کاربر:Salar/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

طی سال‌های ۱۲۸۴ ـ ۱۲۸۵ مقارن با مقدمات مشروطه، با هر واقعه‌ای مردم دست به اعتراض می‌زدند.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۰۳ ـ ۱۱۰.</ref> در این تظاهرات اقشار مختلف مردم ازجمله شاگردان مدارس مختلف نیز حضور داشتند و برخی از دانش‌آموزان، دانش‌پژوهان دارالفنون، مدارس کشاورزی و علوم سیاسی با سخنرانی‌کردن درباره نظام‌های مشروطه اروپایی و گاهی درباره مزیت‌های جمهوری، مطالبی بازگو می‌کردند که پیش از آن کسی جرئت بیان آنها را نداشت.<ref>آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۰۸.</ref> در این دوره، وجود مدارس و انتشار نخستین روزنامه و ترجمه بسیاری از سفرنامه‌های گردشگران خارجی، درباره اوضاع ایران بازتاب گسترده‌ای در تفکرات مردم و همین طور مبارزات پرشور دانشجویان داشت.<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۶.</ref>

به طور مشخص مبارزات سیاسی دانشجویان در ایران، به دوره [[رضاشاه پهلوی]] و پس از تأسیس [[دانشگاه تهران]] بر می‌گردد. در این دوره و در داخل کشور چند اعتراض دانشجویی صورت گرفت که بیشتر صنفی بود؛<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۳۹.</ref> ولی دانشجویان خارج کشور به دلیل آزادی عمل بیشتر، دست به اعتراضاتی پراکنده علیه رضاشاه زدند.<ref>متین، کنفدراسیون، تاریخ جنبش دانشجویان ایرانی در خارج از کشور ۱۳۳۲ ـ ۱۳۵۷، ۴۵؛ آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۱۹۲.</ref> پس از سقوط وی در شهریور ۱۳۲۰، انواع مختلفی از احزاب و گروه‌های سیاسی شکل گرفت که شامل طیف گسترده‌ای از گرایش‌های فکری و عقیدتی می‌شد و اغلب آنها دارای سازمان جوانان یا کمیته دانشجویی بودند.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۱۰ ـ ۱۱۱.</ref>  

در واکنش به فضای فکری‌ای که حزب توده ایجاد کرده بود و با ورود برخی استادان روحانی و روشنفکران مذهبی به فضای دانشگاه‌ها، اندیشه‌های دینی در میان دانشجویان رشد یافت و در سال ۱۳۳۱ نخستین انجمن اسلامی دانشجویی در دانشگاه تهران ایجاد شد؛<ref>روح‌بخش، رویکرد دانشجویان به نهضت امام‌خمینی، ۱۵۰ ـ ۱۵۱.</ref> بدین ترتیب گروه‌هایی از دانشجویان انجمن اسلامی در صدد دفاع از فرهنگ اسلام و حل مشکلات سیاسی ـ اجتماعی جامعه برآمدند.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۱۶ ـ ۱۱۷.</ref>

دانشجویان انجمن اسلامی در بسیاری از فعالیت‌ها و تظاهرات عمومی که با سخنرانی‌های افشاگرانه و اعلامیه‌های منتشرشده از سیدابوالقاسم کاشانی {{ببینید|سیدابوالقاسم کاشانی}} شکل تازه‌ای به خود گرفته بود<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۴۴۴/۱.</ref> و به هدف حمایت از ملی‌شدن صنعت نفت شکل می‌گرفت، شرکت کردند<ref>حجازی، رویدادها و داوری، ۲۲ ـ ۲۳.</ref> و به‌تدریج جایگاه ارزشمندی در دفاع و تقویت اندیشه‌های اسلامی در سطح جامعه و دانشگاه بر عهده گرفتند.<ref>یوسفی اشکوری، سیری در زندگی آثار و افکار مهندس بازرگان در تکاپوی آزادی، ۲۳۳/۱ ـ ۲۴۱.</ref> {{ببینید|انجمن‌های اسلامی}}  

مهم‌ترین حرکت دانشجویی در این دوره، تظاهرات اعتراض‌آمیز دانشجویان به سفر ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور امریکا به ایران در شانزدهم آذر ۱۳۳۲ بود که منجر به کشته‌شدن سه دانشجو شد.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۸.</ref> پس از آن، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور، این روز را به نام «روز دانشجو» نام‌گذاری کرد<ref>ضیاء ظریفی، سازمان دانشجویان دانشگاه تهران، ۲۱۷ ـ ۲۱۹؛ یزدی، جنبش دانشجویی در دو دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰، ۱۱۴ ـ ۱۱۸.</ref> در این مقطع بسیاری از نخبگان در حال بازاندیشی بودند. دانشجویان نیز به این نتیجه رسیدند که به جنبش مسلحانه روی آورند.<ref>حجاریان، دیروز، امروز و فردای جنبش دانشجویی ایران، ۶۶.</ref> هسته اولیه سازمان مجاهدین خلق در این دوره شکل گرفت.<ref>کریمیان، جنبش دانشجویی در ایران از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۲۰۲ ـ ۲۰۵.</ref> {{ببینید|سازمان مجاهدین خلق ایران}}

پس از تأسیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال ۱۳۳۵ کنترل پلیس امنیتی در دانشگاه‌ها بیشتر شد؛ اما این سازمان نتوانست مانع نیروهای فعال دانشجویی در مسائل سیاسی کشور شود.<ref>میزبانی و دیگران، نقش مساجد و دانشگاه‌ها در پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۵۶.</ref> حضور دانشجویان در قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲ نیز آگاهانه و ثمربخش بود.<ref>میزبانی و دیگران، نقش مساجد و دانشگاه‌ها در پیروزی انقلاب اسلامی، ۱۵۷ ـ ۱۵۸.</ref>  

به گزارش ساواک، گروهی از دانشجویان وابسته به انجمن اسلامی دانشگاه‌های تهران و مسئولان کمیته‌های دانشجویی، در اردیبهشت و خرداد ۱۳۴۲، با امام‌خمینی در قم دیدار و گفتگو داشتند. این دانشجویان با تشریح وضعیت کشور و عملکرد رژیم، برای همراهی با روحانیت در مبارزه با هیئت حاکمه، ابراز تمایل کردند.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶۵/۱۲ ـ ۶۶ و ۶۷ ـ ۶۸.</ref> امام‌خمینی در این دیدار، تأکید کرد روحانیت تا زمانی که اعلانات دانشگاه، با احکام اسلام مغایرت نداشته باشد، به احساسات دانشجویان احترام می‌گذارد و از آن حمایت می‌کند. دانشجویان مبدأ برخی از اعلامیه‌های تند دانشگاه را خود سازمان امنیت معرفی کردند که موجب سوء تفاهم و اختلاف است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶۸/۱۲.</ref> ساواک در گزارش خود، به شایعه‌ای درباره ائتلاف پنهانی روحانیت و دانشگاه اشاره می‌کند که علیه حکومت شکل گرفته‌است.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۶۸/۱۲.</ref>

در شانزده آذر ۱۳۴۲، دانشجویان تظاهرات گسترده‌ای در دانشگاه تهران، برای اعتراض به دستگیری امام‌خمینی صورت دادند.<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۷۶/۲.</ref> پس از آزادی امام‌خمینی و بازگشت به قم نیز گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران، با ایشان دیدار و درخواست کردند ایشان برای آزادی سیدمحمود طالقانی وساطت کند؛ اما ایشان تأکید کرد در این امور، دخالت نخواهد کرد.<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ۷۳/۱۲.</ref> از اوایل دهه پنجاه فعالیت‌های سیاسی دانشجویان بیشتر شد و حضور اساتید و متفکرانی مانند مرتضی مطهری و محمد مفتح به حرکت اسلامی آنان تقویت بخشید و دانشجویان همسو با توده مردم و رهبر انقلاب، مبارزه علیه رژیم پهلوی را سرعت بخشیدند<ref>روح‌بخش، رویکرد دانشجویان به نهضت امام‌خمینی،۱۴۹ ـ ۱۵۰؛ خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۴۵.</ref> و اعتراضات دانشجویی به دانشگاه‌های مشهد و تبریز و دیگر شهرها کشیده شد.<ref>معاونت خدمات مدیریت اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری، اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران ۱۳۵۷ ـ ۱۳۲۹، ۱۱۲۰/۳، ۱۴۱۰ و ۱۴۴۹.</ref> امام‌خمینی نیز پیوستگی دانشجویان و طلاب و همکاری آنان با دیگر طبقات مردم را منجر به قطع دست اجانب از کشور دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴۲/۲.</ref>

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دو اقدام مهم دانشجویان، تسخیر لانه جاسوسی امریکا و درخواست برای ایجاد انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها بود.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۵۸ و ۶۴.</ref> امام‌خمینی در ۱۳۵۸/۸/۱۰ در پیامی به مناسبت سالروز ۱۳ آبان، دانش‌آموزان و دانشگاهیان و طلاب را به بسیج عمومی علیه امریکا و اسرائیل فرا خواند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴۱۲/۱۰.</ref> به دنبال صدور این پیام، گروهی از دانشجویان انقلابی که خود را «دانشجویان پیرو خط امام» معرفی کردند، تصمیم گرفتند به سفارت امریکا حمله و آن را تصرف کنند.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۵۷ ـ ۵۸.</ref> این حرکت دانشجویان در شرایط پس از پیروزی انقلاب شتابی بی‌سابقه به روند تحولات سیاسی جامعه داد.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۵۷ ـ ۵۸.</ref> {{ببینید|تسخیر لانه جاسوسی امریکا}} از سوی دیگر، در سال‌های نخست انقلاب، گروه‌های فکری سیاسی متعددی در دانشگاه حضور داشتند که به فعالیت‌های خود علیه انقلاب ادامه می‌دادند. از طرفی دانشگاه نیز مبتنی بر همان نظام آموزشی گذشته بود.<ref>قویدل و پورنجمی، سلسله بحث‌های جنبش دانشجویی، ۸۴/۱.</ref> این امر باعث شد امام‌خمینی در نوروز ۱۳۵۹ بر لزوم انقلاب اساسی در دانشگاه‌ها تأکید کند. {{ببینید|شورای عالی انقلاب فرهنگی}}

در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز دانشجویان با فضای جنگ و دفاع پیوند عمیقی برقرار کردند و بخش قابل توجهی از آنان در حفظ تمامیت ارضی و کیان کشور نقش اساسی داشتند.<ref>خضریان، موج سوم: فراز و فرودهای جنبش دانشجویی، ۶۸.</ref> برخی آمارها، تعداد شهدای دانشجو در جنگ تحمیلی را ۱۷۸۴ تن ذکر کرده‌است.<ref>دفتر پژوهش‌های فرهنگی معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران، فرهنگ اعلام شهدای دانشجو، سیزده.</ref>