کشاورزی: تفاوت میان نسخه‌ها

کشاورزی به معنایِ کشت‌کاری، برزگری<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ۱۱/۱۶۱۷۶.</ref> و زراعت و فلاحت<ref>معین، فرهنگ فارسی، ۳/۲۹۷۹.</ref> است و نیز به مجموعه فنون و عملیاتی که برای تولید محصول از گیاهان زراعی و باغی به ‌کار گرفته می‌شود، کشاورزی گویند.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۶/۵۸۲۲.</ref> کشاورزی به معنای اخص انجام عملیات زراعی بر روی زمین و به معنای وسیع کلمه شامل علم تولیدِ محصول و پرورش دام با استفاده از منابع طبیعی زمین می‌شود.<ref>مصاحب، دایرةالمعارف فارسی، ۲/۲۲۲۲.</ref>

ساکنان فلات ایران از نخستین زمان شکل‌گیری جامعه انسانی با زراعت و کشاورزی، باغداری و امور مربوط به آن آشنایی داشتند و به اهمیت آن واقف بودند.<ref>هوشمند، جایگاه کشاورزان در تاریخ ایران، ۱۳.</ref> ایرانیان باستان بر اساس کتاب‌های مذهبی زرتشتی یکی از طبقات چهارگانه را که وظیفه‌شان کشت زمین و تأمین رونق و ثروت شاه بود، کشاورز می‌نامیدند.<ref>بهار، پژوهشی در اساطیر ایران، ۷۴.</ref> در ادوار مختلف تاریخ ایران به‌ طور کلی بیش از نیمی (حدود دو سوم) از ساکنان ایران را [[روستاییان]] تشکیل می‌دادند که از طریق کشت و دامپروری روزگار می‌گذراندند.<ref>شعبانی، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، ۴۷.</ref>

یکی از مهم‌ترین اتفاقات معاصر برای کشاورزی [[ایران]] رخداد اجرای [[اصلاحات ارضی|قانون اصلاحات ارضی]] در دوران [[محمدرضا پهلوی]] بود. این قانون که از منظر موافقان قرار بود ازدیاد تولید و بهبود اوضاع کشاورزان را در پی داشته باشد، نتیجه‌ عکس داد و کشاورزی ایران را بیش از پیش به انحطاط کشاند.<ref>رستمی، پهلوی‌ها، ۳/۳۳ ـ ۳۴.</ref>

آیین زرتشت در آموزه‌های خود مردم را به کار و کوشش و فعالیت‌های گوناگون کشاورزی که به نوعی وظیفه دینی هم محسوب می‌شده دعوت کرده و در بخش‌های مختلف اوستا از آن حمایت کرده است.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، عصر ایمان، ۴/۱۷۲.</ref> [[دین یهود]] نیز توجه خود به زمین و محصولات آن را با برگزاری آیین‌هایی خاص نشان داده است. اجرای حکم سَبَّت ازجمله این موارد است (کشت شش‌‌ساله متوالی بر روی زمین و دادن استراحتی یک‌ساله به خاک کشاورزی).<ref>کتاب مقدس، لاویان، ب۲۰، ۲۲ ـ ۲۵.</ref> [[حضرت عیسی(ع)]] نیز برای ارشاد پیروان خود بارها از مثال کشت دانه در زمین استفاده کرده است.<ref>کتاب مقدس، متی، ب۱۳، ۲۴ ـ ۳۰.</ref>

[[امامان‌ معصوم(ع)]] خود عملاً مشغول به کشاورزی بودند و سختی‌های آن را تحمل می‌کردند.<ref>کلینی، الکافی، ۵/۲۶۰.</ref> [[امام‌علی(ع)]] حتی در دوران حکومت پس از فراغت از [[جهاد و دفاع|جهاد]] و اموری که به مردم مربوط می‌شد، به زراعت می‌پرداخت.<ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۳/۲۵.</ref> ایشان در عهدنامه خود به [[مالک‌اشتر]] می‌گوید باید در آبادی زمین بیش از جمع‌آوری خراج ([[مالیات]]) کوشا باشد؛ زیرا خراج جز با آبادانی به ‌دست نمی‌آید.<ref>نهج البلاغه، ن۵۳، ۴۶۳ ـ ۴۶۴.</ref> [[امام‌خمینی]] نیز معتقد بود خدمت به امور کشاورزی و کشاورزان خدمت به [[اسلام]] است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۱۶۵.</ref> ایشان کشاورزی را عامل نجات کشور از وابستگی معرفی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۴۳۳.</ref> و از این‌رو آن را در رأس امور می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۱۳۰.</ref>

برنامه‌های اصلاحی در اجرا، چندان پایبندِ اهداف اولیه طراحان اقتصادی نماند<ref>کدی، ریشه‌های انقلاب ایران، ۲۴۳.</ref> و باعث هجوم سرمایه و کالاهای خارجی به روستاهای ایران، افزایش وابستگی، تشدید فضای دوقطبی ارباب ـ رعیتی<ref>قلی‌پور، مواضع امام‌خمینی در برابر نظام سیاسی پهلوی و نهاد‌های آن، ۱۲۴.</ref> و کاهش سهم کشاورزی در تولید ناخالص ملی<ref>کاتوزیان، اقتصاد سیاسی ایران، ۳۵۴.</ref> گردید و در نهایت موجب تضعیف بخش کشاورزی به نسبت دیگر بخش‌های صنعت، فقر کشاورزان و وابستگی در محصولات غذایی و مهاجرت [[روستاییان]] به شهر‌ها شد.<ref>اشرف، از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی، ۱۲۴.</ref> وابستگی کشور در امر کشاورزی در سال‌های پس از اصلاحات ارضی به حدی بود که کشور در سال ۱۳۵۶ تنها برای ۳۳ روز [[قدرت]] تأمین محصولات کشاورزی خود را داشت.<ref>جمعی از مؤلفین، انقلاب اسلامی ایران، ۲۲۶.</ref>

امام‌خمینی ضمن اشاره به وظایف حکومت در امر توسعه کشاورزی، از مسئولان عالی نظام و [[مجلس]] می‌خواست حل مسائل کشاورزى را از برنامه‌های مهم خود بدانند و آنچه برای رسیدن به توسعه در بخش کشاورزی لازم است، بدون مسامحه انجام دهند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۴۶۴.</ref> ایشان از دولت می‌خواست تا با [[نظارت]] و پشتیبانی، امر زراعت را به کشاورزان بسپارد و آنان را یاری کند تا کشاورزى در کشور رشد پیدا کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۹/۳۵.</ref> ایشان ترویج و پشتیبانی از صندوق‌های قرض‌الحسنه را یکی از راهکارهای حمایت از کشاورزی و کشاورزان می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۰/۳۹۹ ـ ۴۰۰.</ref>

سیاست توسعه کشاورزی در آغاز [[انقلاب اسلامی]] واکنشی بر ناکامی سیاست‌های پیش از انقلاب بود که بر رشد فزاینده، برابری و [[عدالت اجتماعی|عدالت]] تأکید می‌کرد.<ref>شکوری، سیاست‌های توسعه کشاورزی در ایران، ۷۲.</ref> در قانون، کشاورزی هسته مرکزیِ توسعه و پیونددهنده بخش‌های مختلف اقتصادی و عامل رشد صنایع مولد شناخته و پیش‌بینی شد کشور به خودکفایی برسد.<ref>امیراحمدی و پروین، ایران پس از انقلاب، ۱۳۴.</ref> در [[جمهوری اسلامی|جمهوری اسلامی ایران]] برای تسهیل امور مربوط به توسعه کشاورزی در کشور و جلوگیری از هجرت روستاییان به شهرها کوشش شد روستا‌ها پیشرفت کنند. به همین منظور نهادهایی چون [[جهاد سازندگی]]، پروژه‌های دوره‌ای، مراکز خدمات کشاورزی،<ref>ازکیا و غفاری، توسعه روستایی با تاکید بر جامعه روستایی ایران، ۱۵۵.</ref> تشکیل هیئت‌های هفت‌نفره واگذاری زمین و ایجاد واحدهای تولید مشاع،<ref>وثوقی، جامعه‌شناسی روستایی، ۲۳۲.</ref> [[شوراهای اسلامی روستایی]]<ref>وثوقی، جامعه‌شناسی روستایی، ۲۶۰.</ref> و شرکت‌های تعاونی روستایی<ref>ازکیا، جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی ایران، ۱۶۹.</ref> آغاز به کار کردند. از میان این نهاد‌ها جهاد سازندگی که نهادی انقلابی بود و از سال ۱۳۵۸ فعالیت خود را در سطح روستاها آغاز کرده بود، تلاش و مجاهدت زیادی برای عمران روستا‌ها در امور زیربنایی مانند احداث سدها و جاده‌سازی، تأمین آب آشامیدنی، امور بهداشتی، برق‌رسانی کرد.<ref>ازکیا و غفاری، توسعه روستایی با تاکید بر جامعه روستایی ایران، ۱۵۵.</ref> این نهاد همچنین با تلاش در جهت بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی روستاها از طریق توسعه کشاورزی و بازسازی ویرانی‌ها، به [[روستاییان]] کمک کرد به سمت [[استقلال]] و [[خودکفایی]] حرکت کنند.<ref>وثوقی، جامعه‌شناسی روستایی، ۲۵۶.</ref> {{ببینید|جهاد سازندگی}}

* قلی‌پور، جعفر، مواضع امام‌خمینی در برابر نظام سیاسی پهلوی و نهاد‌های آن، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

* کتاب مقدس، بی‌جا، ‌دارالکتاب المقدس، ۱۹۸۰م.

[[رده:مقاله‌های جلد هشتم دانشنامه]]