|
|
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''نامه‌ها''' مجموع نامه‌های [[امام‌خمینی]] به اشخاص حقیقی و حقوقی.
| |
| ==گزارش اجمالی==
| |
| [[امام‌خمینی]] از دوران جوانی همواره اهل بیان و قلم بوده‌است.<ref>مقاله تألیفات و آثار.</ref> از ایشان آثار بسیاری در قالب کتاب، رساله، تعلیقه به زبان عربی و فارسی موجود است.
| |
|
| |
|
| {{ببینید|تألیفات و آثار|پیام‌ها و اعلامیه‌ها}}
| |
|
| |
| در آثار برجامانده امام‌خمینی در کنار پیام‌های ایشان<ref>مقاله پیام‌ها و اعلامیه‌ها.</ref> می‌توان به نامه‌ها و نوشته‌های تاریخی ایشان اشاره کرد که در شناخت ابعاد [[سیاسی]]، اجتماعی، [[عرفانی]] و عاطفی ایشان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. به طور کلی نامه‌های امام‌خمینی که یا ابتدایی و یا در پاسخ به نامه‌ای نگاشته شده‌اند، به چهار قسمت اصلی قابل تقسیم‌اند:
| |
| #'''نامه‌های خصوصی:''' این نامه‌ها دو بخش می‌باشند:
| |
| ##نامه‌های خانوادگی: نامه‌هایی که امام‌خمینی خطاب به بستگان نزدیک مانند همسر، فرزندان، دامادها، عروس، نوه‌ها، برادر و بستگان دیگر نوشته‌است. شمار نامه‌های منتشرشده در مجموعه ۲۲ جلدی صحیفه امام از این بخش، ۲۰۳ نامه کوتاه است که بیشتر آنها، پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] و در طول سال‌های [[تبعید امام خمینی|تبعید]] ایشان و از شهرهای بورسای [[ترکیه]] و [[نجف اشرف]] نگاشته شده‌اند؛ هرچند نامه‌های خانوادگی بسیاری نیز وجود دارد که انتشار نیافته‌اند. محتوای این نامه‌ها عبارت‌اند از: احوال‌پرسی و آرزوی سلامتی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲.</ref> تبریک اعیاد دینی و ملّی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۶.</ref> سفارش به فرزندان درباره حسن رفتار با [[مادر]] و بستگان،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۹.</ref> سفارش [[خانواده]] به [[صبر]] و تحمل در برابر سختی‌ها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۳۷.</ref> تبریک [[ازدواج]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۴۹.</ref> اجازه فروش اموال، سفارش به [[تحصیل]] و ضرورتِ [[تهذیب نفس]] <ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۰ و ۴۰۱.</ref> و تسلیت؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۵۹.</ref>
| |
| ##نامه‌های شخصی: نامه‌هایی که مخاطبان آنها اشخاص مختلفی، مانند [[مراجع تقلید]]، [[علما]] و [[روحانیان]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۳۳ ـ ۴۳۴.</ref> سازمان‌های اداری، خانواده‌های [[شهدا]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۸۹.</ref> [[کودکان]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۶۵.</ref> و اسیران [[جنگ تحمیلی]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۱۷ ـ ۴۱۸ و ۱۹/۴۱۶ ـ ۴۱۷.</ref> هستند. شمار این نامه‌ها ۲۲۵ عدد است که بیشتر آنها پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] نگاشته شده‌اند و شامل این دست موضوعات‌اند: احوال‌پرسی و ابراز اشتیاق برای دیدار،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۰.</ref> پیام تسلیت،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۱۱.</ref> [[دعا]] برای مخاطبان در ادای وظیفه و [[تکلیف]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۵۸.</ref> وعده پیروزی مبارزات،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۶۹.</ref> ابراز خوشوقتی از ترویج [[شرع]] مطهّر،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۵۰.</ref> تشکر از پیام‌های تبریک [[ورود امام‌خمینی به ایران]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۵۳.</ref> و نکوداشت مقام [[شهدا]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۸۹.</ref> در میان نامه‌های پیش از انقلاب، نزدیک به بیست نامه امام‌خمینی در پاسخ به پیام تبریک ورود ایشان به [[نجف]] و حدود پانزده نامه مربوط به پاسخ ایشان به پیام تسلیت‌های مخاطبان در درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۵۳ ـ ۲۸۷.</ref>
| |
| #'''نامه‌های عرفانی:''' نگارش نامه‌های عرفانی در میان [[عرفا]]، یکی از سنت‌های رایج بوده‌است؛ برای نمونه می‌توان از نامه‌های عرفانی عارفانی همچون [[ملاحسین‌قلی همدانی]]، [[سیداحمد طهرانی]]، [[محمد بهاری همدانی]] و [[میرزاجواد ملکی تبریزی]] نام برد <ref>(تحریری، امام‌خمینی و اندیشه‌های اخلاقی، عرفانی، ۳۵ ـ ۳۶.</ref> کتاب مکاتیب قطب نیز مجموعه‌ای از نامه‌های عرفانی است که عبدالله قطب به مناسبت‌های مختلف نگاشته‌است.<ref>قطب‌بن‌محیی، مکاتیب قطب ۸.</ref> امام‌خمینی نیز نامه‌هایی با مضامین عرفانی نگاشته‌است. شمار نامه‌های عرفانی ایشان، سیزده عدد است که چهار مورد آن پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نگاشته شده‌است. مخاطبان این نامه‌ها [[شاگردان امام‌خمینی]]، [[سیداحمد خمینی]]، [[فاطمه طباطبایی]] و [[سیدعلی خمینی]] هستند و موضوع آنها، [[جایگاه انسان در عالم خلقت]]، [[حبّ دنیا]] و أنانیّت رأس همه خطاها، لزوم [[تهذیب نفس]] در جوانی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۰۷.</ref> ضرورت آشنایی با نیرنگ‌های [[شیطان]]، نقش علوم در تهذیب نفس، اهمیت [[قرآن]] و ادعیه و پیوند عمیق عرفان با [[سیاست]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۴۲ ـ ۴۴۷ و ۵۱۰.</ref> است. دو اجازه عرفانی نیز از امام‌خمینی برجا مانده‌است که در واقع توصیه اخلاقی است: یکی در سال ۱۳۱۴ به [[میرزاجواد حجت همدانی]] و دیگری در سال ۱۳۱۷ خطاب به [[سیدابراهیم مقبره‌ای خویی]] است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴ و ۱۴.</ref>
| |
| #'''نامه‌های دینی و حوزوی:''' نامه‌هایی درباره [[وجوه شرعیه]]، رسیدگی به مشکلات [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] و توصیه به روحانیان است و شمار آنها نزدیک به دویست عدد است. بیشتر آنها از شهر [[نجف اشرف]] نگاشته شده‌است. می‌توان اجازه‌نامه‌های شرعی امام‌خمینی و استفتائات ایشان را نیز ازجمله نامه‌های دینی به شمار آورد. مخاطبان این نامه‌ها، فرزندان، وکلای امور شرعی، روحانیان، اصناف و بازرگانان و افراد متفرقه هستند.
| |
| این بخش، دربرگیرنده موضوعاتی مانند: توصیه به روحانیان برای کمک مالی به [[مرجع تقلید]] وقت، [[سیدحسین بروجردی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۴.</ref> معرفی افراد و نصب آنان برای تصدی مدارس علمیه،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۵۱.</ref> معرفی روحانیان برای [[تبلیغ دینی]] به نقاط مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۲۴.</ref> اعلام وصول وجوه [[سهم امام|سهم مبارک امام(ع)]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۴۸.</ref> توصیه‌هایی درباره [[شهریه طلاب]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۱ و ۲/۱۳۷.</ref> یادآوری لزوم تشکیل جلسات دینی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۰.</ref> اجازه‌های استفاده از [[وجوه شرعیه]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۶۷.</ref> استفتائات فقهی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۳۴.</ref> و بیان مسائلی درباره وضعیت حوزه‌های علمیه<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۴۵.</ref> است. امام‌خمینی در آذر ۱۳۴۱ در نامه‌ای نسبتاً مشروح، در پاسخ به پرسش بازرگانان و اصناف قم درباره مصوّبه سوگند به کتاب آسمانی، آن را غیر قانونی معرفی می‌کند و این ادعای نخست‌وزیر؛ [[اسدالله علم]] که منظور از [[کتاب آسمانی]]، [[قرآن مجید]] است را اغفال مردم دانسته، در ادامه تأکید می‌کند تصویب کتاب آسمانی به اطلاق خود، شامل سایر کتاب‌های منحرفه هم می‌شود؛ از این‌رو این مصوبه را خلاف [[شرع]] اعلام می‌کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۰۸.</ref> از برخی نامه‌های امام‌خمینی روشن می‌شود برادر ایشان [[سیدمرتضی پسندیده]]، فرزندان ایشان [[سیدمصطفی خمینی|سیدمصطفی]] و سیداحمد خمینی و دوست قدیمی ایشان [[سیدمحمدصادق لواسانی]] جزو وکلای شرعی ایشان بوده‌اند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۰؛ ۲/۱۳۸، ۳۸۲، ۴۹۳ و ۳/۴۱.</ref> {{ببینید|اجازات امام‌خمینی|استفتائات}}
| |
| #'''نامه‌های سیاسی:''' این نامه‌ها به دو بخش تقسیم می‌شوند:
| |
| ##نامه‌های سیاسی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران که شمار آنها ۱۰۹ نامه است و بیشتر آنها از کشور عراق و شهر نجف اشرف فرستاده شده‌است. مخاطبان این نامه‌ها عموماً مراجع تقلید، علما، مبارزان، ملت ایران، گروه‌ها و رؤسای آنها، نخست‌وزیر وقتِ ایران، اتحادیه‌ها و عموم روحانیان و طلاب هستند. در این نامه‌ها موضوعاتی مانند: دعوت از مخاطبان برای امضای اعلامیه علیه رژیم پهلوی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۳۸.</ref> تشکر از ارسال پیام تبریک آزادی امام‌خمینی از زندان،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۰۹ و ۳۱۲.</ref> تشکر از حمایت مردم در جریان [[قیام ۱۵ خرداد]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۲۹.</ref> تأسف از دست‌نشاندگی [[سازمان ملل]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۶۵.</ref> تقبیح افکار [[استعمار|استعماری]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۸۵.</ref> لزوم براندازی سلسله پهلوی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۰۸.</ref> لزوم شناساندن اسلام به جوامع بشری،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۸۷.</ref> محکوم‌کردن احکام خلاف قانون رژیم پهلوی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۲۶.</ref> و توصیه به پرهیز از اختلافات<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۹۲.</ref> آمده‌است. امام‌خمینی در نامه‌ای مفصل، خطاب به [[امیرعباس هویدا]]، نخست‌وزیر رژیم پهلوی با شرح مفاسد و جنایت‌های [[محمدرضا پهلوی]] و دولت او، اقدامات این رژیم را باعث [[فقر]] و عقب‌افتادگی ملت ایران می‌شمارد. ایشان با اشاره به حبس‌ها و تبعیدهای غیر قانونی، به هویدا توصیه می‌کند از کارهایی مانند اخاذی از کیسه بی‌بضاعت مردم، تخریب [[فرهنگ]]، به‌خطرانداختن [[اقتصاد]] کشور و خیانت به نوامیس مردم دست بردارد و از قهر [[ملت]] ایران بترسد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۳ ـ ۱۲۴.</ref> نامه‌های امام‌خمینی به علمای شهرستان‌ها برای توجه‌دادن و همراه‌ساختن آنان در طلیعه مبارزات و قیام علیه رژیم طاغوت، ازجمله نامه‌های سیاسی ایشان است؛ برای نمونه می‌توان به نامه امام‌خمینی به علمای [[یزد]]<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴ ـ ۳/۲۶۲.</ref> یا پاسخ ایشان به تلگرام علمای [[همدان]]<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴ ـ ۳/۳۰۰.</ref> اشاره کرد. امام‌خمینی نامه‌هایی خطاب به سران برخی کشورهای اسلامی مانند [[فلسطین]]، [[سوریه]] و [[لیبی]] با اشاره به مفقودشدن [[سیدموسی صدر]]؛ رئیس [[مجلس اعلای شیعیان]] لبنان نوشت و از آنان خواست ایشان را از سلامتی صدر آگاه سازند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۵۸، ۴۷۹ و ۴/۴۵.</ref>
| |
| ##نامه‌های سیاسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی که شمار آنها ۲۳۴ نامه است و تمامی آنها در داخل کشور نوشته شده‌است. مخاطبان این نامه‌ها، برخی [[مراجع تقلید]] مانند [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، سران قوای مجریه، قضاییه و مقننه، نمایندگان [[مجلس شورای اسلامی]]، وزرای دولت، [[قائم‌مقام رهبری]]، اعضای [[شورای نگهبان]]، مدرسان [[حوزه علمیه قم]]، [[مجلس خبرگان]]، فرماندهان [[ارتش]] و [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]، [[شورای عالی قضایی]]، رؤسای سازمان‌های دولتی، احزاب و سران کشورهای مختلف هستند. موضوعات این نامه‌ها عبارت‌اند از: توصیه به [[اتحاد]] و همبستگی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۰۶.</ref> تأیید وزرای پیشنهادی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۳.</ref> تشکر از اعلام همبستگی گروه‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۳۷۵.</ref> تشکر از پیام تبریک پیروزی جمهوری اسلامی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۷۰ و ۷/۱۳۱.</ref> لزوم قطع رابطه ایران با [[مصر]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۶۸.</ref> تشکر از تسلیت شهادت [[مرتضی مطهری]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۹۴ و ۲۰۷ ـ ۲۱۰.</ref> تأیید درخواست‌های مختلف مسئولان نهادهای کشور <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۱، ۳۹۲ و ۴۰۰.</ref> دستور سرکوب [[ضد انقلاب]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۳۱۸ و ۳۲۳.</ref> لزوم صرفه‌جویی و عدم حیف و میل [[بیت‌المال]] در برگزاری مراسم‌ها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۳۲۷.</ref> پاسخ تسلیت درگذشت شخصیت‌ها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۵۴۱ و ۵۴۲.</ref> تشکر از مقامات کشورهای جهان به مناسبت‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۱۲ ـ ۱۱۳.</ref> عزل و نصب شخصیت‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۸.</ref> اصلاح اصولی از [[قانون اساسی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۲۳.</ref> لزوم پایان‌دادن به اختلافات،<ref>امام خمینی، صحیفه،۱۳/۲۱۶ ـ ۲۱۷.</ref> حمایت از رزمندگان [[جنگ تحمیلی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۲۷.</ref> تعیین حدود اختیارات دستگاه‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۵۱.</ref> عملکرد احزاب<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۷۹.</ref> و اختیارات [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۰۲.</ref> ایشان در موارد زیادی نیز به نامه تبریک رؤسای کشورها پاسخ گفته‌است؛ ازجمله پاسخ به بیش از بیست مورد نامه تبریک به رئیس‌جمهور مالدیو به مناسبت [[اعیاد اسلامی]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۸، ۲۹۵، ۳۴۵، ۱۶/۳۹۵ و ۱۷/۱۲.</ref>
| |
|
| |
| امام‌خمینی نامه‌ها، پیام‌ها و اعلامیه‌های خود را در مجموع به صورت‌های مختلف امضا کرده‌است و در آنها تعبیر «روح‌الله الموسوی الخمینی» هرچند بیشتر به کار رفته و شهرت دارد، اما ایشان به‌ویژه در گذشته از تعبیرهایی مانند «روح‌الله الموسوی»، «روح‌الله موسوی» (عنوان مهر ایشان)، «روح‌الله خمینی»، «روح‌الله المصطفوی» (بر اساس نام شناسنامه)، «سیدروح‌الله خمینی»، «الخمینی» و «ابواحمد» (کنیه ایشان) استفاده کرده‌است؛ چنان‌که در امضای تلگرام برای رعایت اختصار با تعبیر «خمینی» امضا کرده‌است و در پاسخ به نامه‌های اسرای ایرانی دربند رژیم بعثی عراق تعبیرهایی کنایی مانند «پدربزرگت»، «پدر پیرت(خ)» یا «عبد...» به کار برده‌است.
| |
| ==نامه‌های ماندگار==
| |
| برخی نامه‌های امام‌خمینی از اهمیت بالایی برخوردارند؛ مانند نامه به همسرشان در سال ۱۳۱۲ هنگامی که در [[بیروت]] منتظر عزیمت به [[حج]] بودند،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲.</ref> نامه به [[محمدتقی فلسفی]] درباره لزوم پشتیبانی مالی از [[سیدحسین بروجردی]] در امر [[مرجعیت]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۴.</ref> [[نامه به گورباچف]] رهبر وقت [[شوروی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۲۰.</ref>
| |
|
| |
| {{ببینید|نامه به میخائیل گورباچف}}
| |
|
| |
| نامه به [[محمدعلی انصاری]] که به «منشور برادری» معروف شده‌است،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۷۶.</ref> نامه به روحانیان، مراجع، طلاب، [[ائمه جمعه]] و جماعات، معروف به «منشور روحانیت»<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۳.</ref> و یا نامه‌های عرفانی ـ اخلاقی به فرزند خود سیداحمد خمینی که به مثابه دستورالعمل‌های عرفانی شناخته می‌شوند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۱۷ و ۴۱۷.</ref>
| |
|
| |
| {{ببینید|سیداحمد خمینی}}
| |
|
| |
| می‌توان از وصیت‌نامه سیاسی ـ الهی امام‌خمینی نیز با عنوان یکی از نامه‌های سیاسی ایشان نام برد که در ارائه منشوری از بایدها و نبایدهای پیش‌روی نهضت انقلاب اسلامی، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
| |
|
| |
| {{ببینید|وصیت‌نامه سیاسی‌الهی}}
| |
| ==بازتاب و انتشار==
| |
| نامه‌های امام‌خمینی در مجموعه [[صحیفه امام]] چاپ شده‌است؛ کتاب نامه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی را نیز رسول سعادتمند در دو جلد (۱۰۰۰ + ۱۰۸۰ صفحه) تهیه و تنظیم کرده، تمامی نامه‌های منتشرشده امام‌خمینی را در این اثر گنجانده‌است. این کتاب در سال ۱۳۸۶ با همکاری انتشارات تسنیم در [[قم]] منتشر شده‌است. برخی نامه‌های ایشان نیز به دلیل اهمیت‌شان ذیل عنوان موضوعی خاص به صورت جداگانه به چاپ رسیده‌اند؛ مانند نامه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی به دانشجویان<ref>تسنیم: ۱۳۸۶.</ref> و نامه‌های عرفانی امام‌خمینی<ref>تشیع: ۱۳۸۶.</ref> به کوشش محمد بدیعی.
| |
| [[عبدالله جوادی آملی]] ـ حامل و شارح نامه امام‌خمینی به گورباچف ـ نامه ایشان به [[میخائیل گورباچف]]، رهبر [[اتحاد جماهیر شوروی]] سابق را با عنوان «آوای توحید» شرح کرده، [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] در سال ۱۳۸۷ آن را چاپ کرده‌است.
| |
|
| |
| {{ببینید|عبدالله جوادی آملی|نامه به میخائیل گورباچف}}
| |
|
| |
| برخی نامه‌ها به صورت جداگانه منتشر شده‌است؛ ازجمله مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی نامه «منشور روحانیت» امام‌خمینی را در قطع رحلی، با خط زیبای نستعلیق سیدمهدی محمودی به صورت جداگانه چاپ و منتشر ساخته‌است.
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس|۲}}
| |
| ==منابع==
| |
| {{منابع|۲}}
| |
| *امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
| |
| *تحریری، محمدباقر، امام‌خمینی و اندیشه‌های اخلاقی، عرفانی، چاپ‌شده در نامه‌های عرفانی، به کوشش محمد بدیعی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
| |
| *دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
| |
| *قطب‌بن‌محیی، ملاعبدالله، مکاتیب عبدالله قطب، قم، نشر قائم آل‌محمد(عج)، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
| |
| {{پایان}}
| |