یدالله سحابی: تفاوت میان نسخه‌ها

سحابی از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۴۲ عضو شورای عالی [[آموزش و پرورش]] بود.<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۴۳.</ref> او به مدت ۲۵ سال در دانشگاه تهران نخستین استاد ایرانی زمین‌شناسی بود و متخصصانی را تربیت کرد و در مجموع هفتاد سال در دبیرستان‌ها و مؤسسات عالی تدریس کرد<ref>خبرگزاری دانشجویان، زندگی‌نامه دکتر یدالله سحابی، ۲۴.</ref>؛ چنان‌که در دوره‌ای بیشتر فارغ‌التحصیلان زمین‌شناسی در ایران از شاگردان او بودند.<ref>سحابی، عزت‌الله، گزارش درگذشت دکتر یدالله سحابی، ۴۶.</ref> وی با نبوغی که داشت در زندگی خود از ارائه خدمات علمی به جامعه دانشگاهی فروگذار نکرد و با روحیه علمی، خلاقیت و ابتکار که از خود نشان می‌داد، برای بی‌نیازی کشور از خارج و تکیه به خود تلاش زیادی کرد و به مشی علمی و شیوه‌های دانش تجربی در [[دانشگاه|دانشگاه‌ها]] اهتمام ورزید.<ref>اکرمی، دومین یادنامه دکتر یدالله سحابی، ۱۸.</ref> وی پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] نیز مجتمع آموزشی کوثر را تأسیس کرد<ref>سحابی، یدالله، خاطراتی از، ۸۱–۸۲.</ref>؛ همچنین در اداره کل معادن، اداره آبیاری، سازمان برنامه و شرکت یاد مشغول به کار بود.<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۴۱.</ref>

سحابی در دوران جوانی و روزهای تحصیل علایق وطنی و آزادی‌خواهی داشت و در سال‌های ۱۳۰۰–۱۳۱۰ جزو علاقه‌مندان و از پیروان [[سیدحسن مدرس]] بود<ref>سحابی، عزت‌الله، گزارش درگذشت دکتر یدالله سحابی، ۴۶.</ref>؛ اما کودتای [[رضاخان پهلوی]] در سال ۱۲۹۹ که شبانه تمام کلانتری‌های تهران را تصرف کرد و بر شهر تسلط یافت و نیز سخنرانی‌های [[محمد مصدق]] در مجلس پنجم در سال‌های ۱۳۰۴ و ۱۳۰۵ بر وی تأثیر گذاشت.<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۵۳.</ref> وی در دانشگاه از طرفداران مصدق بود و در جریان [[ملی‌شدن صنعت نفت]] با حکم مصدق از پایه‌گذاران بخش اکتشاف و استخراج شرکت ملی نفت شد.<ref>سحابی، عزت‌الله، گزارش درگذشت دکتر یدالله سحابی، ۴۶.</ref> فعالیت‌های سیاسی وی پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] ۱۳۳۲ و سقوط دولت مصدق آغاز شد.<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۵۵.</ref>

در زمان گسترش اعتراض‌های مردمی و نهادها ازجمله [[اعتصاب کارکنان شرکت نفت]] که به فلج‌کردن قدرت اداری حکومت پهلوی منجر شد، امام‌خمینی در ۲۸ [[دی]] ۱۳۵۷ در نامه‌ای به سحابی وی را مأمور کرد با همکاری [[محمدجواد باهنر]] و [[علی‌اکبر معین‌فر]] و دو نفر دیگر که با [[مشورت]] باهنر و معین‌فر انتخاب می‌شوند، با تشکیل هیئتی برای تقویت و تنظیم اعتصاب‌ها، تا سقوط رژیم پهلوی تلاش و از خسارت‌های وارد به مردم تا اندازه ممکن جلوگیری کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۴۹۴–۴۹۵.</ref> این هیئت که به [[کمیته تنظیم اعتصاب‌ها]] شهرت یافت، در دوره کوتاهِ فعالیت خود اقدام‌هایی مانند محدودساختن فعالیت حمل و نقل راه‌آهن کشور به حمل گندم و کالاهای ضروری زندگی مردم و امتناع از حمل اجناس مورد حاجت تشکیلات دولتی، درباری و وابستگان آنان، تنظیم اعتصاب کارکنان سیلوها برای رفع نیازمندی‌های شهرهایی که از سیلوهای مرکزی غله دریافت می‌کردند، تماس پیاپی با سرپرست‌های رفتگران و متصدیان حمل و نقل شهرداری برای نظافت شهر تهران، به‌ویژه در روزهای نزدیک به [[بازگشت امام‌خمینی به ایران]] را در کارنامه خود ثبت کرده‌است. با فعالیت این کمیته، هیئت‌های مدیره سازمان‌های اعتصابی، مؤسسات دولتی و ملی برای تماس و مشورت با کمیته تنظیم اعتصاب‌ها و به‌کاربستن نظریات آن برای ادامه یا تعدیل اعتصاب واحد خود در جهت مصالح انقلاب، ابراز علاقه کردند<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۶۴–۶۵.</ref> {{ببینید|اعتصاب کارکنان صنعت نفت|اعتصاب}}. همچنین سحابی از کسانی است که [[امام‌خمینی]] او را در ادامه در شمار اعضای [[شورای انقلاب]] قرار داد.<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۶۴.</ref>

پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، امام‌خمینی در [[۲۸ بهمن ۱۳۵۷]] به درخواست مهدی بازرگان نخست‌وزیر [[دولت موقت]] سحابی را به سمت وزیر مشاور و در مهر ۱۳۵۸ وزیر مشاور در امور تعلیمات و تحقیقات منصوب کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۴۴ و ۱۰/۱۶۴.</ref> او که عضو شورای انقلاب بود،<ref>سائلی کرده‌ده، شورای انقلاب اسلامی ایران، ۴۴.</ref> ارتباط نزدیکی با [[مرتضی مطهری]] داشت؛ چنان‌که مطهری پس از برگزاری جلسه‌ای فکری سیاسی در خانه سحابی و خروج از خانه وی در اردیبهشت ۱۳۵۸، به دست [[گروه فرقان]] به [[شهادت]] رسید<ref>علی‌بابایی، بیست و پنج سال در ایران چه گذشت، ۱/۲۰۶.</ref> {{ببینید|مرتضی مطهری}}. پس از استعفای بازرگان و پایان کار دولت موقت در آبان ۱۳۵۸،<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۲۸.</ref> سحابی نیز از سمت خود استعفا کرد.<ref>مؤسسه فرهنگی، تاریخ انقلاب اسلامی دولت موقت، ۱/۱۶۵.</ref>

سحابی در نخستین دوره [[مجلس شورای اسلامی]] در اسفند ۱۳۵۸ به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد و در نخستین جلسه به ریاست هیئت‌رئیسه سِنّی برگزیده شد.<ref>گروه پژوهش‌های، با پیشگامان آزادی، ۶۷؛ هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران، ۵۹ و ۱۱۴.</ref> او در این دوره در جمع همفکران بازرگان ازجمله [[سیداحمد صدر]] [[حاج‌سیدجوادی]]، [[ابراهیم یزدی]]، علی‌اکبر معین‌فر و [[هاشم صباغیان]] که گروه اقلیت مجلس را تشکیل می‌دادند، حضور داشت.<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۹۸.</ref> وی پس از پایان نمایندگی مجلس در سال ۱۳۶۳ از اعضای هیئت امنای دانشگاه تهران شد<ref>سحابی، عزت‌الله، گزارش درگذشت دکتر یدالله سحابی، ۴۷.</ref> و جمعیت دفاع از آزادی و حاکمیت ملی ایران را بنیان نهاد<ref>سحابی، عزت‌الله، گزارش درگذشت دکتر یدالله سحابی، ۲۵.</ref> و پس از آن نیز به فعالیت سیاسی در [[نهضت آزادی]] ادامه داد.<ref>توسلی، توسعه انسانی، ۱۰۶.</ref>

در حوزه اصلاحات دینی یکی از اقدامات سحابی، تألیف کتاب خلقت انسان در بیان قرآن است که افکار دینی و ایمان قلبی را به یقین علمی و معرفت دینی سوق می‌دهد.<ref>جعفری، دکتر یدالله سحابی و خلقت انسان، ۴۰۸–۴۱۲.</ref> این کتاب از لحاظ زیست‌شناسی بر دستگاه‌های تنفسی، گردش خون و سلسله اعصاب موجودات زنده بررسی تطبیقی می‌کند و سپس به جنین‌شناسی تطبیقی و مقایسه صفات و احوال جنین در انواع متفاوت جانوران اشاره می‌کند و با بررسی شواهد حاصل از فسیل‌شناسی بقایا در سنگ‌های طبقات زمین، به تکامل تدریجی موجودات زنده و پیوستگی و تکثیر انواع تدریجی می‌رسد.<ref>بسته‌نگار، دکتر سحابی، ۴۹؛ سحابی، یدالله، خلقت انسان، ۸–۹.</ref>