کاربر:H.Ahmadi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمد مؤمن''' روحانی مبارز، [[شاگردان امام خمینی|شاگرد امام‌خمینی]]، نماینده [[مجلس خبرگان رهبری]] و عضو [[فقهای شورای نگهبان]].

==زندگینامه و تحصیلات==

محمد دانش‌زاده معروف به محمد مؤمن قمی فرزند عباس در سال ۱۳۱۶ در خانواده کشاورز و در شهر [[قم]] متولد شد. وی در هفت‌سالگی [[قرآن]] را در مکتب‌خانه آموخت<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۷ و ۳۳.</ref> و سپس وارد دبستان شد و تا سوم دبیرستان ادامه تحصیل داد.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۴۹۹.</ref> مؤمن در سال ۱۳۳۲ به تحصیل علوم حوزوی روی آورد: ادبیات عرب را نزد محی‌الدین فاضل هرندی، سیدمحمود یثربی قمی و میرزاعلی‌اصغر کنی فرا گرفت و سطح متوسطه حوزه را نزد [[سیدمحمدباقر ابطحی اصفهانی]]، مهدی باقری کنی، [[علی‌پناه اشتهاردی]] و [[احمد آذری قمی]] تحصیل کرد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۳۶ و ۳۸ ـ ۴۲.</ref> وی سطح عالی حوزه را از [[سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی]]، [[علی‌اکبر مشکینی]]، [[محمد شاه‌آبادی]] و [[سیدمحمد مجاهدی تبریزی]] آموخت.<ref>مؤمن، خاطرات، ۴۲ ـ ۴۳.</ref> و در سال ۱۳۳۷ سه‌ماه در درس [[سیدحسین بروجردی]] حاضر شد.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۰.</ref> و سپس در درس خارج [[فقه]] و [[اصول]] امام‌خمینی شرکت کرد و تا زمانی‌که امام‌خمینی در قم بود در درس ایشان حاضر می‌شد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۴۴ و ۱۱۹.</ref>

 

پس از دستگیری [[امام‌خمینی]] در سال ۱۳۴۲، مؤمن در درس [[سیدمحمد محقق داماد]] و [[مرتضی حائری یزدی]] شرکت کرد و زمان کوتاهی در درس [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، [[محمدعلی اراکی]] و [[حسن فرید اراکی]] نیز حضور یافت. مؤمن [[شرح منظومه]] را نزد [[سیدمصطفی خمینی]] و [[فلسفه]] و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] را از [[سیدمحمدحسین طباطبایی]] فرا گرفت <ref>مؤمن، خاطرات، ۴۶؛ دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری،، ۱/۵۰۰ ـ ۵۰۱.</ref> وی در اواخر سال ۱۳۴۲ به [[نجف]] رفت و حدود شش ماه از درس [[سیدابوالقاسم خویی]] و [[سیدمحمود شاهرودی]] نیز بهره‌مند گردید.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۰.</ref> و در شهریور ۱۳۴۳ به [[ایران]] بازگشت. او با [[محمدمهدی ربانی املشی]]، [[ابوالحسن مصلحی]] و [[سیدحسن طاهری خرم‌آبادی]] هم‌بحث بود.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۱/۴۲ ـ ۴۳؛ مؤمن، خاطرات، ۶۶.</ref> مؤمن علاوه بر تحصیل به تدریس سطوح متوسطه و عالی نیز مشغول بود و از سال ۱۳۶۲ به تدریس خارج اصول و همچنین خارج فقه بر مبنای تحریر الوسیله امام‌خمینی اهتمام ورزید.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۱.</ref>

در مهر ۱۳۴۲ گروهی از فضلای [[حوزه علمیه قم]] که محمد مؤمن نیز در شمار آنان بود، طی نامه‌ای به هیئت دولت [[حسنعلی منصور]]، خواهان آزادی [[امام‌خمینی]] و جمعی از علما شدند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۰۴.</ref> در اسفند ۱۳۴۳ وی همراه جمعی از علما و محصلان حوزه علمیه قم، طی نامه‌ای به [[امیرعباس هویدا]] نخست‌وزیر وقت رژیم پهلوی، به ادامه تبعید امام‌خمینی اعتراض کردند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۱۴۹ ـ ۱۵۰.</ref> در مهر ۱۳۴۴ در پی انتقال امام‌خمینی از [[ترکیه]] به نجف، مؤمن به همراه فضلا و طلاب حوزه علمیه قم طی نامه‌ای از حضور ایشان در عتبات عالیات ابراز خرسندی کرد؛ اما ادامه تبعید ایشان را محکوم کرد.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی،۳/۱۷۴؛ فاضل لنکرانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، ۲۹.</ref> وی در سال ۱۳۴۵ از امام‌خمینی اجازه [[امور حسبیه]] دریافت کرده<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۷۴.</ref> و در مواردی نیز معرف دیگران برای دریافت اجازه از ایشان بوده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۸۳ و ۴۹۵).</ref>

 

پس از شهادت سیدمحمدرضا سعیدی در سال ۱۳۴۹ و لزوم اطلاع دقیق امام‌خمینی از آن واقعه مسئولیت سفر از ایران به عراق و اطلاع‌رسانی بر عهده محمد مؤمن گذاشته شد و مقدمات سفر را عبدالرحیم ربانی شیرازی فراهم کرد. [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) که از این سفر آگاه شده بود، مؤمن را پس از بازگشت بازجویی کرد.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۸۹ ـ ۹۰.</ref> مؤمن در سال ۱۳۵۲ همراه ۲۴ نفر از علمای قم به دلیل مبارزه علیه رژیم و پیگیری نظرهای امام‌خمینی به تبعید محکوم شد و مؤمن پنهان شد؛ اما ساواک در ۱۸/۱/۱۳۵۳ وی را بازداشت و به شهداد کرمان تبعید کرد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۰۵ ـ ۱۰۷؛ طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۱۱۴ ـ ۱۱۶.</ref> ساواک پس از هفت ماه وی را بدون دلیل به تویسرکان منتقل کرد و در نوزدهم فروردین ۱۳۵۶ آزاد شد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۰۸.</ref> پس از تبعید برادر امام‌خمینی سیدمرتضی پسندیده به خمین<ref>پسندیده، خاطرات، ۲۴۵.</ref> طرفداران امام‌خمینی تصمیم گرفتند به هدف پنهان‌ماندن نماینده ایشان، محمد مؤمن همراه [[حسن صانعی]]، [[عباس محفوظی]] و برخی طلاب دیگر اموال شرعی را دریافت کنند و با اجازه پسندیده به نماینده امام‌خمینی تحویل دهند.<ref>مؤمن، یاران امام، ۴۳۹.</ref>

 

 

محمد مؤمن که از اعضای تشکل مدرسین بود که در ادامه نام [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] به‌خود گرفت،<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۲.</ref> پس از تبعید، به جلساتی پیوست که برخی روحانیان به سرپرستی سیدمحمد حسینی بهشتی به صورت پنهانی در شهرهای قم، تهران و مشهد برگزار می‌کردند.

 

 

این جلسات تا ۱۳۵۷ ادامه داشت.<ref>طاهری خرم‌آبادی، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، ۲/۱۳۸.</ref> در آبان ۱۳۵۶ فضلای حوزه علمیه قم که محمد مؤمن نیز در شمار آنان بود، طی تلگرامی درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی را به امام‌خمینی تسلیت گفتند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۲۹؛ فاضل لنکرانی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، ۲۲۴.</ref> در پی اهانت روزنامه اطلاعات به امام‌خمینی در هفدهم دی ۱۳۵۶ و برخورد خونین رژیم پهلوی با مردم قم در نوزدهم دی به دلیل اعتراض به این اهانت، مؤمن به همراه استادان و فضلای حوزه علمیه قم طی اعلامیه‌ای در ۲۲/۱۰/۱۳۵۶، رفتار رژیم پهلوی را محکوم کردند.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۲۳۹.</ref>

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام‌خمینی محمد مؤمن را در ۱۸/۵/۱۳۵۸ به سرپرستی امور زندانیان قم و رسیدگی به کار دادگاه‌ها و اداره امور ستاد انقلاب اسلامی و تنظیم کارهای دفتر تبلیغات و همچنین تنظیم و اداره امور طلاب و روابط شهرستان‌ها منصوب کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۲۷۰.</ref> پس از آن وی مسئول [[دادگاه عالی انقلاب اسلامی]] شد <ref>مؤمن، خاطرات ۱۵خرداد، ۲/۳۶۵؛ مؤمن، خاطرات، ۱۸۶.</ref> و سپس امام‌خمینی او را به عضویت [[شورای عالی قضایی]] منصوب کرد.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۳.</ref>

 

مؤمن در نخستین دوره [[مجلس خبرگان رهبری]]، نماینده مردم [[سمنان]] شد<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۴۹۷.</ref> و در تیر ۱۳۶۲ با حکم امام‌خمینی به عضویت [[فقهای شورای نگهبان]] درآمد<ref>امام خمین، صحیفه، ۱۷/۵۱۳.</ref> و عضویت وی تا زمانی که امام‌خمینی زنده بود ادامه داشت.

 

در پی نظر [[حسینعلی منتظری]] مبنی بر رسیدگی به اوضاع نابسامان حوزه علمیه قم و تنظیم برنامه‌های مفید، برای آن شورایی متشکل از نمایندگان مراجع و چند نفر از استادان حوزه ازجمله محمد مؤمن، تشکیل گردید که پس از انتصاب وی مورد تأیید امام‌خمینی واقع شد.<ref>ایزدی، گذری بر زندگی فقیه عالیقدرآیت‌الله منتظری، ۱/۲۸۴.</ref> امام‌خمینی در ۴/۲/۱۳۶۸ مؤمن را در شمار هیئت بازنگری قانون اساسی معرفی کرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۶۳ ـ ۳۶۴.</ref>

 

محمد مؤمن که از فضلای حوزه علمیه محسوب می‌شد، امام‌خمینی را از نظر دقت علمی بر دیگر استادان ترجیح داد<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۲۰.</ref> و شخصیتی استثنایی دانست.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۱۹.</ref> فکر و اندیشه علمی امام‌خمینی و استقامت ایشان در مسائل فقه و اصول، سرعت انتقال بالا، دقت و خوش‌فهمی و قوت بیان ایشان، محمد مؤمن را بیشتر به خود جذب کرد.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۳۳ ـ ۱۳۴.</ref> وی امام‌خمینی را از نظر قوت روحی، شجاعت، هوش و درایت سیاسی فوق‌العاده یافت که می‌توانست پس از [[آیت‌الله بروجردی|بروجردی]] اساس حوزه علمیه قم را متحول کند.<ref>مؤمن، خاطرات، ۱۳۰.</ref> او خاطرنشان کرده که امام‌خمینی مردم را به خدا و [[توحید]] راهنمایی و تأکید می‌کرد همه چیز به دست خداوند است و باید به وظیفه خود عمل کرد.<ref>مؤمن، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۷۴ ـ ۳۷۵.</ref> به نظر وی همین وظیفه‌شناسی امام‌خمینی باعث شد که ایشان انقلاب را [[رهبری]] کند و به پیروزی برساند.<ref>مؤمن، خاطرات ۱۵ خرداد، ۲/۳۷۵ و ۳۷۹ ـ ۳۸۰.</ref>

محمد مؤمن پس از یک دوره بیماری در ۲ اسفند ۱۳۹۷ در سن ۸۱سالگی در قم درگذشت و پیکر وی پس از تشییع در [[حرم فاطمه معصومه(س)]] به خاک سپرده شد.<ref>اطلاعات، روزنامه.</ref> وی کتاب‌ها و رساله‌های چندی در فقه و اصول فقه تألیف و تدوین کرده‌است که ازجمله آنها تقریرات درس امام‌خمینی در [[اصول فقه|اصول]]، [[مکاسب محرمه]] و [[بیع]] می‌باشد. شرح کتاب قضا، شهادت و حدود [[تحریر الوسیله]] امام‌خمینی، [[ولایت فقیه]]، تسدید الاصول و کلمات سدیده که در مسائل مستحدثه است از دیگر آثار وی است.<ref>دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ۱/۵۰۲.</ref> فرزندان مؤمن در حوزه قم اشتغال به علوم حوزوی دارد.

*اطلاعات، روزنامه، ۴/۱۲/۱۳۹۷ش.

*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

*ایزدی، مصطفی، گذری بر زندگی فقیه عالیقدرآیت‌الله منتظری، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش.

*پسندیده، سیدمرتضی، خاطرات آیت‌الله پسندیده، گفته‌ها و نوشته‌ها، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.

*پسندیده، سیدمرتضی، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

*دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، قم، ۱۳۷۹ش.

*طاهری خرم‌آبادی، سیدحسن، خاطرات آیت‌الله سیدحسن طاهری خرم‌آبادی، به کوشش محمدرضا احمدی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

*فاضل لنکرانی، محمد، یاران امام به روایت اسناد ساواک آیت‌الله العظمی محمد فاضل لنکرانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.

*مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

*مؤمن، محمد، خاطرات آیت‌الله محمد مؤمن قمی، تدوین رضا شیخ‌محمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

*مؤمن، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در خاطرات ۱۵ خرداد قم، به کوشش علی باقری، تهران، سوره مهر، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.