حسن ثقفی تهرانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۱۶ش |
| تاریخ وفات | ۳۱ فروردین ۱۳۸۸ش |
| محل دفن | حرم حضرت عبدالعظیم حسنی |
| شهر وفات | تهران |
| خویشاوندان سرشناس | خدیجه ثقفی (خواهر)، محمد ثقفی (پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد ثقفی، میرزااحمد آشتیانی، میرزا ابوالحسن شعرانی، سیداحمد سبط انصاری، سیداحمد خوانساری، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی، حسن حسن‌زاده آملی، امام‌خمینی و... |
| محل تحصیل | قم |
| تألیفات | اربعین حدیث، انسان و اندیشه، چند برگ گل، ترجمه صحیفه سجادیه، ترجمه و شرح زیارت عاشورا، گوشه‌هایی از زندگی ائمه معصومین(ع) و یک دوره کامل فقه |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حمایت از نهضت امام‌خمینی |
| وبگاه رسمی | |
حسن ثقفی تهرانی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
تولد و خاندان
او در سال ۱۳۱۶ش در خانواده‌ای روحانی و برجسته دیده به جهان گشود. پدرش میرزا محمد ثقفی تهرانی، از روحانیان صاحب‌نام تهران و مؤلف اثر گران‌سنگ تفسیر روان جاوید و غرر العوائد و از شاگردان شاخص آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی و پدربزرگش میرزا ابوالفضل تهرانی از شاگردان آیات میرزای شیرازی و میرزا حبیب‌الله رشتی و صاحب اثر شفا الصدور فی شرح زیارد العاشور و جد اعلایش میرزا ابوالقاسم کلانتر نوری تهرانی از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و از مجتهدان بنام تهران بود.[۱] علاوه بر آن، خانواده ثقفی مفتخر به دامادی امام‌خمینی، از مدرسان بنام حوزه علمیه قم بودند که مقدر بود انقلاب اسلامی را رهبری کند و نظامی نو تأسیس کند.
تحصیل
حسن ثقفی تهرانی دوره دبستان را در تهران گذراند. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و ادبیات و بخشی از دروس سطح را در تهران و پیش آیات میرزا محمد ثقفی (والدش)، میرزا احمد آشتیانی، میرزا ابوالحسن شعرانی و سیداحمد سبط انصاری خواند. آنگاه در درس سطح و خارج فقه و اصول آیات سیداحمد موسوی خوانساری، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی[۲] و حسن حسن‌زاده آملی شرکت کرد.[۳]
محمد ثقفی در بیوگرافی او اشاره‌ای به حضور حسن ثقفی تهرانی در درس امام‌خمینی نکرده، ولی در قدس ایران از امام‌خمینی به‌عنوان یکی از استادان او نام برده شده است.[۴] همچنین در زندگینامه‌ای که پس از درگذشت حسن ثقفی در دوماهنامه آینه پژوهش منتشر شد، از حضور دو ساله او در درس امام‌خمینی سخن رفته است [۵] با وجود این، درباره سال‌های حضور او در درس امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی با استناد به بازجویی سیدمصطفی خمینی (در ۱۹ آبان ۱۳۴۳)، او در آن مقطع در تهران به تحصیل اشتغال داشت.[۶] بنابراین می‌توان گفت که حسن ثقفی یا پیش از آن تاریخ در درس‌های امام‌خمینی حاضر می‌شده یا پس از حضور امام‌خمینی در نجف اشرف، در درس ایشان حاضر می‌شده است. اتفاقاً حسن ثقفی در خاطراتش از حضور در نجف اشرف در سال‌های پایانی حضور امام‌خمینی سخن گفته است.[۷] و می‌توان احتمال داد که در آن «مدت کوتاه» در درس ایشان حاضر می‌شده است.
حسن ثقفی مورد توجه و لطف امام‌خمینی بود[۸] و امام‌خمینی در نامه‌هایی به میرزا محمد ثقفی، همواره احوال او را هم جویا می‌شد.[۹] او نامه‌هایی به امام‌خمینی ارسال می‌کرد و همواره جویای احوال ایشان بود.[۱۰] امام‌خمینی همچنین پیگیر وضعیت تحصیلی او بود و در سال ۱۳۴۵ش در نامه‌ای به میرزا محمد ثقفی تهرانی، خواستار حضور حسن ثقفی تهرانی در قم شده بود؛[۱۱] درخواستی که با مخالفت او مواجه شد.[۱۲] امام‌خمینی همچنین اجازه‌ای در امور شرعیه به حسن ثقفی تهرانی داده بود و ذیل معرف او عبارت «معروف هستند» را قید کرده بود.[۱۳] میزان اعتماد امام‌خمینی به برادر همسرش به‌اندازه‌ای بود که حاشیه بر یکی از کتاب‌های عرفانی را برای پاکنویسی به او ارجاع داد.[۱۴] ثقفی تهرانی که علاوه بر امام‌خمینی، از آیات سیداحمد موسوی خوانساری، سیدابوالحسن رفیعی قزوینی، میرزا ابوالحسن شعرانی و حسن حسن‌زاده آملی اجازاتی در امور شرعیه دریافت کرده بود.[۱۵]
فعالیت سیاسی اجتماعی قبل از پیروزی انقلاب
ثقفی در تهران در مسجد پامنار به اقامه نماز جماعت می‌پرداخت. او همچنین با زبان فرانسه و همچنین فلسفه غرب آشنا بود.[۱۶] وی به گفته خواهرش، در نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی فعال بود و در کنار داماد بزرگوارش ـ امام‌خمینی ـ و خواهرزاده‌هایش سیدمصطفی و سیداحمد خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی ادامه می‌داد.[۱۷] در دوران حضور امام‌خمینی در پاریس، به فرانسه رفت و مدتی در خدمت ایشان بود.[۱۸] وی در ۱۹ دی ۱۳۵۷ همراه با برخی از روحانیان برجسته تهران، سیاست‌های حکومت پهلوی را در سرکوبی تظاهرات اعتراضی مردم تقبیح کرد. در آن اعلامیه، آنان با اشاره به آتش زدن اماکن عمومی و دیگر اقدامات انحرافی مأموران حکومت پهلوی، مردم را به هوشیاری فراخواندند و حکومت پهلوی را رژیمی زورگو و غیرقانونی نامیدند.[۱۹]
تألیفات
ثقفی تهرانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تبلیغ و تألیف آثار علمی در تهران ادامه داد و کتاب‌های اربعین حدیث، انسان و اندیشه (نگرشی بر کتاب اتحاد عاقل و معقول اثر آیت‌الله حسن‌زاده آملی)، چند برگ گل (منتخب بهترین اشعار در منقبت ائمه معصومین علیهم‌السلام همراه با بعضی اشعار خویش)، ترجمه صحیفه سجادیه: با مقدمه‌ای درباره دعا و زندگی امام سجاد(ع)، ترجمه و شرح زیارت عاشورا: تلخیص و نظری تازه بر کتاب شفا الصدور، گوشه‌هایی از زندگی ائمه معصومین(ع) و یک دوره کامل فقه (به‌صورت دست‌نویس و حاوی نظرات اختصاصی خویش) از تألیفات اوست.[۲۰] علاوه بر آن، از او خاطراتی درباره امام‌خمینی در منابع مختلف منتشر شده است.[۲۱]
درگذشت
ثقفی در ۳۱ فروردین ۱۳۸۸ش در تهران از دنیا رفت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط سیدمحمد موسوی بجنوردی، در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.[۲۲]
پانویس
- ↑ ر.ک ثقفی، سه فقیه حکیم، اغلب صفحات؛ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان،، ج۴، ص۴۱۲-۴۱۳؛ گلی‌زواره، «میرزا محمد ثقفی، فقیه مفسر»، ص۵۲۳-۵۲۸؛ انصاری، اختران فقاهت، ج۱، ص۲۸۷ـ۳۱۰.
- ↑ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۷۲-۳۷۳؛ «درگذشتگان: آیت‌الله ثقفی»، ص۱۷۴.
- ↑ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۷۳.
- ↑ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۶۰.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله ثقفی»، ص۱۷۴.
- ↑ آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک، ص۶۶.
- ↑ پابه‌پای آفتاب، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ پابه‌پای آفتاب، ص۲۱۵.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۴۲؛ ج۲، ص۱۶۶ و....
- ↑ صحیفه امام، ج۳، ص۱۴۳، ۱۵۳ و ۴۲۰.
- ↑ صحیفه امام، ج۲، ص۹۴.
- ↑ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۷۷.
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۵۰۸؛ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۷۴.
- ↑ پابه‌پای آفتاب، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۷۴-۳۷۶.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله ثقفی»، ص۱۷۴.
- ↑ قدس ایران، ص۶۰ـ۶۱.
- ↑ پابه‌پای آفتاب، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۹، ص۱۱۳ـ۱۱۶.
- ↑ ثقفی، سه فقیه حکیم، ص۳۷۹؛ قدس ایران، ص۳۶۰.
- ↑ پابه‌پای آفتاب، ج۱، ص۲۱۳-۲۲۳؛ آیینه حسن...، ص۷۳-۷۵.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله ثقفی»، ص۱۷۴-۱۷۵.
منابع
- آیت‌الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک: امید اسلام (۱۳۸۸)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- آیینه حسن: خاطراتی از ویژگی‌های ممتاز امام‌خمینی(س) در امور فردی و اجتماعی (۱۳۷۹)، به کوشش اصغر میرشکاری و حمید بصیرت‌منش، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س).
- انصاری، ناصرالدین (۱۳۸۷)، اختران فقاهت (زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای بزرگ سده اخیر)، ج۱، قم، انتشارات دلیل ما.
- پابه‌پای آفتاب (۱۳۹۱)، پابه‌پای آفتاب: گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام‌خمینی، ج۱، تدوین امیررضا ستوده، تهران، نشر پنجره.
- ثقفی، محمد (۱۳۹۶)، سه فقیه حکیم: آیت‌الله میرزا محمد ثقفی تهرانی، آیت‌الله حاج میرزا ابوالفضل تهرانی و آیت‌الله حاج میرزا ابوالقاسم نوری تهرانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی ـ مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- «درگذشتگان: آیت‌الله ثقفی» (۱۳۸۸)، دوماهنامه آینه پژوهش، شماره ۱۱۶-۱۱۷.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۹، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- سلسله موی دوست: خاطرات دوران تدریس امام‌خمینی (۱۳۸۳)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۴، تهران، اسلامیه.
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱ و ۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- قدس ایران: بزرگ بانوی انقلاب (۱۳۸۸)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- گلی‌زواره، غلامرضا (۱۳۷۸)، «میرزا محمد ثقفی، فقیه مفسر»، گلشن ابرار، ج۴، تهران، باقرالعلوم.