد، به آنان هشدار داد در صورت ادامه توطئه، آنان به [[مردم]] معرفی خواهند شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۸۹–۲۹۰</ref> در شانزدهم اردیبهشت ۱۳۶۰، امام‌خمینی در جمع علمای [[حوزه‌های علمیه شیعه|حوزه‌های شیعه]] و ترکمن‌صحرا، تکلیف علما را سنگین‌تر از بقیه شمرد و وحدت امت را از علل پیروزی انقلاب و علما را به پاسداری از وحدت و الفت دعوت کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۲۴۷–۲۴۸</ref> ایشان در سال‌های بعد با قدردانی از [[روز ارتش]] از نقش ممتاز [[ارتش جمهوری اسلامی]] در حمایت از تمامیت ارضی کشور و سرکوب تجزیه‌طلبان در گنبد و ترکمن‌صحرا تشکر کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۵۶</ref>

دویست نفر از علمای ترکمن در نامه‌ای حمایت خود را از امام‌خمینی و اقدامات جمهوری اسلامی اعلام کردند.<ref>کیهان، روزنامه، ۱۴/۱۲/۱۳۵۸، ۱۰</ref> سی تن از علمای ترکمن‌صحرا در دیدار با [[محمدصادق خلخالی]] حاکم شرع [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی]]، ضمن حمایت از جمهوری اسلامی، خواستار [[مجازات]] عوامل غائله ترکمن‌صحرا از فداییان خلق و ستاد خلق ترکمن و فئودال‌های مرتبط به واقعه شدند و از مسئولان خواستند [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] و ارتش جمهوری اسلامی در مناطق بحران‌زده مستقر شود.<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۱/۱۲/۱۳۵۸، ۱۴</ref> چهار تن از سران بازداشت‌شده غائله از فداییان خلق به دستور خلخالی حاکم شرع [[اعدام]] شدند.<ref>انقلاب اسلامی، روزنامه، ۸/۱۲/۱۳۵۸، ۳؛ رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، ۱۴۲</ref> پس از پایان ماجرا مسئولان کشور برای حل اساسی ماجرا و خشکاندن ریشه‌های ناامنی و درگیری به فعالیت پرداختند. ارتباط فرهنگی با علما و روحانیان ترکمن بیشتر شد.<ref>جهاد، مجله، ۱۵–۱۶</ref>

امام‌خمینی در پنجم مرداد ۱۳۵۹ [[مجلس شورای اسلامی]] را موظف کرد تا افزون بر رسیدگی به عملکرد گروه‌ها در گنبد و غیر گنبد به عملکرد ارگان‌های دولتی منطقه گنبد نیز رسیدگی کند تا مبادا به نام اسلام کارهایی برخلاف موازین اسلام و مطابق با [[کمونیسم]] و [[مارکسیسم]] انجام گیرد و اگر چیزی برخلاف [[شرع]] از کسی [[مصادره اموال|مصادره]] شده، به وی برگردانده شود و عاملان آن بازخواست شوند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۶۴–۶۶</ref>

[[سیدکاظم نورمفیدی]] نماینده امام‌خمینی در گرگان که روابط صمیمانه‌ای با [[اهل سنت]] منطقه ترکمن‌صحرا از پیش از انقلاب داشت<ref>نورمفیدی، پایگاه اطلاع‌رسانی امام‌جمعه گرگان</ref> و از آغاز این غائله برای مهار آن کوشش می‌کرد،<ref>بذرافشان، سیمای گرگان، ۸۹</ref> فعالیت خود را گسترش داد و با برخورد با نیروهای تفرقه‌افکن، فرهنگ وحدت و همدلی میان مردم منطقه را گسترش داد<ref>نورمفیدی، پایگاه اطلاع‌رسانی امام‌جمعه گرگان</ref> {{ببینید|متن=ببینید|سیدکاظم نورمفیدی}}.

[[شهاب‌الدین اشراقی]]، [[داماد]] امام‌خمینی، در رأس هیئتی در فروردین ۱۳۵۸ همراه نورمفیدی، از روحانیان ترکمن در مزرعه وزارت دفاع، واقع میان گرگان و گنبد، دعوت کرد و به درخواست‌های آنان رسیدگی و برای آینده نیز برنامه‌ریزی کردند.<ref>حنیف، زندگینامه آیت‌الله شهاب‌الدین اشراقی، ۱/۲۳۹–۲۴۱</ref> ابراهیم امینی به نمایندگی از امام‌خمینی در سال ۱۳۶۲ برای بار دوم به منطقه رفت و با علمای منطقه گنبد و حومه دیدار و به اوضاع درسی و معیشتی آنان رسیدگی کرد. وی نیروهای [[وهابیت|وهابی]] را نیز از ریشه‌های اغتشاشات شمرد و به مسئولان پیشنهاد کرد برای بی‌نیازشدن طلاب علوم دینیِ منطقه از مدارس حجاز و [[پاکستان]]، چند دانشگاه علوم دینی برای آنان تأسیس شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۷۶–۲۷۷</ref>

دولت پس از ایجاد نظم و آرامش در گنبد و حومه، رفع مشکلات ارضی و اقتصادی و سازماندهی نیروها و تبلیغات مناسب را جزو برنامه‌های خود قرار داد و توانست توده مردم ترکمن را از گروه‌های [[ضد انقلاب|ضدانقلاب]] جدا سازد.<ref>احمدی فراهانی، آغازین نغمه‌های ناسازگاری، ۹</ref> نهادهای انقلابی سعی کردند با رفع مشکلات و رسیدگی به نیازمندان، زمینه نارضایتی در گنبد را از میان بردارند.<ref>کریمی، گنبد در آتش فتنه ضدانقلاب، ۱۷</ref> [[شورای انقلاب]] حل مسئله زمین و زمین‌دارکردن کشاورزان بی‌بضاعت را در دستور کار قرار داد<ref>کیهان، روزنامه، ۱۱/۱۲/۱۳۵۸، ۲</ref> و برای این برنامه، هیئتی سه‌نفره شامل [[حسینعلی منتظری]]، [[علی‌اکبر مشکینی]] و [[سیدمحمد بهشتی|حسینی بهشتی]]، طرحی را در ۲۵/۶/۱۳۵۸ به شورای انقلاب ارائه کردند و شورا در ۱۱/۱۲/۱۳۵۸ آن را تصویب<ref>کریمی، گنبد در آتش فتنه ضدانقلاب، ۱۷</ref> و برای رسیدگی به مشکلات ارضی مردم، هیئت‌های هفت‌نفره را در سراسر کشور تأسیس کرد<ref>ستاد مرکزی، عملکرد هیئت‌های هفت نفره واگذاری زمین، ۱۱–۷۸</ref> {{ببینید|متن=ببینید|هیئت‌های هفت‌نفره}}.

گزارش‌های سال‌های ۱۳۵۹ نشان می‌دهد که ۸۸۸۷ هکتار زمین در دشت گرگان از طریق هیئت واگذاری زمین به [[روستاییان]] اعم از ترکمن و غیره واگذار شده‌است.<ref>کنعانی، ایرانیان ترکمن، ۲۲۶</ref> [[جهاد سازندگی]] طرح‌هایی مانند راهسازی، سدسازی، تأمین آب نوشیدنی و کشاورزی در روستاها و شهرهای گنبد و مراوه تپه و مینودشت و کلاله انجام داد.<ref>جهاد، مجله، ۱۴–۱۵</ref> حسن تعامل مسئولان نظامی و سیاسی با مردم، حمایت مردم از نظام اسلامی را در پی داشت. ترکمن‌های گنبد و حومه در جریان [[جنگ عراق علیه ایران|جنگ تحمیلی]] همانند دیگر اقوام ایرانی نقش مهمی در دفاع از کشور ایفا کردند و جوانان بسیاری از ترکمن‌ها در راه جمهوری اسلامی به [[شهادت]] رسیدند که نشان‌دهنده علاقه ترکمن‌ها به حراست و نگهداری از مرزهای [[ایران]] است.<ref>یاقوتی، شقایق‌های صحرا در گلستان انقلاب، ۱/۱۵۹</ref>

* سیدعباس رضوی، [https://books.khomeini.ir/books/10003/446/ غائله ترکمن‌صحرا]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۳، ص۳۱۵–۳۲۴.

[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]