محاضرات فی الاصول (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| عنوان | محاضرات فی الاصول |
| نامهای دیگر | تقریرات درس امامخمینی |
| نامکتاببهفارسی | محاضرات فی الاصول |
| نویسنده | حسینعلی منتظری |
| تاریخ نگارش | تقریر درسهای سالهای ۱۳۲۸-۱۳۲۹ش |
| موضوع | اصول فقه |
| سبک | علمی، درسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۵۰۶ |
| اطلاعات نشر | |
| قطع | وزیری |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۸ش (۱۴۳۰ق) |
| نوع رسانه | چاپی |
محاضرات فی الاصول، تقریر حسینعلی منتظری، به زبان عربی و دربردارنده مباحث تنبیهات استصحاب، تعارض ادله و اجتهاد و تقلید است. این مباحث، تقریر درس خارج اصول فقه امامخمینی در سال ۱۳۲۸/ ۱۳۲۹ش است که نخستین بار در سال ۱۳۸۸ش منتشر شد.
اهمیت کتاب
این اثر به عنوان یکی از منابع معتبر در شناخت اندیشه اصولی امامخمینی میباشد. حوزه اصول فقه شیعه، جایگاه ویژهای دارد. مباحثی چون تنبیهات الاستصحاب، تعادل و ترجیح و اجتهاد و تقلید که در کتاب به تفصیل از آنها گفته شده است، از ارکان اساسی در استنباط احکام شرعی به شمار میروند و آگاهی از آنها برای فقهپژوهان و مجتهدان ضروری است.
نویسنده
حسینعلی منتظری (۱۳۰۱-۱۳۸۸ش)، از فقها و مراجع تقلید شیعه و از برجستهترین شاگردان حوزۀ درس امامخمینی بود. وی در دوران جوانی به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و پس از آن به حوزه قم رفت و تا پایان عمر به فعالیت علمی، اعم از تحصیل، تدریس و تألیف اشتغال داشت. منتظری در دوره عالی تحصیل از دروس امامخمینی، سیدحسین بروجردی و سیدمحمدحسین طباطبائی بهره برد و «محاضرات فى الاصول»، حاصل بخشی از حضور هفتساله ایشان در درس اصول امام میباشد که به چاپ رسید.[۱]
ساختار
كتاب، مشتمل بر سه بخش تنبيهات استصحاب، تعارض ادله و امارات و بحث اجتهاد و تقليد است. البته تمامى مطالب كتاب، مأخوذ از مجلس درس امامخمینی نیست، بلكه برخى از آنها مانند تنبيه هفتم استصحاب، از خود نویسنده است. همچنین نویسنده در حاشیه کتاب، توضیحات و نقدهای علمی خود به بیان استاد را نیز بیان کرده است.[۲]
گزارش محتوا
کتاب محاضرات فی الاصول، در یک جلد منتشر شده است. این کتاب پس از شناسنامه و مقدمه ناشر و نویسنده، شامل بخشهای زیر است:
تنبیهات الاستصحاب
این بخش شامل ۹ تنبیه و یک خاتمه است:
- اعتبار فعليّت يقين و شك در استصحاب؛
- استصحاب عدم تذكيه؛
- استصحاب امور تدريجى؛
- استصحاب تعليقى
- استصحاب احكام شرايع سابق؛
- اصل مثبت؛
- اصالت تأخر حادث در جايى كه دو امر حادث، مجهول التاريخ باشند؛
- استصحاب حكم مخصّص؛
- بيان مراد از شكّ در اخبار؛
بخش پایانی: امامخمینی در پایان این بحث، امورى را متذكر شده است كه عبارتاند از:
- اشتراط اتحاد قضيّه متيقنه و مشکوکه؛
- آيا اعتبار قاعده يقين از اخبار استصحاب استفاده مىشود يا خير؟
- كيفيّت تقدم امارات بر استصحاب.
همچنین ایشان به رسم استوانههای اصول فقه، در بخش پایانی از چهار قاعده فقهیه: ید، فراغ و تجاوز، قرعه و اصل صحت، بحث کرده است.[۳]
تعارض ادله و امارات
بخش دوم کتاب، به تعارض ادلّه و امارات اختصاص یافته است. مباحث مطرح شده در اين بخش عبارتاند از:
- مَا یُقتَضی العَقل فی المُتعارِضین: بررسی تعارض ادله از منظر عقل و قواعد عقلی برای تعیین اولویت و ترجیح بین دلایل؛
- مَا یُقتَضی الاخبَار فی المُتعارِضین: بررسی تعارض ادله نقلی (قرآن، سنت، اجماع و خبر) و قواعد شرعی برای حل تضاد و تعیین حکم صحیح.
هر یک از این عناوین، شامل موضوعات خاص است که نویسنده به تفکیک به آنها پرداخته است.[۴]
الخاتمه فی الاجتهاد و التقلید
فصل پایانی کتاب در موضوع اجتهاد و تقلید است. نویسنده در اين فصل، بعد از يك مقدّمه به بيان جهات پنجگانه زير پرداخته است:
- كسى كه تقليد از غير بر وى حرام است؛
- كسى كه جايز است به فتواى خود عمل كند؛
- كسى كه افتاء برایش جايز است؛
- كسى كه حکومت و قضاوت برایش جايز است؛
- كسى كه غير مىتواند از او تقليد كند.[۵]
بخشهای پایانی کتاب نیز فهرست تفصیلی منابع و مطالب کتاب را شامل شده است.[۶]
وضعیت نشر
کتاب محاضرات فی الاصول، تقریر حسینعلی منتظری از درس خارج اصول فقه امامخمینی، به زبان عربی، در یک جلد، ۵۰۶صفحه، قطع وزیری و جلد گالینگور، در سال ۱۳۸۸ش/۱۴۳۰ق به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، واحد تهران، منتشر شده است. از تعداد تجدید چاپهای کتاب اطلاعی به دست نیامد.[۷]
پانویس
منابع
- منتظری، حسینعلی، خاطرات آیتالله منتظری، قم، بینا، ۱۳۷۹.
- منتظری، حسینعلی، محاضرات فی الاصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸.