محمدجواد باهنر: تفاوت میان نسخه‌ها

|آرامگاه =[[بهشت زهرا(س)]]

|مناصب =وزیر [[آموزش و پرورش]]، عضو [[شورای انقلاب فرهنگی]]، عضو شورای عالی تبلیغات، دبیرکل [[حزب جمهوری اسلامی]]، نخست‌وزیر، نماینده [[مجلس خبرگان قانون اساسی]]، عضو [[شورای انقلاب]]

باهنر در پنج‌سالگی به مکتبخانه رفت و [[قرآن]] آموخت و با ادبیات عربی و فارسی آشنا شد و در یازده‌سالگی به مدرسه معصومیه کرمان رفت.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۲؛ باهنر، مصاحبه با پدر شهید باهنر، ۲/۵۷۴.</ref> وی ضمن فراگرفتن علوم حوزوی در این مدرسه، به درس‌های غیر حوزوی نیز اشتغال داشت.<ref>باهنر، مصاحبه با پدر شهید باهنر، ۲/۵۷۴.</ref> در مهر ۱۳۳۲ به [[قم]] هجرت کرد و در [[مدرسه فیضیه]] ساکن شد.<ref>حجتی کرمانی، مصاحبه، ۱۴۱.</ref> پس از گذراندنِ درس‌های سطح، نزد [[میرزامحمد مجاهدی]] و [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]، از سال ۱۳۳۳، به مدت هفت سال از درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی بهره برد. او درس ایشان را با شوق و عشق زیاد دنبال می‌کرد؛ چنان‌که این دوره را از خاطره‌انگیزترین دوره زندگی خود دانسته است.<ref>باهنر، محمدجواد، زندگینامه، ۳۲؛ حجتی کرمانی، مصاحبه، ۱۴۴؛ ایرانمنش، مصاحبه، ۲/۵۹۸.</ref> همچنین درس فقه [[سیدحسین بروجردی]] را تا زمان رحلت ایشان پی گرفت. وی نزد [[سیدمحمدحسین طباطبایی]]، به مدت شش سال، [[فلسفه]]، به‌ویژه کتاب اسفار خواند.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۳؛ ایرانمنش، مصاحبه، ۲/۵۹۸.</ref> هم‌زمان از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۷ دروس دانشگاهی را در مقطع کارشناسی، رشته معقول و منقول، کارشناسی ارشد، رشته علوم تربیتی و دکترا رشته الهیات دانشگاه تهران گذراند.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۴.</ref>

باهنر در سال ۱۳۴۱، از سوی برخی بزرگان [[حوزه علمیه قم]]، مأمور به [[تبلیغ]] در [[ژاپن]] شد؛ ولی به دلیل آغاز مبارزات در [[تهران]] ماند.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۶؛ ترکچی، شهید حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدجواد باهنر به روایت اسناد، ۳۰–۳۱.</ref> در خرداد ۱۳۴۲، [[ساواک|سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) وی را به سبب سخنرانی‌های ضد استبدادی در [[همدان]] دستگیر کرد؛ ولی به دنبال اعتراض مردم، آزاد و به تهران فرستاده شد.<ref>باهنر، یاران امام، ۱۴؛ ایرانمنش، مصاحبه، ۲/۶۰۱.</ref> وی در اواخر اسفند همین سال در محکوم‌ساختن فاجعه فیضیه در مسجد جامع بازار تهران، بیاناتی ایراد کرد که منجر به بازداشت و زندانی شدن او تا خرداد ۱۳۴۳ شد.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۶–۳۷؛ ایرانمنش، مصاحبه، ۲/۶۰۱.</ref> سخنرانی در مسجد هدایت و [[حسینیه ارشاد]] تهران، برگزاری جلسات هفتگی<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۳۳۱ و ۳۴۰.</ref> توزیع جزوه‌های درس‌های نجف امام‌خمینی<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۳۵۴.</ref> همکاری با هیئت‌های مؤتلفه و تأسیس مسجد الجواد(ع)،<ref>باهنر، زندگینامه، ۴۰.</ref> از فعالیت‌های او در این دوره بود.

باهنر در سال ۱۳۴۴، به [[آموزش و پرورش]] راه یافت و مبارزه فرهنگی مؤثری را آغاز کرد.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۷؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۴/۴۰۰؛ نعمتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها، ۴۱.</ref> او در طول سال‌های حضور در آموزش و پرورش به‌همراه تعدادی از شخصیت‌های دینی ازجمله [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] و علی گلزاده غفوری کتاب‌های درسی تعلیمات دینی را برای سال‌های مختلف دبستان و دبیرستان و برای مراکز تربیت تألیف کرد.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۷–۳۹؛ نعمتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها، ۳۶–۳۹.</ref>{{سخ}}

باهنر با گروهی از علمای مبارز و یاران امام‌خمینی در تهران، پس از درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]]، خطاب به امام‌خمینی اعلامیه تسلیت صادر و مجلس ختمی در مسجد ارک تهران برگزار کردند.<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۲۳۱–۲۳۳؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۶/۳۸۰–۳۸۱.</ref> همچنین اعلامیه وی با گروهی از روحانیان تهران به مناسبت یادبود [[قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲|حادثه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲]] در اسناد [[ساواک]] گزارش شده است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۱/۵۸۳ و ۶۰۹–۶۱۱.</ref> افزون بر آن وی برای هم‌نوایی با امام‌خمینی [[عید نوروز]] ۱۳۵۷ را تحریم و بر مبارزه با استبداد تأکید کرد.<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۲۵۵.</ref> در ضمن به مناسبت‌های چهلم شهدای [[بیست و نه بهمن ۱۳۵۶|۲۹ بهمن تبریز]]،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۲۶۴.</ref> شهدای یزد،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۲۸۱.</ref> سالگرد ۱۵ خرداد ۱۳۴۲،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۳۰۸.</ref> جشن‌های نیمه شعبان و فساد و استبداد [[رژیم پهلوی]]،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۳۲۳–۳۲۴.</ref> محکوم‌کردن سرکوب [[اعتصاب کارکنان صنعت نفت]]،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۳۸۵–۳۸۶ و ۴۵۴.</ref> محکوم‌کردن محاصره خانه امام‌خمینی در [[نجف]] و [[هجرت امام‌خمینی به پاریس|هجرت ایشان به فرانسه]]،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۳۸۷، ۳۹۰ و ۳۹۶.</ref> چهلمین روز [[واقعه هفده شهریور ۱۳۵۷ش|فاجعه خونین ۱۷ شهریور ۱۳۵۷]] تهران،<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۴۱۱–۴۱۲.</ref> فراخوان مردم برای شرکت در [[تظاهرات تاسوعا و عاشورای ۱۳۵۷ش|راهپیمایی سرنوشت‌ساز تاسوعا و عاشورای ۱۳۵۷ تهران]]<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۴۶۷–۴۶۹ و ۴۸۳–۴۸۵.</ref> و پشتیبانی از اعتصاب بازاریان تهران<ref>مرکز اسناد، مصاحبه، ۳/۵۰۹.</ref> با دیگر روحانیان مبارز اعلامیه‌های مهمی صادر و از مبارزات امام‌خمینی پشتیبانی کرد.

باهنر پس از دستگیرشدنِ سران هیئت مؤتلفه، به سبب ترور نخست‌وزیر وقت؛ [[حسنعلی منصور]]، برای ادامه مبارزه در ایجاد «بنیاد رفاه و تعاون اسلامی»، کانون توحید و دفتر نشر فرهنگ اسلامی نقش داشت.<ref>باهنر، زندگینامه، ۴۰–۴۱؛ باهنر، یاران امام، ۱۶؛ ترکچی، شهید حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدجواد باهنر به روایت اسناد، ۲۰–۲۷.</ref> وی به همراه، [[سیدمحمد بهشتی|سیدمحمد حسینی بهشتی]] و [[علی غفوری]] اعضای هیئت علمی دفتر نشر فرهنگ اسلامی را تشکیل می‌دادند<ref>حجتی کرمانی، مصاحبه، ۱۴۵–۱۴۶.</ref> راه‌اندازی نهادهای یادشده برای تقویت [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]] بود.<ref>باهنر، مصاحبه، ۸۲.</ref> به گزارش ساواک از جلسه ختم ناصر هندی (پسندیده)، برادرزاده امام‌خمینی، گروهی ازجمله باهنر هنگام سخنرانی [[محمدتقی فلسفی]] و نام‌بردن از امام‌خمینی، تکبیر گفتند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۵/۴۶۱–۴۶۲.</ref>{{سخ}}

باهنر طی سال‌های ۱۳۵۲–۱۳۵۷، پنج‌بار دستگیر و در این سال‌ها ممنوع‌المنبر شد.<ref>باهنر، زندگینامه، ۴۲؛ باهنر، یاران امام، ۲۶.</ref> در ۱۳۵۶، با عالمان هم‌فکر خود «[[جامعه روحانیت مبارز تهران]]» را تأسیس کرد<ref>خوشزاد، مجلس شورای اسلامی، دوره اول، ۵۸ و ۶۳.</ref> و در دی‌ماه ۱۳۵۷، در تنظیم اعتصاب‌ها و طراحی راهپیمایی‌ها نقش مهمی داشت و از سوی امام‌خمینی، عضو منتخب کمیته ساماندهی اعتصاب‌ها گردید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۹۵.</ref> او در تحصن روحانیان در دانشگاه تهران در اعتراض به جلوگیری [[شاپور بختیار]] از ورود امام‌خمینی به [[ایران]] شرکت داشت.<ref>نعمتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها، ۴۳.</ref> در زمان [[بازگشت امام‌خمینی]] به تهران، در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، عضو فعال [[کمیته استقبال از امام‌خمینی|کمیته استقبال از ایشان]] بود.<ref>حجتی کرمانی، مصاحبه، ۱۵۶.</ref>

باهنر ازجمله افرادی بود که امام‌خمینی اعتماد کامل به او داشت.<ref>پرورش، مصاحبه، ۱۶۲–۱۶۳.</ref> وی با حکم امام‌خمینی عضو [[شورای انقلاب]] شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۲۶.</ref> همچنین در ۲۷ بهمن ۱۳۵۷ از سوی ایشان، عضو کمیته بازگشایی و مدیریت واحدهای آموزشی کشور گردید.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۴۲.</ref> یک هفته پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، همراه بهشتی و دیگر همفکران خود در اعلام تشکیل حزبِ جمهوری اسلامی مشارکت کرد.{{ببینید|متن=ببینید| حزب جمهوری اسلامی}}<ref>بصیری، خورشید کویر، سرگذشت‌نامه شهید باهنر، ۲۲۰–۲۲۱؛ دهقانی، سرگذشت مسافر کویر، ۸۸–۸۹.</ref> نقش باهنر در تهیه و تدوین اساسنامه [[حزب جمهوری اسلامی]] بسیار برجسته بود.<ref>بصیری، خورشید کویر، سرگذشت‌نامه شهید باهنر، ۲۲۳؛ موحدی کرمانی، مصاحبه، ۲/۷۰۸.</ref> وی سعی می‌کرد طیف‌های [[روشنفکری|روشنفکر]]، [[حزب‌الله|حزب‌اللهی]]، [[جوانان]] و دانشجویان را به [[حزب جمهوری اسلامی]] پیوند بدهد و حزب را جامعیت ببخشد.<ref>موسوی، مصاحبه، ۱۳۲؛ موسوی اردبیلی، مصاحبه، ۲/۶۵۲.</ref>{{سخ}}

او در خرداد ۱۳۵۸، از جانب مردم کرمان به نمایندگی [[مجلس خبرگان قانون اساسی|مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی]] برگزیده شد.<ref>ترکچی، شهید حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدجواد باهنر به روایت اسناد، ۸۵.</ref> در سال ۱۳۵۹ نیز به نمایندگی مردم تهران در [[مجلس شورای اسلامی]] انتخاب شد.<ref>ترکچی، شهید حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدجواد باهنر به روایت اسناد، ۸۵.</ref>{{سخ}}

فعالیت‌های مبارزاتی باهنر غالباً صبغه فرهنگی داشت؛ زیرا او به تحولات فرهنگی در عرصه‌های سیاسی معتقد بود.<ref>باهنر، مواضع ما، ۶۳؛ هاشمی رفسنجانی، شهید دکتر باهنر، ۲/۶۵۹.</ref> باهنر عشق و تلاش زیاد در احیای فرهنگ اسلام راستین داشت و معتقد بود تنها فرهنگ اصیل اسلام است که جوانان را به حرکت و رشد و کمال می‌رساند.<ref>جمهوری اسلامی، ۸/۶/۱۳۶۳، ۱۱.</ref> او حتی در تشکیلات سیاسی یا گروه‌های مبارز می‌کوشید مسئولیت فرهنگی و فکری را بپذیرد. وی پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب]] نیز برای اسلامی‌کردن محیط آموزشی در [[دانشگاه]] و [[آموزش و پرورش]] و محوری‌شدنِ تزکیه و تربیت در این مراکز کوشید و معاونت امور تربیتی در وزارت آموزش و پرورش را بنیان گذاشت.<ref>پاسدار اسلام، ۴۴–۴۵.</ref> با توجه به اختلاف شدید نیروهای مکتبی با ملی‌گرایان، وی با بردباری و منطق با مخالفان ازجمله [[سیدابوالحسن بنی‌صدر]] برخورد می‌کرد<ref>باهنر، مصاحبه، ۶۷؛ هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۸۴.</ref> به همین دلیل مؤسسان [[حزب جمهوری اسلامی]] ازجمله باهنر نامه‌هایی به امام‌خمینی نوشته و از کارشکنی و برخورد [[سیدابوالحسن بنی‌صدر|بنی‌صدر]] شکایت کرده‌اند.<ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۳۶۱ و ۴۹۵–۴۹۹.</ref>

باهنر به معنای حقیقی کلمه، مقلد و عاشق امام‌خمینی بود و هیچ وسیله‌ای باعث [[انحراف]] او از راه ایشان نمی‌شد.<ref>امامی کاشانی، مصاحبه، ۲۰۶؛ مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۰/۹۷.</ref> او خاطرنشان ساخته که امام‌خمینی به تربیت و تهذیب [[طلاب]] بیشتر توجه می‌کرد.{{ببینید|متن=ببینید| طلاب}} و طلبه‌هایی که اهل فکر و تحقیق و کار بودند در درس ایشان شرکت می‌کردند. امام‌خمینی برای [[جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] کادرسازی کرد و اکثر علمای جوان شهرها یا [[امامان جمعه منصوب امام‌خمینی|ائمه جمعه]]، افراد شورای عالی قضایی، فقهای [[شورای نگهبان]] و شمار زیادی از مسئولان نظام جمهوری اسلامی، از شاگردان امام‌خمینی‌اند.<ref>باهنر، زندگینامه، ۳۳.</ref> او بر نقش بی‌بدیل امام‌خمینی در [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] تأکید کرده و معتقد بود اگر ایشان حضور نداشت، مردم این‌گونه موج نمی‌آفریدند. به باور باهنر، پیام‌ها و روشنگری‌های امام‌خمینی مردم را زیر لوای اسلام گرد آورد و بر حول محور دیانت متحد کرد. چنان‌که ایشان عاشورای حسینی را احیا کرد، [[قیام کربلا]] را وارد صحنه‌های سیاسی ساخت و به‌موقع [[جامعه]] را هدایت کرد و راه را گشود و ملت را بسیج کرد. مردم نیز آگاهانه و با تمام وجودشان رهبری ایشان را پذیرفتند.<ref>باهنر، مباحثی، ۳۶۵؛ نعمتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها، ۲۷۸–۲۷۹.</ref>

مسئولیت وزارت [[آموزش و پرورش]] در دولت [[محمدعلی رجایی]]،<ref>نعمتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر، مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها، ۱۸۳.</ref> مسئولیت [[نهضت سوادآموزی]]،<ref>ترکچی، شهید حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدجواد باهنر به روایت اسناد، ۷۰.</ref> عضویت در [[شورای عالی انقلاب فرهنگی|ستاد انقلاب فرهنگی]]،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۳۱.</ref> و عضویت در شورای عالی تبلیغات،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۱۰.</ref> دبیرکلی حزب جمهوری اسلامی پس از شهادت بهشتی<ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۱۸۱.</ref> و نخست‌وزیری در دوران کوتاه ریاست‌جمهوری محمدعلی رجایی<ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۲۴۱–۲۴۴.</ref> مسئولیت‌ها و مناصب مهم باهنر بود. امام‌خمینی او را در برخی از این برنامه‌ها به شایستگی و [[امانت و امانتداری|امانت]] و تدین و [[ساده‌زیستی]] ستوده و ضمن تأیید گزارش‌های کاری و عملکرد او، وی و مسئولان همکار او را به ارائه و تبیین گزارش کاری خود برای [[افکار عمومی]] تشویق و توصیه کرده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۸۹ و ۱۵/۱۲۰–۱۲۱.</ref>

باهنر در سمت نخست‌وزیری در هشتم شهریور ۱۳۶۰ بر اثر [[انفجار دفتر نخست‌وزیری ایران|انفجار ساختمان نخست‌وزیری]] به دست عوامل نفوذی [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] به همراه رئیس‌جمهور وقت [[محمدعلی رجایی]] در ۴۸سالگی به شهادت رسید و در [[بهشت زهرا(س)]] در کنار قبر [[سیدمحمد بهشتی|بهشتی]] و دیگر شهیدان حادثه هفتم تیر به خاک سپرده شد.<ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۲۵۹ و ۲۶۳؛ نظری، بنی‌صدر از ظهور تا سقوط، ۳۲۸.</ref> {{ببینید|متن=ببینید| هشت شهریور}}

* غلامرضا گلی زواره، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/581/ محمدجواد باهنر]»، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۲، ص۵۸۱–۵۸۶.

[[رده:شاگردان امام‌خمینی]]

[[رده:اعضای شورای انقلاب اسلامی]]

{{انقلاب اسلامی ایران}}

[[رده:مقاله‌های جدید]]