محمدرضا فاکر خراسانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۲۴ش |
| زادگاه | مشهد |
| تاریخ وفات | بهمن ۱۳۸۸ش |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
محمدرضا فاکر خراسانی، از شاگردان درس مسائل مستحدثه امام‌خمینی.
تولد و تحصیل
محمدرضا بیگ یزدی معروف به فاکر خراسانی در سال ۱۳۲۴ش در مشهد به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در مشهد گذراند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و در سال ۱۳۳۵ش وارد حوزه علمیه مشهد شد. فاکر خراسانی ادبیات، سیوطی و مغنی را در همان‌جا و نزد محمدتقی ادیب نیشابوری فراگرفت. مقداری از لمعه را هم نزد مدرسی در مدرسه «دو درب» مشهد خواند.[۱] درباره دیگر تحصیلات او در حوزه علمیه مشهد اطلاعاتی در دست نیست، ولی با استناد به سال‌های حضور او در حوزه علمیه مشهد (۱۳۳۵-۱۳۴۳ش) می‌توان احتمال داد که بخش زیادی از دروس سطح را در همان‌جا و نزد استادان آن حوزه خوانده باشد.
فاکر خراسانی ازجمله روحانیان بود که با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، وارد جریان مبارزه با حکومت پهلوی شد. او در سال ۱۳۴۱ش به جرم فعالیت‌های سیاسی برای اولین بار در مشهد دستگیر و زندانی شد و حدود دو هفته زندانی بود. اندکی بعد در جریان قیام مردم در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ بار دیگر در مشهد در منزل سیدحسن طباطبایی قمی و همراه با حدود ۳۵ نفر دیگر دستگیر شد، ولی پس از مدتی به سبب فشارهای علمای مشهد، همراه با دیگر روحانیان دستگیرشده آزاد شد. این فعالیت‌ها باعث شد تا در مشهد به‌عنوان یکی از روحانیان مبارز شناخته شود و ساواک عرصه را بر او تنگ کند. به همین علت در سال ۱۳۴۳ش راهی قم شد و ضمن ادامه مبارزات، در حوزه علمیه آن شهر به مبارزات سیاسی خود ادامه داد. فاکر خراسانی در حوزه علمیه قم بقیه لمعه را نزد غلامرضا صلواتی و محسن دوزدوزانی خواند و کتاب مکاسب را هم پیش ابوالقاسم خزعلی و محمد فاضل لنکرانی فراگرفت. سپس در درس رسایل حسین نوری همدانی و کفایه‌الاصول فاضل لنکرانی و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی شرکت کرد. در درس خارج فقه و اصول هم ازشاگردان آیات سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، محمدتقی بهجت و سیدکاظم شریعتمداری و حسین وحید خراسانی بود. فاکر خراسانی همچنین ازجمله افرادی بود که در تابستان ۱۳۴۳ش در درس مسائل مستحدثه امام‌خمینی که در منزل ایشان برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. او در مصاحبه با مرکز اسناد انقلاب اسلامی، از حضور خود در آن درس سخن گفته است،.[۲] ولی درباره مسائلی که در آن درس مطرح می‌شد، اطلاعاتی نداده است. همچنین مدت حضور او در آن درس مشخص نیست. با استناد به خاطرات برخی از افراد ازجمله سیدمهدی طباطبایی شیرازی که در آن درس‌ها شرکت می‌کرد، امام‌خمینی در درس فوق درباره مسائلی چون سرقفلی، بیمه، تأمین اجتماعی، چک و سفته و حتی مسائلی چون بخت‌آزمایی بحث می‌کرده است.[۳]
فاکر در کنار تحصیل در قم، به فعالیت‌های سیاسی ادامه می‌داد و به همین علت در سال ۱۳۴۵ش بار دیگر توسط حکومت پهلوی تحت تعقیب قرار گرفت.[۴] او در ایام خاص مذهبی همچون محرم، صفر، رمضان و... برای تبلیغ و نشر احکام اسلامی و روشنگری مردم به شهرهای مختلف سفر کرد و ازجمله به شهر نهاوند می‌رفت. این سفرها و سخنرانی‌های ایرادشده در نهاوند در سال ۱۳۵۱ به اوج خود رسیدو تعداد بسیاری از مردم به‌ویژه جوانان شهر جذب آن شدند. سخنرانی‌های او در نهاوند از چنان رونقی برخوردار بود که وی گاه سه نوبت در روز در مساجد مختلف شهر منبر می‌رفت و همه جلساتش مملوّ از جمعیت بود. جلسات و سخنرانی‌های او علیه حکومت پهلوی موجب شد تا گروه ابوذر نهاوند که به تازگی شکل گرفته بود (آبان ۱۳۵۱)، ارتباط بیشتری با فاکر برقرار کند. ارتباط بیشتر گروه ابوذر با او موجب شد تا به دنبال دستگیری چند تن از اعضای گروه در تیرماه ۱۳۵۲ ـ پس از خلع سلاح یک پاسبان شهربانی قم و کشف گروه افراد مرتبط با آن ـ تحت تعقیب قرار گیرد. وی با آگاهی از ماجرا برای گریختن از دست ساواک از قم رهسپار مشهد شد، ولی ساواک منزل مسکونی او را در مشهد تحت نظر گرفته بود؛ لذا به‌محض ورود به مشهد دستگیر و به تهران منتقل شد.
فاکر خراسانی پس از بازجویی و محاکمه، به تحمل سه سال حبس محکوم شد، لذا تا اسفند ۱۳۵۵ در زندان‌های حکومت پهلوی به سر برد. او پس از آزادی مدت‌ها ممنوع‌المنبر بود، اما با این همه دست از تلاش و سخنرانی‌های سیاسی برنداشت.[۵] در سال ۱۳۵۶ ش و در چهلمین روز درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی، در مسجد جلیلی سخنرانی کرد و گزارشی از این سخنرانی در روزنامه کیهان هم درج شد.[۶] پس از آن هم به سخنرانی‌های سیاسی ادامه داد و ازجمله در جریان یکی از سخنرانی‌هایش در مسجد ارگ تهران با مرتضی مطهری آشنا شد و به جلسات خصوصی ایشان راه یافت و بیش از پیش در جریان اقدامات انقلابی قرارگرفت. همین نزدیکی با مرتضی مطهری موجب شد تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شهادت آن بزرگوار انتشارات فاکر را در قم راه‌اندازی کند و کلیه آثار شهید مطهری را جمع‌آوری و در انتشارات مذکور چاپ کند و به قیمت نازل در اختیار مردم قرار دهد.[۷] علاوه بر این، پس از پیروزی انقلاب اسلامی دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را پایه‌گذاری کرد. او سپس به سمت نماینده امام‌خمینی در شورای عالی تبلیغات انتخاب شد و سرپرستی سازمان تبلیغات اسلامی را برعهده گرفت.[۸] فاکر در سال ۱۳۶۱ش از سوی امام‌خمینی به‌عنوان نماینده موقت ایشان در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خدمت کرد.[۹] وی در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی به نمایندگی از طرف مردم مشهد به مجلس شورای اسلامی راه یافت.[۱۰] در دوره‌های هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی نیز از طرف مردم مشهد به نمایندگی مجلس شورای اسلامی برگزیده شد و در آن دوره‌ها ریاست کمیسیون اصل نود را بر عهده داشت.
درگذشت
محمدرضا فاکر در بهمن ۱۳۸۸ش در بیمارستان ولی‌عصر(عج) شهر قم درگذشت.
پانویس
- ↑ زرینی، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، ص۲۷۹-۲۸۰.
- ↑ زرینی، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، ص۲۷۹-۲۸۰.
- ↑ طباطبایی شیرازی، اخلاق و مبارزه، ص۱۱۷.
- ↑ شهید آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص۵۴۹.
- ↑ زرینی، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، ص۲۸۰-۲۸۱.
- ↑ شهید آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص۵۴۸.
- ↑ زرینی، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، ص۲۸۱.
- ↑ زرینی، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، ص۲۸۱؛ شهید آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص۵۴۹.
- ↑ شهید آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص۵۴۹.
- ↑ زرینی، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، ص۲۸۱.
منابع
- خاطرات ۱۵ خرداد (۱۳۷۸)، به کوشش علی باقری، دفتر هشتم، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی (حوزه هنری).
- زرینی، حسین (۱۳۸۸)، «فاکر خراسانی، محمدرضا»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام‌خمینی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- شهید آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک: امید اسلام (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- طباطبایی شیرازی، سیدمهدی (۱۳۹۷)، اخلاق و مبارزه: خاطرات استاد اخلاق حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمهدی طباطبایی شیرازی از مبارزان و یاران امام‌خمینی، تدوین و تنظیم: معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی و مؤسسه چاپ و نشر عروج.