کاربر:E.shahabi: تفاوت میان نسخه‌ها

کاربر:E.shahabi (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ دی ۱۴۰۱، ساعت ۱۵:۳۶

۵۶٬۸۶۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۵ دی ۱۴۰۱

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

E.shahabi

Image-reviewer، confirmed، templateeditor

۷۲۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''جامعه مدرسین حوزه علمیه قم'''، تشکلی علمی، فرهنگی و سیاسی، متشکل از گروهی از عالمان فعال و استادان مبارز [[حوزه علمیه قم]].
+'''جنگ تحمیلی'''، تجاوز نظامی [[عراق]] به [[جمهوری اسلامی ایران]] از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ تا ۲۹ تیر ۱۳۶۷.
+==مقدمه==
+ایران پیش از اسلام شاهد جنگ‌های طولانی و هفتصد ساله با رومیان بوده است<ref>مقتدر، جنگ‌های هفتصد ساله ایران و روم، ۳ـ۹، ۱۷۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۴/۹۹ و ۱۲۰.</ref> در قرن‌های اخیر نیز در زمان [[صفویه]] و [[قاجار]]با روسیه تزاری و امپراتوری عثمانی جنگیده است و طی دو جنگ بزرگ میان [[روسیه]] و ایران بخش‌های گسترده‌ای از ایران طی [[قراردادگلستان]] در ۱۸۱۳م<ref>نفیسی، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، ۱/۲۵۴ـ۲۵۶؛ مدنی، ۱/۳۸.</ref> و  [[ترکمنچای|قراردادهای ترکمنچای]] در ۱۸۲۸م/ ۱۲۴۳ق به روسیه تزاری ملحق شد.<ref>نفیسی، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، ۲/۱۷۹.</ref> همچنین درگیری [[ایران]] و [[افغانستان]] در سال‌های ۱۲۴۵ـ۱۲۵۷ش با دخالت [[انگلستان]] به سود افغانستان به جداشدن هرات از ایران انجامید.<ref>نفیسی، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، ۲/۲۱۰ـ۲۱۳.</ref> ایران در جنگ جهانی اول [۱۲۹۳ش/ ۱۹۱۴م]<ref>مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱/۶۲.</ref> و دوم [۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱م] با وجود اعلام بی‌طرفی، به دست نظامیان متفقین اشغال شد<ref>ضیایی بیگدلی، حقوق بین‌الملل عمومی، ۶۶ـ۶۷.</ref>
+عراق، پیش از تأسیس امپراتوری عثمانی بخشی از ایران بود و خاندان آق‌قویونلو بر آن حکومت می‌کردند. [[امپراتوری عثمان]]ی بر آن بود که عراق را در سال ۱۰۳۸ق/ ۱۶۳۸م جزئی از حکومت خود کند که منجر به جنگ‌های خونین چهارصدساله از قرن دهم تا سیزدهم قمری میان دو کشور شد. در بیشتر نبردهای میان ایران و عثمانی، عثمانی مهاجم بود و ایران یا با انگیزه دفاع یا با هدف تصرف زمین‌های ازدست‌رفته مبادرت به جنگ می‌کرد.<ref>هاشمی رفسنجانی، روزهای پایداری، ۱/۵۳۵ـ۵۳۶.</ref> امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۲۱م تجزیه شد و عراق اعلام استقلال کرد؛ ولی اختلافات ایران و عراقِ جدید این بار بر سر حقوق اتباع ایرانی در عراق و مسئله اروندرود که از گذشته نیز میان ایران و عثمانی بر سر آن اختلاف بود، خود را نشان داد.<ref>درویشی، جنگ ایران و عراق، ۲۱ـ۲۲.</ref>
 ==پیشینه==
-پس از سقوط [[رضاشاه پهلوی]] و کاهش فضای اختناق و [[استبداد]]، [[سیدحسین طباطبایی بروجردی]] در سال [[۱۳۲۳]]، با دعوت گروهی از علمای حوزه ازجمله [[امام‌خمینی]]، به [[قم]] رفت و مدیریت حوزه علمیه را بر عهده گرفت.<ref>شیرخانی و زارع، تحولات حوزه علمیه
+[[اروندرود]] از به‌هم‌پیوستن دو رود دجله و فرات به وجود می‌آید و طول آن نود کیلومتر و بخش اعظم آب آن از رودخانه‌های ایران به‌ویژه رود کارون تأمین می‌شود.<ref>بهداروند و سوداگر، جنگ از نگاهی دیگر، ۳۲۲.</ref> در تیر ۱۳۱۶ش/ ۱۹۳۷م، عهدنامه‌ای میان وزیر امور خارجه وقت عراق [[ناجی الاصیل]] و [[
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
 {{منابع}}
-* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
+* قرآن کریم.
-* جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ـ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۳ش.
+* آذری، شادی، سالروز آتش‌بس جنگ ۸ ساله ایران و عراق، روزنامه دنیای اقتصاد، ۲۹/۵/۱۳۹۴ش.
-* خرازی، سیدصادق مصاحبه، پایگاه اطلاع‌رسانی بولتن نیوز، کد خبر: ۱۶۹۴۵۷، ۱۲/۵/۱۳۶۷ش.
+* آلمال، فرنگیس، زن، جنگ، ترجمه علیرضا کمری، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
-* خزعلی، ابوالقاسم، خاطرات آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی، به کوشش حمید کرمی‌پور، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
+* آویگدور، ‌هاسکورن، طوفان بی‌پایان، سلاحهای سمی و بازدارندگی، ترجمه عباس مخبر، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
-* دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.
+* آهنگران، صادق، امام و دفاع مقدس، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
-* سلطانی طباطبایی، سیدمحمدباقر، مصاحبه، چاپ‌شده در چ‍ش‍م‌ و چ‍راغ‌ م‍رج‍عیت‌، ب‍ه ‌ک‍وش‍ش‌ م‍ج‍ت‍بی‌ اح‍م‍دی‌ و دیگ‍ران‌، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
+* ابوغزاله، عبدالحلیم، جنگ ایران و عراق، ترجمه نادر نوروز شاد، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
-* شیرخانی، علی و عباس زارع، تحولات حوزه علمیه قم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
+* اردستانی، حسین، تنبیه متجاوز، بررسی تحولات سیاسی و نظامی از تابستان ۱۳۶۱ تا فروردین ۱۳۶۷، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
-* صالح، سیدمحسن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، تهران، مرکزاسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
+* اطلاعات، روزنامه، ۳/۴/۱۳۵۸ش.
-* طاهری خرم‌آبادی، سیدحسن، خاطرات آیت‌الله سیدحسن خرم‌آبادی، تدوین محمدرضا احمدی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
+* اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی، مجله، نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی منتشر کرد «اطلس نبردهای ماندگار»، شماره ۱، ۱۳۸۶ش.
+* افقری، اکبر، نقش خطبه در بسیج سیاسی توده‌ها، روزنامه اطلاعات، ۷/۸/۱۳۶۵ش.
+* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، استفتائات، ج۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
+* امام‌خمینی،سیدروح‌الله، استفتائات، ج۳، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
+* همو، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
+* امینی‌فر، شهلا، ایران، NAM، عراق جنبش عدم تعهد و جنگ ایران و عراق، مجله زمانه، شماره ۳۶، ۱۳۸۴ش.
+* انجمن گفتگو، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۴/۱۲/۱۳۹۲ش.
+* انقلاب اسلامی، روزنامه، ۱۷/۹/۱۳۵۹ش.
+* ایزدی، یدالله، بمباران شیمیایی حلبچه، مجله نگین، شماره ۴۴، ۱۳۹۱ش.
+* بهداروند، محمدمهدی و احمد سوداگر، جنگ از نگاهی دیگر، قم، خادم الرضا[ع]، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
+* بهروزی، فرهاد، تقویم تاریخ دفاع مقدس [غرش توپ‌ها]، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
+* بهزاد، حسین و گل‌علی علی‌بابایی، همپای صاعقه، [کارنامه عملیاتی لشکر محمد رسول‌الله[ص]]، تهران، سوره مهر، چاپ ششم، ۱۳۸۷ش.
+* پارسادوست، منوچهر، نقش عراق در شروع جنگ همراه با بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
+* جبوری، حامد علوان، روایت جنگ تحمیلی از زبان افسر ارشد حزب بعث، روزنامه کیهان، ۱۵/۷/۱۳۹۶ش.
+* جبوری، حامد علوان، پایگاه اطلاع‌رسانی گفتگو، ۴/۷/۱۳۸۴ش.
+* جعفری ولدانی، اصغر، بحران در مرزهای بحرین با قطر، مجله مطالعات خاورمیانه، شماره ۵، ۱۳۷۴ش.
+* جعفری ولدانی، اصغر و نیلوفر حق‌شناس کاشانی، اختلافات مرزی و ارضی بین کشورهای خلیج فارس و تاثیر آن بر امنیت منطقه، چاپ‌شده در مجموعه مقالات سومین سمینار بررسی مسایل خلیج فارس ۱۳۶۹، تهران، مرکز مطالعات خلیج فارس، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
+* جعفری، مجتبی، پایگاه اطلاع‌رسانی خبری تحلیلی عصر ایران، ۲۹/۶/۱۳۹۳ش.
+* جمشیدی، فخری، بیکاری و تبعات آن در میان مهاجران جنگ تحمیلی، مجله کار و جامعه، شماره ۴۱، ۱۳۸۰ش.
+* جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۵/۱/۱۳۵۹ش.
+* جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳۰/۶/۱۳۹۴ش.
+* حبیبی، حمید، گروگان‌گیری و آغاز جنگ ایران و عراق، تهران، معارف، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
+* حسینیا، احمد، امیر خستگی ناپذیر، زندگینامه سرلشکر شهید ولی‌الله فلاحی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
+* حضرتی، حسن، و دیگران، جنگ ایران و عراق در گفتمان سیاسی نهضت آزادی ایران، مجله ژرفا پژوه، شماره ۱۰، ۱۳۹۵ش.
+* حوزه، مجله، جنگ در آینه مبانی، شماره ۱۳، ۱۳۶۴ش.
+* حیدریان، حمیرا، مقاله، روزنامه ایران، ۱۱/۱۱/۱۳۹۵ش.
+* خامنه‌ای، سیدعلی، پایگاه اطلاع‌رسانی مشرق، ۲/۷/۱۳۹۱ش.
+* خامنه‌ای، سیدعلی، خاطرات و حکایتها، تهران، قدر ولایت، چاپ چهارم، ۱۳۸۰ش.
+* خامنه‌ای، سیدعلی، در مکتب جمعه، مجموعه خطبه‌های نمازجمعه تهران، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول ۱۳۶۵ش.
+* خامنه‌ای، سیدعلی، روزنامه اطلاعات، ۳۰/۳/۱۳۶۰ش.
+* خامه‌یار، حسن، سرلشکر جواد فکوری از ولادت تا شهادت، مجله شاهد یاران، شماره ۱۲۴، ۱۳۹۴ش.
+* خامه‌یار، محمد، اولین‌های دفاع مقدس، قم، رهپویان، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.
+* خدری، رضا، خرمشهر از اسارت تا آزادی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
+* داوری، امین، گزارش هجوم هوایی عراق به فرودگاه مهرآباد، مجله نگین ایران، شماره ۴۲، ۱۳۹۱ش.
+* درودیان، محمد، انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و نظام بین‌الملل، مجموعه مقالات دفاع مقدس، دفتر بررسی‌های سیاسی انقلاب اسلامی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
+* درودیان، محمد، پایان جنگ [سیری در جنگ ایران و عراق]، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
+* درودیان، محمد، ‌پرسش‌های اساسی جنگ، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
+* درودیان، محمد، جنگ، بازیابی ثبات، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
+* درودیان، محمد، گزینه‌های راهبردی جنگ، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
+* درویشی، جنگ ایران و عراق، فرهاد و دیگران، ریشه‌های تهاجم، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
+* درویشی، فرهاد، جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
+* دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گذری بر دو سال جنگ، بی جا.
+* دکوئیار، خاویار، حرفی از هزاران، مجموعه مقالات گفتگو‌ها و سخنرانی‌ها، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
+* ذوالنوری، مجتبی، مصاحبه، مجله حریم امام، شماره ۱۵۷، ۳۰/۱۱/۱۳۹۳ش.
+* راکی، علی، اعراب ضد صدام «جبهه پایداری عرب» جنگ ایران و عراق، مجله زمانه، شماره ۳۶، ۱۳۸۴ش.
+* رجایی، محمدعلی، فرزند ملت در آیینه انقلاب اسلامی، مجموعه سخنرانی‌های شهید رجایی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
+* رحمانی، محمدعلی، مصاحبه، مجله حریم امام، شماره ۱۵۷، ۳۰/۱۱/۱۳۹۳ش.
+* رسالت، روزنامه، ۲۰/۱/۱۳۶۷ش.
+* رسالت، روزنامه، ۳/۵/۱۳۸۶ش.
+* رسولی محلاتی، سیدهاشم، مصاحبه با حجت‌‌الاسلام سید‌هاشم رسولی محلاتی، مجله حوزه، شماره ۳۷ـ۳۸، ۱۳۶۹ش.
+* رشید، محسن، خبرگزاری فارس، ۳۱/۶/۱۳۹۳ش.
+* رضایی، محسن، آشنای غریب، ناگفته‌های دکتر محسن رضایی، تهران، جبهه نسل سوم انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
+* جنگ به روایت فرمانده، به اهتمام پژمان پورجباری، تهران، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
+* رضایی، محسن، مصاحبه، چاپ‌شده در پابه‌پای آفتاب، تدوین امیررضا ستوده، تهران، پنجره، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
+* رفیق‌دوست$ محسن، برای تاریخ می‌گویم، خاطرات محسن رفیق‌دوست، برای تاریخ می‌گویم، به کوشش سعید علامیان، تهران، سوره مهر، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
+* روحانی، حسن، روزنامه رسالت، ۲۷/۴/۱۳۷۵ش.
+* سالاری، محمد، مقاله، روزنامه ایران، ۲۴/۳/۱۳۹۵ش.
+* سامرائی، وفیق، ویرانی دروازه شرقی، ترجمه عدنان قارونی، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ هفتم، ۱۳۹۳ش.
+* شریف‌النسب، سیدمحمدعلی، روزنامه ایران، ۶/۷/۱۳۹۴ش.
+* شعبانی سارویی، رمضان، مطالعات ملی، مجله علوم سیاسی، شماره ۲۳، ۱۳۸۴ش.
+* شماعی، محمد، نگاهی به سه دهه خدمت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مجله حصون، شماره ۱۷، ۱۳۸۷ش.
+* شهیدزاده، حسین، ره‌آورد روزگار، تهران، البرز، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
+* شیخ‌الاسلام، حسین، مصاحبه، مجله شاهد یاران، شماره ۴۱ـ۴۲، ۱۳۸۸ش.
+* شیرزادی شیخ‌سرخ‌الدین، احمد، ساغر سیمرغ، سیری بر مجاهدتهای شهید مرادعلی پرندین، تهران، چاپخانه سپاه، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
+* شیرودی، مرتضی، عملکرد سازمان‌های بین‌المللی در جنگ تحمیلی، مجله رواق اندیشه، شماره ۳۴، ۱۳۸۳ش.
+* صالحی، حمید، نقش و عملکرد کشورهای اروپایی در طول جنگ عراق علیه ایران، مجله پژوهشنامه‌ دفاع مقدس، شماره ۱، ۱۳۹۰ش.
+* صیاد شیرازی$ علی، ناگفته‌های جنگ، خاطرات سپهبد شهید صیاد شیرازی، ناگفته‌های جنگ، تدوین احمد دهقان، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
+* ضیایی بیگدلی، محمدرضا، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران، گنج دانش، چاپ دوازدهم، ۱۳۷۷ش.
+* عبدالله‌زاده، حسن، روزنامه ایران، ۳/۳/۱۳۹۳ش.
+* عظیمی، رقیه سادات، عربستان سعودی، چاپ‌شده در مجموعه مباحث کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، تهران، وزارت امور خارجه، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.
+* علایی، حسین، روند جنگ ایران و عراق، تهران، نشر مرز و بوم، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
+* علیزاده، همایون، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به جهان عرب، مجله مطالعات خاورمیانه، شماره ۴، ۱۳۷۷ش.
+* فرزانه، محمدباقر، نگاهی به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، مجله مشکوة، شماره ۱، ۱۳۶۱ش.
+* فضلی، علی، یک خاطره فراموش نشدنی، چاپ‌شده در امام و دفاع مقدس، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
 * فوزی تویسرکانی، یحیی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
-* مبرقعی، سیدمرتضی، مصاحبه، چاپ‌شده در چ‍ش‍م‌ و چ‍راغ‌ م‍رج‍عیت‌، ب‍ه ‌ک‍وش‍ش‌ م‍ج‍ت‍بی‌ اح‍م‍دی‌ و دیگ‍ران‌، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
+* قادری کنگاوری، روح‌الله، تحلیلی بر میزان کمک‌های مالی ـ تسلیحاتی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران، مجله مطالعات دفاع مقدس، شماره‌ ۳۲، ۱۳۸۹ش.
-* محتشمی‌پور، سیدعلی‌اکبر، چندصدایی در جامعه و روحانیت، تهران، خانه اندیشه جوان، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
+* کریم‌پور، کریم، مصاحبه، روزنامه ایران، ۱۷/۹/۱۳۸۷ش.
-* مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
+* کریمی، حجت‌الله، بررسی روند روابط ایران و عراق از پیروزی انقلاب اسلامی تا کناره‌گیری حسن البکر، مجله نگین ایران، شماره ۳۸، ۱۳۹۰ش.
-* مسعودی خمینی، علی‌اکبر، خاطرات آیت‌الله مسعودی خمینی، تدوین جواد امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
+* کیا، ب، ارتش تاریکی، تهران، مرکز ترجمه و نشر کتاب، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
-* منتظری، حسینعلی، بخشی از خاطرات، قم، بی‌نا، ۱۳۷۹ش.
+* کیهان، روزنامه، ۱۵/۱۱/۱۳۸۲ش.
-* موسوی تبریزی، سیدحسین، خاطرات آیت‌الله موسوی تبریزی، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
+* کیهان، روزنامه،۳۰/۷/۱۳۹۲ش.
+* کیهان، روزنامه، ۱۴/۶/۱۳۹۴ش.
+* لوی، جک اِس و فروئلیچ میک، علل وقوع جنگ ایران و عراق، ترجمه یعقوب نعمتی و روجنی، مجله نگین ایران، شماره ۳۷، ۱۳۹۰ش.
+* محمدپور، محمد، بررسی بحران کردستان در آستانه جنگ تحمیلی، مجله پژوهشنامه دفاع مقدس، شماره ۹، ۱۳۹۳ش.
+* مختاری، احمدرضا، نیروهای اردنی و مصری در لشکرهای عراق، تنظیم عقیل انبارداران، مجله نگین ایران، شماره ۵۳، ۱۳۹۴ش.
+* مدنی، سیدجلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نهم، ۱۳۷۸ش.
+* مدیون، مصطفی، روزنامه ایران، ۳۰/۴/۱۳۹۲ش.
+* مرکز امور حقوقی بین‌الملل معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، احراز قضایی استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی در طول جنگ تحمیلی علیه ایران، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره ۳۴، ۱۳۸۵ش.
+* مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روزشمار جنگ ایران و عراق، هجوم سراسری، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.
+* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهیدمطهری، صدرا، تهران، چاپ دهم، ۱۳۸۶ش.
+* مظفری، حاتم، خاطراتی از شهیدان منفرد نیاکی و اقارب پرست فرماندهان سرافراز ارتش، روزنامه کیهان، ۲۸/۱/۱۳۹۵ش.
+* معرفت‌جو، علی، منطق جنگ خلیج فارس، مجله‌ اطلاعات سیاسیـاقتصادی، شماره‌ ۴۲ـ۴۱، ۱۳۶۹ش.
+* مقتدر، غلام‌حسین، جنگ‌های هفتصد ساله ایران و روم، مطبعه مجلس، ۱۳۱۵ش.
+* مکی، ساندرا، ایرانی‌ها، ایران، اسلام و روح یک ملت، ترجمه شیوا رویگردان، تهران، ققنوس، ۱۳۸۰ش.
+* منصوری لاریجانی، اسماعیل، بررسی حقوقی، سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، تهران، تابان، بی‌تا.
+* همو، تاریخ دفاع مقدس، قم، خادم الرضا[ع]، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
+* میرشکاری، اصغر، خاطراتی از جلوه‌های ممتاز شخصیت امام‌خمینی، قم‌، محراب قلم، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
+* میلر، جودیت و لوری میلروی، صدام حسین و بحران خلیج فارس، ترجمه احمد قاضی، تهران، زرین، چاپ اول، ۱۳۷۰ش.
+* نخعی، هادی و حسین یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق، پیدایش نظام جدید، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
+* نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، تهران، بنیاد، چاپ نهم، ۱۳۷۲ش.
+* نقیب‌زاده، احمد، وحید امانی زورام، نقش روحانیت شیعه در انقلاب اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
+* نورمفیدی، سیدکاظم، مصاحبه، مجله حریم امام، شماره ۱۵۷، ۳۰/۱۱/۱۳۹۳ش.
+* نیری، سیدرضا، نیم قرن خدمت، خاطرات سیدرضا نیری، تدوین حجت‌الله طاهری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
+* نیکخواه، محمدباقر، جنایت جنگی، تهران، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
+* ولایتی، علی‌اکبر، حرفی از هزاران، مجموعه مقالات گفتگو‌ها و سخنرانی‌ها، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، خطبه‌های نماز جمعه سال ۱۳۶۱، به کوشش محسن هاشمی، تهران دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۶۷ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، دوازده نامه، متن نامه‌های مبادله‌شده بین رؤسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق در سال ۱۳۶۹، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
+* هاشمی رفسنجانی، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۱/۶/۱۳۹۵ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، روزهای پایداری، عباس بشیری، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۱، پس از بحران، به اهتمام فاطمه هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
 * هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۲، آرامش و چالش، به کوشش مهدی هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
-* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۳، به سوی سرنوشت، به کوشش محسن هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۵، اوج دفاع، به اهتمام عماد هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
-* هاشمی رفسنجانی، اکبر، دوران مبارزه، به اهتمام محسن هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۶، دفاع و سیاست، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
-* هاشمی رفسنجانی، اکبر، خاطرات، مجله یاد، شماره، ۳۳ ـ ۳۴، ۱۳۷۳ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۷، پایان دفاع، آغاز بازسازی، به کوشش علیرضا هاشمی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۹۰ش.
-* یزدی، محمد، خاطرات آیت‌الله محمد یزدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
+* هاشمی رفسنجانی، اکبر، خاطرات بزرگان درباره مقام معظم رهبری، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۲۴/۷/۱۳۹۰ش.
+* همت، محمدابراهیم،‌ تحلیل شهید همت از چگونگی آغاز جنگ تحمیلی، مجله شاهد یاران، شماره ۱۰۴، ۱۳۹۳ش.
+* یحیوی، سیدحسین، جنگ شهرها، مجله نگین ایران، شماره ۳۶، ۱۳۹۰ش.
+* یکتا، حسین، رونوشت شیمیایی تجاوز، بررسی کاربرد تسلیحات شیمیایی از سوی عراق، مجله زمانه، شماره ۳۶، ۱۳۸۴ش.
 {{پایان}}
 ==پیوند به بیرون==
-* محمدحسن روزبه، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص...
+سیدعباس رضوی، دانشنامه امام‌خمینی، ج۴، ص۱۵۱-۱۷۴.