کاربر:H.Ahmadi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی امام خمینی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''نامه‌ها''' مجموع نامه‌های [[امام‌خمینی]] به اشخاص حقیقی و حقوقی.
رادیو، ابزار ارتباط جمعی شنیداری و تأثیرگذار.
==گزارش اجمالی==
رادیو دستگاه گیرنده‌ای است که امواج صوتی‌ را از مرکز یا استودیوی خاص دریافت و سپس پخش می‌کند (دهخدا، 7/10289)؛ چنان‌که به ایستگاه فرستنده امواج صوتی و سازمانی که از طریق این ایستگاه به پخش اخبار، موسیقی و برنامه‌های گوناگون می‌پردازد، رادیو گفته می‌شود (انوری، 4/3537). پس‌ از انقلاب‌ اسلامی ایران‌، نام‌ سازمان‌ رادیو ـ تلویزیون‌ ملی‌ ایران‌، به‌ صدا و سیمای ‌جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ تغییر کرد (کاوه، 43).
[[امام‌خمینی]] از دوران جوانی همواره اهل بیان و قلم بوده‌است.<ref>مقاله تألیفات و آثار.</ref> از ایشان آثار بسیاری در قالب کتاب، رساله، تعلیقه به زبان عربی و فارسی موجود است.
پیشینه و جایگاه: دانشمند ایتالیایی، گوگلئیلمو مارکنی (Guglielmo Marconi)، پس از کسب اطلاعات مختلف در زمینه برق و حرکت امواج الکتریکی در هوا (مصاحب، 1/1051؛ طباطبایی‌مجد، 1/296)، در دسامبر 1894م/ آذر 1273ش توانست با ادغام همه کشفیات و پیشرفت‌های پیشین دانشمندان در این زمینه میان دو نقطه که چهار متر از هم فاصله داشت، ارتباط رادیویی برقرار کند (جاویدان، 260). وی نخستین آزمایش قاطع خود را در 1895م/ اردیبهشت 1276ش انجام داد و در سال 1901م/ 1280ش توانست میان اروپا و امریکا ارتباط رادیویی برقرار کند (مصاحب، 1/1051 ـ 1052). رادیو با انتقال صداها به وسیله امواج رادیویی، زمینه‌ دستیابی به دانش انتقال تصاویر و اختراع تلویزیون را فراهم ساخت (سعیدیان، 409) (← مقاله تلویزیون).
 
در ایران نیز نخستین دستگاه فرستنده رادیو، در چهارم اردیبهشت 1319 به دستور رضاشاه پهلوی آغاز به‌کار کرد که زیر نظر وزارت فرهنگ قرار داشت (دهخدا، 7/10290). در آغاز مجموع برنامه‌های داخلی و خارجی رادیو، هشت ساعت بود که به‌تدریج در سال‌‌های بعد افزایش یافت (محبوبی، 3/77) و تا سال 1337 در بسیاری از شهرستان‌ها، مراکز فرستنده رادیویی تأسیس شد (همان، 3/80). گسترش شبکه رادیویی کشور از سال 1348 بر عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن نهاده شد و در سال 1350 پس از ادغام رادیو و تلویزیون، این مهم در شمار مسئولیت‌های سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران درآمد (بهار، 15).
{{ببینید|تألیفات و آثار|پیام‌ها و اعلامیه‌ها}}
رادیو به عنوان نخستین رسانه جمعی در سالیان گذشته جزو مهم‌ترین وسایل پخش خبر در جهان بوده است؛ افزون بر آن در امر آموزش نیز بسیار اثرگذار بوده و توانسته تأثیر بسیاری بر مخاطبان داشته باشد (محبوبی، 3/87)؛ همچنین جنبه تبلیغاتی این رسانه در آماده‌ساختن ذهن و برانگیختن احساسات مردم و تحریک غرور ملی بسیار مهم شمرده می‌شود و در پاسداری از فرهنگ ملی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند (همان، 3/88). رادیو با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود، بر مخاطبان تأثیر فراوانی دارد؛ به‌ گونه‌ای که این دستگاه امروزه به یکی از گسترده‌ترین و متنوع‌ترین رسانه‌های جهان با انواع مخاطبان تبدیل شده است (بهار، 8) و در رقابت با دیگر وسایل ارتباط‌جمعی با تکیه بر ویژگی‌های خاص خود همچنان شنوندگان خود را دارد (شعردوست، 75).
 
امام‌خمینی به دلیل فراگیربودن رادیو در تمام نقاط کشور و حتی روستا‌ها و دسترسی همه اقشار جامعه به آن و امکان آموزش افراد به‌ویژه جوانان از این طریق (9/206؛ 12/483 و 19/398)، اهمیت ویژه‌ای برای رادیو قائل بود و از آن به عنوان رسانه‌ای تأثیرگذار یاد می‌کرد که نقش برجسته‌ای در انحراف یا هدایت افراد بر عهده دارد (9/154 و 18/362، 477). ایشان با توجه به سرعت انتقال اطلاعات در رادیو، این رسانه را ابزاری باارزش در تبلیغ و ارشاد مردم، در جهت اهداف اسلام و جمهوری اسلامی ایران می‌دانست (10/289؛ 15/507 ـ 508 و 18/362) که در صورت سلامت، می‌تواند خدمات ارزنده‌ای داشته باشد (10/289)؛ چنان‌که در برخی موارد پیش‌آمده، به نیروهای سیاسی داخلی یا خارجی، سفارش می‌کرد تا از طریق رادیو، اعلام موضع کنند (4/122 و 14/461 ـ 463) (← ادامه مقاله).
در آثار برجامانده امام‌خمینی در کنار پیام‌های ایشان<ref>مقاله پیام‌ها و اعلامیه‌ها.</ref> می‌توان به نامه‌ها و نوشته‌های تاریخی ایشان اشاره کرد که در شناخت ابعاد [[سیاسی]]، اجتماعی، [[عرفانی]] و عاطفی ایشان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. به طور کلی نامه‌های امام‌خمینی که یا ابتدایی و یا در پاسخ به نامه‌ای نگاشته شده‌اند، به چهار قسمت اصلی قابل تقسیم‌اند:
رسالت رادیو: رسانه‌هایی همچون رادیو علاوه بر نقش سرگرمی، به ابزاری در شکل‌دهی به افکار عمومی تبدیل شده‌اند (جمعی از نویسندگان، 1/99). استفاده آسان اقشار مختلف جامعه از رادیو و دردسترس‌بودن پخش اخبار و تبلیغ ایدئولوژی حکومت‌ها (همان، 1/77) از عوامل اهمیت این رسانه نزد صاحبان قدرت است. اختصاص هزینه‌های کلان بعضی از دولت‌های بزرگ به رادیوها برای پخش برنامه‌های برون‌مرزی، شاهدی بر این مدعاست (احمدی، رضا، 100). رادیو از نظر امام‌خمینی، راهی مناسب برای ارتباط دولت و مردم بود؛ از این‌رو ایشان با توصیه به مسئولان کشور برای اطلاع‌رسانی کامل درباره خدمات انجام‌گرفته در جمهوری اسلامی و مقایسه آن با دوران طاغوت، دریافت نظرات و اشکالات مردم از نقائص کار مسئولان و رابطه دوجانبه مسئولان و مردم را موجب حمایت و همراهی بیشتر مردم می‌دانست (13/493 ـ 497). ایشان به رسالت آموزشی، تربیتی، خبری و تبلیغاتی رادیو نگاه ویژه‌ای داشت و همواره تصریح می‌کرد با رادیو و مظاهر تمدن مخالف نیست، بلکه مخالفتش با مظاهر استعمار، فساد و عقب‌ماندگی جوامع است (1/299). برخی از مهم‌ترین مسائل مربوط به رادیو از نظر امام‌خمینی، عبارت‌ بود از:
#'''نامه‌های خصوصی:''' این نامه‌ها دو بخش می‌باشند:
1. تأکید بر تحول محتوایی و نقش تربیتی: امام‌خمینی یکی از رسالت‌های مهم رادیو را آموزش عمومی (6/345؛ 9/137 و 12/483) و نقش تربیتی آن برای تمامی اقشار جامعه به‌ویژه جوانان (9/154؛ 12/326 و 13/158) می‌دانست که به مثابه یک دانشگاه عمومی در تمام سطح کشور گسترده شده است (6/399). ایشان با توجه به نقش تربیتی رادیو پس از انقلاب، تحول آن را به دستگاه سازنده اسلامی خواستار بود (9/154 ـ 155) و مسئولان رادیو را به استقلال فکری، نفی غرب‌زدگی، نهراسیدن از برچسب کهنه‌پرستی و انتقاد دیگران سفارش می‌کرد (9/159).
##نامه‌های خانوادگی: نامه‌هایی که امام‌خمینی خطاب به بستگان نزدیک مانند همسر، فرزندان، دامادها، عروس، نوه‌ها، برادر و بستگان دیگر نوشته‌است. شمار نامه‌های منتشرشده در مجموعه ۲۲ جلدی صحیفه امام از این بخش، ۲۰۳ نامه کوتاه است که بیشتر آنها، پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] و در طول سال‌های [[تبعید امام خمینی|تبعید]] ایشان و از شهرهای بورسای [[ترکیه]] و [[نجف اشرف]] نگاشته شده‌اند؛ هرچند نامه‌های خانوادگی بسیاری نیز وجود دارد که انتشار نیافته‌اند. محتوای این نامه‌ها عبارت‌اند از: احوال‌پرسی و آرزوی سلامتی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲.</ref> تبریک اعیاد دینی و ملّی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۶.</ref> سفارش به فرزندان درباره حسن رفتار با [[مادر]] و بستگان،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۲۹.</ref> سفارش [[خانواده]] به [[صبر]] و تحمل در برابر سختی‌ها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۳۷.</ref> تبریک [[ازدواج]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۴۹.</ref> اجازه فروش اموال، سفارش به [[تحصیل]] و ضرورتِ [[تهذیب نفس]] <ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۰ و ۴۰۱.</ref> و تسلیت؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۱۵۹.</ref>
2. مبارزه با فساد: امام‌خمینی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی بر اصلاح رادیو و اسلامی‌کردن محتوای برنامه‌های آن و مبارزه با فساد و فحشا در این رسانه تأکید می‌کرد (6/274) و پاکسازی تدریجی و محتاطانه این رسانه از عوامل باقی‌مانده از دوره پهلوی و کسانی که خلاف مسیر اسلام طی می‌کنند را خواستار بود (10/214 و 12/484). ایشان با اشاره به آثار مخرب موسیقی‌های نامناسب، مسئولان رادیو را به حذف این قبیل موسیقی‌ها و حتی حذف کلی آن و پرهیز از هزل و در مقابل، جدی‌بودن مسائل حتی در مسائل تفریحی توصیه می‌کرد (9/157، 205 و 454 ـ 457) و در ادامه نیز بر لزوم پرهیز از پخش غنا و موسیقی حرام که گاه در صدا و سیما وجود داشت، تاکید کرد و خواهان آن شد در مواردی که امکان تفکیک مصادیق حرام از اصل برنامه نیست، خود برنامه کنار گذاشته شود (همان، 18/290). ایشان همچنین به کسانی که در این رسانه برخلاف مسیر ملت حرکت می‌کنند، هشدار می‌داد که در صورت ادامه، با مخالفت ملت روبه‌رو می‌شوند و مخاطبان خود را از دست خواهند داد (7/322).
##نامه‌های شخصی: نامه‌هایی که مخاطبان آنها اشخاص مختلفی، مانند [[مراجع تقلید]]، [[علما]] و [[روحانیان]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴۳۳ ـ ۴۳۴.</ref> سازمان‌های اداری، خانواده‌های [[شهدا]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۸۹.</ref> [[کودکان]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۶۵.</ref> و اسیران [[جنگ تحمیلی]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۴۱۷ ـ ۴۱۸ و ۱۹/۴۱۶ ـ ۴۱۷.</ref> هستند. شمار این نامه‌ها ۲۲۵ عدد است که بیشتر آنها پیش از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] نگاشته شده‌اند و شامل این دست موضوعات‌اند: احوال‌پرسی و ابراز اشتیاق برای دیدار،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۴۰.</ref> پیام تسلیت،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۱۱.</ref> [[دعا]] برای مخاطبان در ادای وظیفه و [[تکلیف]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۵۸.</ref> وعده پیروزی مبارزات،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۶۹.</ref> ابراز خوشوقتی از ترویج [[شرع]] مطهّر،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۵۰.</ref> تشکر از پیام‌های تبریک [[ورود امام‌خمینی به ایران]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۵۳.</ref> و نکوداشت مقام [[شهدا]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۸۹.</ref> در میان نامه‌های پیش از انقلاب، نزدیک به بیست نامه امام‌خمینی در پاسخ به پیام تبریک ورود ایشان به [[نجف]] و حدود پانزده نامه مربوط به پاسخ ایشان به پیام تسلیت‌های مخاطبان در درگذشت مشکوک [[سیدمصطفی خمینی]] است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۵۳ ـ ۲۸۷.</ref>
3. رسالت تبلیغی: امام‌خمینی نقش رادیو را در تبلیغات صحیح (6/399، 476 و 9/ 154، 156) و نیز رساندن پیام اسلام و انقلاب اسلامی ایران به جهان (18/363) بسیار مهم می‌شمرد و صدور پیام اسلام در رسانه‌‌هایی چون رادیو را راهگشا می‌دانست؛ به ‌گونه‌ای که تأثیرش از هزاران توپ و تانک نظامی بیشتر است (18/364). لزوم توجه به تبلیغ و معرفی درست اسلام، موجب شد ایشان در سال‌های پیش از نهضت اسلامی نیز با پیشنهاد تولید برنامه‌ای رادیویی برای تبلیغ اسلام، بهره‌گیری از نظرات علمای اسلام دراین‌باره را توصیه کند (2/32). پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان با تأکید بر افزایش تبلیغات و پوشش رادیو در سراسر جهان (16/85)، پیشنهاد می‌کرد برنامه‌های مربوط به مناطق مختلف کشور به زبان محلی همان منطقه پخش شود (10/298). این توصیه موجب شد مسئولان رادیو در تولید برنامه‌هایی به زبان محلی و ایجاد شبکه‌های استانی در سراسر کشور اقدام کنند (احمدی، ظهیر، 19). امام‌خمینی همچنین به برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان رادیو توصیه می‌کرد اهداف و آرمان‌های انقلاب را به‌درستی بشناسند (7/538) تا بتوانند در برنامه‌های خارج از کشور اسلام را به‌درستی معرفی کنند (10/290 ـ 291).
#'''نامه‌های عرفانی:''' نگارش نامه‌های عرفانی در میان [[عرفا]]، یکی از سنت‌های رایج بوده‌است؛ برای نمونه می‌توان از نامه‌های عرفانی عارفانی همچون [[ملاحسین‌قلی همدانی]]، [[سیداحمد طهرانی]]، [[محمد بهاری همدانی]] و [[میرزاجواد ملکی تبریزی]] نام برد <ref>(تحریری، امام‌خمینی و اندیشه‌های اخلاقی، عرفانی، ۳۵ ـ ۳۶.</ref> کتاب مکاتیب قطب نیز مجموعه‌ای از نامه‌های عرفانی است که عبدالله قطب به مناسبت‌های مختلف نگاشته‌است.<ref>قطب‌بن‌محیی، مکاتیب قطب ۸.</ref> امام‌خمینی نیز نامه‌هایی با مضامین عرفانی نگاشته‌است. شمار نامه‌های عرفانی ایشان، سیزده عدد است که چهار مورد آن پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نگاشته شده‌است. مخاطبان این نامه‌ها [[شاگردان امام‌خمینی]]، [[سیداحمد خمینی]]، [[فاطمه طباطبایی]] و [[سیدعلی خمینی]] هستند و موضوع آنها، [[جایگاه انسان در عالم خلقت]]، [[حبّ دنیا]] و أنانیّت رأس همه خطاها، لزوم [[تهذیب نفس]] در جوانی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۰۷.</ref> ضرورت آشنایی با نیرنگ‌های [[شیطان]]، نقش علوم در تهذیب نفس، اهمیت [[قرآن]] و ادعیه و پیوند عمیق عرفان با [[سیاست]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۴۴۲ ـ ۴۴۷ و ۵۱۰.</ref> است. دو اجازه عرفانی نیز از امام‌خمینی برجا مانده‌است که در واقع توصیه اخلاقی است: یکی در سال ۱۳۱۴ به [[میرزاجواد حجت همدانی]] و دیگری در سال ۱۳۱۷ خطاب به [[سیدابراهیم مقبره‌ای خویی]] است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۴ و ۱۴.</ref>
4. اطلاع‌رسانی و پرهیز از اختلاف و انحراف: امام‌خمینی ضمن اشاره به نقش مثبت رادیو در اطلاع‌رسانی امور جامعه (19/11) و نیز با توجه به گستردگی پوشش رادیو حتی در خارج از کشور، خاطرنشان می‌کرد وجود مسائل خلاف مسیر اسلام و ملت در رادیو (10/212 ـ 214) و انعکاس اختلاف میان مسئولان کشور در این رسانه (18/254 و 19/11) به‌سرعت انتشار می‌یابد و حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی ایران را به خطر خواهد ‌انداخت (10/212 ـ 214)؛ بنابراین مسئولان این رسانه را از بی‌مبالاتی در بیان مسائل برحذر می‌داشت (19/11) و بر لزوم کنترل برنامه‌ها به دست افراد آگاه و آشنا به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اوضاع کشور تأکید می‌کرد تا مبادا مطلب یا مصاحبه‌ای در آن پخش شود که تأثیر منفی بر اوضاع جامعه بر جای بگذارد (16/119). ایشان با توصیه به مفیدبودن تولید برنامه‌ها و طرح مشکلات جامعه در رادیو، از پخش برنامه‌های انحرافی انتقاد می‌کرد (10/296) و معتقد بود رادیو باید به‌خوبی نقش ارشادی و دشمن‌شناسی خود را ایفا و در عین حال، آرامش جامعه را نیز حفظ کند (12/484)؛ افزون بر این، گاه از کم‌توجهی رادیو به تلاش‌ها و خدمات انجام‌گرفته به دست مردم و مسئولان انتقاد می‌کرد (17/160).
#'''نامه‌های دینی و حوزوی:''' نامه‌هایی درباره [[وجوه شرعیه]]، رسیدگی به مشکلات [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] و توصیه به روحانیان است و شمار آنها نزدیک به دویست عدد است. بیشتر آنها از شهر [[نجف اشرف]] نگاشته شده‌است. می‌توان اجازه‌نامه‌های شرعی امام‌خمینی و استفتائات ایشان را نیز ازجمله نامه‌های دینی به شمار آورد. مخاطبان این نامه‌ها، فرزندان، وکلای امور شرعی، روحانیان، اصناف و بازرگانان و افراد متفرقه هستند.
رادیو در رژیم پهلوی: رسانه‌ها ازجمله رادیو، در رژیم پهلوی بیشتر دارای محتوای غربی بودند و کمتر به برنامه‌های مذهبی می‌پرداختند (معاونت خدمات، 10 و 17). امام‌خمینی رادیو را در زمان پهلوی از مصادیق تبدیل مظاهر تمدن به مفاسد در ایران ارزیابی و در این امر پیوسته از نقش برجسته استعمار یاد می‌کرد (4/55 و 6/15). ایشان همواره از رادیو به دلیل ترویج فساد و فحشا (4/513؛ 6/345 و 9/137)، طرح مباحث مغایر با مصالح جامعه (9/201)، تبلیغات با هدف فساد جوانان و سلب استقلال فکری آنان (9/156 ـ 201 و 12/326) و برنامه‌ریزی برای خارج‌کردن آنان از صحنه دفاع از کشور در برابر خیانت‌ها و تجاوزات بیگانگان (8/495) انتقاد می‌کرد.
این بخش، دربرگیرنده موضوعاتی مانند: توصیه به روحانیان برای کمک مالی به [[مرجع تقلید]] وقت، [[سیدحسین بروجردی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۴.</ref> معرفی افراد و نصب آنان برای تصدی مدارس علمیه،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۵۱.</ref> معرفی روحانیان برای [[تبلیغ دینی]] به نقاط مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۲۴.</ref> اعلام وصول وجوه [[سهم امام|سهم مبارک امام(ع)]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۴۸.</ref> توصیه‌هایی درباره [[شهریه طلاب]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۵۱ و ۲/۱۳۷.</ref> یادآوری لزوم تشکیل جلسات دینی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۷۰.</ref> اجازه‌های استفاده از [[وجوه شرعیه]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۶۷.</ref> استفتائات فقهی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۳۴.</ref> و بیان مسائلی درباره وضعیت حوزه‌های علمیه<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۴۵.</ref> است. امام‌خمینی در آذر ۱۳۴۱ در نامه‌ای نسبتاً مشروح، در پاسخ به پرسش بازرگانان و اصناف قم درباره مصوّبه سوگند به کتاب آسمانی، آن را غیر قانونی معرفی می‌کند و این ادعای نخست‌وزیر؛ [[اسدالله علم]] که منظور از [[کتاب آسمانی]]، [[قرآن مجید]] است را اغفال مردم دانسته، در ادامه تأکید می‌کند تصویب کتاب آسمانی به اطلاق خود، شامل سایر کتاب‌های منحرفه هم می‌شود؛ از این‌رو این مصوبه را خلاف [[شرع]] اعلام می‌کند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۱۰۸.</ref> از برخی نامه‌های امام‌خمینی روشن می‌شود برادر ایشان [[سیدمرتضی پسندیده]]، فرزندان ایشان [[سیدمصطفی خمینی|سیدمصطفی]] و سیداحمد خمینی و دوست قدیمی ایشان [[سیدمحمدصادق لواسانی]] جزو وکلای شرعی ایشان بوده‌اند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۰؛ ۲/۱۳۸، ۳۸۲، ۴۹۳ و ۳/۴۱.</ref> {{ببینید|اجازات امام‌خمینی|استفتائات}}
از نظر امام‌خمینی، رادیو در دوران پهلوی، در خدمت رژیم، بیگانگان و سرمایه‌داران بود (4/51 و 16/177) و به ابزاری برای ستایش از اقدامات و اصلاحات دروغین محمدرضا پهلوی (2/123 و 416)، ستایش وی (4/55؛ 5/13 و 6/46، 497) و نیز فریب مردم (6/497) تبدیل شده بود. ایشان باور داشت برنامه‌های رادیو پیش از پیروزی انقلاب، نه تنها نقش تعلیم و تربیتی نداشت (4/55)، بلکه مرکزی برای نشر فحشا بود (6/15) و زیر فشار رژیم و به نفع رژیم اسرائیل کار می‌کرد (5/238). از نگاه ایشان برنامه‌هایی نظیر پخش اذان و مناجات در ماه مبارک رمضان از رادیو نیز با وجود پخش برنامه‌های ضد مذهبی در زمان‌های دیگر سال، ریاکارانه‌ بود و مردم باید در برابر این فریب‌ها، هوشیار باشند (3/114).
#'''نامه‌های سیاسی:''' این نامه‌ها به دو بخش تقسیم می‌شوند:
امام‌خمینی عملکرد این رسانه را در رژیم پهلوی به ‌طور کلی برخلاف مصالح ملت می‌شمرد (9/155) و با اشاره به برنامه‌های رادیویی که برای تخریب چهره ایشان (3/103) و روحانیت (4/485 و 16/177) پخش می‌شد، از سکوت رادیو در برابر جنایات محمدرضا پهلوی (9/297) و منعکس‌نشدن تمام حقایق کشور، ازجمله مبارزات مردم در آن، (4/252) انتقاد کرد. ایشان همچنین در دوران نهضت اسلامی، برنامه‌های رادیو را دیکته‌شده از سوی سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) می‌دانست و با اشاره به نبود آزادی و وجود خفقان و سانسور در این رسانه (4/468؛ 5/17 و 9/82)، تأکید کرد با وجود اعلام شعار آزادی و فضای باز سیاسی، رادیو و مطبوعات قادر به انتقاد از عامل اصلی جنایات یعنی پهلوی نیستند و تنها پس از آزادی واقعی است که معلوم می‌شود بر ایران چه گذشته است و مسئول حقیقی مصیبت‌ها چه کسی است (4/267 ـ 268). ایشان همچنین با حساسیت، برنامه‌هایی چون اخبار مربوط به تظاهرات‌های مردمی (4/161 و 166)، اعتصاب‌ها (4/252)، جنایات محمدرضا پهلوی (5/330) و اخبار مربوط به فلسطین (5/237 ـ 238) را از برخی رادیوها پی می‌گرفت.
##نامه‌های سیاسی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران که شمار آنها ۱۰۹ نامه است و بیشتر آنها از کشور عراق و شهر نجف اشرف فرستاده شده‌است. مخاطبان این نامه‌ها عموماً مراجع تقلید، علما، مبارزان، ملت ایران، گروه‌ها و رؤسای آنها، نخست‌وزیر وقتِ ایران، اتحادیه‌ها و عموم روحانیان و طلاب هستند. در این نامه‌ها موضوعاتی مانند: دعوت از مخاطبان برای امضای اعلامیه علیه رژیم پهلوی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۳۸.</ref> تشکر از ارسال پیام تبریک آزادی امام‌خمینی از زندان،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۰۹ و ۳۱۲.</ref> تشکر از حمایت مردم در جریان [[قیام ۱۵ خرداد]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۳۲۹.</ref> تأسف از دست‌نشاندگی [[سازمان ملل]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۶۵.</ref> تقبیح افکار [[استعمار|استعماری]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۸۵.</ref> لزوم براندازی سلسله پهلوی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۰۸.</ref> لزوم شناساندن اسلام به جوامع بشری،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۸۷.</ref> محکوم‌کردن احکام خلاف قانون رژیم پهلوی<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۲۶.</ref> و توصیه به پرهیز از اختلافات<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۲۹۲.</ref> آمده‌است. امام‌خمینی در نامه‌ای مفصل، خطاب به [[امیرعباس هویدا]]، نخست‌وزیر رژیم پهلوی با شرح مفاسد و جنایت‌های [[محمدرضا پهلوی]] و دولت او، اقدامات این رژیم را باعث [[فقر]] و عقب‌افتادگی ملت ایران می‌شمارد. ایشان با اشاره به حبس‌ها و تبعیدهای غیر قانونی، به هویدا توصیه می‌کند از کارهایی مانند اخاذی از کیسه بی‌بضاعت مردم، تخریب [[فرهنگ]]، به‌خطرانداختن [[اقتصاد]] کشور و خیانت به نوامیس مردم دست بردارد و از قهر [[ملت]] ایران بترسد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۳ ـ ۱۲۴.</ref> نامه‌های امام‌خمینی به علمای شهرستان‌ها برای توجه‌دادن و همراه‌ساختن آنان در طلیعه مبارزات و قیام علیه رژیم طاغوت، ازجمله نامه‌های سیاسی ایشان است؛ برای نمونه می‌توان به نامه امام‌خمینی به علمای [[یزد]]<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴ ـ ۳/۲۶۲.</ref> یا پاسخ ایشان به تلگرام علمای [[همدان]]<ref>دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴ ـ ۳/۳۰۰.</ref> اشاره کرد. امام‌خمینی نامه‌هایی خطاب به سران برخی کشورهای اسلامی مانند [[فلسطین]]، [[سوریه]] و [[لیبی]] با اشاره به مفقودشدن [[سیدموسی صدر]]؛ رئیس [[مجلس اعلای شیعیان]] لبنان نوشت و از آنان خواست ایشان را از سلامتی صدر آگاه سازند؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۴۵۸، ۴۷۹ و ۴/۴۵.</ref>
رادیو‌های بیگانه: رادیو‌های برون‌مرزی (بیگانه) ذیل رسانه‌های بین‌المللی همچون خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و مجلات بین‌المللی قرار می‌گیرند و اصولاً توجیه‌کننده مواضع و تأمین‌کننده منافع کشورهای مستقر در آن‌اند (ساری، 75).
##نامه‌های سیاسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی که شمار آنها ۲۳۴ نامه است و تمامی آنها در داخل کشور نوشته شده‌است. مخاطبان این نامه‌ها، برخی [[مراجع تقلید]] مانند [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]]، سران قوای مجریه، قضاییه و مقننه، نمایندگان [[مجلس شورای اسلامی]]، وزرای دولت، [[قائم‌مقام رهبری]]، اعضای [[شورای نگهبان]]، مدرسان [[حوزه علمیه قم]]، [[مجلس خبرگان]]، فرماندهان [[ارتش]] و [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]، [[شورای عالی قضایی]]، رؤسای سازمان‌های دولتی، احزاب و سران کشورهای مختلف هستند. موضوعات این نامه‌ها عبارت‌اند از: توصیه به [[اتحاد]] و همبستگی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۰۶.</ref> تأیید وزرای پیشنهادی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۲۱۳.</ref> تشکر از اعلام همبستگی گروه‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۳۷۵.</ref> تشکر از پیام تبریک پیروزی جمهوری اسلامی،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۷۰ و ۷/۱۳۱.</ref> لزوم قطع رابطه ایران با [[مصر]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۶۸.</ref> تشکر از تسلیت شهادت [[مرتضی مطهری]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۷/۱۹۴ و ۲۰۷ ـ ۲۱۰.</ref> تأیید درخواست‌های مختلف مسئولان نهادهای کشور <ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۶۱، ۳۹۲ و ۴۰۰.</ref> دستور سرکوب [[ضد انقلاب]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۳۱۸ و ۳۲۳.</ref> لزوم صرفه‌جویی و عدم حیف و میل [[بیت‌المال]] در برگزاری مراسم‌ها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۳۲۷.</ref> پاسخ تسلیت درگذشت شخصیت‌ها،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۵۴۱ و ۵۴۲.</ref> تشکر از مقامات کشورهای جهان به مناسبت‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۱۲ ـ ۱۱۳.</ref> عزل و نصب شخصیت‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۸.</ref> اصلاح اصولی از [[قانون اساسی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۱۲۳.</ref> لزوم پایان‌دادن به اختلافات،<ref>امام خمینی، صحیفه،۱۳/۲۱۶ ـ ۲۱۷.</ref> حمایت از رزمندگان [[جنگ تحمیلی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۳/۲۲۷.</ref> تعیین حدود اختیارات دستگاه‌های مختلف،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۵۱.</ref> عملکرد احزاب<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۴۷۹.</ref> و اختیارات [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۰۲.</ref> ایشان در موارد زیادی نیز به نامه تبریک رؤسای کشورها پاسخ گفته‌است؛ ازجمله پاسخ به بیش از بیست مورد نامه تبریک به رئیس‌جمهور مالدیو به مناسبت [[اعیاد اسلامی]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۸، ۲۹۵، ۳۴۵، ۱۶/۳۹۵ و ۱۷/۱۲.</ref>
امام‌خمینی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، با دقت در عملکرد و رویه این رادیوها، مخاطبان این رسانه‌ها را به هوشیاری در برابر سیاست‌های آنان فرامی‌خواند؛ برای نمونه ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از سیاست‌ این رادیوها در معرفی اسلام و تهمت کهنه‌پرستی و ارتجاع به اسلام (1/380) و نیز ارائه تصویری ساختگی از اسلام (2/486)، انتقاد می‌کرد و معتقد بود این رسانه‌ها با حمایت از رژیم پهلوی، از انتشار همه ابعاد جنایات رژیم جلوگیری می‌کنند و مانع رسیدن صدای ملت به دنیا هستند (4/56). ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز عملکرد رادیو‌های بیگانه علیه ایران را مغرضانه می‌دانست و به عنوان شاهدی بر این مدعا، به جنجال و هیاهوی این رادیوها در خصوص اتفاقات روز کشور (11/330) و تبلیغات منفی آنان در قضیه انتخابات و ادعای «تغییر نظام در پی تغییر افراد» اشاره می‌کرد (12/131) و معتقد بود این نوع برخوردها در روند حرکت نظام بی‌اثر است (11/326 و 12/76).
 
امام‌خمینی در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم با اشاره به تبلیغات رادیوهای بیگانه مبنی بر بی‌نظمی و آشفتگی در ایران و به دنبال آن اغوای صدام حسین برای حمله به کشور (15/401)، از سکوت این رسانه‌ها در برابر پیشروی‌ها و پیروزی‌های ایران در جنگ، انتشار اخبار دروغ و معرفی عراق به عنوان پیروز میدان، انتقاد ‌می‌کرد (15/426). ایشان همچنین این رسانه‌ها را به سبب بدنام جلوه‌دادن جمهوری اسلامی و مردم ایران با وجود اطلاع‌شان از ظلم و تجاوز آشکار رژیم عراق به ملت ایران (18/109)، تحریک کشورهای منطقه علیه ایران (16/390) و استناد این رادیوها در انتشار اخبار جنگ به گفته‌های مخالفان و معارضان و دشمنان ایران، دارای سوء‌ نیت نسبت به اسلام و انقلاب اسلامی می‌دانست و بر هوشیاری ملت و بهانه ندادن به دست آنان تأکید کرد (16/478 ـ 479 و 17/315).
امام‌خمینی نامه‌ها، پیام‌ها و اعلامیه‌های خود را در مجموع به صورت‌های مختلف امضا کرده‌است و در آنها تعبیر «روح‌الله الموسوی الخمینی» هرچند بیشتر به کار رفته و شهرت دارد، اما ایشان به‌ویژه در گذشته از تعبیرهایی مانند «روح‌الله الموسوی»، «روح‌الله موسوی» (عنوان مهر ایشان)، «روح‌الله خمینی»، «روح‌الله المصطفوی» (بر اساس نام شناسنامه)، «سیدروح‌الله خمینی»، «الخمینی» و «ابواحمد» (کنیه ایشان) استفاده کرده‌است؛ چنان‌که در امضای تلگرام برای رعایت اختصار با تعبیر «خمینی» امضا کرده‌است و در پاسخ به نامه‌های اسرای ایرانی دربند رژیم بعثی عراق تعبیرهایی کنایی مانند «پدربزرگت»، «پدر پیرت(خ)» یا «عبد...» به کار برده‌است.
از نظر امام‌خمینی، هدف از تلاش رادیوهای بیگانه در متزلزل و بی‌ثبات جلوه‌دادن نظام اسلامی به واسطه ترورها (15/185) و متهم کردن ایران به تروریسم به وسیله ‌ابزارهای تبلیغاتی (16/109)، از میان‌بردن اتحاد مردم ایران بود (16/113)؛ چنان‌که یکی از دروغ‌های بزرگ این رادیوها که رادیوی برخی کشورهای اسلامی را هم شامل می‌‌شد، اتهام رابطه دوستی ایران با اسرائیل بود (16/37، 91 و 109). ایشان سوء استفاده رادیوهای بیگانه و تحریف اخبار و وقایع داخل ایران (14/400) و انتشار مطالبی که فاسدبودن آنها واضح است (16/109و 17/380) و نیز توهین و تحقیر ملت ایران (18/468 ـ 469) و مخالفت دایمی آنها را بعید ندانست و دشمنی این رادیوها را نشانه درستی راه و موجب عزم و آمادگی مردم ارزیابی می‌کرد (20/363 ـ 364).
==نامه‌های ماندگار==
با این حال، امام‌خمینی برای دفاع از حقوق ملت اخبار برخی از رادیو‌های بیگانه را گوش می‌داد و نقد و بررسی می‌کرد (15/426، 502 و 508؛ مصطفوی، 4/280) و رادیوی کوچک خود را همه جا با خود به همراه داشت (مصطفوی، 4/280).
برخی نامه‌های امام‌خمینی از اهمیت بالایی برخوردارند؛ مانند نامه به همسرشان در سال ۱۳۱۲ هنگامی که در [[بیروت]] منتظر عزیمت به [[حج]] بودند،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲.</ref> نامه به [[محمدتقی فلسفی]] درباره لزوم پشتیبانی مالی از [[سیدحسین بروجردی]] در امر [[مرجعیت]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱/۲۴.</ref> [[نامه به گورباچف]] رهبر وقت [[شوروی]]،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۲۰.</ref>
رادیو در جمهوری اسلامی ایران: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رادیو یکی از مهم‌ترین رسانه‌هایی بود که نقش ویژه‌ای در جهت‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کرد (خجسته، 16). از نخستین مکان‌هایی که در 22 بهمن 1357 به تسخیر انقلابیان درآمد، ساختمان رادیو بود (هاشمی، 196) و نخستین پیام انقلاب با صدای فضل‌الله محلاتی پخش شد (دفتر نمایندگی، 81) (← مقاله محلاتی، فضل‌الله). اکبر هاشمی رفسنجانی و مرتضی مطهری به نمایندگی از امام‌خمینی برای بررسی اوضاع به رادیو رفتند و نخستین سخنران پس از انقلاب در رادیو، هاشمی رفسنجانی بود (هاشمی رفسنجانی، 197).
 
امام‌خمینی به علت حساسیت بالای رادیو و تلویزیون (16/403 و 18/364)، مسئول این سازمان را مستقیماً نصب می‌کرد و توجه ویژه‌ای به آن داشت (9/47 و 17/505)؛ ایشان همواره نمایندگانی در رادیو داشت که در مسائل مربوط به این رسانه، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظرات امام‌خمینی را ابلاغ می‌کردند و در صورت مواجه شدن با موارد خلاف، ضمن رساندن پیام ایشان، به موارد رسیدگی می‌کردند (هاشمی، 13 و 44). ایشان به هدف تنظیم بهتر برنامه‌های رادیو و تلویزیون، در حکمی سیدمحمد موسوی خوئینی را برای همکاری با صادق قطب‌زاده (نخستین رئیس صدا و سیما) معرفی کرد (9/47) (← مقاله‌های موسوی خوئینی‌، سیدمحمد؛ قطب‌زاده، صادق) و برای اصلاح برنامه‌ها و نظارت بیشتر بر عملکرد رادیو و تلویزیون، دستور تشکیل شورای پنج‌نفره به نام شورای سیاست‌گذاری را صادر کرد (9/159 ـ 160).
{{ببینید|نامه به میخائیل گورباچف}}
امام‌خمینی گاه درباره اسلامی، ‌مفید و جذاب‌بودن برنامه‌های رادیو، به‌ طور مستقیم به رئیس سازمان صدا و سیما توصیه‌هایی می‌کرد و نیز اگر در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز، برنامه نامناسبی از رادیو پخش می‌شد، در فاصله زمانی بسیار کوتاه، به رئیس سازمان صدا و سیما یا دیگر مسئولان تذکر می‌داد (هاشمی، 13) (← مقاله تلویزیون). تأکید بر لزوم کنارگذاشتن افرادی که در دوران پهلوی در خدمت طاغوت و در رادیو بودند و پس از انقلاب تظاهر به دیانت و اسلام می‌کردند (6/399)، اصلاح تدریجی رادیو و پاکسازی آن از نیروهایی که در جهت خلاف اسلام حرکت می‌کنند، نیز از توصیه‌های مهم امام‌خمینی به مسئولان رادیو بود (10/214، 215 و 12/484).
 
رادیوی جمهوری اسلامی ایران، در زمان جنگ تحمیلی، وظیفه تقویت نیروهای رزمنده، گسترش روحیه همبستگی و پشتیبانی از نیروها را بر عهده داشت (مختاری، 61 ـ 63). امام‌خمینی با توجه به قرارگرفتن ایران در معرض هجوم رسانه‌های گروهی جهان و «بوق‌های تبلیغاتی جهانخواران»، ایران را فاقد تبلیغات قدرتمند می‌دانست و از دولت می‌خواست تا در رفع این کاستی کوشش کند و با توسعه شبکه‌های رادیویی، در حد توان، صدای ملت مظلوم ایران را به ملت‌های جهان برساند (16/44). ایشان آگاه کردن افکار عمومی از اخبار دروغ این رسانه‌ها و ارائه پاسخ مناسب به آنها را به‌ویژه از وزارت ارشاد، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و وزارت امور خارجه می‌خواست (15/361 ـ 362 و 502).
نامه به [[محمدعلی انصاری]] که به «منشور برادری» معروف شده‌است،<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۷۶.</ref> نامه به روحانیان، مراجع، طلاب، [[ائمه جمعه]] و جماعات، معروف به «منشور روحانیت»<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۲۷۳.</ref> و یا نامه‌های عرفانی ـ اخلاقی به فرزند خود سیداحمد خمینی که به مثابه دستورالعمل‌های عرفانی شناخته می‌شوند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۳۱۷ و ۴۱۷.</ref>
اظهار نظر امام‌خمینی درباره برنامه‌ها و عملکرد رادیو، بیانگر نظارت دقیق یا آگاهی ایشان از برنامه‌های این رسانه بود؛ چنان‌که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بعضی از برنامه‌ها ازجمله موسیقی‌های تند و مبتذل انتقاد می‌کرد و موسیقی‌های حماسی و سرود و مانند آن را می‌پسندید و مایل بود ادبیات و تعبیراتی همچون «انقلاب اسلامی» را که از رادیو شنیده نمی‌شد، بشنود (هاشمی رفسنجانی، 196 ـ 197). ایشان همچنین از طرح مشکلات کشور در سخنان مسئولان در رادیو که موجب تضعیف روحیه مردم می‌شد، انتقاد می‌کرد (7/372)؛ چنان‌که آگاهی ایشان از اعلام طرح‌های مربوط به اشتغال، مسکن و راهسازی در رادیو (8/228) و رضایت ایشان از طرح مسائل روز در این رسانه (9/179)، نشان‌دهنده توجه ایشان به برنامه‌های رادیو بود. ایشان به‌ویژه اخبار عمومی کشور را از طریق رادیو پیگیری می‌کرد (10/303) و در دوران جنگ تحمیلی، مسائل جنگ تحمیلی را از طریق برخی رادیوهای بیگانه نیز پی‌گیری می‌کرد (13/315؛ 14/83 و 18/69).
 
امام‌خمینی همچنین با تذکر به مسئولان، درباره پخش نکردن پی‌درپی اخبار، برنامه، تصویر و گفته‌های ایشان در رادیو (14/199، 344 ـ 347 و 361 ـ 362)، درباره تغییر هرچند جزئی در سخنان ایشان در رادیو هشدار داده و آن را برخلاف مسیر ملت شمرده است (7/460). به باور ایشان، برنامه‌های رسانه‌هایی چون رادیو باید در طریق اسلام و ملت و نه توطئه‌آمیز باشد که این امر به معنای سانسور نیست، بلکه به معنای آزادی در چارچوب نظام اسلامی است (12/324).
{{ببینید|سیداحمد خمینی}}
منابع: احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، مجله حضور، شماره 25، 1377ش؛ احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، مجله علوم اجتماعی، شماره 8، 1387ش؛ امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش؛ انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، 1382ش؛ بهار، مهری، رادیو، دین و زندگی روزمره، تهران، دفتر پژوهش‌های رادیو، چاپ اول، 1390ش؛ جاویدان، محسن، تاریخ اختراعات، تهران، حاج‌محمدحسن اقبال و شرکاء، 1342ش؛ جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی ـ حوزه نمایندگی ولایت فقیه در سپاه ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1378ش؛ خجسته، حسن، درآمدی بر جامعه شناسی رادیو، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، 1381ش؛ دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، بی‌جا، بی‌تا؛ دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1373ش؛ ساری، حسین، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، تهران، دانشگاه دفاع ملی، چاپ اول، 1388ش؛ سعیدیان، عبدالحسین، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، تهران، علم و زندگی، 1380ش؛ شعردوست، علی‌اصغر، رادیو، تلوزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، مجله رسانه، شماره 4، 1369ش؛ طباطبایی‌مجد، غلامرضا، دائرةالمعارف مصوّر زرین، تهران، زرین، چاپ سوم، 1376ش؛ کاوه، گیتی، شصت ‌سال رادیو در ایران، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، 1379ش؛ محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1354ش؛ مختاری اصفهانی، رضا، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران، طرح آینده، چاپ اول، 1388ش؛ مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، 1383ش؛ مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، تدوین غلامعلی رجایی، تهران، عروج، چاپ اول، 1381ش؛ معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، تهران، چاپ اول، 1379ش؛ هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال‌های 1357 ـ 1358، انقلاب و پیروزی، به کوشش عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، 1383ش؛ هاشمی، محمد، دیدگاه‌های امام‌خمینی درباره برنامه‌های رادیو و تلویزیون، گفتگو، چاپ‌شده در روزنامه کیهان، 16/3/1369ش.
 
می‌توان از وصیت‌نامه سیاسی ـ الهی امام‌خمینی نیز با عنوان یکی از نامه‌های سیاسی ایشان نام برد که در ارائه منشوری از بایدها و نبایدهای پیش‌روی نهضت انقلاب اسلامی، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
 
{{ببینید|وصیت‌نامه سیاسی‌الهی}}
==بازتاب و انتشار==
نامه‌های امام‌خمینی در مجموعه [[صحیفه امام]] چاپ شده‌است؛ کتاب نامه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی را نیز رسول سعادتمند در دو جلد (۱۰۰۰ + ۱۰۸۰ صفحه) تهیه و تنظیم کرده، تمامی نامه‌های منتشرشده امام‌خمینی را در این اثر گنجانده‌است. این کتاب در سال ۱۳۸۶ با همکاری انتشارات تسنیم در [[قم]] منتشر شده‌است. برخی نامه‌های ایشان نیز به دلیل اهمیت‌شان ذیل عنوان موضوعی خاص به صورت جداگانه به چاپ رسیده‌اند؛ مانند نامه‌ها و پیام‌های امام‌خمینی به دانشجویان<ref>تسنیم: ۱۳۸۶.</ref> و نامه‌های عرفانی امام‌خمینی<ref>تشیع: ۱۳۸۶.</ref> به کوشش محمد بدیعی.
[[عبدالله جوادی آملی]] ـ حامل و شارح نامه امام‌خمینی به گورباچف ـ نامه ایشان به [[میخائیل گورباچف]]، رهبر [[اتحاد جماهیر شوروی]] سابق را با عنوان «آوای توحید» شرح کرده، [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] در سال ۱۳۸۷ آن را چاپ کرده‌است.
 
{{ببینید|عبدالله جوادی آملی|نامه به میخائیل گورباچف}}
 
برخی نامه‌ها به صورت جداگانه منتشر شده‌است؛ ازجمله مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی نامه «منشور روحانیت» امام‌خمینی را در قطع رحلی، با خط زیبای نستعلیق سیدمهدی محمودی به صورت جداگانه چاپ و منتشر ساخته‌است.
==پانویس==
{{پانویس|۲}}
==منابع==
{{منابع|۲}}
*امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
*تحریری، محمدباقر، امام‌خمینی و اندیشه‌های اخلاقی، عرفانی، چاپ‌شده در نامه‌های عرفانی، به کوشش محمد بدیعی، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
*قطب‌بن‌محیی، ملاعبدالله، مکاتیب عبدالله قطب، قم، نشر قائم آل‌محمد(عج)، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
{{پایان}}

نسخهٔ ‏۴ بهمن ۱۴۰۱، ساعت ۱۷:۴۵

رادیو، ابزار ارتباط جمعی شنیداری و تأثیرگذار. رادیو دستگاه گیرنده‌ای است که امواج صوتی‌ را از مرکز یا استودیوی خاص دریافت و سپس پخش می‌کند (دهخدا، 7/10289)؛ چنان‌که به ایستگاه فرستنده امواج صوتی و سازمانی که از طریق این ایستگاه به پخش اخبار، موسیقی و برنامه‌های گوناگون می‌پردازد، رادیو گفته می‌شود (انوری، 4/3537). پس‌ از انقلاب‌ اسلامی ایران‌، نام‌ سازمان‌ رادیو ـ تلویزیون‌ ملی‌ ایران‌، به‌ صدا و سیمای ‌جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ تغییر کرد (کاوه، 43). پیشینه و جایگاه: دانشمند ایتالیایی، گوگلئیلمو مارکنی (Guglielmo Marconi)، پس از کسب اطلاعات مختلف در زمینه برق و حرکت امواج الکتریکی در هوا (مصاحب، 1/1051؛ طباطبایی‌مجد، 1/296)، در دسامبر 1894م/ آذر 1273ش توانست با ادغام همه کشفیات و پیشرفت‌های پیشین دانشمندان در این زمینه میان دو نقطه که چهار متر از هم فاصله داشت، ارتباط رادیویی برقرار کند (جاویدان، 260). وی نخستین آزمایش قاطع خود را در 1895م/ اردیبهشت 1276ش انجام داد و در سال 1901م/ 1280ش توانست میان اروپا و امریکا ارتباط رادیویی برقرار کند (مصاحب، 1/1051 ـ 1052). رادیو با انتقال صداها به وسیله امواج رادیویی، زمینه‌ دستیابی به دانش انتقال تصاویر و اختراع تلویزیون را فراهم ساخت (سعیدیان، 409) (← مقاله تلویزیون). در ایران نیز نخستین دستگاه فرستنده رادیو، در چهارم اردیبهشت 1319 به دستور رضاشاه پهلوی آغاز به‌کار کرد که زیر نظر وزارت فرهنگ قرار داشت (دهخدا، 7/10290). در آغاز مجموع برنامه‌های داخلی و خارجی رادیو، هشت ساعت بود که به‌تدریج در سال‌‌های بعد افزایش یافت (محبوبی، 3/77) و تا سال 1337 در بسیاری از شهرستان‌ها، مراکز فرستنده رادیویی تأسیس شد (همان، 3/80). گسترش شبکه رادیویی کشور از سال 1348 بر عهده وزارت پست و تلگراف و تلفن نهاده شد و در سال 1350 پس از ادغام رادیو و تلویزیون، این مهم در شمار مسئولیت‌های سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران درآمد (بهار، 15). رادیو به عنوان نخستین رسانه جمعی در سالیان گذشته جزو مهم‌ترین وسایل پخش خبر در جهان بوده است؛ افزون بر آن در امر آموزش نیز بسیار اثرگذار بوده و توانسته تأثیر بسیاری بر مخاطبان داشته باشد (محبوبی، 3/87)؛ همچنین جنبه تبلیغاتی این رسانه در آماده‌ساختن ذهن و برانگیختن احساسات مردم و تحریک غرور ملی بسیار مهم شمرده می‌شود و در پاسداری از فرهنگ ملی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند (همان، 3/88). رادیو با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود، بر مخاطبان تأثیر فراوانی دارد؛ به‌ گونه‌ای که این دستگاه امروزه به یکی از گسترده‌ترین و متنوع‌ترین رسانه‌های جهان با انواع مخاطبان تبدیل شده است (بهار، 8) و در رقابت با دیگر وسایل ارتباط‌جمعی با تکیه بر ویژگی‌های خاص خود همچنان شنوندگان خود را دارد (شعردوست، 75). امام‌خمینی به دلیل فراگیربودن رادیو در تمام نقاط کشور و حتی روستا‌ها و دسترسی همه اقشار جامعه به آن و امکان آموزش افراد به‌ویژه جوانان از این طریق (9/206؛ 12/483 و 19/398)، اهمیت ویژه‌ای برای رادیو قائل بود و از آن به عنوان رسانه‌ای تأثیرگذار یاد می‌کرد که نقش برجسته‌ای در انحراف یا هدایت افراد بر عهده دارد (9/154 و 18/362، 477). ایشان با توجه به سرعت انتقال اطلاعات در رادیو، این رسانه را ابزاری باارزش در تبلیغ و ارشاد مردم، در جهت اهداف اسلام و جمهوری اسلامی ایران می‌دانست (10/289؛ 15/507 ـ 508 و 18/362) که در صورت سلامت، می‌تواند خدمات ارزنده‌ای داشته باشد (10/289)؛ چنان‌که در برخی موارد پیش‌آمده، به نیروهای سیاسی داخلی یا خارجی، سفارش می‌کرد تا از طریق رادیو، اعلام موضع کنند (4/122 و 14/461 ـ 463) (← ادامه مقاله). رسالت رادیو: رسانه‌هایی همچون رادیو علاوه بر نقش سرگرمی، به ابزاری در شکل‌دهی به افکار عمومی تبدیل شده‌اند (جمعی از نویسندگان، 1/99). استفاده آسان اقشار مختلف جامعه از رادیو و دردسترس‌بودن پخش اخبار و تبلیغ ایدئولوژی حکومت‌ها (همان، 1/77) از عوامل اهمیت این رسانه نزد صاحبان قدرت است. اختصاص هزینه‌های کلان بعضی از دولت‌های بزرگ به رادیوها برای پخش برنامه‌های برون‌مرزی، شاهدی بر این مدعاست (احمدی، رضا، 100). رادیو از نظر امام‌خمینی، راهی مناسب برای ارتباط دولت و مردم بود؛ از این‌رو ایشان با توصیه به مسئولان کشور برای اطلاع‌رسانی کامل درباره خدمات انجام‌گرفته در جمهوری اسلامی و مقایسه آن با دوران طاغوت، دریافت نظرات و اشکالات مردم از نقائص کار مسئولان و رابطه دوجانبه مسئولان و مردم را موجب حمایت و همراهی بیشتر مردم می‌دانست (13/493 ـ 497). ایشان به رسالت آموزشی، تربیتی، خبری و تبلیغاتی رادیو نگاه ویژه‌ای داشت و همواره تصریح می‌کرد با رادیو و مظاهر تمدن مخالف نیست، بلکه مخالفتش با مظاهر استعمار، فساد و عقب‌ماندگی جوامع است (1/299). برخی از مهم‌ترین مسائل مربوط به رادیو از نظر امام‌خمینی، عبارت‌ بود از: 1. تأکید بر تحول محتوایی و نقش تربیتی: امام‌خمینی یکی از رسالت‌های مهم رادیو را آموزش عمومی (6/345؛ 9/137 و 12/483) و نقش تربیتی آن برای تمامی اقشار جامعه به‌ویژه جوانان (9/154؛ 12/326 و 13/158) می‌دانست که به مثابه یک دانشگاه عمومی در تمام سطح کشور گسترده شده است (6/399). ایشان با توجه به نقش تربیتی رادیو پس از انقلاب، تحول آن را به دستگاه سازنده اسلامی خواستار بود (9/154 ـ 155) و مسئولان رادیو را به استقلال فکری، نفی غرب‌زدگی، نهراسیدن از برچسب کهنه‌پرستی و انتقاد دیگران سفارش می‌کرد (9/159). 2. مبارزه با فساد: امام‌خمینی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی بر اصلاح رادیو و اسلامی‌کردن محتوای برنامه‌های آن و مبارزه با فساد و فحشا در این رسانه تأکید می‌کرد (6/274) و پاکسازی تدریجی و محتاطانه این رسانه از عوامل باقی‌مانده از دوره پهلوی و کسانی که خلاف مسیر اسلام طی می‌کنند را خواستار بود (10/214 و 12/484). ایشان با اشاره به آثار مخرب موسیقی‌های نامناسب، مسئولان رادیو را به حذف این قبیل موسیقی‌ها و حتی حذف کلی آن و پرهیز از هزل و در مقابل، جدی‌بودن مسائل حتی در مسائل تفریحی توصیه می‌کرد (9/157، 205 و 454 ـ 457) و در ادامه نیز بر لزوم پرهیز از پخش غنا و موسیقی حرام که گاه در صدا و سیما وجود داشت، تاکید کرد و خواهان آن شد در مواردی که امکان تفکیک مصادیق حرام از اصل برنامه نیست، خود برنامه کنار گذاشته شود (همان، 18/290). ایشان همچنین به کسانی که در این رسانه برخلاف مسیر ملت حرکت می‌کنند، هشدار می‌داد که در صورت ادامه، با مخالفت ملت روبه‌رو می‌شوند و مخاطبان خود را از دست خواهند داد (7/322). 3. رسالت تبلیغی: امام‌خمینی نقش رادیو را در تبلیغات صحیح (6/399، 476 و 9/ 154، 156) و نیز رساندن پیام اسلام و انقلاب اسلامی ایران به جهان (18/363) بسیار مهم می‌شمرد و صدور پیام اسلام در رسانه‌‌هایی چون رادیو را راهگشا می‌دانست؛ به ‌گونه‌ای که تأثیرش از هزاران توپ و تانک نظامی بیشتر است (18/364). لزوم توجه به تبلیغ و معرفی درست اسلام، موجب شد ایشان در سال‌های پیش از نهضت اسلامی نیز با پیشنهاد تولید برنامه‌ای رادیویی برای تبلیغ اسلام، بهره‌گیری از نظرات علمای اسلام دراین‌باره را توصیه کند (2/32). پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان با تأکید بر افزایش تبلیغات و پوشش رادیو در سراسر جهان (16/85)، پیشنهاد می‌کرد برنامه‌های مربوط به مناطق مختلف کشور به زبان محلی همان منطقه پخش شود (10/298). این توصیه موجب شد مسئولان رادیو در تولید برنامه‌هایی به زبان محلی و ایجاد شبکه‌های استانی در سراسر کشور اقدام کنند (احمدی، ظهیر، 19). امام‌خمینی همچنین به برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان رادیو توصیه می‌کرد اهداف و آرمان‌های انقلاب را به‌درستی بشناسند (7/538) تا بتوانند در برنامه‌های خارج از کشور اسلام را به‌درستی معرفی کنند (10/290 ـ 291). 4. اطلاع‌رسانی و پرهیز از اختلاف و انحراف: امام‌خمینی ضمن اشاره به نقش مثبت رادیو در اطلاع‌رسانی امور جامعه (19/11) و نیز با توجه به گستردگی پوشش رادیو حتی در خارج از کشور، خاطرنشان می‌کرد وجود مسائل خلاف مسیر اسلام و ملت در رادیو (10/212 ـ 214) و انعکاس اختلاف میان مسئولان کشور در این رسانه (18/254 و 19/11) به‌سرعت انتشار می‌یابد و حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی ایران را به خطر خواهد ‌انداخت (10/212 ـ 214)؛ بنابراین مسئولان این رسانه را از بی‌مبالاتی در بیان مسائل برحذر می‌داشت (19/11) و بر لزوم کنترل برنامه‌ها به دست افراد آگاه و آشنا به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اوضاع کشور تأکید می‌کرد تا مبادا مطلب یا مصاحبه‌ای در آن پخش شود که تأثیر منفی بر اوضاع جامعه بر جای بگذارد (16/119). ایشان با توصیه به مفیدبودن تولید برنامه‌ها و طرح مشکلات جامعه در رادیو، از پخش برنامه‌های انحرافی انتقاد می‌کرد (10/296) و معتقد بود رادیو باید به‌خوبی نقش ارشادی و دشمن‌شناسی خود را ایفا و در عین حال، آرامش جامعه را نیز حفظ کند (12/484)؛ افزون بر این، گاه از کم‌توجهی رادیو به تلاش‌ها و خدمات انجام‌گرفته به دست مردم و مسئولان انتقاد می‌کرد (17/160). رادیو در رژیم پهلوی: رسانه‌ها ازجمله رادیو، در رژیم پهلوی بیشتر دارای محتوای غربی بودند و کمتر به برنامه‌های مذهبی می‌پرداختند (معاونت خدمات، 10 و 17). امام‌خمینی رادیو را در زمان پهلوی از مصادیق تبدیل مظاهر تمدن به مفاسد در ایران ارزیابی و در این امر پیوسته از نقش برجسته استعمار یاد می‌کرد (4/55 و 6/15). ایشان همواره از رادیو به دلیل ترویج فساد و فحشا (4/513؛ 6/345 و 9/137)، طرح مباحث مغایر با مصالح جامعه (9/201)، تبلیغات با هدف فساد جوانان و سلب استقلال فکری آنان (9/156 ـ 201 و 12/326) و برنامه‌ریزی برای خارج‌کردن آنان از صحنه دفاع از کشور در برابر خیانت‌ها و تجاوزات بیگانگان (8/495) انتقاد می‌کرد. از نظر امام‌خمینی، رادیو در دوران پهلوی، در خدمت رژیم، بیگانگان و سرمایه‌داران بود (4/51 و 16/177) و به ابزاری برای ستایش از اقدامات و اصلاحات دروغین محمدرضا پهلوی (2/123 و 416)، ستایش وی (4/55؛ 5/13 و 6/46، 497) و نیز فریب مردم (6/497) تبدیل شده بود. ایشان باور داشت برنامه‌های رادیو پیش از پیروزی انقلاب، نه تنها نقش تعلیم و تربیتی نداشت (4/55)، بلکه مرکزی برای نشر فحشا بود (6/15) و زیر فشار رژیم و به نفع رژیم اسرائیل کار می‌کرد (5/238). از نگاه ایشان برنامه‌هایی نظیر پخش اذان و مناجات در ماه مبارک رمضان از رادیو نیز با وجود پخش برنامه‌های ضد مذهبی در زمان‌های دیگر سال، ریاکارانه‌ بود و مردم باید در برابر این فریب‌ها، هوشیار باشند (3/114). امام‌خمینی عملکرد این رسانه را در رژیم پهلوی به ‌طور کلی برخلاف مصالح ملت می‌شمرد (9/155) و با اشاره به برنامه‌های رادیویی که برای تخریب چهره ایشان (3/103) و روحانیت (4/485 و 16/177) پخش می‌شد، از سکوت رادیو در برابر جنایات محمدرضا پهلوی (9/297) و منعکس‌نشدن تمام حقایق کشور، ازجمله مبارزات مردم در آن، (4/252) انتقاد کرد. ایشان همچنین در دوران نهضت اسلامی، برنامه‌های رادیو را دیکته‌شده از سوی سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) می‌دانست و با اشاره به نبود آزادی و وجود خفقان و سانسور در این رسانه (4/468؛ 5/17 و 9/82)، تأکید کرد با وجود اعلام شعار آزادی و فضای باز سیاسی، رادیو و مطبوعات قادر به انتقاد از عامل اصلی جنایات یعنی پهلوی نیستند و تنها پس از آزادی واقعی است که معلوم می‌شود بر ایران چه گذشته است و مسئول حقیقی مصیبت‌ها چه کسی است (4/267 ـ 268). ایشان همچنین با حساسیت، برنامه‌هایی چون اخبار مربوط به تظاهرات‌های مردمی (4/161 و 166)، اعتصاب‌ها (4/252)، جنایات محمدرضا پهلوی (5/330) و اخبار مربوط به فلسطین (5/237 ـ 238) را از برخی رادیوها پی می‌گرفت. رادیو‌های بیگانه: رادیو‌های برون‌مرزی (بیگانه) ذیل رسانه‌های بین‌المللی همچون خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و مجلات بین‌المللی قرار می‌گیرند و اصولاً توجیه‌کننده مواضع و تأمین‌کننده منافع کشورهای مستقر در آن‌اند (ساری، 75). امام‌خمینی پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، با دقت در عملکرد و رویه این رادیوها، مخاطبان این رسانه‌ها را به هوشیاری در برابر سیاست‌های آنان فرامی‌خواند؛ برای نمونه ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، از سیاست‌ این رادیوها در معرفی اسلام و تهمت کهنه‌پرستی و ارتجاع به اسلام (1/380) و نیز ارائه تصویری ساختگی از اسلام (2/486)، انتقاد می‌کرد و معتقد بود این رسانه‌ها با حمایت از رژیم پهلوی، از انتشار همه ابعاد جنایات رژیم جلوگیری می‌کنند و مانع رسیدن صدای ملت به دنیا هستند (4/56). ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز عملکرد رادیو‌های بیگانه علیه ایران را مغرضانه می‌دانست و به عنوان شاهدی بر این مدعا، به جنجال و هیاهوی این رادیوها در خصوص اتفاقات روز کشور (11/330) و تبلیغات منفی آنان در قضیه انتخابات و ادعای «تغییر نظام در پی تغییر افراد» اشاره می‌کرد (12/131) و معتقد بود این نوع برخوردها در روند حرکت نظام بی‌اثر است (11/326 و 12/76). امام‌خمینی در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم با اشاره به تبلیغات رادیوهای بیگانه مبنی بر بی‌نظمی و آشفتگی در ایران و به دنبال آن اغوای صدام حسین برای حمله به کشور (15/401)، از سکوت این رسانه‌ها در برابر پیشروی‌ها و پیروزی‌های ایران در جنگ، انتشار اخبار دروغ و معرفی عراق به عنوان پیروز میدان، انتقاد ‌می‌کرد (15/426). ایشان همچنین این رسانه‌ها را به سبب بدنام جلوه‌دادن جمهوری اسلامی و مردم ایران با وجود اطلاع‌شان از ظلم و تجاوز آشکار رژیم عراق به ملت ایران (18/109)، تحریک کشورهای منطقه علیه ایران (16/390) و استناد این رادیوها در انتشار اخبار جنگ به گفته‌های مخالفان و معارضان و دشمنان ایران، دارای سوء‌ نیت نسبت به اسلام و انقلاب اسلامی می‌دانست و بر هوشیاری ملت و بهانه ندادن به دست آنان تأکید کرد (16/478 ـ 479 و 17/315). از نظر امام‌خمینی، هدف از تلاش رادیوهای بیگانه در متزلزل و بی‌ثبات جلوه‌دادن نظام اسلامی به واسطه ترورها (15/185) و متهم کردن ایران به تروریسم به وسیله ‌ابزارهای تبلیغاتی (16/109)، از میان‌بردن اتحاد مردم ایران بود (16/113)؛ چنان‌که یکی از دروغ‌های بزرگ این رادیوها که رادیوی برخی کشورهای اسلامی را هم شامل می‌‌شد، اتهام رابطه دوستی ایران با اسرائیل بود (16/37، 91 و 109). ایشان سوء استفاده رادیوهای بیگانه و تحریف اخبار و وقایع داخل ایران (14/400) و انتشار مطالبی که فاسدبودن آنها واضح است (16/109و 17/380) و نیز توهین و تحقیر ملت ایران (18/468 ـ 469) و مخالفت دایمی آنها را بعید ندانست و دشمنی این رادیوها را نشانه درستی راه و موجب عزم و آمادگی مردم ارزیابی می‌کرد (20/363 ـ 364). با این حال، امام‌خمینی برای دفاع از حقوق ملت اخبار برخی از رادیو‌های بیگانه را گوش می‌داد و نقد و بررسی می‌کرد (15/426، 502 و 508؛ مصطفوی، 4/280) و رادیوی کوچک خود را همه جا با خود به همراه داشت (مصطفوی، 4/280). رادیو در جمهوری اسلامی ایران: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، رادیو یکی از مهم‌ترین رسانه‌هایی بود که نقش ویژه‌ای در جهت‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کرد (خجسته، 16). از نخستین مکان‌هایی که در 22 بهمن 1357 به تسخیر انقلابیان درآمد، ساختمان رادیو بود (هاشمی، 196) و نخستین پیام انقلاب با صدای فضل‌الله محلاتی پخش شد (دفتر نمایندگی، 81) (← مقاله محلاتی، فضل‌الله). اکبر هاشمی رفسنجانی و مرتضی مطهری به نمایندگی از امام‌خمینی برای بررسی اوضاع به رادیو رفتند و نخستین سخنران پس از انقلاب در رادیو، هاشمی رفسنجانی بود (هاشمی رفسنجانی، 197). امام‌خمینی به علت حساسیت بالای رادیو و تلویزیون (16/403 و 18/364)، مسئول این سازمان را مستقیماً نصب می‌کرد و توجه ویژه‌ای به آن داشت (9/47 و 17/505)؛ ایشان همواره نمایندگانی در رادیو داشت که در مسائل مربوط به این رسانه، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نظرات امام‌خمینی را ابلاغ می‌کردند و در صورت مواجه شدن با موارد خلاف، ضمن رساندن پیام ایشان، به موارد رسیدگی می‌کردند (هاشمی، 13 و 44). ایشان به هدف تنظیم بهتر برنامه‌های رادیو و تلویزیون، در حکمی سیدمحمد موسوی خوئینی را برای همکاری با صادق قطب‌زاده (نخستین رئیس صدا و سیما) معرفی کرد (9/47) (← مقاله‌های موسوی خوئینی‌، سیدمحمد؛ قطب‌زاده، صادق) و برای اصلاح برنامه‌ها و نظارت بیشتر بر عملکرد رادیو و تلویزیون، دستور تشکیل شورای پنج‌نفره به نام شورای سیاست‌گذاری را صادر کرد (9/159 ـ 160). امام‌خمینی گاه درباره اسلامی، ‌مفید و جذاب‌بودن برنامه‌های رادیو، به‌ طور مستقیم به رئیس سازمان صدا و سیما توصیه‌هایی می‌کرد و نیز اگر در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز، برنامه نامناسبی از رادیو پخش می‌شد، در فاصله زمانی بسیار کوتاه، به رئیس سازمان صدا و سیما یا دیگر مسئولان تذکر می‌داد (هاشمی، 13) (← مقاله تلویزیون). تأکید بر لزوم کنارگذاشتن افرادی که در دوران پهلوی در خدمت طاغوت و در رادیو بودند و پس از انقلاب تظاهر به دیانت و اسلام می‌کردند (6/399)، اصلاح تدریجی رادیو و پاکسازی آن از نیروهایی که در جهت خلاف اسلام حرکت می‌کنند، نیز از توصیه‌های مهم امام‌خمینی به مسئولان رادیو بود (10/214، 215 و 12/484). رادیوی جمهوری اسلامی ایران، در زمان جنگ تحمیلی، وظیفه تقویت نیروهای رزمنده، گسترش روحیه همبستگی و پشتیبانی از نیروها را بر عهده داشت (مختاری، 61 ـ 63). امام‌خمینی با توجه به قرارگرفتن ایران در معرض هجوم رسانه‌های گروهی جهان و «بوق‌های تبلیغاتی جهانخواران»، ایران را فاقد تبلیغات قدرتمند می‌دانست و از دولت می‌خواست تا در رفع این کاستی کوشش کند و با توسعه شبکه‌های رادیویی، در حد توان، صدای ملت مظلوم ایران را به ملت‌های جهان برساند (16/44). ایشان آگاه کردن افکار عمومی از اخبار دروغ این رسانه‌ها و ارائه پاسخ مناسب به آنها را به‌ویژه از وزارت ارشاد، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و وزارت امور خارجه می‌خواست (15/361 ـ 362 و 502). اظهار نظر امام‌خمینی درباره برنامه‌ها و عملکرد رادیو، بیانگر نظارت دقیق یا آگاهی ایشان از برنامه‌های این رسانه بود؛ چنان‌که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی از بعضی از برنامه‌ها ازجمله موسیقی‌های تند و مبتذل انتقاد می‌کرد و موسیقی‌های حماسی و سرود و مانند آن را می‌پسندید و مایل بود ادبیات و تعبیراتی همچون «انقلاب اسلامی» را که از رادیو شنیده نمی‌شد، بشنود (هاشمی رفسنجانی، 196 ـ 197). ایشان همچنین از طرح مشکلات کشور در سخنان مسئولان در رادیو که موجب تضعیف روحیه مردم می‌شد، انتقاد می‌کرد (7/372)؛ چنان‌که آگاهی ایشان از اعلام طرح‌های مربوط به اشتغال، مسکن و راهسازی در رادیو (8/228) و رضایت ایشان از طرح مسائل روز در این رسانه (9/179)، نشان‌دهنده توجه ایشان به برنامه‌های رادیو بود. ایشان به‌ویژه اخبار عمومی کشور را از طریق رادیو پیگیری می‌کرد (10/303) و در دوران جنگ تحمیلی، مسائل جنگ تحمیلی را از طریق برخی رادیوهای بیگانه نیز پی‌گیری می‌کرد (13/315؛ 14/83 و 18/69). امام‌خمینی همچنین با تذکر به مسئولان، درباره پخش نکردن پی‌درپی اخبار، برنامه، تصویر و گفته‌های ایشان در رادیو (14/199، 344 ـ 347 و 361 ـ 362)، درباره تغییر هرچند جزئی در سخنان ایشان در رادیو هشدار داده و آن را برخلاف مسیر ملت شمرده است (7/460). به باور ایشان، برنامه‌های رسانه‌هایی چون رادیو باید در طریق اسلام و ملت و نه توطئه‌آمیز باشد که این امر به معنای سانسور نیست، بلکه به معنای آزادی در چارچوب نظام اسلامی است (12/324). منابع: احمدی، رضا، رادیوهای بیگانه و امنیت ملی، مجله حضور، شماره 25، 1377ش؛ احمدی، ظهیر، تنوع فرهنگی و نقش رادیو، مجله علوم اجتماعی، شماره 8، 1387ش؛ امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش؛ انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم، 1382ش؛ بهار، مهری، رادیو، دین و زندگی روزمره، تهران، دفتر پژوهش‌های رادیو، چاپ اول، 1390ش؛ جاویدان، محسن، تاریخ اختراعات، تهران، حاج‌محمدحسن اقبال و شرکاء، 1342ش؛ جمعی از نویسندگان، دانش اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی ـ حوزه نمایندگی ولایت فقیه در سپاه ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1378ش؛ خجسته، حسن، درآمدی بر جامعه شناسی رادیو، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، 1381ش؛ دفتر نمایندگی حضرت امام، معراج شهادت، بی‌جا، بی‌تا؛ دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1373ش؛ ساری، حسین، تهدید رسانه‌ای (رادیوهای بیگانه فارسی‌زبان)، تهران، دانشگاه دفاع ملی، چاپ اول، 1388ش؛ سعیدیان، عبدالحسین، دائرةالمعارف اختراعات و اکتشافات، تهران، علم و زندگی، 1380ش؛ شعردوست، علی‌اصغر، رادیو، تلوزیون، سینما: نقش رادیو در توسعه، مجله رسانه، شماره 4، 1369ش؛ طباطبایی‌مجد، غلامرضا، دائرةالمعارف مصوّر زرین، تهران، زرین، چاپ سوم، 1376ش؛ کاوه، گیتی، شصت ‌سال رادیو در ایران، تهران، اداره کل تحقیق و توسعه صدا، چاپ اول، 1379ش؛ محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1354ش؛ مختاری اصفهانی، رضا، تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، تهران، طرح آینده، چاپ اول، 1388ش؛ مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، 1383ش؛ مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپ‌شده در برداشتهایی از سیره امام‌خمینی، تدوین غلامعلی رجایی، تهران، عروج، چاپ اول، 1381ش؛ معاونت خدمات و مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور، اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران، تهران، چاپ اول، 1379ش؛ هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال‌های 1357 ـ 1358، انقلاب و پیروزی، به کوشش عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، 1383ش؛ هاشمی، محمد، دیدگاه‌های امام‌خمینی درباره برنامه‌های رادیو و تلویزیون، گفتگو، چاپ‌شده در روزنامه کیهان، 16/3/1369ش.

برگرفته از «http://fa.wiki.khomeini.ir/w/index.php?title=کاربر:H.Ahmadi/صفحه_تمرین&oldid=19151»