عربستان سعودی: تفاوت میان نسخه‌ها

در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، عربستان، سیاست احتیاط، سکوت و نظارت را در پیش گرفت؛ اما با روی کارآمدن دولت‌مردان لیبرال، فرصت را غنیمت شمرد و هیئتی بلندپایه را برای تبریک پیروزی انقلاب به ایران فرستاد <ref>زراعت‌پیشه، برآورد استراتژیک عربستان سعودی، ۲۳۷.</ref>. ملک‌خالد پادشاه وقت عربستان پیروزی و برپاشدن حکومت اسلامی در ایران را مقدمه نزدیکی و تفاهم بیشتر دو کشور دانست. فهد ولیعهد وقت عربستان {{ببینید|ملک فهد}} نیز حکومت ایران را تأیید کرد <ref>شامی‌قرچلو، جغرافیای کشورهای جهان، عربستان، ۱۳۶.</ref>؛ با این حال، وقایعی روابط دو کشور را تیره کرد؛ ازجمله حمله مسلحانه حدود صد تن به مسجدالحرام و تصرف آن در سال ۱۳۵۸ که باعث کشته و زخمی‌شدن تعداد زیادی از مردم شد. خبرگزاری‌های امریکایی و محافل صهیونیستی و عوامل وابسته آنها در منطقه با هدف برهم‌زدن روابط کشورهای مسلمان و عرب منطقه با انقلاب اسلامی ایران تلاش کردند این افراد را از هواداران انقلاب اسلامی معرفی کنند و دولت ایران را در این حادثه دخالت بدهند؛ اما دفتر امام‌خمینی و وزارت خارجه ایران، این واقعه خلاف موازین اسلام را تقبیح و محکوم کردند و آن را توطئه‌ای برای تفرقه‌افکنی برشمردند <ref>هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی، ۳۸۶.</ref>.

با تأسیس دفتر جبهه آزادی‌بخش شبه‌جزیره عربستان در تهران و گردهمایی جنبش‌های آزادی‌بخش و برگزاری نخستین حج حجاج ایرانی همراه با راهپیمایی برائت از مشرکان، مقامات عربستانی به مخالفت‌های پنهانی و سپس به موضع‌گیری شدید و علنی علیه ایران پرداختند که با پاسخ متقابل مسئولان جمهوری اسلامی ایران و انتقاد از سیاست‌های منطقه‌ای عربستان و روابط نزدیک این کشور با امریکا روبه‌رو شد. در نهایت عربستان با پناه‌دادن به جاسوسان و مستشاران امریکایی که از ایران گریخته بودند، در صدد مقابله با انقلاب ایران برآمد و با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بحران در روابط دو کشور گسترده‌تر شد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۲۵.</ref>. عربستان در کنار تبلیغات شدید علیه مذهب شیعه برای جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه، شورای همکاری خلیج فارس را در سال ۱۳۵۹ش/ ۱۹۸۱م بدون حضور ایران تأسیس کرد <ref>احتشامی، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ۱۲.</ref>.

در سال ۱۳۶۶ رژیم آل سعود با کشتار حاجیان خانه خدا و کشتار بیش از چهارصد تن از حاجیان ایرانی، اوج دشمنی و کینه خود را به انقلاب اسلامی ایران آشکار کرد <ref>هاشمی رفسنجانی، دفاع و سیاست، ۲۰۸ ـ ۲۱۲؛ میردامادی، آن سوی حج خونین یا تبلیغات آل ‌سعود، ۱۹ ـ ۲۰؛ جمهوری اسلامی، ۱۲/۵/۱۳۶۶.</ref> {{ببینید|کشتار حجاج ایرانی}}. پس از حادثه خونین مکه، تظاهرکنندگان ایرانی به سفارت عربستان در تهران حمله کردند که تیرگی روابط دو کشور را به اوج خود رساند <ref>زراعت‌پیشه، برآورد استراتژیک عربستان سعودی، ۲۳۸ ـ ۲۳۹.</ref>. هشت ماه پس از کشته‌شدن حاجیان ایرانی، عربستان به طور یک جانبه به قطع مناسبات سیاسی با جمهوری اسلامی ایران اقدام کرد و از دیپلمات‌های ایرانی خواست عربستان را ترک کنند. قطع روابط دو کشور سه سال به طول انجامید و در این مدت، ایرانیان از انجام فریضه حج محروم شدند؛ اما در سال ۱۳۷۰ پس از مذاکرات مفصل، روابط دو کشور از سر گرفته شد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۲۶ ـ ۱۲۷.</ref>.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، غرب حمایت سیاسی ـ نظامی خود از عربستان سعودی را در راستای پرکردن خلأ ناشی از سقوط سلطنت در ایران آغاز کرد <ref>نعیمی ارفع، مبانی رفتاری شورای همکاری خلیج فارس، ۴۹.</ref>. امام‌خمینی حکومت عربستان را اسلامی نمی‌دانست و یادآور شد که هیچ‌یک از ویژگی‌های اصولی جمهوری اسلامی مانند تسلط‌نداشتن بیگانگان، تکیه بر رأی مردم، آزادی احزاب، اجتماعات و مطبوعات، اجتناب حاکمان از ثروت‌اندوزی و امتیازطلبی، در حکومت عربستان وجود ندارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۲۶۶.</ref>. ایشان برخی سیاست‌های منطقه‌ای عربستان را موجب تحکیم رژیم غاصب اسرائیل و جنایات آن بر می‌شمرد و به حاکمان این کشور هشدار می‌داد که مسئولیت خود را در برابر اسلام، قرآن و نسل‌های آینده فراموش نکنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۹۳.</ref>. ایشان از حکومت‌های عربستان و کشورهای خلیج فارس به دلیل روابط اقتصادی ـ نظامی با امریکا انتقاد و از تأثیر روابط سست و بی‌پایه این کشورها با امریکا با تعبیر اسلام امریکایی یاد می‌کرد <ref>اسپوزیتو، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ۵۰.</ref>. از نگاه ایشان ارتباط امریکا با عربستان صرفاً برای استفاده از نفت این کشور است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۲۷ ـ ۱۲۸.</ref>. در مجموع نگاه و نقد امام‌خمینی در چند محور قابل توجه است:

حاکمان عربستان همگی پیرو آیین وهابیت‌اند. وهابی‌ها در تمام زمینه‌ها عقاید خود را سرلوحه قرار می‌دهند. آنان معتقدند ساختن و تعمیر قبور برای پیامبران(ع) و زیارت قبور مؤمنان و توسل به اولیای الهی و نذر برای قبور و طلب شفاعت از اولیای خدا و بزرگداشت زمان ولادت آنان، شرک و بدعت در دین خداست <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۴ ـ ۱۵.</ref>. امام‌خمینی از گذشته دور، ساخت گنبد و بارگاه برای بزرگان و زیارت قبور آنان را امری رایج در میان همه ادیان و مذاهب می‌دانست و بر آن بود که چون این کار با هدف احترام انجام می‌شود، نه پرستش، بلکه عین خداپرستی و با توجه به برخی آیات قرآن کریم، تعظیم شعائر الهی شمرده می‌شود <ref>حج، ۳۳.</ref> و خود خداوند اذن داده است که این اماکن، مرتفع و شکوهمند ساخته شوند و ارج گذاشته شوند <ref>نور، ۳۶.</ref>؛ از این‌رو شرک و بت‌پرستی‌نامیدن آن نارواست <ref>امام‌خمینی، کشف اسرار، ۷۶ ـ ۸۰.</ref>. ایشان شفاعت را دعا و درخواستی از سوی پیامبر اکرم(ص) و امام(ع) برای بخشیده‌شدن گناهِ افراد تعریف می‌کرد که با توجه به آیات قرآن، به اذن و خواست خداوند <ref>بقره، ۲۵۵ ـ ۲۵۶؛ انبیاء، ۲۸؛ نجم، ۲۶.</ref> و رتبه‌ای از جانب او برای برخی بندگان است و نباید آن را شرک و دخالت در کارهای خدایی به شمار آورد <ref>امام‌خمینی، کشف اسرار، ۹۸ ـ ۱۰۰.</ref> {{ببینید|شرک|وهابیت}}.

امام‌خمینی وهابیت را فرقه‌ای بی‌اساس و خرافاتی می‌دانست که حاکمان عربستان با صرف هزینه بسیار آن را در دنیا تبلیغ می‌کنند و ملت‌های ناآگاه را به سوی ابرقدرت‌ها می‌برند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۹۶.</ref>. ایشان با دعوت جهان اسلام به وحدت، ریشه همه مشکلات کشورهای اسلامی را نبود اتحاد می‌دانست و طرح ایجاد اختلاف میان مذاهب اسلامی را جنایت قدرتمندان و آخوندهای درباری را مجری و منادی اختلاف و نفاق می‌شمرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۱۶۸ ـ ۱۶۹، ۴۴۰ ـ ۴۴۲ و ۱۸/۴۲۴.</ref> و بر آن بود که مراکز وهابیت در جهان به کانون‌های فتنه و جاسوسی تبدیل شده‌اند‌ تا اسلامِ اشرافیت، اسلامِ آخوند‌های درباری و اسلام امریکایی را ترویج ‌کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۸۰.</ref>. ایشان این تلاش عربستان را برای گسترش اسلام وهابی در سراسر جهان، توطئه‌ای استعماری برای تفرقه میان مسلمانان بر می‌شمرد و اعتقاد داشت هیچ‌یک از دو گروه شیعه و سنی، وهابیت را قبول ندارند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۲۳ ـ ۳۲۴ و ۱۵/۴۵۵.</ref>.

از سوی دیگر، امام‌خمینی به دیدگاه‌های وهابیان انتقاد می‌کرد؛ برای نمونه هنگامی که مفتی عربستان، برگزاری مراسم میلاد پیامبر(ص) را بدعت در دین به ‌شمار آورد <ref>عصیری، پیامبر وهابیت، ۴۶.</ref>، ایشان واکنش نشان داد که اگر احترام به پیامبر(ص) شرک است، پس خداوند نخستین مشرک است که بر وجوب صلوات بر آن حضرت(ص) در نماز، فرمان داده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۴۰.</ref>. ایشان، اسلام عربستان سعودی را اسلام امریکایی و در خدمت و مورد تأیید ابرقدرت‌ها می‌دید <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۷۴ و ۲۰/۳۵۰.</ref> و از این‌رو اظهار می‌کرد تاکنون حتی یک آخوند درباری و روحانی وهابی در برابر ظلم نایستاده است؛ چنان‌که مبارزه با این نوع اسلام را مشکل و دارای پیچیدگی خاصی بر می‌شمرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۱۲۰.</ref>. از دیدگاه ایشان آخوندهای حکومتی عربستان به عمد یا از روی جهل و غفلت، زمینه تسلط بیگانگان بر کشورهای اسلامی و حتی حرمین شریفین را فراهم می‌کنند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۲۹۱.</ref> {{ببینید|وهابیت}}.

امام‌خمینی یکی از فلسفه‌های حج را بُعد سیاسی آن و هم‌تراز بعد عبادی، بلکه عین آن می‌شمرد و بر آن بود که حج با توجه به این دو بُعد از آغاز اسلام وجود داشته است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۱۲۵؛ ۱۵/۱۶۸ ـ ۱۶۹؛ ۱۸/۵۱ ـ ۵۲ و ۱۹/۳۱۹.</ref>. ایشان فریاد برائت از مشرکان در مراسم حج را امری سیاسی می‌دانست و بر اعلان برائت به عنوان یکی از ارکان توحیدی و واجب حج تأکید می‌کرد؛ ضمن اینکه هر عصر و زمانی جلوه‌ها و شیوه‌های متناسب خود را برای اعلان برائت نیاز دارد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۹۱ ـ ۹۷؛ ۱۹/۳۳۵ ـ ۳۳۶؛ ۲۰/۳۱۴ ـ ۳۱۶ و ۲۱/۲۲.</ref> {{ببینید|حج ابراهیمی}}؛ اما حکومت آل سعود، مراسم برائت از مشرکان را برنتافت و با کشتار صدها زائر ایرانی در سال ۱۳۶۶ این مراسم را برهم زد <ref>جمهوری اسلامی، ۱۲/۵/۱۳۶۶، ۱۰ و ۱۳/۵/۱۳۶۶، ۹.</ref>. امام‌خمینی، فاجعه خونین مکه را توطئه طراحی‌شده عربستان با همکاری اسرائیل و امریکا شمرد که با هدف حفظ منافع استکبار و جلوگیری از گسترش و نفوذ اسلام واقعی صورت گرفت. ایشان حاکمان سعودی را همانند خنجری می‌شمرد که همیشه از پشت به مسلمانان ضربه زده است <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۵۰، ۳۶۸، ۳۷۳ و ۲۱/۸۰ ـ ۸۵.</ref>. ایشان جنایت آل سعود در واقعه کشتار مکه را غیر قابل بخشش و فراتر از جنایات دیگر ‌دانست و تأکید کرد حتی اگر از مسئله قدس و جنایات صدام و تمام کسانی که به ملت ایران بد کرده‌اند، گذشت شود، از جنایتی که در حجاز رخ داد گذشت نمی‌شود <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۶۹.</ref>. ایشان اعتقاد داشت آل سعود شایستگی تصدی امور کعبه و حج را ندارد و هیچ تفاوتی میان محمدرضا پهلوی و صدام حسین و حاکمان عربستان در اسلام‌زدایی و مخالفت با قرآن نیست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۵۰.</ref>. ایشان خانه خدا را متعلق به همه مسلمانان و حکومت عربستان را دست‌بالا کلیددار کعبه می‌دانست و تأکید می‌کرد خانه‌ای که برای قیام مردم تأسیس شده است، باید برای همین هدف بزرگ مهیا گردد و رمی شیاطین بزرگ و کوچک نیز در همین مواقف انجام گیرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۳۳، ۸۷ و ۱۹/۲۴.</ref> {{ببینید|کشتار حجاج ایرانی}}.

عربستان سعودی با اینکه در آغاز حمله عراق به ایران، اعلام بی‌طرفی کرده بود، اما نقش فعالی در هماهنگی کشورهای عرب خلیج فارس برای کمک‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی به عراق ایفا کرد <ref>علی‌بابایی، تاریخ سیاست خارجی ایران، ۴۶۸.</ref>. امام‌خمینی پشتیبانی دولت‌های منطقه از صدام حسین را در جنگ تحمیلی، حمایت از طاغوت و صف‌آرایی در برابر اسلام و قرآن می‌دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۰۴.</ref> و آن را به منزله جنگ این کشورها ازجمله عربستان با ارزش‌های اعتقادی و انقلابی اسلام واقعی‏ به شمار می‌آورد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۸.</ref>. ایشان با بیان این نکته که آغاز جنگ عراق علیه ایران، با اشاره و حمایت امریکا بود، معتقد بود تا امریکا هست، این آتش افروزی‌ها وجود دارد؛ از این‌رو باید امریکا از میان برود و همه فریاد‌ها بر سر امریکا کشیده شود. ایشان به حامیان منطقه‌ای صدام حسین، رئیس‌جمهور عراق، نیز هشدار می‌داد که او در صورت پیروزی در جنگ با ایران، به سراغ آنان هم خواهد رفت <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۵۱ ـ ۲۵۲ و ۱۷/۸۴ ـ ۸۵.</ref> و حمایت‌های بی‌اساس آنان نه تنها او را نجات نخواهد داد، بلکه ممکن است خود آنان را نیز گرفتار کند <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۴۲.</ref> {{ببینید|جنگ تحمیلی}}.

عربستان اگرچه در گذشته درباره مسئله فلسطین بی‌تفاوت نبود و پس از جنگ ۱۹۷۳م/ ۱۳۵۲ میان عرب‌ها و رژیم اسرائیل، در تحریم نفتی عرب‌ها شرکت جست و کمک‌های اقتصادی فراوانی در اختیار کشورهای خط مقدم قرار داد <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۱۳.</ref>، اما پس از مدتی موضع‌گیری خود را علیه اسرائیل نادیده گرفت و با طرح هشت‌ماده‌ای فهد (ولیعهد عربستان) به کنفرانس سران عرب (در شهر فاس مراکش)، عملاً رژیم غاصب اسرائیل را به رسمیت شناخت <ref>عظیمی، عربستان سعودی، ۱۱۴.</ref>. در این طرح از رژیم اسرائیل خواسته شده بود که از سرزمین‌های اشغالی در جنگ سال ۱۹۶۷م/ ۱۳۴۶ خارج شود <ref>علم‌الهدی، شناخت صهیونیسم بین‌الملل و انقلاب، ۱۷۷.</ref> که به معنای شناسایی حاکمیت و تمامیت ارضی و سیاسی رژیم صهیونیستی بود <ref>علم‌الهدی، شناخت صهیونیسم بین‌الملل و انقلاب، ۱۸۱.</ref>. امام‌خمینی این طرح را برای اسلام و فلسطین، خطرناک و طراحان آن را جاهل یا تحت تأثیر امریکا و صهیونیسم شمرد <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۳۷۰ ـ ۳۷۱.</ref> {{ببینید|فلسطین}} و سکوت مرگبار کشورهای عربی منطقه را در برابر ادعاهای رژیم اسرائیل درباره سرزمین‌های اسلامی از نیل گرفته تا فرات و حرمین شریفین، قابل تحمل نمی‌دانست <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۲۶.</ref> {{ببینید|رژیم اشغالگر قدس}}.