|
|
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| '''رادیو''' ابزار ارتباط جمعی شنیداری و تأثیرگذار.
| |
| ==مفهومشناسی==
| |
| رادیو دستگاه گیرندهای است که امواج صوتی را از مرکز یا استودیوی خاص دریافت و سپس پخش میکند؛<ref>دهخدا، فرهنگلغت دهخدا، ۷/۱۰۲۸۹.</ref> چنانکه به ایستگاه فرستنده امواج صوتی و سازمانی که از طریق این ایستگاه به پخش اخبار، [[موسیقی]] و برنامههای گوناگون میپردازد، رادیو گفته میشود.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۴/۳۵۳۷.</ref> پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، نام سازمان رادیو ـ تلویزیون ملی ایران، به [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران]] تغییر کرد.<ref>کاوه، شصت سال رادیو در ایران، ۴۳.</ref>
| |
| ==پیشینه و جایگاه==
| |
| دانشمند ایتالیایی، گوگلئیلمو مارکنی (Guglielmo Marconi)، پس از کسب اطلاعات مختلف در زمینه برق و حرکت امواج الکتریکی در هوا،<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱؛ طباطباییمجد، دائرةالمعارف مصوّر زرین، ۱/۲۹۶.</ref> در دسامبر ۱۸۹۴م/ آذر ۱۲۷۳ش توانست با ادغام همه کشفیات و پیشرفتهای پیشین دانشمندان در این زمینه میان دو نقطه که چهار متر از هم فاصله داشت، ارتباط رادیویی برقرار کند.<ref>جاویدان، تاریخ اختراعات، ۲۶۰.</ref> وی نخستین آزمایش قاطع خود را در ۱۸۹۵م/ اردیبهشت ۱۲۷۶ش انجام داد و در سال ۱۹۰۱م/ ۱۲۸۰ش توانست میان [[اروپا]] و [[امریکا]] ارتباط رادیویی برقرار کند <ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۱/۱۰۵۱ ـ ۱۰۵۲.</ref> رادیو با انتقال صداها به وسیله امواج رادیویی، زمینه دستیابی به دانش انتقال تصاویر و اختراع تلویزیون را فراهم ساخت.<ref>سعیدیان، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، ۴۰۹.</ref>
| |
|
| |
|
| {{ببینید|تلویزیون}}
| |
|
| |
| در [[ایران]] نیز نخستین دستگاه فرستنده رادیو، در چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ به دستور [[رضاشاه پهلوی]] آغاز بهکار کرد که زیر نظر وزارت فرهنگ قرار داشت.<ref>دهخدا، فرهنگلغت دهخدا، ۷/۱۰۲۹۰.</ref> در آغاز مجموع برنامههای داخلی و خارجی رادیو، هشت ساعت بود که بهتدریج در سالهای بعد افزایش یافت<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۷۷.</ref> و تا سال ۱۳۳۷ در بسیاری از شهرستانها، مراکز فرستنده رادیویی تأسیس شد.<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۰.</ref> گسترش شبکه رادیویی کشور از سال ۱۳۴۸ بر عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن نهاده شد و در سال ۱۳۵۰ پس از ادغام رادیو و تلویزیون، این مهم در شمار مسئولیتهای سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران درآمد.<ref>بهار، رادیو، دین و زندگی روزمره، ۱۵.</ref>
| |
|
| |
| رادیو به عنوان نخستین رسانه جمعی در سالیان گذشته جزو مهمترین وسایل پخش خبر در جهان بودهاست؛ افزون بر آن در امر آموزش نیز بسیار اثرگذار بوده و توانسته تأثیر بسیاری بر مخاطبان داشته باشد؛<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۷.</ref> همچنین جنبه تبلیغاتی این رسانه در آمادهساختن ذهن و برانگیختن احساسات مردم و تحریک غرور ملی بسیار مهم شمرده میشود و در پاسداری از فرهنگ ملی میتواند نقش بسزایی ایفا کند.<ref>محبوبی، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ۳/۸۸.</ref> رادیو با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خود، بر مخاطبان تأثیر فراوانی دارد؛ به گونهای که این دستگاه امروزه به یکی از گستردهترین و متنوعترین رسانههای جهان با انواع مخاطبان تبدیل شدهاست<ref>بهار،رادیو، دین و زندگی روزمره، ۸.</ref> و در رقابت با دیگر وسایل ارتباطجمعی با تکیه بر ویژگیهای خاص خود همچنان شنوندگان خود را دارد.<ref>شعردوست، رادیو، تلوزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، ۷۵.</ref>
| |
|
| |
| [[امامخمینی]] به دلیل فراگیربودن رادیو در تمام نقاط کشور و حتی روستاها و دسترسی همه اقشار جامعه به آن و امکان آموزش افراد بهویژه جوانان از این طریق،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۶؛ ۱۲/۴۸۳ و ۱۹/۳۹۸.</ref> اهمیت ویژهای برای رادیو قائل بود و از آن به عنوان رسانهای تأثیرگذار یاد میکرد که نقش برجستهای در انحراف یا هدایت افراد بر عهده دارد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴ و ۱۸/۳۶۲، ۴۷۷.</ref> ایشان با توجه به سرعت انتقال اطلاعات در رادیو، این رسانه را ابزاری باارزش در [[تبلیغ]] و ارشاد مردم، در جهت اهداف [[اسلام]] و جمهوری اسلامی ایران میدانست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹؛ ۱۵/۵۰۷ ـ ۵۰۸ و ۱۸/۳۶۲.</ref> که در صورت سلامت، میتواند خدمات ارزندهای داشته باشد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۸۹.</ref> چنانکه در برخی موارد پیشآمده، به نیروهای سیاسی داخلی یا خارجی، سفارش میکرد تا از طریق رادیو، اعلام موضع کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۱۲۲ و ۱۴/۴۶۱ ـ ۴۶۳؛ ادامه مقاله.</ref>
| |
| ==رسالت رادیو==
| |
| رسانههایی همچون رادیو علاوه بر نقش سرگرمی، به ابزاری در شکلدهی به افکار عمومی تبدیل شدهاند.<ref>جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، ۱/۹۹.</ref> استفاده آسان اقشار مختلف جامعه از رادیو و دردسترسبودن پخش اخبار و تبلیغ ایدئولوژی حکومتها<ref>جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، ۱/۷۷.</ref> از عوامل اهمیت این رسانه نزد صاحبان قدرت است. اختصاص هزینههای کلان بعضی از دولتهای بزرگ به رادیوها برای پخش برنامههای برونمرزی، شاهدی بر این مدعاست <ref>احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، ۱۰۰.</ref> رادیو از نظر امامخمینی، راهی مناسب برای ارتباط [[دولت]] و [[مردم]] بود؛ از اینرو ایشان با توصیه به [[مسئولان]] کشور برای اطلاعرسانی کامل درباره خدمات انجامگرفته در جمهوری اسلامی و مقایسه آن با دوران طاغوت، دریافت نظرات و اشکالات مردم از نقائص کار مسئولان و رابطه دوجانبه مسئولان و مردم را موجب حمایت و همراهی بیشتر مردم میدانست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۴۹۳ ـ ۴۹۷.</ref> ایشان به رسالت آموزشی، تربیتی، خبری و تبلیغاتی رادیو نگاه ویژهای داشت و همواره تصریح میکرد با رادیو و مظاهر تمدن مخالف نیست، بلکه مخالفتش با مظاهر [[استعمار]]، [[فساد]] و عقبماندگی جوامع است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۹۹.</ref> برخی از مهمترین مسائل مربوط به رادیو از نظر امامخمینی، عبارت بود از:
| |
| #تأکید بر تحول محتوایی و نقش تربیتی: امامخمینی یکی از رسالتهای مهم رادیو را آموزش عمومی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۳۴۵؛ ۹/۱۳۷ و ۱۲/۴۸۳.</ref> و نقش تربیتی آن برای تمامی اقشار جامعه بهویژه جوانان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴؛ ۱۲/۳۲۶ و ۱۳/۱۵۸.</ref> میدانست که به مثابه یک [[دانشگاه]] عمومی در تمام سطح کشور گسترده شدهاست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹.</ref> ایشان با توجه به نقش تربیتی رادیو پس از انقلاب، تحول آن را به دستگاه سازنده اسلامی خواستار بود<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۴ ـ ۱۵۵.</ref> و مسئولان رادیو را به استقلال فکری، نفی [[غربزدگی]]، نهراسیدن از برچسب کهنهپرستی و انتقاد دیگران سفارش میکرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹.</ref>
| |
| #مبارزه با فساد: امامخمینی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی بر اصلاح رادیو و اسلامیکردن محتوای برنامههای آن و مبارزه با [[فساد]] و [[فحشا]] در این رسانه تأکید میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۷۴.</ref> و پاکسازی تدریجی و محتاطانه این رسانه از عوامل باقیمانده از دوره پهلوی و کسانی که خلاف مسیر اسلام طی میکنند را خواستار بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۴ و ۱۲/۴۸۴.</ref> ایشان با اشاره به آثار مخرب [[موسیقی|موسیقیهای]] نامناسب، مسئولان رادیو را به حذف این قبیل موسیقیها و حتی حذف کلی آن و پرهیز از هزل و در مقابل، جدیبودن مسائل حتی در مسائل تفریحی توصیه میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۷، ۲۰۵ و ۴۵۴ ـ ۴۵۷.</ref> و در ادامه نیز بر لزوم پرهیز از پخش [[غنا]] و موسیقی حرام که گاه در [[صدا و سیما]] وجود داشت، تاکید کرد و خواهان آن شد در مواردی که امکان تفکیک مصادیق حرام از اصل برنامه نیست، خود برنامه کنار گذاشته شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۹۰.</ref> ایشان همچنین به کسانی که در این رسانه برخلاف مسیر ملت حرکت میکنند، هشدار میداد که در صورت ادامه، با مخالفت ملت روبهرو میشوند و مخاطبان خود را از دست خواهند داد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۲۲.</ref>
| |
| #رسالت تبلیغی: امامخمینی نقش رادیو را در [[تبلیغات]] صحیح<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹، ۴۷۶ و ۹/ ۱۵۴، ۱۵۶.</ref> و نیز رساندن پیام اسلام و انقلاب اسلامی ایران به جهان <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۳</ref> بسیار مهم میشمرد و صدور پیام اسلام در رسانههایی چون رادیو را راهگشا میدانست؛ به گونهای که تأثیرش از هزاران توپ و تانک نظامی بیشتر است <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۴.</ref> لزوم توجه به تبلیغ و معرفی درست اسلام، موجب شد ایشان در سالهای پیش از نهضت اسلامی نیز با پیشنهاد تولید برنامهای رادیویی برای تبلیغ اسلام، بهرهگیری از نظرات علمای اسلام دراینباره را توصیه کند <ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۲.</ref> پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان با تأکید بر افزایش تبلیغات و پوشش رادیو در سراسر جهان،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۸۵.</ref> پیشنهاد میکرد برنامههای مربوط به مناطق مختلف کشور به زبان محلی همان منطقه پخش شود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۸.</ref> این توصیه موجب شد مسئولان رادیو در تولید برنامههایی به زبان محلی و ایجاد شبکههای استانی در سراسر کشور اقدام کنند.<ref>احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، ۱۹.</ref> امامخمینی همچنین به برنامهسازان و تهیهکنندگان رادیو توصیه میکرد اهداف و آرمانهای انقلاب را بهدرستی بشناسند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۵۳۸.</ref> تا بتوانند در برنامههای خارج از کشور اسلام را بهدرستی معرفی کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۰ ـ ۲۹۱.</ref>
| |
| #اطلاعرسانی و پرهیز از اختلاف و انحراف: امامخمینی ضمن اشاره به نقش مثبت رادیو در اطلاعرسانی امور جامعه<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۱.</ref> و نیز با توجه به گستردگی پوشش رادیو حتی در خارج از کشور، خاطرنشان میکرد وجود مسائل خلاف مسیر اسلام و ملت در رادیو<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲ ـ ۲۱۴.</ref> و انعکاس اختلاف میان [[مسئولان]] کشور در این رسانه<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۵۴ و ۱۹/۱۱.</ref> بهسرعت انتشار مییابد و حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی ایران را به خطر خواهد انداخت؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۲ ـ ۲۱۴.</ref> بنابراین مسئولان این رسانه را از بیمبالاتی در بیان مسائل برحذر میداشت<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۱۱.</ref> و بر لزوم کنترل برنامهها به دست افراد آگاه و آشنا به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اوضاع کشور تأکید میکرد تا مبادا مطلب یا مصاحبهای در آن پخش شود که تأثیر منفی بر اوضاع جامعه بر جای بگذارد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۹.</ref> ایشان با توصیه به مفیدبودن تولید برنامهها و طرح مشکلات جامعه در رادیو، از پخش برنامههای انحرافی انتقاد میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۹۶.</ref> و معتقد بود رادیو باید بهخوبی نقش ارشادی و دشمنشناسی خود را ایفا و در عین حال، آرامش جامعه را نیز حفظ کند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۴.</ref> افزون بر این، گاه از کمتوجهی رادیو به تلاشها و خدمات انجامگرفته به دست مردم و مسئولان انتقاد میکرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۶۰.</ref>
| |
| ==رادیو در رژیم پهلوی==
| |
| رسانهها ازجمله رادیو، در رژیم پهلوی بیشتر دارای محتوای غربی بودند و کمتر به برنامههای مذهبی میپرداختند.<ref>معاونت خدمات و مدیریت و اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، ۱۰ و ۱۷.</ref> امامخمینی رادیو را در زمان پهلوی از مصادیق تبدیل مظاهر تمدن به مفاسد در ایران ارزیابی و در این امر پیوسته از نقش برجسته استعمار یاد میکرد <ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۵ و ۶/۱۵.</ref> ایشان همواره از رادیو به دلیل ترویج فساد و فحشا،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۱۳؛ ۶/۳۴۵ و ۹/۱۳۷.</ref> طرح مباحث مغایر با [[مصالح]] جامعه،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۰۱.</ref> تبلیغات با هدف فساد جوانان و سلب استقلال فکری آنان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۶ ـ ۲۰۱ و ۱۲/۳۲۶.</ref> و برنامهریزی برای خارجکردن آنان از صحنه [[دفاع]] از کشور در برابر خیانتها و تجاوزات بیگانگان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۴۹۵</ref> انتقاد میکرد.
| |
|
| |
| از نظر [[امامخمینی]]، رادیو در دوران پهلوی، در خدمت رژیم، بیگانگان و سرمایهداران بود<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۱ و ۱۶/۱۷۷.</ref> و به ابزاری برای ستایش از اقدامات و اصلاحات دروغین [[محمدرضا پهلوی]] ا<ref>مام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۳ و ۴۱۶.</ref> ستایش وی <ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۵؛ ۵/۱۳ و ۶/۴۶، ۴۹۷.</ref> و نیز فریب مردم <ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۹۷.</ref> تبدیل شده بود. ایشان باور داشت برنامههای رادیو پیش از پیروزی انقلاب، نه تنها نقش تعلیم و تربیتی نداشت،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۵.</ref> بلکه مرکزی برای نشر فحشا بود (۶/۱۵) و زیر فشار رژیم و به نفع رژیم اسرائیل کار میکرد (۵/۲۳۸). از نگاه ایشان برنامههایی نظیر پخش [[اذان]] و [[مناجات]] در [[ماه مبارک رمضان]] از رادیو نیز با وجود پخش برنامههای ضد مذهبی در زمانهای دیگر سال، ریاکارانه بود و مردم باید در برابر این فریبها، هوشیار باشند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۱۴.</ref>
| |
|
| |
| امامخمینی عملکرد این رسانه را در رژیم پهلوی به طور کلی برخلاف مصالح ملت میشمرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۵.</ref> و با اشاره به برنامههای رادیویی که برای تخریب چهره ایشان<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۰۳.</ref> و [[روحانیت]] <ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۸۵ و ۱۶/۱۷۷.</ref> پخش میشد، از سکوت رادیو در برابر جنایات محمدرضا پهلوی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۹۷.</ref> و منعکسنشدن تمام حقایق کشور، ازجمله مبارزات مردم در آن،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۵۲.</ref> انتقاد کرد. ایشان همچنین در دوران نهضت اسلامی، برنامههای رادیو را دیکتهشده از سوی [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) میدانست و با اشاره به نبود [[آزادی]] و وجود خفقان و سانسور در این رسانه،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۴۶۸؛ ۵/۱۷ و ۹/۸۲.</ref> تأکید کرد با وجود اعلام شعار آزادی و فضای باز سیاسی، رادیو و مطبوعات قادر به انتقاد از عامل اصلی جنایات یعنی پهلوی نیستند و تنها پس از آزادی واقعی است که معلوم میشود بر ایران چه گذشتهاست و مسئول حقیقی مصیبتها چه کسی است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۶۷ ـ ۲۶۸.</ref> ایشان همچنین با حساسیت، برنامههایی چون اخبار مربوط به تظاهراتهای مردمی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۱۶۱ و ۱۶۶.</ref> اعتصابها <ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۵۲.</ref> جنایات محمدرضا پهلوی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۳۳۰.</ref> و اخبار مربوط به [[فلسطین]] <ref>امام خمینی، صحیفه، ۵/۲۳۷ ـ ۲۳۸.</ref> را از برخی رادیوها پی میگرفت.
| |
| ==رادیوهای بیگانه==
| |
| رادیوهای برونمرزی (بیگانه) ذیل رسانههای بینالمللی همچون خبرگزاریها، [[روزنامهها]] و [[مجلات]] بینالمللی قرار میگیرند و اصولاً توجیهکننده مواضع و تأمینکننده منافع کشورهای مستقر در آناند.<ref>ساری، تهدید رسانهای (رادیوهای بیگانه فارسیزبان)، ۷۵.</ref>
| |
|
| |
| امامخمینی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، با دقت در عملکرد و رویه این رادیوها، مخاطبان این رسانهها را به هوشیاری در برابر سیاستهای آنان فرامیخواند؛ برای نمونه ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از سیاست این رادیوها در معرفی اسلام و تهمت کهنهپرستی و ارتجاع به اسلام<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۸۰.</ref> و نیز ارائه تصویری ساختگی از اسلام <ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۴۸۶.</ref> انتقاد میکرد و معتقد بود این رسانهها با حمایت از رژیم پهلوی، از انتشار همه ابعاد جنایات رژیم جلوگیری میکنند و مانع رسیدن صدای ملت به دنیا هستند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۵۶.</ref> ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز عملکرد رادیوهای بیگانه علیه ایران را مغرضانه میدانست و به عنوان شاهدی بر این مدعا، به جنجال و هیاهوی این رادیوها در خصوص اتفاقات روز کشور<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۳۰.</ref> و تبلیغات منفی آنان در قضیه [[انتخابات]] و ادعای «تغییر نظام در پی تغییر افراد» اشاره میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۳۱.</ref> و معتقد بود این نوع برخوردها در روند حرکت نظام بیاثر است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۲۶ و ۱۲/۷۶.</ref>
| |
|
| |
| امامخمینی در دوران [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] هم با اشاره به تبلیغات رادیوهای بیگانه مبنی بر بینظمی و آشفتگی در ایران و به دنبال آن اغوای [[صدام حسین]] برای حمله به کشور،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۰۱.</ref> از سکوت این رسانهها در برابر پیشرویها و پیروزیهای ایران در جنگ، انتشار اخبار دروغ و معرفی عراق به عنوان پیروز میدان، انتقاد میکرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۶.</ref> ایشان همچنین این رسانهها را به سبب بدنام جلوهدادن جمهوری اسلامی و مردم ایران با وجود اطلاعشان از ظلم و تجاوز آشکار رژیم عراق به ملت ایران،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۰۹.</ref> تحریک کشورهای منطقه علیه ایران<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۹۰.</ref> و استناد این رادیوها در انتشار اخبار جنگ به گفتههای مخالفان و معارضان و دشمنان ایران، دارای سوء نیت نسبت به اسلام و انقلاب اسلامی میدانست و بر هوشیاری ملت و بهانه ندادن به دست آنان تأکید کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۷۸ ـ ۴۷۹ و ۱۷/۳۱۵.</ref>
| |
|
| |
| از نظر امامخمینی، هدف از تلاش رادیوهای بیگانه در متزلزل و بیثبات جلوهدادن نظام اسلامی به واسطه ترورها <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۸۵.</ref> و متهم کردن ایران به تروریسم به وسیله ابزارهای تبلیغاتی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۹.</ref> از میانبردن اتحاد مردم ایران بود؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۱۳.</ref> چنانکه یکی از دروغهای بزرگ این رادیوها که رادیوی برخی کشورهای اسلامی را هم شامل میشد، اتهام رابطه دوستی [[ایران]] با [[اسرائیل]] بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۷، ۹۱ و ۱۰۹.</ref> ایشان سوء استفاده رادیوهای بیگانه و تحریف اخبار و وقایع داخل ایران<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۴۰۰.</ref> و انتشار مطالبی که فاسدبودن آنها واضح است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۱۰۹و ۱۷/۳۸۰.</ref> و نیز توهین و تحقیر ملت ایران<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۶۸ ـ ۴۶۹.</ref> و مخالفت دایمی آنها را بعید ندانست و دشمنی این رادیوها را نشانه درستی راه و موجب عزم و آمادگی مردم ارزیابی میکرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۶۳ ـ ۳۶۴.</ref>
| |
| با این حال، امامخمینی برای دفاع از حقوق ملت اخبار برخی از رادیوهای بیگانه را گوش میداد و نقد و بررسی میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۲۶، ۵۰۲ و ۵۰۸؛ مصطفوی، خاطره، چاپشده در برداشتهایی از سیره امامخمینی، ۴/۲۸۰.</ref> و رادیوی کوچک خود را همه جا با خود به همراه داشت <ref>مصطفوی، خاطره، چاپشده در برداشتهایی از سیره امامخمینی، ۴/۲۸۰.</ref>
| |
|
| |
| ==رادیو در جمهوری اسلامی ایران==
| |
| پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رادیو یکی از مهمترین رسانههایی بود که نقش ویژهای در جهتدهی به افکار عمومی ایفا میکرد<ref>خجسته، درآمدی بر جامعهشناسی رادیو، ۱۶.</ref> از نخستین مکانهایی که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به تسخیر انقلابیان درآمد، ساختمان رادیو بود<ref>هاشمی، دیدگاههای امامخمینی درباره برنامههای رادیو و تلویزیون، ۱۹۶.</ref> و نخستین پیام انقلاب با صدای فضلالله محلاتی پخش شد.<ref>دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، ۸۱.</ref> [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] و [[مرتضی مطهری]] به نمایندگی از امامخمینی برای بررسی اوضاع به رادیو رفتند و نخستین سخنران پس از انقلاب در رادیو، هاشمی رفسنجانی بود.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سالهای ۱۳۵۷ ـ ۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ۱۹۷.</ref>
| |
|
| |
| {{ببینید|فضلالله محلاتی}}
| |
|
| |
| امامخمینی به علت حساسیت بالای رادیو و تلویزیون<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۰۳ و ۱۸/۳۶۴.</ref> مسئول این سازمان را مستقیماً نصب میکرد و توجه ویژهای به آن داشت؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۴۷ و ۱۷/۵۰۵.</ref> ایشان همواره نمایندگانی در رادیو داشت که در مسائل مربوط به این رسانه، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظرات امامخمینی را ابلاغ میکردند و در صورت مواجه شدن با موارد خلاف، ضمن رساندن پیام ایشان، به موارد رسیدگی میکردند<ref>هاشمی، دیدگاههای امامخمینی درباره برنامههای رادیو و تلویزیون، ۱۳ و ۴۴.</ref> ایشان به هدف تنظیم بهتر برنامههای رادیو و تلویزیون، در حکمی سیدمحمد موسوی خوئینی را برای همکاری با صادق قطبزاده (نخستین رئیس صدا و سیما) معرفی کرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۴۷.</ref> و برای اصلاح برنامهها و نظارت بیشتر بر عملکرد رادیو و تلویزیون، دستور تشکیل شورای پنجنفره به نام شورای سیاستگذاری را صادر کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۵۹ ـ ۱۶۰.</ref>
| |
|
| |
| {{ببینید|سیدمحمد موسوی خوئینی|صادق قطبزاده}}
| |
|
| |
| امامخمینی گاه درباره اسلامی، مفید و جذاببودن برنامههای رادیو، به طور مستقیم به رئیس سازمان صدا و سیما توصیههایی میکرد و نیز اگر در ساعتهای مختلف شبانهروز، برنامه نامناسبی از رادیو پخش میشد، در فاصله زمانی بسیار کوتاه، به رئیس سازمان صدا و سیما یا دیگر مسئولان تذکر میداد.<ref>هاشمی، دیدگاههای امامخمینی درباره برنامههای رادیو و تلویزیون، ۱۳.</ref> تأکید بر لزوم کنارگذاشتن افرادی که در دوران پهلوی در خدمت طاغوت و در رادیو بودند و پس از انقلاب تظاهر به دیانت و [[اسلام]] میکردند،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۳۹۹.</ref> اصلاح تدریجی رادیو و پاکسازی آن از نیروهایی که در جهت خلاف اسلام حرکت میکنند، نیز از توصیههای مهم امامخمینی به مسئولان رادیو بود.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۲۱۴، ۲۱۵ و ۱۲/۴۸۴.</ref>
| |
|
| |
| {{ببینید|تلویزیون}}
| |
|
| |
| رادیوی جمهوری اسلامی ایران، در زمان جنگ تحمیلی، وظیفه تقویت نیروهای رزمنده، گسترش روحیه همبستگی و پشتیبانی از نیروها را بر عهده داشت.<ref>مختاری، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، ۶۱ ـ ۶۳.</ref> امامخمینی با توجه به قرارگرفتن ایران در معرض هجوم رسانههای گروهی جهان و «بوقهای تبلیغاتی جهانخواران»، ایران را فاقد تبلیغات قدرتمند میدانست و از دولت میخواست تا در رفع این کاستی کوشش کند و با توسعه شبکههای رادیویی، در حد توان، صدای ملت مظلوم ایران را به ملتهای جهان برساند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۴۴.</ref> ایشان آگاه کردن افکار عمومی از اخبار دروغ این رسانهها و ارائه پاسخ مناسب به آنها را بهویژه از وزارت ارشاد، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و وزارت امور خارجه میخواست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۶۱ ـ ۳۶۲ و ۵۰۲.</ref>
| |
|
| |
| اظهار نظر امامخمینی درباره برنامهها و عملکرد رادیو، بیانگر نظارت دقیق یا آگاهی ایشان از برنامههای این رسانه بود؛ چنانکه در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بعضی از برنامهها ازجمله موسیقیهای تند و مبتذل انتقاد میکرد و موسیقیهای حماسی و سرود و مانند آن را میپسندید و مایل بود ادبیات و تعبیراتی همچون «انقلاب اسلامی» را که از رادیو شنیده نمیشد، بشنود.<ref>هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات، سالهای ۱۳۵۷ ـ ۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، ۱۹۶ ـ ۱۹۷.</ref> ایشان همچنین از طرح مشکلات کشور در سخنان مسئولان در رادیو که موجب تضعیف روحیه مردم میشد، انتقاد میکرد؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۳۷۲.</ref> چنانکه آگاهی ایشان از اعلام طرحهای مربوط به اشتغال، مسکن و راهسازی در رادیو<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۲۲۸.</ref> و رضایت ایشان از طرح مسائل روز در این رسانه،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۱۷۹.</ref> نشاندهنده توجه ایشان به برنامههای رادیو بود. ایشان بهویژه اخبار عمومی کشور را از طریق رادیو پیگیری میکرد<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۳۰۳.</ref> و در دوران جنگ تحمیلی، مسائل جنگ تحمیلی را از طریق برخی رادیوهای بیگانه نیز پیگیری میکرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۳۱۵؛ ۱۴/۸۳ و ۱۸/۶۹.</ref>
| |
|
| |
| امامخمینی همچنین با تذکر به مسئولان، درباره پخش نکردن پیدرپی اخبار، برنامه، تصویر و گفتههای ایشان در رادیو،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۱۹۹، ۳۴۴ ـ ۳۴۷ و ۳۶۱ ـ ۳۶۲.</ref> درباره تغییر هرچند جزئی در سخنان ایشان در رادیو هشدار داده و آن را برخلاف مسیر ملت شمردهاست.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۴۶۰.</ref> به باور ایشان، برنامههای رسانههایی چون رادیو باید در طریق اسلام و ملت و نه توطئهآمیز باشد که این امر به معنای سانسور نیست، بلکه به معنای آزادی در چارچوب نظام اسلامی است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۲۴.</ref>
| |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس|۲}}
| |
| ==منابع==
| |
| {{منابع|۲}}
| |
| *احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، مجله حضور، شماره ۲۵، ۱۳۷۷ش.
| |
| *احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، مجله علوم اجتماعی، شماره ۸، ۱۳۸۷ش.
| |
| *امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
| |
| *انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
| |
| *بهار، مهری، رادیو، دین و زندگی روزمره، تهران، دفتر پژوهشهای رادیو، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
| |
| *جاویدان، محسن، تاریخ اختراعات، تهران، حاجمحمدحسن اقبال و شرکاء، ۱۳۴۲ش.
| |
| *جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی ـ حوزه نمایندگی ولایت فقیه در سپاه ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
| |
| *خجسته، حسن، درآمدی بر جامعهشناسی رادیو، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
| |
| *دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، بیجا، بیتا.
| |
| *دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
| |
| *ساری، حسین، تهدید رسانهای (رادیوهای بیگانه فارسیزبان)، تهران، دانشگاه دفاع ملی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
| |
| *سعیدیان، عبدالحسین، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، تهران، علم و زندگی، ۱۳۸۰ش.
| |
| *شعردوست، علیاصغر، رادیو، تلوزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، مجله رسانه، شماره ۴، ۱۳۶۹ش.
| |
| *طباطباییمجد، غلامرضا، دائرةالمعارف مصوّر زرین، تهران، زرین، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.
| |
| *کاوه، گیتی، شصت سال رادیو در ایران، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
| |
| *محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۵۴ش.
| |
| *مختاری اصفهانی، رضا، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران، طرح آینده، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
| |
| *مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش.
| |
| *مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپشده در برداشتهایی از سیره امامخمینی، تدوین غلامعلی رجایی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. *معاونت خدمات و مدیریت و اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. *هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سالهای ۱۳۵۷ ـ ۱۳۵۸، انقلاب و پیروزی، به کوشش عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
| |
| *هاشمی، محمد، دیدگاههای امامخمینی درباره برنامههای رادیو و تلویزیون، گفتگو، چاپشده در روزنامه کیهان، ۱۶/۳/۱۳۶۹ش.
| |
| {{پایان}}
| |