میرزااحمد آشتیانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تاریخ تولد = 1300ق/ 1261ش

| تاریخ وفات =1354ش/ 1395ق

| استادان = [[میرزاهاشم گیلانی]]، [[میرزاحسن کرمانشاهی]]، [[محمدرضا نوری]]، [[سیدمحمد یزدی]]، [[مسیح طالقانی]]، [[عبدالکریم لاهیجی]]، [[آقامیرشهاب نیریزی]]، [[میرزاهاشم اشکوری]]، [[میرزامحمدحسین نایینی]]، [[آقاضیاءالدین عراقی]] و [[سیدابوالحسن اصفهانی]]، [[‌عبدالکریم حائری یزدی]] و [[سیدحسین بروجردی]]

| اجازه روایت از = [[‌عبدالکریم حائری یزدی]] و [[سیدحسین بروجردی]]

| اجازه اجتهاد از = [[‌عبدالکریم حائری یزدی]] و [[سیدحسین بروجردی]]

| تالیفات = رساله قول ثابت، نامه رهبران، مقالات احمدیه، طرائف ‎الحکم، لوامع ‎الحقایق‎ فی ‎‎‎‎اصول‎‎‎‎ العقاید

میرزااحمد آشتیانی در سال 1300ق/ 1261ش در [[تهران]] متولد شد.<ref>استادی، چهل مقاله، 604.</ref> وی چهارمین فرزند و کوچک‌ترین پسر [[میرزامحمدحسن آشتیانی]] است.<ref>1248-1319ق/ 1211- 1280ش.</ref> میرزامحمدحسن از علمای بنام تهران و از شاگردان [[شیخ‌مرتضی انصاری]] بود و تبحّر و احاطه فوق‌العاده‌ای به علم اصول داشت و شرح او بر کتاب [[فرائد الاصول]] شیخ انصاری با نام [[بحر الفوائد]] گواه این مطلب است.<ref>آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، 3/44.</ref> او همچنین در [[عصر قاجار]]، در مبارزه با استبداد و [[نهضت تحریم تنباکو]] علیه سلطه [[انگلستان]] نقش مؤثّری داشت.<ref>استادی، مقدمه بیست رساله، 12 - 13.</ref> امام‌خمینی ضمن ستایش از قیام علما در نهضت تنباکو، از [[میرزامحمدحسن آشتیانی]] به عنوان راس علمای ایران در تهران یاد کرده که نهضت و فتوای [[میرزای شیرازی]] را پیگیری کردند و دولت ساقط‌شده ایران را زنده کردند. <ref>امام‌خمینی، صحیفه، 3/241.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|نهضت تحریم تنباکو}}

==دوران تحصیل و تدریس==

میرزااحمد آشتیانی پس از فراگرفتن مقدمات [[علوم اسلامی]]، دوره میانی [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را نزد پدرش فرا گرفت و پس از درگذشت پدرش در سال 1319ق/ 1280ش درس‌های خود را نزد [[میرزاهاشم گیلانی]]، [[میرزاحسن کرمانشاهی]]، [[محمدرضا نوری]]، [[سیدمحمد یزدی]]، [[مسیح طالقانی]] و [[عبدالکریم لاهیجی]] در مدرسه خان مروی تهران ادامه داد.<ref>سلیمانی آشتیانی، جلال حکمت، 53/121- 122؛ پرتوی مقدم، احمد آشتیانی، 1/169.</ref> وی [[فلسفه]] را از میرزاحسن کرمانشاهی و [[آقامیرشهاب نیریزی]] و [[عرفان نظری]] را از [[میرزاهاشم اشکوری]]<ref>صدوقی سها، تاریخ حکما و عرفا متاخرین صدرالمتالهین، 66.</ref> و بخشی از طب و نجوم را از [[میرزاعلی‌اکبر ناظم‌الاطبا]] و [[عبدالغفار نجم‌الدوله]]<ref>پرتوی مقدم، احمد آشتیانی، 1/169.</ref> آموخت.

آشتیانی در سال 1340ق/ 1300ش، در چهل‌سالگی به منظور تکمیل آموخته‌های فقهی خود به [[عراق]] رفت و در [[حوزه نجف]] با شرکت در درس‌های [[میرزامحمدحسین نایینی]]، [[آقاضیاءالدین عراقی]] و [[سیدابوالحسن اصفهانی]] به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و از آنان و در ادامه در [[قم]] از [[‌عبدالکریم حائری یزدی]] و [[سیدحسین بروجردی]]، [[اجازه اجتهاد]] و [[اجازه نقل حدیث]] دریافت کرد.<ref>پرتوی مقدم، احمد آشتیانی، 1/169.</ref> وی در هنگام حضور در نجف در کنار تحصیل، تدریس هم می‌کرد و شماری از فضلای درجه اول آن روزگار نجف که برخی از آنان مانند [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] مجتهد مسلم بودند، در درس اسفار او شرکت می‌کردند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 14/539.</ref>

آشتیانی در سال 1350ق/ 1310ش به تهران بازگشت و مدیریت [[مدرسه خان مروی]]<ref>بزرگ‌ترین حوزه علمیه در تهران.</ref> را بر عهده گرفت و تا زمان درگذشت در سال 1395ق/ 1354ش همچنان متصدی مدرسه بود.<ref>استادی، چهل مقاله، 611؛ اطلاعات، روزنامه، 5/4/1354ش، 1 و 4؛ شریف رازی، اختران فروزان، 180.</ref> وی که استادی مسلم و ماهر در فلسفه و [[عرفان]] بود، در تهران به تدریس فقه و اصول و فلسفه پرداخت.<ref>آشتیانی، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، 93؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 14/539.</ref> وی همچنین استاد اخلاق و ضرب‌المثل [[تقوا]] و پارسایی بود و شاگردان زیادی تربیت کرد که فرزندش [[میرزامحمدباقر آشتیانی]]، [[سیدعباس طباطبایی]] (داماد او)، [[سیدجلال‌الدین آشتیانی]] و نیز [[حسن حسن‌زاده آملی]] ازجمله برجسته‌ترین شاگردان او به ‌شمار می‌روند.<ref>استادی، گروهی از دانشمندان شیعه، 285- 286 و 295؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، 14/539.</ref> وی همچنین در فنون ریاضی فردی پیشتاز و در طب قدیم استاد یگانه زمان خود بود و به‌خوبی از عهده تدریس کتاب [[قانون ابن‌سینا]] و دیگر کتاب‌های طبی قدیم بر می‌آمد.<ref>آشتیانی، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، 93.</ref> در هنر خوش‌نویسی نیز مهارت داشت و با تخلص «واله» شعر نیز می‌سرود و به نگارش کتاب و کارهای تبلیغی نیز می‌پرداخت<ref>پرتوی مقدم، احمد آشتیانی، 1/169.</ref>؛ چنان‌که در همین راستا مجمعی را با عنوان «تدریس اصول عقاید» برای عموم طبقات علاقه‌مند تشکیل داد.<ref>استادی، مقدمه بیست رساله، 18- 19.</ref>

==فعالیت‌های سیاسی - اجتماعی==

آشتیانی به دخالت مستقیم در امور سیاسی تمایلی نداشت؛ ولی گاهی در برابر پاره‌ای از حوادث سیاسی و دینی، واکنش ملایمی از خود نشان می‌داد. وی نامه‌ای را که در [[دی]] 1300 گروهی از روحانیان در اعتراض به قانون صدی‌دوازده برای گرفتن مالیات از املاک وقف، به رئیس وقت [[مجلس شورای ملی]] نوشته بودند امضا کرد.<ref>حائری، اسناد روحانیت و مجلس، 2/72- 77.</ref> امام‌خمینی در پایان [[اسفند]] 1341 در نامه‌ای خطاب به [[محمدتقی فلسفی]]، از وی، میرزااحمد آشتیانی و [[محمدتقی آملی]] از علمای تهران درخواست کرد در اعلامیه‌ای، صدمات استبداد پهلوی بر [[اسلام]] را افشا و اعمال فریبنده دولت را محکوم کنند. محتوای اعلامیه پیشنهادی از سوی [[امام‌خمینی]]، اعلام عزای عمومی نوروز 1342 به دلیل صدماتی بود که در سال 1341 [[رژیم پهلوی]] به اسلام وارد کرده بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 1/155.</ref>

از سوی دیگر، در سال 1342 به دنبال سخنان [[حسن پاکروان]] رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) علیه امام‌خمینی و [[سیدحسن قمی]] و ادعای توافق و همراهی علما با دولت، میرزااحمد آشتیانی و محمدتقی آملی در اطلاعیه‌ای در تکذیب این ادعا، اتحاد تمام علمای اسلام در قم، نجف، [[مشهد]] و دیگر شهرها را در دفاع از اسلام متذکر شدند و ‌اندکی پس از قیام پانزده خرداد سال 1342 با انتشار اعلامیه‌ای به طور تلویحی از امام‌خمینی و سیدحسن قمی حمایت کردند و نسبت به بازداشت علما هشدار دادند و درباره تعرّض ماموران رژیم پهلوی به مردم و جرح و قتل آنان ابراز تاسف و تالم کردند. <ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، 4 -3/399؛ مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، 2/79.</ref> {{ببینید|متن=ببینید|پانزده خرداد}} پس از تبعید امام‌خمینی به ترکیه در آبان 1343 آشتیانی در خانه خود با حضور [[سیداحمد خوانساری]]، [[محمدرضا تنکابنی]] و محمدتقی آملی با حسین قدس نخعی وزیر وقت دربار پهلوی دیدار کرد و خواسته علما را درباره آزادی امام‌خمینی به وی یادآور شد. <ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، 2/124- 125.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|تبعید امام‌خمینی}}

پس از تبعید امام‌خمینی به ترکیه، برخی از مبارزان برای سفر به ترکیه و دیدار با ایشان در خانه آشتیانی گرد آمدند<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، 2/124.</ref> و وی در نامه‌ای به مرجع تقلید وقت، [[سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی]]، به تشریح تلاش‌های خود و گروهی از علما برای بازگرداندن امام‌خمینی به ایران از طریق وزیر دربار پرداخت<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، 2/124.</ref>؛ همچنین [[سیدمحسن حکیم]] از مراجع تقلید نجف نیز تلگرامی در باره اعتراض به رفتارهای رژیم مخابره کرد که نشان‌دهنده موقعیت سیاسی ـ اجتماعی او بود.<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، 6-5/116.</ref>

علمای نجف و قم به مناسبت‌های مختلف سیاسی مانند نهضت پانزده خرداد 1342، {{ببینید|متن=ببینید|پانزده خرداد}} تبعید امام‌خمینی، شهادت سیدمحمدرضا سعیدی{{ببینید|متن=ببینید|سیدمحمدرضا سعیدی}} در سال 1349 در زندان و حمله ماموران رژیم پهلوی به [[مدرسه فیضیه]] در سال 1354{{ببینید|متن=ببینید|هفده خرداد}} بارها با فرستادن نامه، از آشتیانی خواسته بودند که به رفتارهای رژیم اعتراض کند؛ ولی پاسخ وی محتاطانه بود.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، 1/142، 321، 338 و 393.</ref>

پس از تبعید امام‌خمینی و محدودیت‌هایی که ساواک در پرداخت [[شهریه]] ایشان پدید آورد،{{ببینید|متن=ببینید|شهریه امام‌خمینی}} میرزااحمد آشتیانی که روحانی و عالم درجه یک تهران و از موقعیت برجسته‌ای برخوردار بود، مسئولیت پرداخت شهریه ایشان را بر عهده گرفت که این اقدام وی در آن زمان نقش مهمی در تقویت نهضت اسلامی داشت و به همین دلیل بسیاری از اسناد، پیگیری جدی ساواک در این موضوع را نشان می‌دهد.<ref>مؤسسه تنظیم، 14/512 و 15/43، 611؛ 18/526 - 535، 537 - 539، 541 - 543.</ref>

امام‌خمینی با توجه به اینکه آشتیانی فیلسوف و فقیهی معروف و تقریباً بیست سال از ایشان بزرگ‌تر بود، نامه‌ای بسیار محترمانه به وی نوشت و به ایشان اجازه گرفتن و پرداخت شهریه داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 2/192، پاورقی.</ref> به گفته [[سیداحمد خمینی]] این موضوع در تهران بازتاب بسیار گسترده‌ای داشت. مخالفان امام‌خمینی این وکالت را دون شان آشتیانی شمردند و تبلیغات منفی کردند؛ اما آشتیانی به این تحریکات و تبلیغات منفی که تا پایان عمر وی ادامه یافت، توجه نمی‌کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 2/192، 2/192، پاورقی و 333.</ref>{{ببینید|متن=ببینید|شهریه امام‌خمینی}}

امام‌خمینی با توجه به اینکه وضعیت جسمی آشتیانی خوب نبود، با مشورت با وکیل تام‌الاختیار خود [[سیدمحمدصادق لواسانی]]، میرزامحمدباقر فرزند آشتیانی هم که تقریباً همسن امام‌خمینی بود، وکالت داد تا در صورت حادثه برای آشتیانی، فرزندش کار پدر را در دادن [[شهریه امام‌خمینی]] ادامه دهد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 2/192.</ref>؛ از این‌رو شهریه امام‌خمینی که به نام آشتیانی داده می‌شد و ساواک هم از آن اطلاع داشت، قطع نشد و پس از درگذشت آشتیانی به دست میرزامحمدباقر آشتیانی پرداخت می‌شد.<ref>همان؛ مؤسسه تنظیم، 16/50 - 51؛ 17/427-428؛ 18/53 و 19/117 - 118، 144-148.</ref>

امام‌خمینی پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]]، در سال 1358 به میرزامحمدباقر اجازه در [[امور حسبیه]] داد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 11/168.</ref> و در 16 [[شهریور]] 1363 در پیام تسلیتی درگذشت وی را به [[حوزه‌های علمیه]]، علما و نیز خاندان وی تسلیت گفت و با ستایش از خاندان آشتیانی، خاطرنشان کرد وی را از جوانی می‌شناخته و آنچه در وی یافته تقوا، صفای باطن، اخلاق کریمانه و اشتغال به علم و عمل بوده است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، 19/53.</ref>

میرزا احمد آشتیانی در سوم تیر سال 1354ش/ 1395ق، در 93‌سالگی از دنیا رفت و در [[حرم عبدالعظیم حسنی|صحن عبدالعظیم حسنی]] در [[شهر ری]] به خاک سپرده شد.<ref>استادی، چهل مقاله، 611؛ اطلاعات، روزنامه، 5/4/1354ش، 1 و 4؛ شریف رازی، اختران فروزان، 182.</ref> وی از ازدواج با دختر [[میرزاآقاخان نوری]] صاحب دو پسر و چهار دختر شد. پسران او [[میرزامحمدصادق آشتیانی|میرزامحمدصادق]] و [[میرزامحمدباقر آشتیانی|میرزامحمدباقر]] مانند پدر در لباس روحانیت بودند و میرزااحمد آشتیانی در پایان عمر خود کارها را به پسرش محمدباقر رجوع می‌داد یا با مشورت او به انجام می‌رسانید. نویسنده معروف [[سعید نفیسی]] فرزند [[میرزاعلی‌‌اکبرخان ناظم‌الاطبّا کرمانی]] (نویسنده فرهنگ نفیسی)، [[میرزاابوالحسن طباطبایی]] نواده [[سیدمحمد طباطبایی]] مجتهد معروف مشروطیت، [[سیدعباس طباطبایی]] فرزند [[سیدمحمد طباطبایی فشارکی]] و [[سیدمحمدرضا غفوری]] داماد‌های آشتیانی هستند.<ref>استادی، مقدمه بیست رساله، 25-26.</ref>

==آثار علمی==

از میرزااحمد آشتیانی، 62 عنوان کتاب، رساله و حاشیه در موضوعات گوناگون اخلاقی، فقهی، فلسفی، عرفانی و کلامی، ادب، نجوم و ریاضیات باقی مانده است که حدود نیمی از آنها به چاپ رسیده است. رساله‌ها و کتاب‌های ‌نامه رهبران، لوامع الحقائق فی ‎‎‎‎اصول ‎‎‎‎العقاید، طرائف الحکم، مقالات احمدیه، مناسک حج و تذکرة الغافلین و نیز قصیده‌هایی در میلاد [[پیغمبر اکرم(ص)]] و میلاد [[حضرت مهدی(ع)]] از مهم‌ترین آثار چاپ‌شده وی به ‌شمار می‌روند؛ همچنین دو مجموعه از آثار وی که تعدادی از آنها پیش از این نیز چاپ شده است، با عنوان چهارده رساله فارسی و یکصد و بیست حدیث و چهار رساله فلسفی و عرفانی به کوشش رضا استادی به چاپ رسیده است.<ref>استادی، گروهی از دانشمندان، 287-289؛ استادی، چهل مقاله، 609-611؛ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، 4/365-366.</ref>

==پانویس ==

{{پانویس}}

==منابع==

* آشتیانی، سیدجلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، قم، بوستان کتاب، چاپ پنجم، 1380ش.

* آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، 1403ق.

* استادی، رضا، چهل مقاله: کتابنامه ـ کتابشناسی ـ شرح حال، قم، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، 1371ش.

* استادی، رضا، گروهی از دانشمندان شیعه، قم، رضا استادی، چاپ اول، 1383ش.

* استادی، رضا، مقدمه کتاب بیست رساله میرزااحمد آشتیانی، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، 1388ش.

* اطلاعات، روزنامه، 5/4/1354ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش.

* پرتوی مقدم، عباس، احمد آشتیانی، چاپ‌شده در فرهنگ نام‌آوران معاصر ایران، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1381ش.

* حائری، عبدالحسین، اسناد روحانیت و مجلس، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 1375ش.

* دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، 1377ش.

* سلیمانی آشتیانی، مهدی، جلال حکمت، مجله حضور، شماره 53، 1384ش.

* شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تصحیح سیدهدایت‌الله مسترحمی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1352ش.

* صدوقی‌سها، منوچهر، تاریخ حکما و عرفا متاخرین صدرالمتالهین، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1359ش.

* مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، 1374ش.

* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ دهم، 1386ش.

* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، 1386ش.

==پیوند به بیرون==

غلامرضا گلی‌ زواره، دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج1، ص...

[[رده: مقاله‌های آماده ارزیابی]]

[[رده: مقاله‌های بدون لینک دانشنامه]]