۱۴٬۷۲۹
ویرایش
(←پیشینه) |
جز (removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقالههای دارای شناسه using HotCat) |
||
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''فلک'''، جسم اثیری کروی میان دو سطح محدّب و مقعّر در طبیعیات فلسفه. | '''فلک'''، جسم اثیری کروی میان دو سطح محدّب و مقعّر در طبیعیات فلسفه. | ||
از فلک و خصوصیات آن در علم هیئت بحث میشود. با ظهور [[اسلام]] دانش نجوم و هیئت به سرعت شکوفا شد. فیلسوفان اسلامی نیز در حوزه کنار کیهانشناسی بر مبنای مرکزیت زمین به این امر توجه داشتهاند. [[عرفا]] نیز به مباحث افلاک توجه داشتند، چنانکه [[ابنعربی]] در مشاهدات خود از افلاک یاد میکند. | |||
اگرچه امروز برخی از [[حکما|فلاسفه]] به بطلان نظریه افلاک بطلمیوسی اشاره کردهاند. با این حال هنوز مباحثی در الهیات فلسفه وجود دارد که به کمک نظریه افلاک تبیین میشود. | |||
[[امامخمینی]] به بحث افلاک به عنوان هیئت قدیم برای تعلیم هیئت و نجوم توجه کرده و در آثار خود به مباحثی چون حقیقت فلک، اقسام، ویژگی آنها بهعلت تکثر افلاک سخن به میان آورده و آرای فیلسوفان مشاء و اشراق را درباره حقیقت و مراتب افلاک نقد و بررسی کرده است. ایشان فیلسوفان متقدم را در پیروی بدون دلیل و برهان از هیئت بطلمیوسی نکوهش کرده و افلاک بطلمیوسی را باطل دانسته است. | |||
البته امامخمینی برخی نصوص و مسائل دینی و فلسفی را براساس نظریه افلاک تبیین کرده است از جمله اینکه ایشان فلک اطلس را همان [[عرش]] و فلک هشتم را همان کرسی در لسان [[شرع]] میداند. | |||
==مفهومشناسی== | ==مفهومشناسی== | ||
فلک به معنای چرخ گردون و سپهر است<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۰/۱۵۱۸۰.</ref> و در اصطلاح [[علم هیئت]]، جسم کروی است که دو سطح ظاهری و باطنی اجرام آسمانی به آن احاطه دارد و این دو سطح، موازی و دارای مرکز واحدیاند.<ref>خواجهنصیر، زبدة الهیئه، ۴؛ جرجانی، کتاب التعریفات، ۷۲ ـ ۷۳.</ref> برخی فلک را جسم کروی بین دو سطح محدب و مقعر میدانند.<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۲۸۹.</ref> [[امامخمینی]] نیز فلک را جسم اثیری کرویشکل میان دو سطح محدب و مقعر میداند.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۲/۵۴۴.</ref> | فلک به معنای چرخ گردون و سپهر است<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۰/۱۵۱۸۰.</ref> و در اصطلاح [[علم هیئت]]، جسم کروی است که دو سطح ظاهری و باطنی اجرام آسمانی به آن احاطه دارد و این دو سطح، موازی و دارای مرکز واحدیاند.<ref>خواجهنصیر، زبدة الهیئه، ۴؛ جرجانی، کتاب التعریفات، ۷۲ ـ ۷۳.</ref> برخی فلک را جسم کروی بین دو سطح محدب و مقعر میدانند.<ref>تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۲/۱۲۸۹.</ref> [[امامخمینی]] نیز فلک را جسم اثیری کرویشکل میان دو سطح محدب و مقعر میداند.<ref>امام خمینی، تقریرات، ۲/۵۴۴.</ref> | ||
خط ۳۰: | خط ۳۹: | ||
==تعداد افلاک== | ==تعداد افلاک== | ||
[[حکما]] درباره تعداد افلاک اختلاف نظر دارند؛ قدمای یونان تا ۵۵ فلک قائل شدهاند؛<ref>ابنرشد، تفسیر ما بعد الطبیعه، ۳/۱۶۶۹ ـ ۱۶۷۷.</ref> اما مشهور حکما به نُه فلک قائلاند که از بالا به طرف زمین عبارتاند از فلک افلاک (اطلس)، فلک البروج، افلاک و سیارات سبعه (زحل، مشتری، مریخ، خورشید، زهره، عطارد و ماه)<ref>بیرونی، تحقیق ماللهند، ۳۵۷؛ خواجهنصیر، شرح الاشارات، ۳/۲۱۱ ـ ۲۱۵.</ref> در برابر مشهور، [[اخوانالصفاء]] قائل به یازده کوکباند | [[حکما]] درباره تعداد افلاک اختلاف نظر دارند؛ قدمای یونان تا ۵۵ فلک قائل شدهاند؛<ref>ابنرشد، تفسیر ما بعد الطبیعه، ۳/۱۶۶۹ ـ ۱۶۷۷.</ref> اما مشهور حکما به نُه فلک قائلاند که از بالا به طرف زمین عبارتاند از فلک افلاک (اطلس)، فلک البروج، افلاک و سیارات سبعه (زحل، مشتری، مریخ، خورشید، زهره، عطارد و ماه)<ref>بیرونی، تحقیق ماللهند، ۳۵۷؛ خواجهنصیر، شرح الاشارات، ۳/۲۱۱ ـ ۲۱۵.</ref> در برابر مشهور، [[اخوانالصفاء]] قائل به یازده کوکباند.<ref>اخوان الصفا، رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، ۲/۲۷ ـ ۲۹ و ۳/۲۰۹</ref> [[عارفان]] نیز در تعداد افلاک ثوابت اختلاف دارند. قونوی فلک ثوابت را در دو فلک اطلس و ثوابت محدود دانسته است؛<ref>← فناری، مصباح الانس بین المعقول و المشهود، ۴۵۳.</ref> اما [[ابنعربی]] فوق آسمانهای هفتگانه (که عنصری و قابل خرق و التیام هستند) چهار فلک را با ویژگی غیر عنصری قائل میشود که عبارتاند از عرش، کرسی، اطلس و فلک بروج؛<ref>ابنعربی، فصوص الحکم، ۷۵.</ref> بنابراین ابنعربی بر مبنای شهودات خود بر مجموعه افلاک نهگانه مطرحشده از جانب حکما، دو فلک عرش و کرسی را نیز میافزاید و قائل است که دسترسی به این دو فلک برای همگان میسر نیست مگر [[اولیای کامل]]،<ref>ابنعربی، عقلة المستوفز، ۵۹.</ref> برخی [[اهل معرفت]] بر این باورند که فلک اطلس نخستین مظهر جسمانی [[عرش]] است و فلک ثوابت هم نخستین مظهر [[کرسی]] است؛<ref>فرغانی، مشارق الدراری، ۱۵۰ ـ ۱۵۳؛ فرغانی، منتهی المدارک، ۱/۸۲ ـ ۸۵.</ref> از اینرو به عرش و کرسی از حیثیت تنزلشان و از آن جهت که به هیئت جسمی بسیط ظهور میکنند، فلک اطلس یا فلک بروج گویند.<ref>فرغانی، منتهی المدارک، ۱/۸۲ و ۸۶؛ فناری، مصباح الانس بین المعقول و المشهود، ۴۵۳؛ ← مقاله عرش.</ref> | ||
امامخمینی نیز به تعداد افلاک اشاره کرده و گفته است مشهور، آنها را نُه فلک میدانند و علت حصر آن در نه فلک به جهت رصدهای بسیار دقیق برخی از ثوابت است<ref>امامخمینی، تقریرات، ۲/۵۴۷.</ref> برخی سخن [[ابنسینا]] را در تعداد افلاک مبنی بر اینکه هر یک از ثوابت یک فلک جداگانهای باشند نقد کردهاند<ref>← امامخمینی، تقریرات ۲/۵۵۱.</ref> و بر این باورند که حرکت افلاک ثوابت یا بالذات است یا بالتبع در صورت اول چگونه امکان دارد برای هر یک از ثوابت که ۱۰۲۲ عدد از آنها کشف شده و امروزه با ترقی ابزارآلات رصدی سی میلیون از آنها کشف شده، تنها یک فلک داشته باشد؛ اما اگر حرکت آنها به تبع فلکالافلاک باشد، دیگر وجهی برای قول به این تعداد فلک باقی نمیماند.<ref>← امامخمینی، تقریرات، ۲/۵۵۱ ـ ۵۵۲.</ref> | امامخمینی نیز به تعداد افلاک اشاره کرده و گفته است مشهور، آنها را نُه فلک میدانند و علت حصر آن در نه فلک به جهت رصدهای بسیار دقیق برخی از ثوابت است<ref>امامخمینی، تقریرات، ۲/۵۴۷.</ref> برخی سخن [[ابنسینا]] را در تعداد افلاک مبنی بر اینکه هر یک از ثوابت یک فلک جداگانهای باشند نقد کردهاند<ref>← امامخمینی، تقریرات ۲/۵۵۱.</ref> و بر این باورند که حرکت افلاک ثوابت یا بالذات است یا بالتبع در صورت اول چگونه امکان دارد برای هر یک از ثوابت که ۱۰۲۲ عدد از آنها کشف شده و امروزه با ترقی ابزارآلات رصدی سی میلیون از آنها کشف شده، تنها یک فلک داشته باشد؛ اما اگر حرکت آنها به تبع فلکالافلاک باشد، دیگر وجهی برای قول به این تعداد فلک باقی نمیماند.<ref>← امامخمینی، تقریرات، ۲/۵۵۱ ـ ۵۵۲.</ref> | ||
خط ۱۶۶: | خط ۱۷۵: | ||
* نراقی، ملااحمد، خزائن، تحقیق و تعلیق حسن حسنزاده آملی، قم، قیام، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. | * نراقی، ملااحمد، خزائن، تحقیق و تعلیق حسن حسنزاده آملی، قم، قیام، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. | ||
* نصر، سیدحسین، سنت عقلانی اسلامی در ایران، ترجمه و تحقیق سعید دهقانی، تهران، قصیده سرا، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | * نصر، سیدحسین، سنت عقلانی اسلامی در ایران، ترجمه و تحقیق سعید دهقانی، تهران، قصیده سرا، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
باقر | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | |||
* باقر صاحبی، [https://books.khomeini.ir/books/10008/28/ فلک]، [[دانشنامه امامخمینی]]، ج۸، ص۲۸-۴۳. | |||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای تأییدشده]] | ||
[[رده:مقالههای | [[رده:مقالههای دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده:مقالههای بینیاز از جعبه اطلاعات]] | |||
[[رده:مقالههای جلد هشتم دانشنامه امامخمینی]] | |||
[[رده:فلسفه]] | |||
[[رده:مقالههای دارای شناسه]] |