قوای مسلح: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قوای مسلح'''، نیروهای نظامی و انتظامی مدافع تمامیت ارضی کشور و [[انقلاب اسلامی ایران]].

== معرفی ==

[[محمدرضا پهلوی]] نیز همانند پدرش پایه قدرت خود را بر نیروهای مسلح بنا نهاد<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۴۸۳.</ref> و برای تحکیم قدرت خویش، به بازسازی و تقویت بنیه نیروهای نظامی رژیم پرداخت.<ref>گارثویت، تاریخ سیاسی ایران، ۴۱۱.</ref> وی پس از [[کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]]، ارتش را گسترش داد. سیاست‌های تسلیحاتی او به همراه دکترین نیکسون ـ که نوعی همکاری و کمک راهبردی آمریکا و هم‌پیمانانش بود ـ باعث شد قوای مسلح ایران توسعه‌ای دوچندان بیابد. این ارتش، از طرف [[آمریکا]] مسئولیت تأمین [[امنیت]] [[خلیج فارس]] را عهده‌دار شد و از طرفی هم افزایش قیمت [[نفت]]، اسباب تحولات بسیاری ازجمله ورود مستشاران آمریکایی و خرید تجهیزات مدرن در ارتش ایران شد.<ref>گارثویت، تاریخ سیاسی ایران، ۴۲۴ و ۴۳۱.</ref> این روند در ارتش ایران تا پایان [[سلسله پهلوی]] ادامه داشت.

در زمان محمدرضا پهلوی، که به فرماندهان ارتش خود بی‌اعتماد بود، امریکاییان بر ارتش و قوای نظامی و انتظامی تسلط داشتند و مستشاران این کشور، همانند سایر نیروهای مسلح ایرانی از تمام امکانات و هزینه‌های نیروهای مسلح برخوردار بودند.<ref>سولیوان، مأموریت در ایران، ۵۳–۵۴.</ref> به دلیل اعتماد محمدرضا پهلوی به امریکاییان، سفیر این کشور در مراکز نظامی به‌راحتی رفت و آمد می‌کرد و گاهی در مراسمِ استقبال جلوتر از وزیر دفاع ایران جایگاه داشت.<ref>سولیوان، مأموریت در ایران، ۶۰.</ref> هزینه ساز و برگ این نفوذ بی‌مانند را دلارهای نفتی تأمین می‌کرد.<ref>فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۲۸۸.</ref> این نفوذ باعث شد امتیازات بسیاری را ازجمله حق مصونیت قضایی ([[کاپیتولاسیون]]) از ایران کسب کنند<ref>مؤسسه مطالعات، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ۱/۹۰–۹۴.</ref> و این امر اعتراض شدید [[امام‌خمینی]] را به همراه داشت. ایشان کاپیتولاسیون را مظهر تحقیر مردم ایران و نیروهای مسلح کشور می‌دانست و معتقد بود تصویب این قانون، دست امریکایی‌ها را برای هر جنایتی در کشور بازمی‌گذارد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱/۴۹۰.</ref> ایشان با وابسته خواندن ارتش پهلوی، به مستشاران آمریکا،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۸/۹۲–۹۳.</ref> نیروهای مسلح ایران را نیروهایی در خدمت طاغوت،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۴/۶۴–۶۵.</ref> توسری‌خور و تحت ستم مستشاران خارجی،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۲۴.</ref> می‌شمرد که [[مدیریت]] آن را خارجی‌ها در دست داشتند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۵۷.</ref> از نگاه ایشان، مستشاران آمریکایی برای خود در ایران جزیره ثبات ساخته بودند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۳۵۵.</ref>{{ببینید|همافران، بیعت|کاپیتولاسیون}}

امام‌خمینی در عین اعتراض به عملکرد ارتش در حکومت پهلوی، از نصیحت افسران و مقامات عالی‌رتبه نظامی و سربازان نیز غافل نبود و آنان را از اطاعت بی‌چون و چرا از پهلوی و کشتار و قتل‌عام مردم پرهیز می‌داد و حاصل آن را چیزی جز بدنامی و ننگ، نمی‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴۲.</ref> ایشان با تأکید بر بازگشت نیروهای مسلح به آغوش [[مردم|ملت]] و [[انقلاب ایران|انقلاب]] و روی‌گرداندن از حکومت طاغوت، معتقد بود اوامر طاغوت برخلاف [[قرآن]]، [[پیامبر]] و [[مصلحت]] ملت است و نیروهای مسلح باید از این دستورها سرپیچی کنند؛<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۴/۳۱۰.</ref> چنان‌که کشتار مردم به دست نیروهای مسلح و به دستور فرماندهان [[طاغوت]] را خلاف انسانیت معرفی می‌کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۴۲.</ref> و در برابر، گلباران ارتش به دست مردم پس از شکستن [[حکومت‌نظامی]] را نشانه رشد و شعور سیاسی ملت می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۴۵۹.</ref>

امام‌خمینی پیش از پیروزی انقلاب با اطمینان به همراهی ارتش با ملت و پیروزی قطعی مردم،<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۲۴۱ و ۳۷۹.</ref> در پاسخ به پرسشی دربارهٔ حفظ ارتش پس از پیروزی انقلاب، ضمن اینکه وجود ارتش را برای هر کشوری لازم و ضروری می‌دانست، بر ضرورت برخی اصلاحات و تصفیه افراد خائن از ارتش تأکید کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۳۱۱ و ۳۷۳.</ref> در محرم سال ۱۳۵۷ و در آستانه [[تظاهرات]] بزرگ [[تاسوعا]] و [[عاشورا]]، در جلسه شورای امنیت ملی که به ریاست ارتشبد غلامرضا ازهاری، نخست‌وزیر نظامی وقت و برای بررسی موضوع تشکیل شده بود، صراحتاً به احتمال تمرد و نافرمانی نیروهای ارتش در برابر فرمان تیر و بروز هرج و مرج ابراز نگرانی شد.<ref>قره‌باغی، اعترافات ژنرال، ۷۰ و ۱۱۳.</ref> امام‌خمینی با فرق‌گذاشتن میان صاحب‌منصبان قدیمی ارتش که خود در کشتار مردم، همراه و هم‌نظر با [[محمدرضا پهلوی]] بودند و جوانان ارتشی که هنوز امید زیادی به آنها می‌رفت، تأکید داشت ارتشیان قدیمی برای حفظ تاج و تخت پهلوی و حفظ خود هر کاری می‌کنند و در دولت اسلامی نیز به [[مجازات]] خواهند رسید؛ ولی نظامیان جوان باید فرصت را مغتنم بشمرند و از فرمان‌های برخلاف اسلام سرپیچی کرده، به آغوش اسلام و صفوف مردم بازگردند<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۱۵۶، ۲۱۳ و ۲۱/۳۵۵.</ref> و ملت طرفدار آنان است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۸۲.</ref>{{ببینید|تاسوعا و عاشورا}}

در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و به دلیل وجود توطئه‌هایی برای حمله به پادگان‌ها و کشتن نیروهای مسلح به اسم ملت، امام‌خمینی با هشدار دادن نسبت به این توطئه‌ها و دعوت از نیروهای نظامی به رفتار برادرانه با [[مردم]]، به آنان گوشزد کرد ملت با ارتش مخالفتی ندارد؛ بلکه با شخص محمدرضا پهلوی مخالف است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۵/۴۶۰ و ۴۶۴.</ref> سرانجام نیز پس از اوج‌گیری انقلاب، [[فرار محمدرضا پهلوی|فرار پهلوی از ایران]]، تصرف پادگان‌ها به دست مردم و ناتوانی ارتش در مدیریت اوضاع، ستاد ارتش شاهنشاهی تشکیل جلسه داد و با صدور اعلامیه‌ای، بی‌طرفی ارتش در مناقشات سیاسی موجود را اعلام و به یگان‌های ارتش دستور داد تا به پادگان‌ها بازگردند.{{ببینید|بیست و دو بهمن}}

== قوای مسلح در جمهوری اسلامی ==

با [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، تمام فرماندهان اصلی ارتش استعفا کرده یا در صدد فرار از کشور برآمدند که بسیاری از آنان دستگیر یا کشته شدند. پادگان‌ها هم به تصرف مردم درآمد.<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۳۷۲–۳۷۳.</ref> [[پاکسازی]] نهادهای مسلح گذشته یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت موقت بود که در آغاز به دلیل شرایط انقلابی، محدود به افسران ارشد بود؛<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۳۷۴.</ref> اما دومین پاکسازی که در اواخر تابستان ۱۳۵۸، آغاز شد ماهیتی کاملاً متفاوت داشت و موجب تغییرات اساسی در درون ارتش شد. مهم‌ترین معیار برای این تغییرات، باور داشتن به [[استقلال]]، تمامیت ارضی ایران، [[انقلاب اسلامی]] و امام‌خمینی بود.<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۳۹۷.</ref>{{ببینید|پاکسازی}}

در ماه‌های نخست پس از پیروزی انقلاب، که برخی گروه‌های متأثر از نیروهای چپ، با [[تظاهرات]] و فشار به دولت موقت، انحلال ارتش را درخواست می‌کردند،<ref>نوروزی فرسنگی، ارتش در تاریخ و انقلاب اسلامی، ۲۴۸.</ref> [[امام‌خمینی]] به‌رغم تصور بسیاری، انحلال ارتش را رد کرد و به جای آن تبدیل ارتش به نیرویی ملی، اسلامی و وفادار را توصیه کرد.<ref>لطفیان، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، ۴۲۲.</ref> ایشان با قدردانی و تشکر از ارتشیان، آنان را ارتش اسلام و [[قرآن]] خواند که حافظ استقلال و [[امنیت]] کشور و از خود ملت‌اند و ملت باید به آنان احترام بگذارند و تخریب‌کنندگان نیروهای مسلح و حمله‌کنندگان به آنها (چه داخلی و چه خارجی)، [[دشمن]] اسلام‌اند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۶/۳۸۴ و ۵۲۶.</ref> شغل نظامی و انتظامی، به دلیل خدمتگزاریِ این نیروها به دین اسلام و حفاظت از سرزمین اسلامی، [[عبادت]] است و چنان‌چه در این مسیر کشته شوند، [[شهید]] به‌شمار خواهند رفت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۲۸۷.</ref> ایشان همچنین [[۲۹ فروردین]] را روز ارتش اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۷/۲۰.</ref>

پس از هجوم [[بعث عراق|ارتش بعث عراق]] در [[۳۱ شهریور]] ۱۳۵۹ به [[ایران]]، نقش قوای مسلح در دفاع از مرزهای کشور و انقلاب اسلامی برجسته‌تر از پیش شد. امام‌خمینی نیروهای مسلح کشور را به مقابله با دشمن متجاوز دعوت کرد و از تمامی ارکان حکومت خواست از [[رزمندگان]] حمایت کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۳/۲۲۷، ۲۷۱–۲۷۲.</ref> قوای مسلح نیز که از آغاز ناآرامی‌ها در مناطق مرزی، حمایت خود از [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] را نشان داده بودند، با وجود کاستی‌ها و مشکلات ابتدای جنگ، با تمامی قوا در جبهه‌ها حاضر شدند و مانع پیش‌رویِ ارتش عراق شدند.<ref>ابوغزاله، جنگ ایران و عراق، ۵۵–۵۶.</ref> امام‌خمینی با توجه به [[ایثار]] و [[جانباز|جانبازی]] این نیروها، مقابله نیروهای مسلح با خائنان و تجزیه‌طلبان در کردستان و ترکمن‌صحرا را صاعقه‌ای بر سر توطئه‌گران و خائنان دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۹/۴۴۶ و ۲۱/۳۵۶.</ref> و روحیه [[شهادت‌طلبی]] آنان در [[دفاع مقدس]] را غرورانگیز و فتح‌الفتوح<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۵/۳۹۵.</ref> و شجاعت‌ها و رشادت‌های بی‌نظیر آنان را ستودنی<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۳۵۶–۳۵۷.</ref> خواند. ایشان موفقیت‌ها در جبهه‌ها و توانی که باعث شد در مقابل دشمنان و قدرت‌های تا دندان مسلح ایستادگی کنند را مدیون یاری الهی و ارتباط معنویی دانست و خواهان انتقال این تجربیات به نسل‌های بعدی شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۳۱۸ و ۲۱/۱۳۴–۱۳۵.</ref>{{ببینید|جنگ تحمیلی}}

:{{ببینید|حفظ نظام|کودتای نوژه}}

به دلیل اهمیت و حساسیت موضوع نیروهای مسلح در حفظ کشور، امام‌خمینی نمایندگانی تعیین کرد تا با بازرسی و نظارت در هر یک از نیروهای مسلح هر هفته به ایشان گزارش دهند. ایشان همچنین توصیه کرد با تشکیل سازمان بازرسی نیروهای نظامی و انتظامی، بر تمام نهادهای مربوط به نیروهای مسلح [[نظارت]] کرده و گزارش جامع تهیه شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۲/۴۴۳ و ۴۵۰–۴۵۲.</ref>

== پرهیز از فعالیت سیاسی ==

یکی از مواردی که [[امام‌خمینی]]، دربارهٔ نیروهای مسلح با جدیت بسیار بر آن تأکید داشت و رعایت‌نکردن آن را مساوی با نابودی کامل نیروهای مسلح و به تبع آن نابودی کشور می‌دید، ورود نیروهای نظامی و انتظامی به [[حزب و تشکل|احزاب]] و گروه‌های سیاسی، از هر نوع بود. از نظر ایشان ورود نیروهای مسلح به احزاب سیاسی، حتی از نوع مطلوب و اسلامی آن، عامل فساد نیروهای مسلح و متزلزل شدن پایه‌های آن خواهد بود؛ از این‌رو ممنوع و نامشروع است و فرماندهان نیروهای مسلح موظف‌اند با متخلفان برخورد کرده، نخست تذکر دهند و در صورت ادامه تخلف، فرد متخلف را از نیروی مسلح، بیرون کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۱۱۰ و ۲۰۳.</ref> ایشان در [[وصیت‌نامه امام‌خمینی|وصیت‌نامه]] خود نیز بر این امر حیاتی تأکید کرد و به همه نیروهای مسلح، اعم از ارتشی، سپاهی، انتظامی و بسیجی، هشدار داد مطلقاً در هیچ حزب و گروهی وارد نشوند و خود را از بازی‌های سیاسی دور نگاه دارند، که تنها در این صورت می‌توانند خود را از اختلافات درون‌گروهی مصون نگه‌داشته و [[قدرت]] خود را حفظ کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۳۲–۴۳۳.</ref> ایشان که معتقد بود ورود نیروهای نظامی به گروه‌های سیاسی، بدون شک با تباهی همراه است، علاوه بر توصیه به فرماندهان برای پیشگیری‌کردن از این امر در نیروهای تحت امر خود، [[ملت]]، [[دولت جمهوری اسلامی ایران|دولت]]، [[شورای عالی دفاع ملی|شورای دفاع]]، [[مجلس شورای اسلامی]]، رهبر و [[شورای رهبری]] را نیز موظف دانست تا با قاطعیت و از قدم اول با این امر مخالفت و جلوگیری کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۴۳۲–۴۳۳.</ref>

[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]

[[رده:مقاله‌های بی‌نیاز از جعبه اطلاعات]]

[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]