نماز جمعه: تفاوت میان نسخه‌ها

فقها برای وجوب و صحت نماز جمعه شرایطی را ذکر کرده‌اند؛ مانند اسلام که شرط صحت است و بلوغ، عقل، وقت، عدد، دو خطبه و غیره که هم شرط صحت‌اند و هم شرط وجوب. همچنین آزادبودن<ref> برده‌نبودن.</ref>، حاضربودن<ref> مسافرنبودن.</ref>، عاجزنبودن و زمین‌گیرنبودن از شرایط وجوب‌اند<ref> کرکی، جامع المقاصد، 2/416.</ref>. امام‌خمینی نیز همچون دیگر فقها<ref>طوسی، الخلاف، 1/615 و 626؛ کرکی، جامع المقاصد، 2/416؛ عاملی، سیدمحمدجواد، مفتاح الکرامة، 8/172.</ref> برای انعقاد و صحّت نماز جمعه، شرایطی را بیان کرده است که مورد اتفاق فقهاست؛ مانند رعایت فاصله شرعی میان دو نماز جمعه که سه میل<ref> 5544 متر.</ref> است، اقامه جماعت، خواندن دو خطبه و وجود حداقلی از نمازگزاران<ref> تحریر الوسیله، 1/219.</ref>.

یکی دیگر از شرایط نماز جمعه، خواندن دو خطبه است. در حدیثی آمده است امام‌رضا(ع)  در تبیین فلسفه خطبه، آن را فرصتی دانسته که زمامدار جامعه، در این گردهمایی عمومی مردم را موعظه و به اطاعت الهی ترغیب می‌کند و آنان را از مصالح دینی و دنیایی آگاه می‌سازد<ref> حر عاملی، وسائل الشیعة، 7/344.</ref>. امام‌خمینی همسو با اجماع فقها<ref>حلی، محقق، المعتبر، 2/283؛ بحرانی،  الحدائق الناضرة، 10/81.</ref>، خواندن دو خطبه را واجب می‌شمرد و نماز جمعه را بدون آن صحیح نمی‌داند<ref> تحریر الوسیله، 1/218؛  بنی‌هاشمی، 1/846 ـ 848.</ref>. ایشان همانند دیگر فقها<ref> حلی، علامه، نهایة الاحکام، 2/32 ـ 33؛ نجفی، جواهر الکلام، 11/208.</ref> بر این باور است که حمد خداوند در هر یک از دو خطبه واجب است و احتیاط واجب آن است که پس از حمد، ثنای الهی گفته شود و در خطبه اول بر پیامبر(ص) و آل او درود فرستند و در خطبه دوم این عمل واجب است و سفارش به تقوای الهی نیز در خطبه اول واجب و در خطبه دوم احتیاط واجب است. همچنین در خطبه اول باید و در خطبه دوم بنابر احتیاط واجب باید سوره‌ای در پایان آنها خوانده شود<ref> تحریر الوسیله، 1/220.</ref>. افزون بر این شرایط، فقها پاره‌ای از امور را در خواندن خطبه‌ها چون وقت خواندن دو خطبه، تقدیم خطبه بر نماز جمعه، ایستادن امام هنگام خواندن دو خطبه و نشستن میان دو خطبه را شرط دانسته‌اند<ref> حلی، علامه، نهایة الاحکام، 2/35 ـ 36؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، 10/84 ـ 85؛ امام‌خمینی، تحریر الوسیله، 1/221.</ref>.

فقها در تعیین وقت خواندن خطبه‌ها اختلاف نظر دارند<ref>طوسی، النهایه، 105.</ref>. امام‌خمینی مانند برخی از فقها، خواندن خطبه‌ها را پیش از زوال<ref> ظهر شرعی.</ref> جایز شمرده است؛ هرچند احتیاط مستحب دانسته پس از زوال خوانده شود<ref> تحریر الوسیله، 1/221؛ بنی‌هاشمی، 1/849.</ref>. برخی دیگر تأخیر خطبه‌ها را تا پس از زوال واجب دانسته‌اند. آخرین فرصت برپایی نماز جمعه نیز تا رسیدن سایه شاخص به اندازه دو قدمِ متعارف است<ref> حلی، علامه، نهایة الاحکام، 2/35؛ خویی، توضیح المسائل، 129؛ سیستانی، 161.</ref>. امام‌خمینی تصریح می‌کند در صورت فوت وقت، نماز ظهر واجب می‌شود و نماز جمعه قضا ندارد<ref> تحریر الوسیله، 1/224 ـ 225.</ref>.

بسیاری از مسائل نماز جمعه که امام‌خمینی در تحریر الوسیله به آنها پرداخته، در دیگر کتاب‌های فقهی شیعه نیز دیده می‌شود؛ اما نکته مهمِ دیدگاه ایشان در تحریر الوسیله، توجه به بعد سیاسی نماز جمعه و خطبه‌های آن است. ایشان نماز جمعه را مانند حج از مواقف بزرگ و مراسم عبادی آن را دارای اهمیت سیاسی دانسته که متأسفانه مسلمانان از آن غافل‌اند و سپس تأکید کرده است اگر کسی اندک تأملی در احکام اسلامی کند درمی‌یابد اسلام دین سیاست است و هر کس خیال کند اسلام از سیاست جداست، ناآگاه است و از اسلام و سیاست اطلاع ندارد. ایشان همچنین تأکید کرده است امام‌جمعه باید ضمن خطبه‌اش مردم را به آنچه در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی به مصلحت دین و دنیای مردم است، مطلع سازد و از امور سیاسی و اقتصادی که در استقلال و آزادی آنان دخالت دارد، سخن گوید و آنان را از مداخله دولت‌های ظالم و استعمارگر در امور سیاسی ‌و اقتصادی که‌ منجر به استعمار و استثمار آنان است، آگاه گرداند<ref> تحریر الوسیله، 1/221.</ref>.