امام‌علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

  | عنوان        = امام‌علی (ع)

  | نام          = علی بن ابی‌طالب (ع)

  | اندازه تصویر =

  | عنوان تصویر  =

  | سرشناسی    =امیرالمؤمنین (ع) علی‌بن‌ابی‌طالب، جانشین بلافصل پیامبر اکرم (ص) و نخستین امام شیعیان و الگوی جامع انسان کامل و حاکم اسلامی

  | نقش          = نخستین امام شیعیان • خلیفه چهارم اهل سنت

  | کنیه        = «ابوالحسن»، «امیرالمؤمنین»، «مرتضی»، ابوالسبطین، ابوالریحانتین، ابوتراب، ابوالائمه،...

  | زادگاه      = درون [[کعبه]] در مکه

  | درگذشت      = شب ۲۱ رمضان به [[شهادت]] رسیدند و در

  | پدر          = [[ابوطالب]] عموی [[پیامبر اکرم(ص)]]

  | مادر        = فاطمه دختر اسدبن‌هاشم

  | طول عمر      = ۶۳ سال

  | عرض جغرافیایی=

  | طول جغرافیایی=

'''امام‌علی (ع)'''، امیرالمؤمنین (ع) علی‌بن‌ابی‌طالب، جانشین بلافصل [[پیامبر اکرم(ص)]] و نخستین امام [[شیعه|شیعیان]] و الگوی جامع [[انسان کامل]] و [[حاکم اسلامی]].

امیرالمؤمنین علی (ع) چهارمین فرزند [[ابوطالب]] عموی [[پیامبر اکرم(ص)]] و مادر ایشان فاطمه دختر اسدبن‌هاشم است که دختر عموی ابوطالب بود.<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۵۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ۲/۳۵۰.</ref> ابوطالب معروف به مؤمن [[قریش]]،<ref>موسوی، ایمان ابوطالب، ۳۵۸.</ref> از گروندگان به پیامبر اکرم (ص) و پشتیبان آن حضرت بود<ref>مفید، ایمان ابوطالب، ۱۷–۴۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴/۷۸.</ref> و با همه وجود در برابر هجمه‌های جسمی و روانیِ مشرکان قریش، از پیامبر (ص) دفاع می‌کرد.<ref>یعقوبی، تاریخ، ۲/۱۳–۱۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۸/۱۸۷، ۱۹۷ و ۲۰۳–۲۰۹.</ref> وی در ۲۶ رجب یا ۱۳ رمضان سال دهم [[بعثت]] درگذشت.<ref>یعقوبی، تاریخ، ۲/۳۵.</ref> [[فاطمه‌بنت‌اسد]] نیز پیش از [[هجرت]]، مسلمان شد<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۴/۱۸۹۱.</ref> و یازدهمین مسلمان بود.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱/۱۴.</ref> او همراه با مهاجران [[مکه]] به [[مدینه]] هجرت کرد<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۵۳؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۴/۱۸۹۱.</ref> و رفتارش با پیامبر (ص) بسیار مهربانانه و نیک بود.<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۵۷؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۳۶–۱۳۸.</ref> پیامبر (ص) او را همانند مادر خود می‌شمرد و با قدردانی از زحمات او در حق خود، برای وی طلب رحمت و مغفرت کرد.<ref>متقی هندی، کنز العمال، ۱۲/۱۴۷–۱۴۸.</ref> فاطمه در حدود سال پنجم هجری در مدینه از دنیا رفت و در [[بقیع]] با حضور پیامبر (ص) به خاک سپرده شد.<ref>ابن‌حجر، الاصابهٔ، ۸/۲۶۹؛ زرکلی، الاعلام، ۵/۱۳۰.</ref>

حضرت علی (ع) بنابر گفته مشهور در روز جمعه ۱۳ رجب، سی سال پس از [[عام‌الفیل]](۶۰۰ م)، در درون [[کعبه]] به دنیا آمد.<ref>مفید، الارشاد، ۱/۵؛ اربلی، کشف الغمة، ۱/۶۰.</ref> کنیه مشهور ایشان «ابوالحسن» است و «امیرالمؤمنین» و «مرتضی» از معروف‌ترین القاب ایشان می‌باشد.<ref>مفید، الارشاد، ۱/۵؛ اربلی، کشف الغمة، ۱/۶۷.</ref> [[امام‌صادق(ع)]] به مردم سفارش کرده‌است پس از شهادت به وحدانیت خدا و [[نبوت پیامبر(ص)]]، از علی (ع) با لقب «امیرالمؤمنین» یاد کنند.<ref>طبرسی، احمد، الاحتجاج، ۱/۱۵۸.</ref>

علی (ع) چنان‌که خود ایشان نیز خاطرنشان کرده،<ref>نهج البلاغه، خ۲۳۴، ۳۶۸.</ref> از کودکی در دامان پیامبر اکرم (ص) پرورش یافت<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱/۱۵.</ref> و همواره در کنار آن حضرت بود. در هنگام نزول [[وحی]] بر پیامبر (ص) آنچه را آن حضرت می‌دید و می‌شنید، او نیز می‌دید و می‌شنید.<ref>مفید، الارشاد، ۱/۶.</ref> بر اساس نقل‌ها و روایات فراوان ایشان نخستین شخصی بود که به پیامبر (ص) ایمان آورد و [[ایمان]] ایشان پیش از [[خدیجه(س)]] و [[ابوبکر]] و [[عمر]] بوده‌است.<ref>←ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۲/۴–۱۳.</ref> برخی ایشان را نخستین مردی شمرده‌اند که به پیامبر (ص) ایمان آورد و با پیامبر (ص) [[نماز]] گزارد.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه (ص)، ۱/۲۴۵؛ اسکافی، المعیار و الموازنه، ۶۶–۷۱؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۳/۱۰۹۱.</ref> در سال ۱۳ بعثت پس از هم‌پیمان‌شدنِ مشرکان [[قریش]] بر کشتن پیامبر (ص) با وجود خطر جانی، علی (ع) برای حفظ جان پیامبر (ص) در بستر ایشان خوابید و ایشان شبانه مکه را به قصد هجرت به مدینه ترک کرد.<ref>طوسی، التبیان، ‏۲/۱۸۳ و ‏۵/۱۰۹.</ref> پیامبر (ص) پس از هجرت به مدینه، در میان مهاجران و انصار پیمان برادری بست و علی (ع) را برادر خود قرار داد<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه (ص)، ۲/۵۰۴–۵۰۵؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۳/۲۲.</ref> و در سال دوم هجرت، دختر خود [[حضرت فاطمه زهرا(س)|فاطمه (س)]] را به [[ازدواج]] علی (ع) درآورد.<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۳/۳۵۷.</ref>

علی (ع) در همه جنگ‌های پیامبر (ص) جز [[غزوه تبوک]] که به دستور پیامبر (ص) در [[مدینه]] ماند، حضور داشت و پرچم‌داری سپاه اسلام بر عهده ایشان بود. پیامبر (ص) که از اوائل بعثت خود بارها به موضوع جانشینی علی (ع) پس از خود اشاره یا تصریح کرده بود، در سال دهم هجری، دوباره ایشان را در محل [[غدیر خم|غدیر خُم]] به جانشینی از خود معرّفی کرد<ref>صدوق، الامالی، ۲؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، ۵/۲۰۸–۲۱۴.</ref>؛ ولی پس از رحلت پیامبر (ص)، او از حق خود محروم شد،<ref>جوهری بصری، السقیفة و فدک، ۴۸–۵۲.</ref> تا اینکه در سال ۳۵ هجری پس از قتل خلیفه سوم، با اصرار مردم خلافت را به دست گرفت<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۳/۱۹۰–۱۹۱.</ref> و سرانجام در ۱۹ رمضان سال ۴۰ هجری هنگام [[نماز صبح]] در [[مسجد کوفه]] به دست [[ابن ملجم مرادی|عبدالرحمن پسر ملجم مرادی]] مجروح<ref>مفید، الارشاد، ۱/۱۸–۱۹.</ref> و در شب ۲۱ رمضان به [[شهادت]] رسید و در نزدیکی کوفه در وادی غریّ که بعدها به [[نجف]] معروف شد دفن گردید.<ref>کلینی، کافی، ۱/۴۵۶؛ اربلی، کشف الغمة، ۲/۶۳.</ref>

امیرالمؤمنین علی (ع) شایسته‌ترین فرد امت برای جانشینی پیامبر اکرم (ص) بود. پیامبر (ص) بارها به جانشینی ایشان تصریح و ایشان را برای امامت پس از خود به مردم معرفی کرد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۳۶/۳۶۳–۳۶۵.</ref>؛ ازجمله پس از نزول آیه «وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ»<ref>شعراء، ۲۱۴.</ref> و دستور به دعوت خویشاوندان نزدیک به سوی اسلام، [[پیامبر(ص)]] در میان چهل تن از خویشاوندان خود به جانشینی علی (ع) تصریح کرد.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۹/۷۴–۷۵؛ مفید، الارشاد، ۱/۴۹–۵۰؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱/۵۴۳.</ref> ایشان همچنین هنگام رفتن به غزوه تبوک، علی (ع) را جانشین خود ساخت و جانشینی علی (ع) را جز در امر نبوت، همچون جانشینی [[هارون(ع)]] از برادرش [[موسی(ع)]] شمرد<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۳/۲۳–۲۴؛ مفید، الارشاد، ۱/۸؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱/۱۹۰.</ref>؛ چنان‌که در ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم هجرت پس از [[حجةالوداع]] و پس از نزول آیه «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک»،<ref>مائده، ۶۷.</ref> معروف به [[آیه تبلیغ]]، در محل [[غدیر خم]] و در حضور ده‌ها هزار تن از مسلمانان، ایشان را با جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» ولیّ و خلیفه پس از خود بر مسلمانان قرار داد<ref>اسکافی، المعیار و الموازنه، ۷۱–۷۲؛ مفید، الارشاد، ۱/۱۷۵–۱۷۶؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱/۲۰۰.</ref> و آیه «الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی»<ref>مائده، ۳.</ref> دراین‌باره نازل شد و دین با [[ولایت علی(ع)]] کامل و نعمت تمام شد.<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱/۵۸۷–۵۸۸.</ref>

[[امام‌خمینی]] نیز با اشاره به آیات و روایات یادشده تأکید کرده‌است که [[وحی]] و [[بعثت]] با امامت امیرالمؤمنین (ع) پشتوانه پیدا کرد و دین با ولایت وی تداوم یافت و کامل شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۵۰.</ref> به اعتقاد شیعیان امام‌علی (ع) افزون بر [[ولایت تشریعی]] دارای [[ولایت تکوینی]] نیز بوده‌است و این مقام معنوی چنان‌که امام‌خمینی یادآور شده، مقام خلافت کلی الهی و تکوینی و مقرب‌تر از جایگاه [[فرشتگان]] است و به موجب آن، همه ذرات در برابر «ولی امر» خاضع‌اند و او می‌تواند به اذن خدا در طبیعت تصرف کند.<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۵۴.</ref> ایشان خاطرنشان کرده که اعلام ولایت امیرالمؤمنین (ع) در غدیر خم افزون بر اعلام مقام معنوی وی، به معنای نصب و [[حکومت]] و اداره جامعه نیز بود<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۱۲–۱۱۳.</ref> {{ببینید|امامت}}. افزون بر مقام امامت و ولایت، در اینجا تنها به گوشه‌هایی از زندگی و شخصیت امیرالمؤمنین علی (ع) که در آثار مختلف امام‌خمینی و به صورت پراکنده بیشتر بازتاب داشته اشاره می‌گردد.

در نگاهی کلی امام‌علی (ع) بزرگ‌ترین شخصیت دنیای اسلام پس از [[پیامبر اکرم(ص)]] است. اسلام ایشان از همه پیش‌تر و عمل ایشان از همه فزون‌تر و شرف ایشان از همگان والاتر و [[زهد]] ایشان از دیگران برتر است و با وجود پنهان‌کردن فضایل ایشان از ترس یا از [[حسد]]، شرق و غرب عالم پر از فضایل اوست.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱/۱۶–۱۷.</ref> چنان‌که امام‌خمینی نیز خاطرنشان کرده‌است،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۲۲–۲۲۳.</ref> همه گرایش‌ها و فرقه‌های اسلامی از [[عارفان]] و فیلسوفان و ادیبان، خود را وابسته به ایشان می‌شمرند.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱/۱۶–۱۷، ۱/۲۸–۲۹.</ref> به گواهی مفسران بزرگی چون [[ابن‌عباس]]، سیصد آیه [[قرآن]] در منزلت ایشان نازل شده‌است.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد او مدینة السلام، ۶/۲۱۹.</ref> امام‌خمینی نیز به‌شماری از این آیات اشاره کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، چهل حدیث، ۵۵۱–۵۵۲ و ۶۳۶؛ امام‌خمینی، دعاء السحر، ۶۶.</ref> رسول خدا (ص)، علی (ع) را شریک همه مناقب و فضایل خود به جز [[نبوت]] شمرده‌است<ref>ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ۱/۶۶–۶۷.</ref>؛ همچنین پیامبر (ص) ایشان را نخستین مؤمن و وفادارترین مردم به پیمان‌های خدا و استوارترینِ آنان در دین خدا و بیناترین داور و دادگرترینِ مردم،<ref>ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ۱/۶۶–۶۷.</ref> صدیق اکبر و جداکننده حق از باطل و نخستین همراه خود در [[قیامت]]،<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۲/۶.</ref> عضو اهل بیت (ع)<ref>احمدبن‌حنبل، مسند، ۴/۳۶۷.</ref> و مشمول [[آیه تطهیر]]<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۵/۱۹۸–۱۹۹.</ref> خوانده‌است.

در نگاه امام‌خمینی نیز امیرالمؤمنین علی (ع) برترین شخصیت [[اسلام]] پس از [[پیامبر(ص)]]<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۳۸.</ref> و مظهر [[اسم جمع الهی]] است که همه [[اسما و صفات|اسما و صفات الهی]] با واسطه رسول اکرم (ص) در ایشان [[ظهور و بطون|ظهور]] کرده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۶۳–۶۴.</ref> و از آغاز آفرینش تا ابد به جز رسول اکرم (ص) فضیلت هیچ‌کس به اندازه ایشان نیست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۴۳–۳۴۴.</ref> به اعتقاد ایشان، [[قرآن کریم]] و [[سنت]] پیامبر (ص) با ولادت امام‌علی (ع) مفسر پیدا کرد، اسلام قوت گرفت و بعثت پیامبر (ص) با وجود ایشان ریشه یافت. علی (ع) باب وحی، تفسیر وحی و پشتوانه اسلام<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۵۰.</ref> و حقیقت ناشناخته<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۴۷.</ref> است؛ شخصیتی که پس از اسلام و پیش از آن و بعدها نیز کسی مانند او نیست. علی (ع) انسانی است که صفات متضاد را از [[عبادت]]، [[زهد]]، [[شجاعت]] و عاطفه در خود گرد آورده بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۲۰ و ۲۰/۲۲.</ref> ایشان معجزه اسلام و دلیل حقانیت راه پیامبر (ص) بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۸.</ref> امام‌خمینی یادآورشده است که پیامبر اسلام (ص) اگر تنها علی (ع) را به جامعه تحویل داده بود، برای درستی راه پیامبر (ص) کافی بود و اگر تنها فلسفه [[بعثت]] ایشان تربیت شخصی مانند علی (ع) بود، برای حضرت (ص) بس بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۱/۲۱.</ref> برخی از ابعاد شخصیت و کمالات امیرالمؤمنین علی (ع) عبارت‌اند از:

=== علم و حکمت ===

امیرالمؤمنین (ع) چنان‌که [[امام‌خمینی]] نیز بدان اشاره کرده‌است،<ref>امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۴/۵۰۰–۵۰۱.</ref> در همه حال همراه پیامبر (ص) بود و همه گفته‌های ایشان را به یاد داشت و شأن نزول آیات [[قرآن]] و شرایط نزول آنها را می‌دانست<ref>نهج البلاغه، خ۲۳۴، ۳۶۷–۳۶۸.</ref> و لیاقت یافت دروازه ورود به شهر [[علمِ]] پیامبر اکرم (ص) معرفی شود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۰/۱۲۰.</ref> پیامبر هزار باب دانش برای امام‌علی (ع) گشود که از هر کدام آنها هزار باب گشوده شد.<ref>کلینی، کافی، ۱/۲۳۹؛ امام‌خمینی، جواهر الاصول، ۴/۵۰۱.</ref> امام‌علی (ع) بارها از مردم خواست تا هنگامی که در میان آنان است، از هر علم و دانشی که می‌خواهند بپرسند.<ref>نهج البلاغه، خ۲۳۱، ۳۴۶؛ متقی هندی، کنز العمال، ۲/۵۶۹.</ref> ابن‌عباس دانش خویش و علم تمام اصحاب پیامبر (ص) را در برابر علم علی (ع) قطره‌ای در برابر هفت دریا شمرده‌است<ref>مفید، الامالی، ۲۳۶.</ref> و [[امام‌صادق(ع)]] آن حضرت را مصداق بارز کتاب مبین در آیه «لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلاَّ فی کتابٍ مُبینٍ»<ref>انعام، ۵۹.</ref> نامیده‌است.<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱/۷۲۳.</ref> علی (ع) باب و امانتدار [[وحی]] و مفسر قرآن و سنت پیامبر (ص) بود<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۴۰/۲۰۴.</ref> و در همه [[علوم اسلامی]] از قرآن، [[کلام]]، [[عرفان]]، [[فقه]] و [[قضاوت]] ممتاز و از بنیان‌گذاران آن بود.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱/۱۷–۲۷.</ref> امام‌خمینی نیز علی (ع) را حامل علم فعلی حق و ولایت کبری شمرده<ref>امام‌خمینی، آداب الصلاة، ۲۷۳–۲۷۴.</ref> و با اشاره به دانش بیکران ایشان، از مهلت‌نیافتن حضرت برای عرضه علوم اسلامی به امت پیامبر (ص)، اظهار تأسف شدید کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۷.</ref>

بزرگ‌ترین شاخصه امیرالمؤمنین (ع) چنان‌که امام‌خمینی تأکید کرده [[عبودیت]] وی برای خدا بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۴۷.</ref> آن حضرت خدا را نه با اندیشه که با چشم دل و [[شهود]] درونی شناخت<ref>نهج البلاغه، خ۱۷۸، ۲۶۱.</ref> و خدا را هفت سال پیش از دیگران پرستید.<ref>←ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۲/۱۶.</ref> به تعبیر خود آن حضرت هیچ‌کس از [[امت اسلامی]] پس از پیامبر خدا (ص) به اندازه وی خدا را [[عبادت]] نکرده‌است<ref>نسائی‏، ویژگی‌های امیرمؤمنان (ع)، ۲۷.</ref> و بدین جهت از آن حضرت به حقیقت «[[صراط مستقیم]]» و «راه خدا» تعبیر شده‌است.<ref>فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۲/۱۷۱؛ امام‌خمینی، چهل حدیث، ۳۶۰.</ref> عبادت علی (ع) عبادت آزادگان بود؛ زیرا خدا را شایسته پرستش دید، پس پرستش کرد، نه برای ترس از [[دوزخ]] و طمع در [[بهشت]].<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۶۷/۱۹۷.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

غیر مسلمانان نیز در سایه حکومت علی (ع) از حقوق انسانی برخوردار بودند و همان گونه که امام‌خمینی اشاره کرده‌است،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ‏۴/۱۶۴.</ref> حضرت (ع) از تعدی سپاهیان [[معاویه]] به زنی معاهد و غیر مسلمان در قلمرو حکومتش، ابراز تأسف شدید کرد و خاطرنشان کرد اگر مسلمانی از شنیدن این خبر از شدت تأسف بمیرد جا دارد.<ref>نهج البلاغه، خ۲۷، ۴۷.</ref> امام‌خمینی روز تولد علی (ع) را روز تولد عدالت و مظهر همه عدالت‌ها نامیده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۲/۳۴۳–۳۴۴.</ref>

حمایت از طبقات فرودست از اولویت‌های برنامه‌های حکومت امیرالمؤمنین علی (ع) بود و آن حضرت پس از خلافت بر [[محرومیت‌زدایی]] در برنامه‌های خود تأکید<ref>نهج البلاغه، ن۱۹، ۳۹۲.</ref> و تلاش کرد تا می‌تواند امکانات اولیه زندگی از قبیل خوراک و آب آشامیدنی و آرامش را برای مردم حوزه حکومتش فراهم کند.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ۲/۴۴۵؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۲/۹۹.</ref> حضرت به زندگی فقیران رسیدگی می‌کرد و گاه ناشناس به دیدار خانواده‌های محروم می‌رفت و نیازمندی‌های آنان را برطرف می‌ساخت.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۴۱/۵۲.</ref> امام‌خمینی با تصریح به اینکه امیرالمؤمنین علی (ع) برای حمایت از محرومان و مظلومان حکومت را پذیرفته<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۳۷.</ref> و در طول [[حکومت]] و گاه ناشناس به وضع محرومان رسیدگی می‌کرده‌است،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۳۲.</ref> از کارگزاران [[نظام اسلامی]] می‌خواست خود را با سیره پیامبران (ع) و امیرالمؤمنین (ع) هماهنگ سازند و از مستضعفان و پابرهنگان حمایت کنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۰/۳۴۱.</ref>

 

== الگوی انقلاب اسلامی ==

امام‌خمینی سیره فردی و اجتماعی امام‌علی (ع) را الگوی امت اسلامی می‌شمرد و در عمل نیز از راه و روش آن حضرت در آغاز و تداوم [[انقلاب اسلامی]] بهره گرفت. ازجمله ایشان در سال ۱۳۵۰ در [[نجف]] به مناسبت [[جشن‌های ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی ایران|جشن‌های ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی]]، از سیره و زندگی ساده و حکومت امیرالمؤمنین (ع) سخن به میان آورد و راه خود را حرکت به سوی جامعه آرمانی علی (ع) شمرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲/۳۵۸ و ۲۶۰.</ref> و نیز در ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ به هنگام معرفی دولت موقت با یادکرد از نظام عادلانه قضایی و اقتصادی امام‌علی (ع) و ساده‌زیستی آن حضرت در مقام حاکم سرزمین وسیع اسلام، راه انقلاب را رسیدن به حکومت عادلانه علی (ع) اعلام کرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۵۶–۵۸.</ref> ایشان که حکومت امام‌علی (ع) را الگو و درس برای همه بشریت می‌دانست،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۶.</ref> یادآور شده‌است هرچند نمی‌توان مانند آن حضرت بود، اما باید به قدر امکان خود را به سیره آن حضرت نزدیک ساخت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۷۴.</ref> برخی از محورهای مورد نظر امام‌خمینی اینها است:

 

=== قیام برای احیای اسلام ===

در نگاه [[امام‌خمینی]] امام‌علی (ع) در وقت در خطر قرارگرفتنِ اساس [[دین]] از طرف [[معاویه]] و تبدیل خلافت به سلطنت، با او به مقابله پرداخت و وجود وی را لحظه‌ای تحمل نکرد. قیام علما نیز در جریان [[انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] برگرفته از را[[ه اهل بیت(ع)]] و امیرالمؤمنین (ع) بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۱۳–۱۱۷.</ref> ایشان در سالگرد [[۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ در اطلاعیه‌ای سکوت در برابر [[ستم]] را استقبال از مرگ سیاه دانست و با استناد به سیره امام‌علی (ع) سکوت در مقابل ستمکار را جایز نشمرد و از ملت خواست که دولت را [[امر به معروف]] کنند و سکوت در برابر رژیم ستمکار پهلوی مصداق کمک به ستمکاران می‌باشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۳۷.</ref>

 

=== دشمن‌شناسی و شیوه برخورد با آن ===

به عقیده امام‌خمینی یکی از شیوه‌های دشمن برای مقابله با [[اسلام]] که در زمان حضرت علی (ع) نیز اتفاق افتاد، حربه دین علیه [[دین]] است که معاویه برای فریب مردم در [[جنگ صفین]] قرآن را بر نیزه کرده و با فریب عده‌ای از مقدس‌نمایانِ احمق در سپاه امیرالمؤمنین (ع)، [[جنگ]] در آستانه [[پیروزی]] را به شکست کشاند. از نظر ایشان رژیم پهلوی نیز برای فریب افکار عمومی از این شیوه استفاده می‌کرد. ازجمله این رژیم برای شکست [[اسلام]] و به سلطه درآوردن مسلمانان و علمای اسلام، در صدد تشکیل دانشگاه اسلامی در مقابل حوزه‌های علمیه برآمد که امام‌خمینی اعلام کرد تا وقتی ایشان زنده است نمی‌گذارد این توطئه پا بگیرد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۰۲–۳۰۳.</ref> ایشان در بیان مصداقی دیگر به شهادت عمار یاسر در جنگ صفین به دست سپاهیان [[معاویه]] و توجیه معاویه که عمار به دستور علی (ع) به [[جنگ]] آمد، پس علی (ع) در کشته‌شدن وی شرکت داشت<ref>طبرسی، احمد، الاحتجاج، ۱/۱۸۱–۱۸۲؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۴۳/۴۳۱.</ref>؛ اشاره کرده و یادآور شده‌است گفته‌های جیمی کارتر رئیس‌جمهور وقت آمریکا در مقصردانستن انقلابیان در کشاندن مردم به صحنه‌های تظاهرات و کشته‌شدن آنان به دست مأموران پهلوی، شبیه منطق معاویه بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۵/۲۴۲.</ref> [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] نیز از نگاه امام‌خمینی از سازمان‌های فریبکار بود و در پوشش سخنان امام‌علی (ع) به‌ویژه [[نهج البلاغه]]، سعی در فریب دیگران داشت.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۱۴۴ و ۱۰/۴۶۰.</ref>

 

از سوی دیگر، از نگاه امام‌خمینی، امیرالمؤمنین علی (ع) با آن همه رحمت و عطوفت در حق مؤمنان و [[مستضعفان]] و نیز سفارش به بخشیدن دشمنان،<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۵/۱۰۴ و ۱۷/۶؛ امام‌خمینی، حدیث جنود، ۴۲۷.</ref> ناچار شد در برابر افراد مفسد و غیرقابل [[اصلاح]] شدت عمل به خرج دهد<ref>امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۸۵.</ref> و همه [[خوارج]] مفسد جز شمار اندکی را از دم تیغ بگذراند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۷۰؛ ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسه، ۱/۱۶۹.</ref> از نظر ایشان [[انقلاب اسلامی]] نیز با مخالفان خود، بسیار مدارا کرد، مطبوعات و احزاب مخالف را در کار خود آزاد گذاشت و با رحمت با مخالفان نظام اسلامی برخورد کرد؛ ولی برخی از آنان به اخلال و شرارت مشغول شدند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۷۰–۳۷۱.</ref> {{ببینید|مطبوعات|آزادی}} و از تجزیه‌طلبان و مفسدان کشور حمایت کردند.<ref>چمران، ۲۷–۲۹.</ref> امام‌خمینی با آنان اتمام حجت کرد که در صورت ادامه توطئه و شرارت چه بسا باب انتقام الهی باز شود و تأکید کرد جناح‌های سیاسی فاسد مانند [[حزب دموکرات کردستان]] سرکوب شوند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۹/۳۷۱–۳۷۲.</ref> {{ببینید|کردستان}}.

=== محافظت از بیت‌المال ===

مراقبت از حیف و میل [[بیت‌المال]] و سعی در گسترش و زیادکردن ثروت عمومی مسلمانان، از اولویت‌های حکومت حضرت بود. امام‌علی (ع)، چنان‌که امام‌خمینی نیز خاطرنشان کرده‌است،<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۴/۱۶۴–۱۶۵؛ امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۱.</ref> برای کارهای شخصی از بیت‌المال استفاده نمی‌کرد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۴۱/۱۱۹–۱۲۰.</ref> و از دختر خود که از بیت‌المال گردنبندی را به [[امانت]] گرفته بود، بازخواست کرد.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۰/۱۵۱.</ref> آن حضرت برای صرفه‌جویی در بیت‌المال به کارگزاران سفارش می‌کرد در وقت نوشتن قلم‌ها را نازک و سطرها را نزدیک بگیرند و از نوشتن چیزهای بی‌فایده دوری کنند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۷/۴۰۴.</ref> امام‌خمینی نیز با توجه به [[سیره امام‌علی(ع)]] مراقبت از بیت‌المال را برای همه حاکمان لازم دانسته و یادآور شده‌است همه آنان باید بیت‌المال مسلمانان را بزرگ شمارند و در آن تصرفات بی‌جا نکنند و از مسئولان [[جمهوری اسلامی]] نیز خواسته‌است در بیت‌المال صرفه‌جویی کنند که کوچک‌ترین درهم آن حساب و کتاب دارد، به‌ویژه کارمندان دولت که حقوق‌بگیر بیت‌المال‌اند در وقت و کارهای خود دقت کنند و روزنامه‌ها نیز بیش از مورد نیاز کاغذ مصرف نکنند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۳۷۴–۳۷۵.</ref>

 

از نگاه امام‌خمینی ایران پس از [[انقلاب اسلامی]] مرکز دنیای [[اسلام]] است و چشم همه عالم به این مرکز دوخته شده‌است و همگان اوضاع و احوال این کشور و این ملت را نظاره‌گرند<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۸/۲۵۷.</ref>؛ بنابراین خدمت به مردم، قانون‌گرایی برای تأمین [[امنیت]] جامعه، جلوگیری از [[ظلم]] و گرفتن حقوق ضعیفان بدون ترس از قدرتمندان از وظایف دولت است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۰/۴۷۸.</ref> به باور ایشان یاد و نام امیرالمؤمنین علی (ع)، [[عهدنامه مالک اشتر]] و شیوه حکومتی ایشان باید الگوی همه حاکمان باشد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۸/۱۵۵–۱۵۶؛ امام‌خمینی، ولایت فقیه، ۵۷.</ref>

 

== پانویس ==

 

== منابع ==

* ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.

* ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی، الاصابهٔ فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵.

* ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی، تحف العقول فیما جاء من الحکم و المواعظ عن آل‌الرسول (ص)، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.

* ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه (ص)، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۸ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ یازدهم، ۱۳۸۸ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، جواهر الاصول، تقریر سیدمحمدحسن مرتضوی لنگرودی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، سرّ الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۸ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ چهارم، ۱۳۸۸ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ دوازدهم، ۱۳۸۷ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ چهارم، ۱۳۸۶ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، ولایت فقیه، حکومت اسلامی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ بیستم، ۱۳۸۸ش.

* حر عاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.

* سبط ابن‌جوزی، یوسف، تذکرة الخواص من الامهٔ من ذکر خصائص الائمه، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.

* صدوق، محمدبن‌علی، الامالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.

* صدوق، محمدبن‌علی، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

* صدوق، محمدبن‌علی، عیون اخبار الرضا (ع)، تحقیق سیدمهدی لاجوردی، تهران، جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.

* طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.

* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

* مسعودی، علی‌بن‌حسین، اثبات الوصیهٔ للامام‌علی‌بن‌ابی‌طالب، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۴۲۳ق.

* منقری، نصربن‌مزاحم، وقعهٔ صفین، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.

* موسوی، سیدفخار، ایمان ابوطالب، تحقیق سیدمحمد بحرالعلوم، قم، سیدالشهداء (ع)، چاپ اول، ۱۴۱۰ش.

* نسائی، احمدبن‌شعیب‏، ویژگی‌های امیرمؤمنان علی‌بن‌ابی‌طالب (ع)، ترجمه فتح‌الله نجارزادگان، قم‏، بوستان کتاب‏، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

* نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

* نهج البلاغه، ترجمه سیدجمال‌الدین دین‌پرور، تهران، بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

 

== پیوند به بیرون ==

* فاطمه‌سادات باقی‌پور ـ سیداحمد حسینی، [https://books.khomeini.ir/10007/books/424/ امیرالمؤمنین(ع)]، دانشنامه امام‌خمینی، ج۷، ص۴۲۴–۴۳۵.