ماه صفر
ماه صفر دومین ماه قمری است که پس از ماه محرم از ایام سوگواری شیعیان شمرده میشود. بیستم این ماه اربعین امام حسین(ع) است و زیارت حرم امام حسین(ع) در این روز تأکید شده است. رحلت پیامبر(ص)، شهادت امام حسن(ع) و شهادت امام رضا(ع) در این ماه قرار دارند. شیعیان پس از ماه محرم این ماه را نیز به عزاداری و روضهخوانی میپردازند.
امامخمینی به عزاداری در ماه محرم و صفر تأکید بخصوصی دارند. جمله مشهور «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است»، حاکی از نگاه عمیق ایشان به حفظ سنتهای آیینی و اهمیت و جایگاه عزاداری در ماه محرم و صفر است. از نگاه امام ماه محرم و صفر ماه برکات اسلامی است و باید این دو ماه را با ذکر مصائب اهلبیت(ع) زنده نگه داشت. امامخمینی مناسبهایی نظیر عاشورا و اربعین را باعث تقویت انگیزه وحدت در مردم بر میشمرند.
معرفی
ماه صفر دومین ماه قمری پس از ماه محرم است.[۱] شیعیان دوازدهامامی و محبان اهلبیت(ع) ماه صفر را از ایام سوگواری سال میدانند؛ زیرا در ابتدای این ماه بازماندگان واقعه کربلا را به اسیری وارد شام نمودند. همچنین بیستم این ماه مصادف با اربعین شهادت امام حسین(ع) است.[۲] مراسم آیینی ماه صفر، بویژه مراسم روزهای اربعین و ۲۸ صفر، نمادی از آیینهای ایرانی – اسلامی هستند که ارزشهای اخلاقی همچون تسلیم نشدن در برابر ستم و ستمگر، شجاعت، ایثار، جوانمردی و امر به معروف و نهی از منکر را آموزش میدهند.[۳]
روز اربعین شهادت امام حسین(ع) (روز بیستم ماه صفر)، روز ورود جابر بن عبداللّه انصاری، صحابی پیامبر(ص) به کربلا برای زیارت امام حسین(ع) است.[۴] زیارت حضرت سیّدالشهداء(ع) در این روز مستحب است.[۵] در روایتی، بدون سلسله سند، از امام حسن عسکری(ع)، زیارت اربعین از نشانههای مؤمن برشمرده شده است.[۶]
در اعتقاد عامه این باور وجود دارد که ماه صفر نحس است؛[۷] اما تصور نحوست ماه صفر هیچ دلیل و مبنای روایی ندارد.[۸] روایت بشارتدادن به خروج از ماه صفر که منسوب به پیامبر(ص) است نیز در مجموعههای روایی شیعه نقل نشده و تنها در دو سه کتاب معاصر آمده که سندی برای آن نقل نشده است. محدثان مشهور به ساختگی بودن این خبر تصریح کردهاند.[۹]
وقایع
- رحلت پیامبر اسلام(ص) در ۲۸ صفر سال ۱۱ ق.
- شهادت امام حسن مجتبی(ع) در ۷ یا ۲۸ صفر سال ۵۰ ق.
- ولادت امام محمد باقر(ع) به روایتی در ۳ صفر سال ۵۷ ق.
- اربعین امام حسین(ع)، بازگشت اسرای اهلبیت(ع) به کربلا و ورود جابر انصاری به کربلا و زیارت قبر امام حسین(ع) در اربعین در ۲۰ صفر سال ۶۱ ق.[۱۰]
- ولادت امام کاظم(ع)، به روایتی در ۷ صفر سال ۱۲۸ ق.
- شهادت امام رضا(ع) در ۱۷ یا ۳۰ صفر سال ۲۰۳ ق.[۱۱]
ماه صفر از دیدگاه امامخمینی
امامخمینی درباره عزاداری در ماه محرم و صفر تأکید ویژهای داشتند و آنقدر در منظومه فکری ایشان، حفظ سنتهای عزاداری در این دو ماه با اهمیت است که در این باره فرمودهاند که «محرم و صفر اسلام را زنده نگه داشته است.»[۱۲] به اعتقاد امام ماه محرم و صفر ماه برکات اسلامی است و باید این دو ماه را با ذکر مصائب اهلبیت(ع) زنده نگه داشت.[۱۳] امام درباره عزاداری در این دو ماه تأکید کردهاند که باید با همان وضع سنتی مانند مرثیهسرایی و روضهخوانی عزاداریها ادامه پیدا کند. امامخمینی سفارشهای مؤکد داشتهاند که عزاداری و سنتهای اسلامی و دستجات در ماه محرم و صفر باید حفظ شود و بیشتر نیز گردد.[۱۴]
امام خمینی در جمع اقشار مختلف مردم در روز بیست و پنجم آذر ماه سال ۱۳۶۰ش، ضمن یادآوری ضرورت وحدت کلمه امت مسلمان، مناسبهایی نظیر عاشورا و اربعین را باعث تقویت انگیزه وحدت بر میشمرند.[۱۵] در زمانی که امام در عراق در تبعید بود در روز اربعین به کربلا و زیارت امام حسین(ع) میرفت.[۱۶]
توجه به اربعین در نهضت اسلامی
امام خمینی در بحبوحه نهضت اسلامی با فرارسیدن اربعین حسینی و در مقطع حساس روزهای پایانی دی ماه سال ۱۳۵۷ش، که منجر به فرار شاه از کشور شد؛ این رخداد بزرگ تاریخ اسلام را وقت مناسبی دیدند که مردم تظاهرات گستردهای علیه شاه انجام دهند. از این جهت در بیست و پنجم دی ماه سال ۵۷ش، با صدور پیام مهمی از نوفل لوشاتو خطاب به مردم ایران، آنان را به راهپیمایی گسترده بر علیه حکومت پهلوی دعوت نمود.[۱۷] در این پیام آمده که اربعین امسال در خلال اربعینهای پیروان و شیعیان امام حسین(ع) واقع شده و خون شهیدان انقلاب امتداد خون پاک شهیدان کربلا است و اربعین شهدای انقلاب بازتاب اربعین آن شهدا است.[۱۸] ایشان در این پیام تأکید کردهاند اربعین امسال استثنایی و نمونه است و راهپیمایی و تظاهرات پر شور در این اربعین وظیفه شرعی و ملی است.[۱۹]
به دنبال پیام دعوت امامخمینی، سیل جمعیت حاضر در راهپیمائی اربعین به حدی بود که روزنامه کیهان در تیتر اول خود از این راهپیمایی با عنوان «عظیمترین راهپیمایی مذهبی و سیاسی تاریخ» نام برد.[۲۰]
پانویس
- ↑ لاهیجانی امیری، «نحوست ماه صفر؛ پندار یا حقیقت»، ص۲۹۹.
- ↑ لاهیجانی امیری، «نحوست ماه صفر؛ پندار یا حقیقت»، ص۳۰۰.
- ↑ حاج محمدیاری، «جلوههای نمایشی سوگواری ماه صفر در فرهنگ مردم ایران»، ص۱۳۹.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۳۷۹ تا ص۳۸۲.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۳۷۹ تا ص۳۸۲.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ج۲، ص۷۸۸. طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۵۲.
- ↑ لاهیجانی امیری، «نحوست ماه صفر؛ پندار یا حقیقت»، ص۲۹۹.
- ↑ لاهیجانی امیری، «نحوست ماه صفر؛ پندار یا حقیقت»، ص۳۱۰.
- ↑ مسعودی، «پنداره نحوست ماه صفر»، ص۱۱.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۳۷۹ تا ص۳۸۲.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص۳۷۹ تا ص۳۸۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۳۳۰.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۳۳۰.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۳۳۰.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۴۳۷ و ۴۳۸.
- ↑ «روایتی از تشرف امام خمینی به زیارت کربلا در اربعین»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «اربعین حسینی و شکوفایی نهضت اسلامی ایران»، پرتال امامخمینی.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۵، ص۴۷۷.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۵، ص۴۷۷.
- ↑ «اربعین حسینی و شکوفایی نهضت اسلامی ایران»، پرتال امامخمینی.
منابع
- «اربعین حسینی و شکوفایی نهضت اسلامی ایران»، پرتال امامخمینی، انتشار: ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ش، بازدید: ۱۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- «پیادهروی اربعین؛ امامخمینی و فرزندشان هم، زمان اقامت در عراق شرکت کرده بودند»، عصر ایران، بازدید: ۱۴ مهر ۱۴۰۴ش.
- حاج محمدیاری، رقیه، «جلوههای نمایشی سوگواری ماه صفر در فرهنگ مردم ایران»، فرهنگ مردم ایران، شماره ۲۲ و ۲۳، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.
- خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- «روایتی از تشرف امام خمینی به زیارت کربلا در اربعین»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بازدید: ۱۴ مهر ۱۴۰۴ش،
- طوسی، محمد، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- طوسی، محمد، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، بیجا، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیّة، بیتا.
- لاهیجانی امیری، مجید، «نحوست ماه صفر؛ پندار یا حقیقت»، رهتوشه راهیان نور، شماره ۱۱۰، ۱۳۹۳ش.
- مسعودی، عبدالهادی، «پنداره نحوست ماه صفر»، حدیث حوزه، شماره۶، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش.